Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 2, 11 January 1918 — Page 4

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO KAAO

NO NA

KEIKIALII EKOLU A KA MOI

AME

NE LEDE ELIMA O BAGEDADA

            Ma keia la. i hoike aku no au ia oe. e ka madame. i ka nawaliwali o ko'u manao: ua haulehia au iloko o na hoowale wale. us haawipio aku au ia'u iho iloko o na hoowalewale a ke diaholo. he haulepio ana hoi o'u iloko o kona mana i kanikau mau iho ai au i na manawa apau, a o ko'u kumu hoi o ka halawai hou ana me ka haawina pakalai a hiki i keia la. oiai nae. in a no ko'u ana me ka haawina pakalaki a hiki i keia la. oiai nae. in a no ko'u pale aku me ka ikaika ia mau hoowalewale owau ke kahi o na kanaka hauoli loa ma keia ao.

            Me ia nui no o ka maopopo iloko o'u no ko'u hookapuia ana mai aole e wehe i ka puka gula. eia nae. ua hele mai la kekahi kanaka a'u i kuhihewa loa aku ai he kanaka maoli. a i mai la ia'u: "Ina no kou wehe aku i kela puka gula e ike aku ana no oe i na mea nani apau au i ike mua ole ai maloko olila.

            "Aohe mau popilikia e loaa ana ia oe in a no kou wehe aku ia puka: o ka olelo papa a na lede i kauoha mai ai ia aku ia puka: o ka olelo papa an na lede i kauoha mai ai ia oe mai hoolohe aku oe ia. pehea auanei oe e ike ai i na mea kamahao apau in a aole oe e wehe ana."

             No ko'u manao he kanaka maoli ia ua ikaika loa ae la ko'u noonoo no ka hooko aku ia olelo a hui pu no hoi me koa noonoo nui no nae no ka olelo papa a na lede, o ko'u hele aku la no ia e wehe.

            I ka puka gula no a hemo mai. hehe mai la ka akaaka a ua kanaka la a noalwale koke aku la no kona kino kanaka e l@@@ ae la he moo e kolo ana i ka honua a iloko o ka imo ana a ka maka ua malowale aku la oia mai kau ike aku. ala ila. mihi. mihi iho la au me ka walania loa no ka hewa a'u i hana ai. aka.ua hala ka wa pono. ua hookuli au i ke kauoha. ua puni au i ka hoowale wale a ke diabolo. alaila. ia manawa ike koke iho la au e halawai mai ana ay me ka pilikia maupopo loa.

            Mamua o ko'u komo ana aku iloko a no ka ikaika loa o ke kololio ana mai o ke ea mailoko mai o ka rumi us maule iho la au a waiho ana ilunas o ka papahele. cia nae. aole i loihi loa ia maule ana iho o'u. ua loaa hoy ae la no ka ikaika ia'u a ku ae la au iluna.

            Ma kahi o ko'u hoopomaikaiia, elike me ia a'u i koho wale ai mamua iho. he nui la hoi na mea nani i oi aku malako olaila mamua o ko na rumi mua a'u i wehe ai. ia'u i nana aku ai he mau mea ano ole wale no ko loko. o ka mea pono loa a'u e hana ai ia manawa oia ke pani koke aku i ka puka a huli mai hoi. a e hoopau loa ae i ko'u manao makemake e ike aku i na mea huna maloko o ia rumi.

            No ka nawaliwali o ko'u manao aole e komo aku iloko a ua oi aku no ka ikaika o ka mana hoowalewale. a o ke a ua oi aku no ka ikaika 'o ke ea mailoko mai al@iki i ke emi loa ana iho o ka ikaika 'o ke ea mailoko mai o ka rumi. o ko'u komoaku lano ia. me ka nana ole ae la i ka'u mea i hoohiki aku ai imua o na lede aole e wehe ia puka.

            la'u i komo loa aku ai iloko. nana ae laa au ma o a maanei. aohe mea ano nui e ohohia ai ka noonoo a e waiwai ai la hoi ke komo ana aku iloko olaila e nana ai.

            He rumi nui a akea ia. a maluna o ka papahele e mokaki ana ma o a maanei he mau pua liilii. Ua hoomalamalama ia oloko me na ihoiho kukui nunui a liilii a e kuku mai ana ma keia a ma keia kihi maluna o na ku gula. dala ame mahala: no keia mau ihoiho kukui mai ka ikaika o ka ala a'u e honi aku ana me he laau iliahi la e a ia ana.

            Ua hoonuiia ae ka malamalama oloko o ia rumi e kekahi mau kukui e aku e kuku mai ana ma kahi mamau iki aku ihope. he lehulehu wale ia mau kukui me na ku gula ame dala. a maloko o ia mau ipukukui he aila i huiia me kekahi mau waiala lehulehu ko lakou.

