Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 5, 1 February 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

Hakalia no nae a pau ke kamailio ana aku a ua moi nei o na Paele. o ka manawa no ia i lolieia aku ai ka nakeke mai oluna .o ke kumulaau, i nana aku ka hana o ua poe Paele nei ilmia, e haule iho ana ke kino make o ka Paele nona ka moolelo a lakou e kamailio ana, a i ka wa i haule iho ai ilalo, ma kahi e kokoke ana ia lakou, ua ku ae la na mea apau 'iluna, a hoomaka aku la e holo, me ka mama apau i loaa ia lakou, aia ka pono o ka nalowa4e aku iloko o ka ululaau ma kekahi aoao o na kauhale o lakou, a i ka ike ana hoi 0 Tazana, ua mehameha na kauhale, o kona iho iho la no ia ilalo mai ke kumulāau mai, a loaa kana pu-a pua, ai pu aku la no hoi i na meaai i waihoia malalo o ke kumulaau, o kona kii aku la no iā i kela kino make, a lawe aku la ā hookukulu ma kahi o ka puka-pa, me h.e mea la e nana aku ana ma ke alanui a na Paele o ka holo ana aku noloko o ka ululaau. I kelā lawa ana no o na mea a Tazana i makemake ai, o koila haalele iho lā no ia i kelā kauhale o na Paele, a huli hoi malie aku la no kona home, me'ka huli ana nae i mau meaai nana maloko o ka ululaau. O ka noho hoi keia o na Paele a hala kekahi manawa loihi maōli, ua huli hoi nui mai la no ko lakou mau kauhale, a i ka wa nae i ike mai ai i ke kino make o ko lakou hoa e kli aku ana ma ka puka-pa, ua piha loa lakou i ka maka'u, a mahope iho o ka hoao ana no kekahi mau manawa lehulēhu, e komo mai iloko o ka pa, a e hoomahawanui hoi, ma ka uumi ana i ko lakou maka'u, akahi no ua poe Paele nei a hoea no ko lakou mau home, a kanu aku la no līoi i kela kino make; a i ko lakou wa i ike ai ua lilo hou na pua, a ua pau hoi na meaai i waihoia malalo o ke kumuīaau i ka ai ia; akalii no lakou a hooiaio iho, aole he kumu e ae o ka make ana o ko lakou hoa, aka ua halawai maoli no oia he kino a he kino me ke akua lkpii nona kela ululaau, a o ke kumu ia o konā elike me ko lakou manaoio maii, :ma kela ano hoomanamana o lakou. " Ua hooholo nui,iho la no hoi ua poe Paelenei, o ke kumu 1 make ai o kekahi poe e ae o lakou, mamuli no ia o ka ike pono ana i kela ākua lapti, a o ka poe.no i ike olē iaia, aole he poino o lakou; nolaila ua hooholo iho la ko lakoū moi, e hoolako mau ia kela akua me ka pua i kela ame keia manawa, a e waihoia mālalo o ke kumulaau, e waiho mau ia ai o na meaai. Mai kela manawa mai, a hoea wale i k'eia wa, ina e hoea dna'kfekahi mēa'hiā n'ā kāpakai o Aferikā, e ike ana no oia aia ma kekahi wahi hale uuku i kukuliiia, e kii kaawale ana mai ka nui aku o na kauhale o na Paele, e ku mau ana he ipuhab, i piha me na meaāi, a ma kona aoao hoi, e waiho ana he pu-a pua, elike me ka keia poe i hana ai, mamuli o ko lakou manaoio mau, aiā he akua lapil i kuleana ialoko o ka ululaau, e pono ai e waiho mau ia aW na mohai imua onā, i kela ame keia nianawa. Oiāi nae o Tazana e hookokoke aku ana no ka.hi i ,ku ai o- kona home, ua hookahaha loa ia mai kona noonoo, i ka ike ana aku, mā kahi kaikuono, e lana malie ana o ke'kai, e ku mai ana kekāhi moku