Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 3, 18 January 1918 — ME MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena ona Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

ME MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena ona Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

?! nli akn la oia nana ma na wahi e ulu mai ana o meakaiu- mii okoa na wahine, e waele ana i ka nehelehele. he! ni.iu kino olohelohe no ko lakou. aka ua paa ntie na puhaka j iii»- n;i pa-u i hanaia noloko mai o ka mauu. a ma na lima, 1 ī:īh n;i wawae o kekahi poe, e paa ana he niau apo keīeawe, j nia na pepeiao, a o kekahi poe hoi. he mau apo ppepoe la-li-awe ko lakou ma na iiiu. I ,t hookahaha loa ia niai ko Tazana manao no keia mau nna ana e ike la, a oiai o mua loa, o kona halawai pu ana me kekahi lahui i like mai me kona ano, he nui ioa. iaia, l<a l«>aa ana mai he maopopo no ke ano o na mea a lakou e hana niai ana. Ke noke la oia i ke kiei ha-lo ma na wahi mawaho aku o kela mau kauhale, aia hoi ike aku la oia i ka holoholo mai o k« kalii poe kane, a ua lako wale no lakou apau nie na pana;, ame na pua, a ma ka ia nei koho aku, e kiai makaala loa ana j lakuii. no na holoholona ahiu, a i ole, no kekahi poe paha e j k":no aku ana e hoopilikia, o kana mea kahaha wale no. o na wahine ka poe hana, a he ku kiai wale no hoi ka na kane. i)iai no nae oia e nana ana ma o a maanei, a iaia i hoihoi mai ai i kana nana ana malalo pono o ke kumulaau, aia hoiJ ike iho la oia he hooktthi wahine, e ku ana ina ka aoao o kekalii kapuahi, a e kau ana hoi he ipuhao maluna o ke ahi, a e paila ana kekahi wai haulaula, a o ka liana a keia wahine, o ia n«» ka hookomo ana ,ia mua o na pua, i hele a ku ke ahua iloko 0 ka uai o ka ij)uhao, a unuhi mai ana iwaho. I a lilo na mea a Tazana e ike aku la i ka hana a kela wahini' Paele, i mea hoohialaai nui mai i kona noōnoo, no ka mea, v.a luaa iaia ka meahuna i pili i ke kumu o na mea ana i ike ai niamua o na pua, eia ka he mea ia e hoohikiwawe ai i ka make ana o ka poe apau e loaa pono aku ana i na pua pana. Ke makaala loa la oia i ka hana.a kela wahine, a i ka wa e kau mai ai kauwahi kulu wai oloko o ka ipuhao maluna o kona mau manamanalima, e hookonio koke aku ana oia iloko o ka uai. maloko o kekalii ipu, me ka noke ana i ke kuwakuwai. \ole no o Tazaua i maopopo ia mea he laaumake, aka nae oiai lie noonoo kanaka kona, i loaa ole i na holoholona, ua kulio koke iho la oia, o kela Kvai maloko o ka ipuhao, a i komo aku hoi mamua o ka pua, he laaiimake ia, a o ke kumu hoi o ka hikiwawe ana o ka make o kekahi mea, aole hoi malnuli e ke komo ana o ka pua iloko o ke kino. Hele mai la ka makemake iloko o Tazana,a nui e lōaa mai kela mau pu-a pua iaia, a o ia kana i nalu'wale iho ai no, ina 1k- leaawale aku no kela wahine ma kekahi wahi e hala ai he mau minuke. alaila e ilio koke mai ana oia ilalo me ka hik£ waw e loa. a aihue i kela mau pua. i\e nounoo nui la oia i ke alahele e liiki ai e kaawale aku kela wahine Paele i kahi e, i loaa ai he mānawa nona e kaili mai ai i kela pu-a pua. o ka manāwa no nae ia ana i lohe aku ai 1 kekahi leo kaliea, a i nana aku palia kona hana, ma kahi o ka leu i oili mai ai. aia hoi. e ku-mai ana kekahi Paele malalo ponu u ke kumulaau ana i pepehi aku ai i ke keiki a ka moi o na I'aele a make. a e noke ana no hoi ua kanaka nei i kē ka i kona mau lima i o a ia nei. a e kuhikuhi ana iluna o ka honuā; l a lilo ka leo kahea o kela Paelē i mea ē hōopiōloke nui iā ,uu ai ka o ka nui o na Paele e ae e noho ana ma na kauhale o lakou. o ka wa no ia i oili mai ai na kanaka mailoko niai u na kauhale, me