            Mawaena o na mea a'u e ike aku ana a i ume ikaika ia aku ai o ko'u noonoo he lio eleele nui. he nani kona kino. hinuhinu no hoi kona hulu elike me ka lole pahoehoe. a ma ko'u noonoo iho ia manawa o ka makamua loa ia o ka lio ko'u noonoo iho ia manawa o ka makamua loa ia o ka lio nani loa a'u i ke ai iloko o ko'u ola ana.

            No ko'u makemake loa e kilohi aku i kona mau aoao apau hookokoke loa aku ;la au. a in a paha au i mahu'i mua hookokoke loa aku la au. a in a paha au i mahu'i mua o ke kumu ia i poino ai o na maka o na kanaka opio a'u i halawai mua ai aole la au e hookokoke aku malaila ; o kahi no@o ko'u poino mamuli o ka puni ana i ka hoowale.

            E paa ana no na pono apau maluna o na lio la. e kau ana no ka noho oia mau no ka paa o ke kaula waha a ia'u e halo ana ma kona mau aoao apau ke hookanu wale la no oloko o'u i ka nani, aole i ka lio wale no, aka i na pono k@ kahi apau e paa ana maluna on a, no ka mea. o ka noho. ke kaulawaha he gula wale no, o ka pale ua kinohinohiia me na pohaku monu like ole.

            Ina no o oe kekahi e ka lede malaila ia manawa. e nele ole ana no kou haanui i ka nani elike no hoi me a;u e akena aku la. Ma kekahi aoao o k halelio ua hoopihaia me ka hale ame ka oka, a me kekahi aoaoa he munawai e pipii mau ae ana ka wai.

            la manawa me he mea la e hookikuna okoa mai ana no kekahi mea ia'u e hele aku au e kau iluna o ua lio la. ua nao e hooko aku. o ko'u hele aku la no ia a paa i ke kaulawana. a ka'i aku la i ua lio la i kahi o ke kukui, i hiki pono ai ia'u ke ike i na mea apau.

            I ka maopopo ana ia'u ua paa pono na mea apau i ka ho-a ia. o ko'u ee ae la no ia a pekupeku ae la i hele aku: aohe nae he mea aneeu aku. oia no oe o ka lio'i hele a luhi i ka hanaia. he luli wale ae no ka mea hiki. No kona hele ole, lele hou iho la au ilalo a lalau aku la i kekahi wahe apana laau a ee hou iho la au la, a me ia wahi laau au o ka noke ana iho i ka hili.

            I a'u i hili iho ai i kinohi aole ia i uwe ae, aka. i ka lua a i ke kolu o ka'u hili ana iho e uhuhu ae ana ua lio la a hoomaka ae la e uwe. elike me ka uwe ana a ka lio a kakou e lohe mau nei. he leo i ku maoli i ka weliweli.

            O ka hoomaka ae la no ia o ua lio la e hohola i kona mau eheu a'u i ike ole ai mamua aku ia manawa wale iho la no, a hoomaka ae la ka lele ana i ka lewa.

            Aohe a'u mea noonooo e ae ia manawa o ko'u make wale no. a o ka lua no hoi ia o na manawa o ko'u laweia ana i ka lewa : ua ka manu koraka ka mua a nei lio hoi keia.

            Nana iho la au i ka honua me he wahi ukulele la ka uuku. Aole a'u hana e ae o ka puliki wale no a paa i ka hulu o ka a-i o ka lio a'i i manao iho ai in a no kona hale iho a make loa hookahi no ko maua make pu ana.

            I ka hala ana o kekahi manawa ua hoemu iho la ua lio la i kana lele ana no ka honua, a'i ka imo ana a ka maka, i nana iho ko'u hana e ku ana ua lio lai manawa no'u e'lele iho ai, ua luluj ae la oia ia'u me ka ikaika a haule aku la au i makapaa ai ko'u maka akau au e ike mai la. e ka madame.

            O keia ke kumu i makapaa ai kahi maka o'u, a i kela manawa i lele ai o ko'u onohi maka, akahi no a a la mai la iloko o'una hoomanao ana no na olele a'o a ka poe maka paa he umi i olele mua mai ai ia'u.

            la'u no a ku iho iluna o kaupoku o ke kakela. o ka hohola hou ae la no ia o ua lio la i kona mau eheu a hoomaka aku la ka lele ana a nolawale mai ka'u ike aku.

            Ku ae la au iluna me ko'u wili i ka eha o kuu maka, he poino aole na ha'i i imi. aka. na'u ponoi no. Ina au i hoolohe i ke kauoha aole au e poino. a aia no la paha au mawaena o kela poe lede he kanaha kahi i hauoli pu @i. O keia. iho la no ka hope e loaa ana i ka poe hookuli apau i ke kauoha. a pela me ka poe e hooko pono ole ana i ka lakou olelo hoohiki.

            A haha kekahi manawa ia'u ma ka holoholo ana maluna o kaupoku o ke kakela no ka nana a huli ana i wahe no'u e iho aku ai ilalo. loaa iho la ia'u kekahi alapii ma ka aoao. o ko'u iho iho la no ia nolalo me ka paa mau o kekahi lima o'u i ko'u maka.

            Ia'u i kaule loa ai ikalo komo aku la au iloko o keka@ rumi aina nui. a ia'u malaila ike iho la au. eia ka o ke kakela no ia a'u i noho ai mamua o kuu laweia ana e ka manu koraka. no ka lewa a hookuuia iho ai maluna o ka piko o kekahi mauna.

            O na pnee no he umi a'u o ka ike mua ana e ku poai hapa mai ana oia no ia'e kuku mai ana, a o ka punee kiekie no hoi o ka elemakule. aole iloko olaila ia manawa, a oiai ua maopopo no ia'u e hoi mai ana no lakou, ua kali iho la au no kekahi manawa. aohe  no hoi i li'u loa ia noho ana iho a'u komo nui mai ana ua mau kanaka opio la me ka ukali pu ia mai e ka elemakule a kuku nui ana.

            Aole lakou i hookahahaia aku no ia ike ana mai la a lakou ia'u, aohe no i hoike mai i ka lakou kaumahe no ka ike ana mai i ka lele o ka onohi o kahi make o'u. me he mea la ua maopopo mua no ia lakou ke kumu, elike no me ko lakou ike ana no lakou iho.

            "Ua hoi mai nei ka oe." wahi a kekahi o lakou o ka olelo ana mai ia'u, "eia nae aole makou i makemake ai, no ka mea ke ike aku nei makou me ka mopopo loa ua hookli oe i ka oleloa'o i a'oia mai ai ia oe. Ua maopopo ia makou ke kumu oka poino ana o kou maka."

            "He hana hewa loa no paha ia na'u ka hoahewa wale ana aku no ia oukou no ko'u pilikia ana, no ka mea. na'u ponoi no i imi i ko'u mea e poino ai, a maluna iho no o'a na ahewa ana. Ina au i hoolohe i ke a'o ke a'o aole e loaa keia poino ia'u, aka. he mihi make keia. no ka mea, ua hala aku la ka wa pono."

            "Pela no, aka in a he mea hiki kekahi ia makou e hoonana aku ai i kou noonoo kaumaha, ua hiki la makoi ke haawi aku ia me elike me kou makemake aka ke ike ole mei makou,

            "O makou pu kekahi la i hoohauoli ia no ka makahiki a oi me kela wahi ay i hele aku la, a no ko makou hookuli ana no hoi i ke a'o i halawai ai makou me ka poino, elike me kou halawai ana mai la me ia poino like ; mai hoomau loa ia aku paha hoi ko makou hoohauoliia ana, o ko makou wehe ana no hoi i ka puka gula i papaia mai ai e na lede. o ke kumu ia o ko makou poino. elike me ka poino i halawai mai la me oe, oe au i ikemaka aku la.

            "Aohe i oi aku kou makaala ame kou hoolohe i ko makou. no ka mea, in a oe i hoolohe i ke kauoha aole e wehe i ka puka gula aole e poino, in a aia no oe i kela kakela kahi i noho ai e hoohauoli ia oe iho me na lede he kanaha.

            "O ka make e makemake nei e hookomo mai ia oe i lala no ko makou ahahui. aka. oiai hoi ua kaupalena ko makou heluna i ka umi wale no. aole e oi aku. no ia hiki ole. nolaila e pono no oe e hookaawale mai nei aku, a e hele pololei oe ma ke alanui e hoea aku ai i Bagedada. kahi au e halawai aku ai me ka poe e u pu mai ana me oe no kou poino ana."

            Ua oili like mai la makou apau iwaho a kuhikuhi nui mai la ia'u i ke alanui e hele mai ai a hoea i Bagedada nai a i ka maopopo ana ia'u o ko'u hoomaka mai ia no ia i ke kuea hookahi ana. o ka la ko luna iho. a o ka wela o ka lepo i hele a manopu ko lalo ae.