ka lakou mau pana ame na pua, a mai kekahi mau wahi e ae no hōi, me ka holo pololei ana mai no kahi a kela hoa o lakou e noke mai la i ke kahea malalo o ke kumulaau. Aule no hoi keia liolo ana aku o na Paele a koe aku kekahi īnea i na kauhale, aka o ka holo no mai ka poe ikaika ā i ka !'ue nawaliwali, mai na w-ahine a na keiki, no ko lakou makeniake e ike pono. i ke kumu o kela leo kahea. Oka wahine nana e ho-u ana i na pua iloko o ka laaumake kekahi i waiho ihu i kana hana. a he hookahi ka liolo like ana e nana i kela meahou, nolaila aole a Tazana hoololohi ana iho, aka ua iho kuke aku la oia ilalo, a ma kahi nae o kona lalau ana aku i ka l'U-a |»ua, ke alawala>wa la kana nana ana ma o a maanei, a no kona ike ole aku i kekahi mea, manao iho la keia e liele e uana ialoko o na kauhale, malia o ike aku oia i kekahi mau mea e pomaikai ai oia. I le wahi mamao loa kela o ke kino make o ka Paele i waiho ii a u,i neoneo hoi oloko ō na kauhale, o ko ia nei nihi aku la ia. a ma ka puka o ka hale e ku kokoke mai ana, mahope o K"na hoolohe i;uia aku, aole he nakeke oloko, o kona komo aku la nu ia. ' > ka mea mua loa i halawai mai me ka ike a kona mau maka, " 'a nu kekahi ihe loihi e ku ana ma ka paia, lie ma\i pahi, a he mau ilie liilii no hoi. Iwaena konu o kela liale e waiho ana he ipuliao. a ma kekahi kilii hoi, he wahi kiekie i hanaia, a ua lihiia oluna me ka moena. o kahi paha ia e hiamoe ai; a e \ lihu ana hoi iluna o ka lepo, he mau p'oo kanaka lehulehu. Ke hoopapa pakahi la o Tazana i kela mau mea, me kona l 1 "')) ])u ana no lioi, malia he laaumake kekahi i .lianaia aku i niau ihe, a hooholo koke iho la no oia, e lawe i kekahi o | !a mau ihe no kekahi manawa hou aku ana e hoea mai ai. j aule e hiki iaia ke lawe i keia manāwa, oiai e luuluu loa ana j "'a i ka pu-a pua, e ahu iinai la mā kapuahi a ka wahine Paele. ( > kalii no o ko ia nei kolohe, lawe, pakalii mai la.oia i na ;iK 'a apau ana i ike aku ai ike kau māi iluna oka paia, a hoak<>akua mai la iwaena o ka rumi, a kau iho la i ka ipuhao ma•nna. nie ka hoopiha ana i kekahi mau poo kanaka, a maluna •" i no hoi. i waiho iho ai oia i ka papale o ke keiki a ka moi ana j ka pepehi ana a make. ! ua o Tazana nei nae e ku la a nana i ke ano o ka mea ana ; ' ! ana aku la. ua lohe aku la oia ika hauwalaau mai ona leo | ' mii, a e kuwo ana lioi kekahi poe, hoōmanao ae la keia, ke i! ''h hui mai la ka poe no lakou kela mau kauhale, nolaiia aole huonohonoho hou ana aku, o loaa pono mai auanei oia, o '■ '-a i nlikia no ka hopena. 1 'ili aku la oia iwaho, a i kiei aku ka hana, no ka puka-pa. ; hoi e hoomaka mai ana kekahi mea e komo, o kona hoo- ,!, !k a mai la no ia e liolo ahiki i kalii oke kapuahi aka wahine 'aele e waiho mai ana, o ka lalau aku la no ia i na pua, i lioo--na-uia nie ka laaumake, peku aku la i ka ipuhao mailuna aku " kapuahi. o kona hoomaka aku la no ia e holo noluna o ke ! ine ka pu-a pua ma kekahi lima, a i kela manawa ,1 " 1 - ua kokoke loa mai la na Paele e hoea mai no ko lakou . hale. ' • - ■ Mailuna mai p ke kumulaau i nana aku ai ua o Tazana's ' hana a kela puulu e hoi ,mai la, a ua like pu oia me kekahu "'anu e pee ana, i makaukau loa no ka lele ana aku i ka ma- " !,v a e ikeia mai ai oia ena kanaka. 'aia nae e nana aku ana, aia hoi ike aku la oia i mau i'aele he eha ko lakou nui, e hapai mai ana i ke kino o ke ka"akn ana i pepehi ai a make, a e ukali mai ana hoi mahope '/•';»kuu. na wahine, e noke ana i ka uwe kuwo, a mahope mai llu ' o lakou ka nui o na leanaka, aia ma kō lakou mau helea]>au e hoike okoa mai ana i ka nui o ko lakou kaumaha, ,]IJ ka make ana o kela Paele.