            @oko o ko'u wa o ka hele ana mai ma ke ala ua kipa ae la'au i kekahi hale oki lauloho a kahi umiin@, a malaila au i kahi ai i ko'u umiumi ame ka huluhulu o ko'u kuemaka a malaila i pau pu ai ko'u lauoho i ke okiia, a komo iho la i ka aahu elike me ka poe kuewa.

            He mau la loiki i hala ia'u maluna o ke alahele, a ua hele no hoi a maluhiluhi@a ma keia ahiahi wale iho la no ko'u hoea ana mai la i keia kulanakauhale.

            Ma kekahi o na pukapa o ke kulanakauhale nei i halawai mai ai au me luna nei, kuu mau hoahanau, he mau kanak@ opio i like pu no ko laua malihini i nei wahi me ko'u. a hookahi ko makou haele like ana mai nei, a oiai makou apau he poe malihini wale no i nei wahi@@ i ka ike ana mai ne i ka aa ae o na kukui o nei hale me ka hauwalaau, manao mai nei makou he hale hookipa lahoi keia noka poe malihini, pela iho la makou i kipa mai ai e noi aku i ko oukou oluolu, eia ka he poe lede wale no na on a o nei hale.

            Ua makou i hui ae ai ua hookahaha pakahiia kela ame keia mea o makou no ka nana aku'a nana mai he poe maka-hiki wale no a ekolu, a ua kahiia no hoi na umiumi. na luluhulu ku'emaka ame na lauoho a nemonemo elike no paha hoi me oukou e hoohenehene mai la ia makou o ko makou ike ole aku.

            Ma ia ano iho la makou i kipa mai ai i keia hale, a oiai ua hookipaia mai makou e oukou me ka maikai, ke haawi aku nei makou i ka makou hoomaikai palena ole ia oukou.

             O keia ae la ka moolelo e pili ana ia'u; a in a he manao kou, e ka madame e pane mai, e hoike mai ano.

            "Ke hookuu aku nei au ia oukou apau e hele oukou me ka lana kila no kahi a oukou e makemake ai."

            "Auhea oe e ka madame. e oluolu mai hoi oe: ua lohe mai nei lakou nei i ko makou mau moolelo, o ko lakou nei koel o ka makou noi ia oe e ae mai oe e noho iho no makkou a e hoolohe aku i na moolelo a keia mau keonimana, oiai aole lakou i koakaka ae nei i ko lakou mau moolelo."

            Ua ae ia mai la ka lakou noi me ka maikai; ia wa i huli ae ai ka lede e nana i kahi a ka moi, ke kuhina nui ame ka luna nui a ke alii a ka lede e maopopo ole ana i kahi mea no lakou ia manawa, a noi ae la e hoa kaka pakahi aku kela ame keia o lakou i ko lakou mau moolelo.

            Oiai ke Kuhiua Nui Giafara e noho mai ana me ka makaukau mau e kamailio ua hooko koke mai la oia i ke noi a Zobeide i ka i ana mai :

            "No ka hooko ana aku i kau kauoha, e ka madame, aohe a makou moolelo e ae e hoike aku ana i oe. o ka palua wale aku no i ka hoakaka ana no ka makou mau mea i hoike @@@ aku ai ia oe.

            "He mau kanaka kalepa makou no ke kulanakauhale mai o Mosala, a i hoea mai makou i Bagedada nei no ka hoolilo ana aku i ka makou mau waiwai kalepa i ka poe e makemake mai ana ia mau waiwai. oia mau waiwai apau a makou aia iloko o ka hokele kahi a makou e noko nei i nei manawa.

            "Ma keia la he papaaina nui ka i hoomakaukauia no ko makou, ai pu apa me ko makou mau hoaoaahana o ka oihaua hookahi, ua ai a ua inu pu makou me lakou. me kekahi heluna nui e ae o ua kanaka kalepa o keia kulanankauhale, a mahope o ka ai ana ua kauohaia aku kekahi poe himeni a poe ike i ka hulahula e hele mai. o na kane ame na wahine a he poe hookani pila pu kekahi i hoea mai.

            "Ua nui na lealea i hahaia maloko o kela hale, a no ke kani paha hoi o na meakani, na lea himeni no hoi o ka poe himeni a oiai ua kahiohio na mea apau i ka waina, ua lohe mai la ka makai i ka nunui o na lea o makou apau, a hoea ae ana no ua hale la, a ua lehulehu na hoaai o na papa @@@ aina la i paa i ka hopuia aka ua laki makou i ka pakele ana mai.

            "No ke aumoe loa o keia manawa a e paa ana no hoi ne puka o ka hale hookipa e hiki ole ai ia makou ke komo aku, a oiai he poe malihini makou i nei kulanakauhale. a ua maopopo ole kahi e hele aku ai. ua hou hewa makou i o a ianei i wahi e hooluolu ai i nei po.

            "Ia makou i maalo ae ai me ka alanui kokoke mai i keia hale. ua lohe mai ne makou i ka hauwalaau o loko nei me ka aa o na kukui. me he mea la he nui na lealea e hanaia ana maloko o keia hale. ua kou kokeia mai ko makou mau noonoo e kipa mai a e noi aku i ka oluolu o ka on a hale no ko makou aeia mai e hoaumoe maloko nei, aia hoi a ao huli makou aeia mai e houmoe maloko nei, aia hoi a ao huli aku i ko makou hale noko ai.

            "Pela iho la makou la i kipa mai ai no keia hale. a kikeke mai la ma ka puka no ka aeia ae e komo mai. a ke haawi hou aku nei makou i ka mahalo ia oukou e na lede no ko makou hookipaia ana mai a ike ana i na hana apau i hanaia iho nei."

            I ka lohe ana aku o Zobeide i keia moolelo a ke kuhina nui. ua hookaulua iki iho la oia i kana kamailio ana mai, no ka mea in a hoi e kipaku mai ana oia i keia mau kanaka no ke aha hoi oia e kipaku ole ai in a kanaka olohe mua ekolu.

            Mahole o kon noonoo ana no kekahi manawa. i mai la . "Ke hookuu aku nei au ia oukou mamuli o na kumu kupono a oukou i hoakaka mai la : ua paa kuu manao e kau aku ka hoopa'i make maluna o oukou, aka nani hoi ia ua hoakaka mai nei oukou i ke kumu o ko oukou kipa ana mea nei. a he kumu kupono no hoi ia a'u e hoahewa ole aku ai. nolaila. eia ka'u olelo hooholo, e haalele mai oukou i keia hale i nei manawa, a e hele aku ma ka oukou wahi e makemake ai."

            Me ka leo koikoi o ka mea i piha me ka mana o ka on a hale ia pane ana mai a Zobeide. e hiki ai no i na kanaka ke ike aku ua makemake oia e hooloheia aku kana kauoha.

            Nolaila. ku ae la ka moi, ke kuhina nui. ka luna nui o ka hale o ke alli a pela me na keikialii olohe ekolu ame kahi kanaka hana ipulelo ole, no ka mea o ke ku kokoke o na koa me ka lakou mau pahikaua ke kumu o ko lakou hoololohe hou ole iho.

             Ia lakou i oili aku ai iwaho a paniia aku la no hoi ka puka mahope o lakou. huli ae la ka moi e kamailio i na keikialii me ka hoike ole aku iaia iho imua o lakou, he moi oia, a  i aku la :

            "E na keonimana, oiai ua lohe au i ko oukou mau moolelo pakahi a he poe malihini hoi i nei kulanakauhale a o ko oukou hoea koke ana mai ne no ia ianei. heaha ka oukou e noonoo la iloko pakahi o oukou no ka oukou mea e hana aku ana?

            "Ihea oukou e hele aku ai a mahea aku ka oukou wahi e hele aku ai, oiai ke pouli nei no e maopopo ole ai ko oukou wahi e hoaumoe aku ai o nei koena po?"

            "He ninau kena au, e ka hoaloha nana e hoopohihihi nei ia makou. no ka mea. aohe maopopo ia makou ka makou wahi e hele aku ai. Manao iho la makou maha'i no paha o ke alanui e lapuu iho ai ahiki i ke ao ana alaila nana aku kahi e hoopauia ae ai o ko makou pilkia," wahi a kekahi o na kanaka opio ekolu.

            Alaila, hawanawana ae la oia i kona kuhina nui e hoihoi aku i na keikialii i kona hale ia koena po, a malaila e moe ai, a me ke kakahiaka ae, alaila, lawe aku ia lakoku i ka hale-alii.

            "He makemake au." wahi ana o ka olelo ana ae i ke kuhina nui, "e kakau ia ko lakou mau moolelo o kela hale. no ka mea. he mau moolelo ano nui a waiwai loa lakou e hoopaaia ai maloko o ka buke iloko o ko'u wa e nohoalii ana no keia aupuni."

            Ua laweia aku e ke kuhina nui na keikialii ekolu no kona hale, ua hoi no hoi kahi kanaka hana ipulepo no kona hale. a hoi no hoi ka moi ame ka luna nui i poaia no ka halealii.

            I ka hoea ana aku o ka moi no ka halealii, ua hoi pololei aku la oia noloko o kona rumi moe a maluna o ka punee i kaule iho ai oia e hooluolu. a no ka lilo loa o kana noonoo nui ana ma na mea ana i ikemaka a i lohe ai, ua hiki ole iaia ke hiamoe. o na maka ka i pili, o ka naau nae oia mau no ke ala.