■' • lioilioi pololei mai la lakou i ke kino ināke' nolōko. o kela Kale a Tazana i komo ai, a i hana.kolohe ai Ti6i 'maloko olaila. Hakalia no a komo ke kino niake oke keiki aka moi iloko, a ike aku la hoi ka poe na lakou e hapai ana iaia i na niea i hanaia, ua oili. koke mai la lakou iwaho, a noke ae la i ke kahea me ka leo nui, e hoopioloke ana i ka noonoo o ka poe apau mawaho, a he mea oiaio, ua hoopuni koke ia ae la kela hale e na kanaka me na pua ame na pana e paa ana iloko o ko lakou mau lima. Oiai ke pioloke ame ka pihoihoi e pahola ana maluna o kela lahui Paele, ia manawa i oili mai ai maiwaena mai o kela puulu, kekahi • Paele elemakule, aia hoi na mea hoonani he nui ma kona mau iima ame na wawae, a pela ma kona umauma, a ma ka olelo pokole ana ae, oia nei.ka makuakane nana ke keiki i matke, ao ka moi hoi o kela lahui. Paele. • j I le mahaWa kela e halii ana o ka maīuhia. i ka wa i komo, : . āku ri;i kā iloko o ka hale, aia hoi kekahi hiohiona o ka weliweli maluna o kona mau maka, a oiai he lahui kela i piha me na hana hoomanamana, ua kamakamailio iho lā oia me kona mku pukaua, a iloko o ka wa pokole, ua hoo'unaia aku la lakou ma na wahi apau, no ka huli ana i ka mea nana kela hana. nana i hookau mai i ke kaumaha maluna o lakou, ānie ka pilia pu. hoi i Ke kahaha. Ma kēla hoomaka ana aku nae o na pukaua e hele e-huli i ke kolohe, ua loaa koke aku la no ia lakou ka ipuhao e kupaia , ai o ka laālimake, ua kiolaia mai kapuahi aku, a ua pau hoi ka wai oloko i'kā hanini. a ia au ana ae no na pua i hookoinoia iloko o 'ka laaūmake, aole he waiho mai ma kahi maa i ka hoa- j huia, a 110 keia kumu, ua huli hoi hou aku la ua mau pukaua nei a hoopuni ae la i ko lakou moi, me ka piha i ka maka'u aine ka weliweli, 110 ka mea a lakou i ike ai. ] Ua hooi loa ia aku ka pohihihi iloko o ka noonoo o ka moi, no keia hoike liou a kona mau kanaka, alaila kulou iho la kona, poo ilalo, me ka noke ana i ka uwe. j O kela. loaa ana aku o ke kino make o kana keiki, e mau ana no ka pumehana ma kahi kokoke loa i na kauhale, a i hou-! ia hoi i ka pahi e ka mea i maopopo ole ia lakou, ua lawa ia no ka hookahaha ame ka hoopioloke ana'i ka hoonoo ona mea 1 apau; a ua hooi loa ia ae hoi ia mau nianao kahaha, a i ke | ku i ka maka'u ame ka weliweli, i ko lakou ike pono ana i na i hiona māloko o ka hale o ke keikialii, a hui pu iho me kela i nalowale honua ana o ka .pu-a pua, ua hiki ole ia.lakou ke koho J ae i kekah'i niea oiaio, koe (w'ale no ka hoala ana mai i ko lakou | mau noonoo he mau hana kela na na uhane ino oka po. ■ ■ | Ke ike aku la o Tazana i ke pioloke o kela poe Paele, aole ; nae mea hiki iaia nei ke hoomaopopo aku, no ka lakou mau mea e kamailio ana, a i ole ko lakou noonoo paha, a oiai ua kupono ka la i ka 1010 i kela manawa, a aole no hoi i komo wahi ai iki iloko o Tazana, o kona haalele ih© Ia no ia i kela wahi, a huli hoi aku la no kahi ana i kanu ai 'i ke koena aku o ke kino o ka puaa. He mea oiaio, ua loaa aku la no ka puaa make iaia, a o ka haupa ilio la no ia, me he mau meaai ono loa la, maluna o ke pakaukau a ka poe waiwai, a i kona maona ana, huli hoi pololei loa aku la oia no kahi o kona puulu e noho mai ana. MOKUNA XI. _ Ua hele no. hoi a aneane e poeleele, hoea aku la ua o Tazana no ko lakou kahua hoomoana, o kekahi kumu o kona lohi loa, no ka huli i ka pua ka pana a ke keiki a ka moi ana i pepēhi ai a make, a hui pu iho no hoi me ka loa o ke alahele, o ke kumu iho la ia o kona hoea ole ana aku i ka manawa kupono.. Me kana mau waiwai hou i malihini i na maka o na niapu, ua iho malie iho la o Tazana a haule ana iwaena o ka lahui mapu o Keka, a me ke kulana o ke kanaka koa a ikaika, i hoomaka aku ai ua o Tazana e hoike i ka moolelo o kana hnakai. Me ka manao i piha me ka hoowahawaha anie ka lili pu nb hoi i hoolohe mai