            Makemake loa oia e loaa iaia ka ike maopopo owai la o Zobeide. ka wahine nona ka hale a lakou o ke komo ana. a heaha la ke kumu o kona pepehi koomainoino ana i na ilio eleele elua, ame ke kumu o ko Amine poholehole ana ma kona umauma.

            Aole oia i moe iki no hookahi minuke ahiki i ka puka ana mai a ka la ma kekahi kakahiaka ae, O kona ala ae la no ia komo i kona mau aahu a hele aku la nololko o ka rumi ahaolelo a noho iho la maluna o ka nohoalii no ka hoolohe ana aku i na hoopii a ka poe hoopii, a pela hoi me na hana e ae e pili ana i ke aupuni.

            Aohe i liuliu loa ia noho ana iho a ka moi komo ana no ke kuhina nui. a elike no hoi me kona ano mau ka mahamaha ke ike mai i ka moi, o ke aloha kakahiaka no ka mua me ke kulou mai imua o ka nohoalii. pela no i nei kakahiaka.

            Alaila i aku la ka moi : "E ka kuhina nui. aohe mau hana ano nui imua o ka aha i keia la hookahi walk no mea nui iloko o ko'u noonoo a'u i kahaha nui ai. oia ke mea e pili ana i kela mau lede ekoluj ame ka lakou hana maluna o kela mau ilio eleele elua.        

            "Aole hiki e kaawale au keia noonoo mai a'u aku ahiki i ko'u maopopo ana i ke kumu o ko lakou pepehi hoomaoe e hele oe a lae mai i kela mau lede imua o'u. a pela me na keikialii ekolu, lawe pu mai ia lakou apau me oe.

            "E hele aku oe me ka awiwi a lawe koke mai, no ka mea ua makemake loa au e lohe koke aku i ko lakou moolelo."

            lla pau ana mo o ke kauoha a l@ alii, a oiai ua maa ke kuhina nui i ko ke alii ano ame kon manao me ka awiwi wale no e kookoia ai kana kauoha, he manawa ole ia miki ana aku ku ana imua o na lede, a hoike aku lai ke kauoha a ke alii aole nae oia i koike aku ia lako i ke kmu o ko lakou kauohaia ana aku.

            No keia kauoha a ka moi ua lilo ia he mea hoopioloke loa i na nono o na lede me ka ui aku a ui mai no ke kumu o ko lakou kauohaia ana aku.

            Ua kahiko koke iho la lakou ia lakou iho me ko lakou mau aahu nani ame na mea hoonanu e ae no hoi. a kau no hoi na uhimaka, a i ka makaukau ana hoomaka nui mai la ka hele ana me ke kuhina nui no ka halealii, a oiai o ka hale o ke kuhina nui mamua, ia lakou i kaalo mai ai mawaho o ka puka, kahea aku la ke huhina nui i na keikilii olohe a hookahi ko lakou kai like ana mai no ka halealii.

            No keia-poe keikialii. o ko lakou lohe koke ana iho no ia ua ike mua no lakou i ka moi a ua kamailio pume ia, me ko lakou maopopo ole nae o ka mai no ia a lakou o ke kamailio pu ana, ua alakaiia aku la keia poe a kuku ana imu mailio pu ana. Ua alakaiia aku la keia poe a kuku ana imu o ke alii.  a no ka ame ka hikiwawa loa o ka hookoia ana o kana kauoha ua piha loa ke alii i ka hauoli.

            No na lede ekolu ua kauoha mai la ka moi e noho iho lakou mahope o ke panipuka e komo aku ai iloko o kona rumimoe, i hiki ole ai i na luna ame na kauwa o ka halealii ke ike mai ia lakou, e lilo mau noonoo.

            No na keikialii hoi ekolu ua kukulu ia aku lakou ma kahi kokoke i ka moi. a oiai he poe keiki wale no lakou na na alii aimoku. a ua maopopo no hoi ia lakou ka malama ana i ka ihiihi o ka nohoalii ame ka mai e noho ana maluna iho, ka iho la lakou ma ke ano hoohaahaa ia lakou iho, me ka haawi aku i na hoohanahano ana apau i ka mai.

            L@uoha mai la ka moi i na kekialii ekolu e noho i@@@@@@ maluna o na noho i hoomakaukauia no lakou. a i ka noho pono ana i ho o na lede ekolu o ko lakou mau noho i hoomakaukauia ai, kuli mai la ka moi e nana ia lakou a i mai la :

            "E na lede, i ka manawa a'u i koike aku ai ia'u iho imua o oukou a hoolauna aku ai au ia u iho ma ke ano he kalepa ka'u oihana. a mai ke kulanakauhale mai au o Mosala o ka hele ana mai, ua hoololi au ia'u iho ma ke ano he kanaka kalepa. ke manao nei au aole no hoi paha e nele ana ka loaa aku o ke kahaha iloko pakahi o oukou.

            "I nei manawa, ke oie au e koho hewa. aia paha iloko pakahi o oukou na manao maka'u no'u i ko oukou wa i ike mai la he moi au, a ua hana mai oukou i ka hana e ku@@ ana i ko oukou moi. a me he mea la aia no paha iloko o oukou pakahi na manao paka'u no keia kauohaia ana @ku nei o oukou, no ke kauia aku o kekahi hoopa'i maluna o oukou.

            "Aka, aole pela. e hoolana i ko oukou manao, aohe poino e hanaia aku ana maluna o oukou. a e hoomaopopo mau oukou i keia a'u e kamailio aku nei. ua hoopoinaia e a'u na mea i hanaia o ka po aku la i hala, a me ka hoike ana aku ia oukou i ka mea oiaio ua hauoli au, no ka mea a oukou i hana mai ai me ke koa loa.

            "O ka'u e iini nei in a no hoi e like ana me oukou na wahine apau o Bagedada nei ke koa aohe mea hauoli e ae.

            "Ia'u i hoea aku ai imua o oukou a iloko hoi o ko oukou hale, he kanaka kalepa au i hoanoeia no Moala mai. aka. i nei manwa ke ike mai la oukou o ka Moi Harouna Alasi@@ au o Bagedada nei. ka hiku o na moi o ka halealii nani o Aba. kahi hoi a ko kakou kaula nui i noho ai iloko o kona mau la.

            "I kauoha wale aku nei no au ia oukou e hele mai ianei no ka hoike ana aku ia oukou no'u iho, a no ka ninau pu ana aku no hoi i ke kumu o kekahi o oukoku i pepehi me ka hoomainoino i na ilio eleele elua, a uwe pu aku me @@ mau ilio mahope iho o ka pepehiia ana.

            "O kekahi mea nui nana i hookakala i ko'u mau lauloho ma ka po nei oia ko'u ike ana aku i ka poholehole o ka umauma o kekahi o oukou, he mea na'u i noonoo nui ai i keia po me ka hiki ole ke hiamoe ahiki'i ke ao ana, a kena okoa aku nei au i kuu kuhina nui e kii ia oukou a lawe mai imua o'u. O ka oukou pane no keia ka'u e makemake loa nei e lohe aku."

            A oiai ua kamailioia aku la no hoi e ka moi keia mau olelo me ka moakaka loa. e ua maopopo no hoi i na lede ekolu na mea i kamailioia aku ai, aka, oiai he hana maa mau ia no ia, ua palua aku la no nae ka kamailio ana a ke kuhin anui ia mea hookahi imua o na lede.

            I ka pau ana o na hoakaka a ke kuhina nui. o Zobeide ka mea i pane pao ke ninau a ke moi i ka i ana mai :

            "E ka Moi . e ola mau loa oe. O ka moolelo a'u e hoike aku ana imua ou me ha mea la o ka oi aku paha ia o u @ moolelo hookahaha i ka noonoo au i lohe mua ole ai.

            "O na ilio eleele elua a oukou o ka ike ana ia'u e pepoehi ana he mau hoahanau makou a ekolu na ka makuahine e maopopo aku ai ia oukou ke kumu o ko laua hooliloia au i mau ilio, mamuli o kekai ulia kamahao loa.

            "O na lede e ae e ae e noho aku nei me a'u a oukou e ike mau la i nei manawa maanei, he mau hoahanau no laua no'u. he makuahine e no nae ko laua a hookahi o mako makuakane.

            "O ka wahine a oukou i ike mai ai, i ke poholehole o kona umauma o Amine kona inoa, a o kekahi o Sofaea. a o Zobeide hoi ko'u inoa.

            "Mahope mai o ka make ana aku o ka makuakane o makou. ua waiho iho oia i kekahi mau waiwai nui ma ka aina. na holoholona a me ka dala maoli na makou. a ua mahele like ia ia mau waiwai apau mawaena iho o makou.

            "I ka loaa ana aku o  ka mahele waiwai o kou mau @oahanau hapa, ua hoi aku la laua a noho me ko laua makuahine.  a koe iho la au ame ko'u may kaikuaana me ko makou makuahine. e ola ana no oia i kela manawa, a i kona wa i kela ame keia mea pakahi o makou.

            "I ka loaa ana maiu o keia mau waiwai ia makou, o kuu mau kaikuaana. no ka mea. owau ka muli loa o makou. u mare aku la laua i na kane.