ai o Keka, ka moi o na mapu, i kela mooleln a hoike aku ana imua ona anie kona lahui, a «ne ka pilia. maalea o |kā hookamani i nana mai ai oia i keia map ' ano e loa o lakiou, me ka hoohiki ana iloko ona e pepehi no oia ia Tazana a make, iloko o ka manawa maikai e loaa ana iaia. Hakalia no a ao ae ma kekahi la mai, aia o Tazana ke hoomaamaa la i kana mau meakaua hou. X kinohi, aole no he holopono o kana hoomaamaa ana, aka nae, ma ka liana hiau ana i kela ame keia manawa, ua hiki iaia ke hoopololei i kana pua, no kana wahi'i makemake ai, a i ka hala ana o ka pule hookahi mahope mai, ua akamai maoli oia, o ka mea puikia nae, ua aneane e pau loa kana mau pua i ka nalowale iloko o ka nahelēhele. Ke mau la no ka noho ana o na mapu ma kela wahi, no ka nui maoli no o ka ai, malaila, a elike no me ka Tazana hana mau, iloko o kona wa kāawale, e hele mau ana no oia, inaloko o ka hale o kona makuakane, a ma kekahi la, oiai no e noke āna i ka huli pakahi i ha ano waiwai o kela me keia, maloko o na pahu ma ka paia, ua loaa iho. la iaia he wahi poki kini huinaha, a e paa ana no ke ki i ka pahu, a niamuli o kona noke ana i ka wili, i hamama ae ai ke pani, a ike ilio la oia i ka ukana ē wāiho ana iloko. O na mea i loaa iaia, he kii no ia no kekahi kanaka opio, he kaula gula ame kekahi puuwai elaimana, he mau leka no hoi a he wahi buke uuku. Ke noke la ua o Tazana i'ka nana i kela mau waiwai, o ke kii kana i hoohihi loa ; i kpna nana iho, me he niea la e minoaka okoa ae ana no imua ona. O ka buke kekahi mea ana i hoohihi ai, me kona waiho ana iho no nae maloko o ka poki kini, a no ke kaula gula ame ka puuwai elaimana, ua hoopaa ae la oia ma kona a-i, mamuli o kona ike, he mea kekahi o kela ano ana i ike ai i ka lahui Paele, ina kana mau mahawa lehulehu o ka hele ana aku e hakilo pono i ke ano o kela lahui. No na leka lehulehu, aole he mea hiki iaia" ke ike i na manao oloko, ua waiho hou iho la no oia, a pela me ke kii, a lawe mai la i ka huke, no ka nana ana iho i na mea maloko. lke iho 1a oia ina hua palapala ma ke kakaulima maoli, aole hoi he niau hua pa'i elike me ko na buke e ae, nolaila aole no lie mea maopopo iaia maloko o kela buke, a hoihoi hou iho' la no ma kahi i waiho mua ai. j O ka mea oiaio e ka makamaka heluhelu, o kela buke a Tazana o ka nana ana'iho, he buke moolelo ia o ke ola ana o kona mau makua. i kakauia hoi e kona makuakane, i kela ame keia la, ahiki wale i ko laua make aiia, a ina paha he! mea kekahi nana e heluhelu ae ia manawa, ina ua ulaa koke | ia na meahuna i pili i kona ola ana, ole nae pela, ua like 1 pu ke ola ana o keia kanaka. opio, me he pouli la, e uhi paa ana maluna o honua. | Hoihoi hou aku la no o Tazana i.ka poki kini, nia kahi i loa ai iaia, eia nae, iloko o na la apau mahope mai, aole e ! poina iki ana iaia, ka helehelena oluolu, a minoaka o kekānaka nona ke kii ana i ike ai, me ka paa o kona manao, e hooikaika aku e huli i na mea pohihihi i palapalaia maloko oka buke. . - , ' I Oiai ua kokoke* loa. e pau kana mau pua i ka nalowale, ' he mau wahi pua uuku wale no koe, hooholo iho Ia ua o Tazana, e hele hou oia no kahi i hoomoana ai o na Paele, no ka aihue ana mai np ina pua. ē mau ai kona lako. - Me kela manao paa iloko ona. i hakalia no a ao kekahi la inai.-o koiia, haalele iho la no ia Lkona mu hoa, a hoomaka aku la e hele maluna o na kumulaau elike me na mapu, a hele no hoi a kiekie ka la, o ka hora uini-kumamakahi paha ia, lioea aku la no kela kumulaau nui no ana i noho niua ai, a hakilo aku i ka hana a na Paele. Elike no me kana mau inea apau i ike āi ma kela manawa mua o kona lioea ana ma kela walii, o kana no ia i ike hou aku ai, aia no na wahine ma na inahinaai kahi i mahiai ai, a aia uo hui ka wahine Paele ma ka'e o ke kapuahi, e hookoino ana no i na pua iloko o ka ipiihao o ka laaumake.