            "Mahope iho o ko o laua mare ana ua hoi aku la laua i ka hale o ka laua maau kane.a haalele hookahi ia iho la au Aole i loihi loa mahope iho o ko laua mare ana, ua hoolilo aku lake kane a kuu kaukuaana hiapo i kona mau waiwai apau. mai ka aina a i na waiwai lewa. a. me na dala i loaa mai la iaia a pela me na dala a kuu kaukuaana i hooiliia mai ai e ko makou makukane. ua holo aku la laua no Aferika

            "Makalaila kana kane i uhauha aku al i na dala apau ma ka inurania ana. ka piliwaiwai ana. a me ka lilo ana me na wahine manuahi. ua hoolilo aku oia aole o kana mau dala wale no. aka. o na dala pu kekahi apau a kuu kaukuaana.

            "Mahope mai o keia uhauha ana ua ilihine halele loa luua a komo kuhohonu loa iloko o ka pilikia. a no ia nele ua hoopii kuu kau kuaana e okiia laua. a mahope o ke maku ana ua kupakuia mai la kuu kaukuaana. O kiia ka hopena poino mua i halawai me kuu kaukuaana

            "Ua hoi mai oia i  Bagedada nei. >aki no kona huna a@@ i kekahi mau wahi dala. a me ia mau dala i uku aku ai kona mau lilo kaahele ahiki i ka hoea hou ana mai ianei mahope o kona halawai ana me na papilikia lehulehu ma ke alahele.

            "Ua hoi mai oia e huli i puuhonua noana ilppko o ko'u home me ka helehelena manaonao ke nana aku. o ka ehaeha i loa iaia. o ka mainoino o kona kino mahope o kona pepehiia ana e kana kane, ua lawa loa ia mau mea e hoehaeha aku ai i ka naau o ka poe e ikemaka aku ana.

            "Ua ninau aku au iaia nei i ke kumu o kona nele ana am kona ma'i ana. a me na waimaka oia o ka hoike ana mai ia'u i ke kumu elike me ia a'u i hoike mua aku nei, oia hoi ka uhauha ana i na dala apau ame ka pepehi ia ana.

            "Ua nui kuu aloha iaia nei no ka ike aku i kona pilikia. a nana mai ka uwe hookahi ko maua ume pu a hookahe ana aku i na waimaka. a ua hala kekahi manawa loihi ia maua ma ka uwe ana.

            "Mahope iho o ka pau ana o ka maua uwe. ua olelo aku la au iaia a hele e auaua, a me ko'u mau aahu ponoi i hoolako aku ai au iaia : i ka pau ana o kona mau lole i ke komo, i aku la au :

            "O oe no kuu hanau mua i ka pupuu hookahi a ka paha a ke ku hookahi. a e mana mau aku ana au ia oe ma ke ano he makuahine ma nei mua akua aole ma ke ano he hoa@@nau. Nani ia ua hoi mai la oe e noho iho kaua noho iho kaua, a nana mai oe ia'u a pela hoi au e nana aku ai ia oe : e hoomakua kaua kekahi no kekahi pela iho la ko kaua noho ana e pono ai mai nei wa aku.

            "Iloko o kou wa i kaawale aku ai ua kokua mai ke Akua ia'u ma o ka hoomahua liua mau ana ae o ko'u mahele o ka waiwai, a i keia la aohe a'umea e hopohopo ai no ka hune me ka nele  a  mamuli no hoi o ko'u hooikaika ponoi ana aku ma ka hanai ana i na enuhe hana lopi kilika. i loaa nui maoi ai ko'u mau pomaikai ma ia hana.

            "E hoomaopopo mai oe i keia. o na mea apau i loaa iau nau ia. a elike me ka maua i loaa ia'u e hoolilo aku i na dala mai ko'u wahihona aku.j pela  no ka loaa like o ia mana  ia oe, nolaila, mai keia la aku aohe au mea e maka'u hou aku ai no ka pilikia.

            "Mai kela manawa mai ko maua noho pu anamaloko o ka hale hookahi no ua mahina lehuhu i hala me ka olu'olu o ka nooonoo, ka lokahi, ka hauoli a pela aku.

            "Ua pinepine no na manawa a maua o ke kamailio pu oluolu o ka noono, ka lokahi, ka hauoli. a pela aku.

            "Iloko o ko maua nanea i kekahi la, aia hoi, ua hoea mai la me ka maopopo mua ole kekahi hoahanau o maua, a elike no me na haawina ehaeha iaia nei, pela no iaia, oia keia lede e noho nei ma kuu aoao hema

                                                            (Aole i pau)