' ' 1 . . • 111 M ■ Jr ssī.""? " •** ' ~' i'i/•> ; t- r.;i}toi'iin"i ' Hē ifiāu liora oleoa noho malie ana o- T kakali, me ka manao ina no ke kaawaleaku o kela wahme malalo 0 ke kumulaau, alaila, o kona iho mai no ia mailuna mai o ke kumulaau, a hao i na pua a kela wahine. aole nae pela, aohe mea nana e kono mai i kela wahine e haalele iho i kana hana, • , Ua ano moloa maoli o Tazana i ke kakali, ine ke ku a uluhua no hoi, no ka loaa ole he manawa maikai nona e aihue mai ai i mau pua hou nana, a e hoomakaukau ana oia e haalele aku i kela kumulaau, aia hoi, ike aku la oia i ka huli hoi mai o na wahine mai ka lakou mau hana mai, pela no hoi i oili mai ai na kane mailoko mai o ka. ululaau, he poe keia i hoounaia no ka hele ana e hahai liolohoiona, i mau meaai na lakou. : : ! I ke komo nui arta mai o ua poe la noloko o ko lakou wahi 1 hoopuniia ine ka pa v ua paniia aku la ka puka-pa a paa, a hoi ae la kela ame keia no kona home iho, a iloko o ka manawa pokole, aia na wahine ke ho-a la i ke ahi, a ke kau la hoi i na ipuhao no ka hoomo'a ana i mau meāai na lakou. Oiai no nae o Tazana e nana aku ana i ka hoomo'a o na wahine i na meaai, ua loheia aku la na leo hooho mai kekahi aoao mai o ka ululaau, a ia manawa i oili ae ai kela ame keia mailoko mai o kona hale iho, me ka makaukau me na meakaua apau, a nana pu aku la jio hoi g Tazana, ma kahi i i loheia aku ai o ka leo 'hooho; aia hoi, oili mai la hē poe kanaka, a e kaualako mai ana. hoi i kekahi mea ana e koho wale aku la no, he holoholona paha. ! | I ke kokoke ana mai o kela poe kanaka no kahi o ka pukapa, ua holo aku la kekahi mau mea e wehe, a i ka ike ana i aku o ka nui o na Paele, aole he holoholona ka mea a kela I poe pukaua e kaualako mai ana, aka he kino kanaka, ua hoomaka ae la lakou e uwa me ka leo nui, me ka piha pu l>oi ■ i ka olioli. no ka mea he kanaka kela o kekahi lahui okoa i loa, a o ko lakou enemi ino loa hoi. I Oiai kela kino kanaka e nokeia ana i ke kaualako, ke h.on- ! kolohe mau la oia, me ka hooikaika ana e pakele mai ka poe ; mai na lakou i hoolilo iaia he pio, a o na wahine keia me na kamalii, ua hele mai la e hou iaia me ka laau, a ke nana aku ! la o Tazana i kela mau hana ku i ka hoomainoino, me ka nui 'o kona kahaha. | Iwaena o na holoholona apau oloko o ka ululaau, o ka liona wale no ka holoholona hoomainoina i kana mau pio, no na holoholona e ae, o ka make wale no ka lakou e hookau . aku inaluna o ka mea i manaoia e hoopoino aku, a ke ike I nei hoi oia i na hana hoomainoino a keia poe kanaka eleeje, me ke komohia ana iho o na manao kanalua iloko on§., aol£ no kela poe i kaawale mai ke ano aku o ka holoholona. Laweia aku la kela pio ahiki i kekahi pou nui, i kukuluia iwaenakonu o na kauhale, hoopaaia aku la kona kino me ke kaula i ka po'u, alaila hoomaka ae la-na pukaua e hulahula, me ka holo kaapuni ana i ka pou, aia hoi ka lakou mau pahi iloko o na lima kahi i paa ai me na pua, i makaukau e lele mailoko aku o ke kakaka, ina no ka.haawiia aku o ke kauoha ia lakou e ki i ke kino o ka lakou pio. ' Aia-hoi ma kajii e kokoke ana i ka pou i hoopaaia ai o ke pio, e puuluulu ana na wahine i kahi hookahi, e noke ana i ka Uwa kekahi poe, e haa ana hoi kekahi poe, a e noke ana hoi kekahi i ka hahau i na laau maluna o na pahu, a hoomanao mai la o Tazana i ka hana a na mapu, i maa iaia i ka ike ana iwaena o kela lahui oloko.o ka ululaau. MamUli o kela. maa o Tazana i ka hana a na mapu, ua koho iho la oia, aia a pau ka hauoli ana o kela lahui Paele, alaila lawe mai lakou i ke pio i meaai, a o kana nae e noonoē la, ine ia ola no paha lakou e lele inai ai maluna ona, e okioki ai i'na apana o kona kino i meaai na lakou, nō na mapu, aole o lakou hana pela, aia wale no a make. Ke hookokoke mau mai la ka haa ana a na pukaua i kahi i h'oopaaia ai o ke pio, a ia lakou no paha ka ike, ua hoea māi i ka manawa a lakou e pepehi aku ai i ke pio, ua hoomaka mai la kekahi e hou i kana ihe ina ka pepeiao, a iloko no' hoi o ia manawa he kanalima mau ihe hou ae ī of(6Bi'o mai ai aohe wahi hou ole, nle ke ku maoli i ka hoomalnoino i ka Tazana nana aku. Ua hooi loa ia ae la ka uwa ana, o na wāhine, me ka haa ana, aia hoi ka poe hookani pahu ke noke la i ka hookani me ka ikaika, a me he mea la i ka nana aku, ke moni wale la no ka haae o na kanaka, no ke kokoke loa mai i ka manawa a lakou e ai aku ai i kekahi meaai ono loa. A,ia no o ke noho aku la hakilo pono i na hana a kela poe, a oi.ai ua pouliuli i kela manawa, o ka malamalama wale no o ke ahi i h,o-a ia ma kahi o ka pou, i hoopaaia ai o ke pio, ka mea nana e hoike mai ana i na mea e hanaia ana malaila, ike iho la ua o Tazana, o kela wale no kona ma'nawa maikai loa e hooko aku ai i kekahi mau mea ana i makemake ai. Me ka palamiino loa, i iho aku ai o Tazana a lioea ilalo o ke kumulaau, aia np na pua ke ahu mokaki la ma ka aoao o kapuahi, o ko ia nei hoakoakoa mai la no ia a ku ka pu-a, hauhoa i ke kaula a paa, hoilioi mai la a waiho ipa kahi kupono e loaa hou mai ai iaia me ka maalahi loa. Ua mehaineha na kauhale e waiho mai la. aole he poe oloko, aia na mea apau ma kahi o ka pou i hoopaaia ai o ke pio. nolaila. o ka nilii aku la no ia o ua o Tazana, ma kalii pouliuli ahiki'i kona komo ana iloko o kela hale mua no ana i komo ai e kolohe, a noke aku la oia i ka haha ma 'o a maaneii a loaa mai la iaia nei he hookahi poo kanaka, a e makaukau ana nae oia e puka aku iwaho, lohe aku la oia i ka hele mai o kekahi mea no ke komo ana mai iloko o kela hale, o kona nee aku la no ia a pili ma kahi pouliuli o ka paia, a iloko o ka manawa pokole' loa, komo ana no kekahi wahine iloko. Hele aku la ua wahine nei a ku iho la iwaenakonu o kela hale, ia wa i haha iho ai kona mau lima ilalo, e huli ana i kana mea i makemake ai, a no ka loaa ole ma kana wahi i hoomaopopo ai, ke hookokoke aku la kana hele ana ma kahi a Tazana e ku mai ana, ia manawa i hemo koke ae ai ka Tazana pahi a paa iloko o kona lima, ina no ka ike mai o kela wahine iaia, e liou aku ana oia i ka pahi iaia a make, me ka minamina ole i kona ola. O kahi nae o ka laki, ua loaa koke aku la i ua wahine nei kana mea e huli ana, o ke ku ae la.no ia hoi mai la no kahi o ka puka, a ma kahi uwiuwiki malamalama uuku, i liiki ai iaia ke ike aku, eia ka he ipuhao ka kela wahine o ka hele ana aku e kii. Ilakalia no a liemo kela wahine Paele iwaho, o ka oili aku la no ia o Tazana. me ka pili ana ae ina kahi pouliuli o ka !hale,*a i nana ajcu paha kona hana, e oili ae ana kela ame keia Wahine, ma'iloko ae p na kauiha.le, a e paai ana hoi ma |'ko lakou mau lima, naiipuhao, a ua o Tazana o ke koiio arta iho, i\o ke ku'pa ank ia i kā i'o o ke pio a lakoU i meāai. I Me ke kakali hou ole aku b"Tazana e ike i ka hana a kela poe Paele, ua hoi pololei niai la oia no kalii e waiho aiia o kana pu-a pua. malalo o ke kumulaau, o ke kau ae la no ia maluna o kona kua, a hoomaka aku la e hii noluna o ka piko I o ke kumulaau, a īina kekahi wahi e hiki pono ai iaia ke nana ' mai i ka puulu o na Paele, noho iho la oia no ka hoomaha ana. I Aia na wahine ke okioki mai la i ke kino no ka hookomo ana aku maloko o ua ipuhao, piai. hoi na kg.ne e noho hoola'i mai ana, kakali p,.]k^. > hoeā..raai i ka e noho aku ai maluna o ko lākou 'maii plakaukau, ho ka hoonuu ana i na meaai ono: a ua nohoalii iho'hoi ka maluhia ma na wahi apau o.kela kauhale. Aia no ke poo kanaka ke paa la iloko o ka lima o Tazana, a oiai o ka nou pololei kekāhi hana nui ana i hoomaamaa ai uo kekahi mau makahiki. nolaila nana mai la oia a ik'e i ka puuluulu o na kanaka kaua ma kahi hookahi, o kona hoomaka aku la no ia e nou i kela poo kanaka, a he oiaio, ua lele pololei aku la ia a ku maluna o kekahi kanaka, me ke kakaa ana aku o ua poo nei, ahiki ma kahi a na wahine e

"*:? r: r r " i'.' r -'<«•>*»» »* r. w,• ... T V ■ ,•; > .•».. , lioomakaukau ana e hookoiiw i-riaTo iloko o/ka lakou mau ipuhao. Ua hoopiha loa ia aku na mea apau me ka maka'u ame ka weliweli no kela haule ana aku o kekahi poo kanaka mailuna mai o ka lewa. a iloko o ko lakou mau manao pihoihoi» ua pau nui aku la i ka holo noloko o ko l'akou mau hale, ine ka ana i na ipuhao e waiho no i kapuahi, me ka noonoo hou ole aku. Ua lilo kela hana a Tazana i mea hoohauoli aku i kona noonoo, no ka piha o na kane ame na wahine me ka maka'u, a oiai aol'e ana poe hou aku i ike i ka maaloalo mai mawaho o na kauhale, o kona ku ae la 110 ia, a luili lioi aku la .uoloko o ka ululaau, nic ka hele ana no maluna o na lala laau, mai . kekahi kumuīaau a i kekahi. p ka noho hoi ia o kela poe Paele ahiki i ke akakuu ana mai o ko lakou maka"'u, ua puka nui hou mai la iwaho, 110 ka hoopau pono ana i ka lakou hana, a ma kekakahiaka ana ae o kekalii la mai, i ka wa a lakou i ike ai, ua lilo hou na pua i ka aihueia, a ua hoohuli ia hoi ka ipuhao o ka laaumake, kahi e hookomoia ai na pua iloko, a liui pu iho me ko lakou ike pono ana i ke poo kawaka o ka haule ana mai ka lewa mai, ua manao iho la ua poe Paele nei, o kela mau hana apau, na kekahi 110 ia o na akua o keh ululaau, ua liuhu ia lakou 110 ke komohewa ana mai me ka loaa mua ole o ka ae ia, nolaila mamuli o ko lakou hoomanamana, ma na la apau mahope mai, e waiho mau ia ana he mau meaai ma|)alo o ke kumulaau nui. e pili ana i ke kapuahi e hoomo'aia 'ai ka laaumake, mamuli o ko lakou manao, pela iho la e 'hoomaaiili ia aku ai ka huhu o kela akua. | Ma kela po, ua hiamoe o Tazana iloko oka ululaau, aole j 110 i mamao loa mai na kauhale aku o na Paele. a i ke kakahiaka ana ae, i huli hoi pololei aku ai oia, no kahi i noho ai kona poe. Ma kela huakai hiili hoi a'ua o Tazana, o na huaai 110 kana mea nui e huli ana, a o ka loaa ole aku no hoi 0 na holoholona liilii, aole ana mau meaai kupono, e piha ai kon opu, aka nae e kau niau aku ana 110 kona manaolana no ka halawai me kekahi ulia pomaikai. Oiai nae ua o Tazana e noke ana i ka huli i mau meaai nana, aia hoi iloko o kona puiwa me ka hikilele, ike aku la oia i ke ku mai o kekahi liona wahine iwaena o ka moali alanui, ma kahi he iwakalua wale 110 kapuai ka mamao mai iaia aku, a e haka pono mai ana hoi kana nana ana maluua oia nei, me he mea la. e makaukau ana e lele mai 110 ka hoolilo ana ia Tazana i pio nana. Aole i hopo iho o Tazana i kela manawa ana i ike aku ai 1 ka liona, aka komo koke mai la ka manao uwila iloko ona, e kaa inai kela liona he pio nana, oiai ua kuko mau oia e loaa ka.ili o ka liona i lole nona, a i kapa no hoi e hiamoe ai.ikapo. 1 Me ka hoohakalia ole iho. welie ae la ua o Tazana i kaua kakaka a paa ma kekahi lima, liookomo iho la he hookahi pua, me ke kau pololei ana aku imua o ka liona, i hakalia no a hoomaka mai ua liona nei e lele, o ka hemo aku la 110 ia 0 ka pua mai ke kakaka aku. a ku aku 1a i ka liona, eia nae aole ia he inea e kuemi hope aku ai ua liona nei, aka ua lele pololei mai la ia no kahi a Tazatia e ku ana. alo ae la nae oia, a hala aku la ka liona mahope o kona kua, me ka hoomaka hou ana aku o Tazana e ki i kana pua 110 ka o ka manawa, a i ke ku hou ana aku o ka liona, ua kuwo ae la me ka ehaeha, a huli mai 1a ihope, a oiai ua kokoke loa kela liona ia Tazana, aole e hiki iaia ke alo ae; aka nae ua ku aku la ke kolu o kana pua, ma kekahi maka o ka liona, a hina aku 1a nae ua o Tazana ilalo, i ka wa i loaa mai ai i k na wawae mna o ka liona, a paa iho la oia malalo, ua unuhi ae la oi.a i kana pahi, nie ka manao e hou aku i ka liona, ua nmkehewa nae ia hoao ana, no ka mea ua lawa na pua ekolu 1 komo ai iloko o ke kino o ka liona, i kumu nona e make ai, a me ka hooikaika o Tazana i noke ae ai i ke kupaka. ahiki i kona hemo ana, alaila elike me kekahi moh«j i lanakila maluna o kona hoa paio,*pela iho la o Tazana i ku ae ai iluna a inaloeloe, keehi aku la i kekahi wawae maluna o ke kino o kona enemi kahiko, hoomaka ae 1a e kahea me ka leo nui, elike me ke anO*a ke kahea ana a na mapu, ke make ko lakou mau hoa haio, a ke wawalo liele la hoi kona leo iloko o ka ululaau. Me he mea la ke nana aku iloko o kela mau miiiuke, ua melia ka leo o na manu, ua auhee aku hoi na holoholona ahiu, i kau a mea o ka weli ame ka maka'u i keia kanaka ikaika, ka mea nana e pepehi aku i ka moi o'na holoholona ahiu apau; aia hoi maloko o ke kulanakauhale o Ladana, kekahi mea i kuleana i ka Haku Kelekona ke kamailio la imua o kona pohai, aole nae kona he leo e kauia ai ka weli, elike me ko keia kanaka opio, a keiki hoi a ka Haku Kele'kona. Aole he maa ka ai ia o ka i'o o ka liona e na.mapu, aka nae iloko o ka manawa o ka pololi, aole he kamawae ana ae, nolaila ua hemo ae la ka pahi a Tazana, o ke oki ae la 110 ia i kekahi wahi ana i makemake ai o ka i'o o kona enemi, a hoomaka iho la e ai, o ia no oe o kekahi i'a 0110 loa ia kakou. T kona maona ana, ua hoopoluluhi hou mai la ka makehiamoe nialuna ona, aole nae oia i hooko koke Vku ia makemake, aka lole iho la oip. i ka ili o ka liona ,a kaawale, me ke kaii aua aku iluna o ka laau manamana, hele aku la a ma kekahi kumulaau nui. e manamana ana na lala i o a ia nei, noho iho la malaila o ka lilo aku la no ia hiamoe. Ma kela haule ana aku o Tazatia hiamoe, o ka maluhiluhi paha hoi kekahi, hui pu iho me kona ala loihi ana ma ka po aku mamua, aole i puoho koke mai kona hiamoe ahiki i ke awakea loa ana ma kekahi la ae, a o kela hoomanao 110, ua loaa kana mea e ae ai; oia ke kino oka liona, hele pololei aku la oia, no kahi ana i pepehi ai i kona enemi, o ka mea nae nana i hookahaha loa mai i kona manao, o ia no ka puehu ana o ke kino i ka ai ia e na holoholona e ae. a o ka iwi wale 110 ke ahu inokaki mai ana. Aole a Tazana hooili wale ana aku i na ahewa ana maluna o kekahi mea. oiai ua like pu 110 kona ano, me ko na. holoholona, aka heje wale aku la 110 oia ma o a maauei e nsna ai i na ano holoholona apau e maalo ae ana imua o kona alo, a no ka hapalua hora kela hele ana aku iloko o ka nahelehele ia wa i maalo ae ai he dia opiopio, o ka hemo ae la 110 ia o kana kakaka me ka pua, a iloko o ka manawa pokole, aia imua o kona alo kela holoholona kahi i waiho ai/ua make loa. Oiai ua pololi loa ua o Tazana, o ka nana iho la no ia i kekahi wahi maikai loa o ke dia a okioki iho la me kana ' pahi, a i kona maona ana, ala mai la ka manao iloko ona, e .huli hoi aku 110 kahi o kona puulu. aole no hoi ia he hana J nui. mamuli o ka hoomau ana i ka hele maluna o na kumulaau, ua hoea aku la oia imua o kona poe ponoi, e noho mai ana no, me ko lakou kauka'i ole 110 ko ia nei hulL4k>i aku. I Ia hoea ana aku no o Tazana, waiho aku la ika ili oka liona ana i pepelii ai no ka hoikeike ana aku imua o ka lahui mapu a i aku la: | "E nana mai oukou- ika mea a Tazana i hana'ai!" wahi ana me ka pa'ipa'i ana ae i W>na mau lima ma kona umauma. " E na kanaka o Keka. ka moi .o na mapu, aole he kanaka kaulana e ae maloko nei- o ka ululaau apuni, o Tazana Iwale no. Owai iwaena o ka lahui mapu,> i hiki iaia ke pe'pehi i ka liona, aole loa, o Tazana hookahi wale 110; a 110 . ia kumu o Tazaua ke pookela iwaena o o.ukou apau, a no ka mea, aole. au he mapu/' a ma kēfa wahi, ua hooki honua iho la oia, aole au he mapu," a ma kela walii, ua hooki honua iho noi, ma ka olelo a na mapu. j Ua akoakoa mai la na mapu apau i kahi hookahi, 110 ka nana ana i ka ili o ka liona, fne ko lakou ike ana iho me ka hoohewahewa ole. i ka oiaio o na olelo a Tazana, aka no Keka nae, aole oia i komo pu mai. me kela puulu mapu, ma ka makaikai ana i ka ili o ka liona, no ka mea aia iloko ona ka lili kahi i noho ai, no keia kanaka, e kaena nei iaia iho» oia ka oi nialoko o ka ululaau holookoa ma ka ikaika. (Aole i pau).