nui v a iuka hoi o ka aeone kekahi waapa, i hukiia aku a kau i kahi maloo, a o ka mea nana i hook'ahaha loa mai i konā noonoo, o ia 110 kona ike ana aku i. kekahi poe kanaka'' ili .keokeo, i like loa ko lakou ano me kona, e holoholo ana mawāena o kahi o ka waapa ame kona hale. Ke hakilo pono loa la oia i ke āno o kela poe kanaka, ua knlike loa mē na kii maloko o kana mau buke, nolaila ua piha maoli keia me ke kahalia, a ke hookokoke mai la hoi oia ia lakou, maluna p na kumulaau, me ka makaala loa ana o ikeia aku auanei oia e'kela poe. He umi ka nui o kela poe e akoakoa ana ma kahi o ka wāapa, a e holoholo ana hoi mai ka waapa mai, no kahi e ku ana o ka hale, no kekahi manawa ko Tazana noke ana aku i ka hakilo i ka hāna ā kelā poe, ua akoakoa nu.i aku la no kahi o ka waapa, ā malaila i noke nui ai i ka hoopaapaa, a i ka hala arta o kekahi manawa, ia wa i hookau māi ai kekahi kanaka kino uuku i kona lim'a maluna o ka poohiwi o kekahi kanaka kino loihi. a ia huli ana mai no o ke kanaka kino loihi, o ka wa ia i unulii ae ai o ke kanaka uuku, he pu panapana mailoko ae o ka pakeke o kona lolewawae, a ki aku la i ka mea loihi a liina aku la ilalo niake loa. " O keia ka makamua loa o ka lohē ana o Tazāna i ke kani 0 kekahi pū. a o ka mea nana i hookahaliā lōā aku i kona noonoo, o ia no ka hina koke ana aku o ke kanaka kino loihi ilalo a makē loa, iloko o ka manawa pokole, eia nae, me he wahi mea ano ole la, kela kani ana o k.a pu panapana ia Tazana, aole ia he kumu nona e makā'ii ai r a hopo iho paha i kela poe kanaka. O kekahi mēa nana i hookahaha loa aku i ka noonoo o Tazana o ia no ke ano o kela poe kanaka, a mihi loa iho la oia i kona hoike ole ana mai iaia iho imua o kela poe kanaka ,ina paha, ua ki koke ia aku oia i ka pu panapana a make, a hoomanao iho la keia, ua like no ka na kanaka me ka holoholona, he mea kaū la o-ka ike.ana mai i ko lakou poe ponoi, a lilo ia i meā nūi, ēia ka aole. No kekahi manawa ke ku malie āna o ua poe kanaka nei, alaila-pa'i mai la kekahi o lakou ma ka poohiwi o ke kanaka uuku.-me ka pu panapāna e paa ana iloko o kona lima, ia wa 1 noke ae ai i ka akaakā, me ke kāmailio ana mai hoi ma ke ano oluolii loa, a mahope iho o ka noke nui ana mai i ke kamailio, ua haaleleia iho ke kino make o ke kānaka loilii e waiho malie ana iluna o ke one, o ka panee nui aku la no ia i ka waapa noloko o ke kai, a liuli hoi aku la no kahi o ka moku e ku mai aira. Ke ike aku la no hoi ua o Tazana i ka holoholo mai o kekahi poe iluna o ka moku, a oiai ke hookokoke aku la ka waapa e pili ma ka aoao o ka moku, ua hoi iho-la ua o Tazana ilalo mailūna mai o ke kumulaau, a hoi mai la no kahi i ku ai o kona hale, no .kā nana ana i ka hana a kela poe kanaka, a iloko o kona pih.a hoonaukiuki loa, ua komoia kona home e kela poe, a ua nokeia hoi na ukana oloko i ka lolelole. O'kana mau buke keia, me na penikala, e ahu mokaki ana maluna o ka lepo, o kana poe pua keia me na pana, ua lele liilii i o a ia nei. No kona noonoo nui'i kana mau waiwai makamae, ua hele aku la oia e huli ma kana wahi i waiho ai, a iloko o kona hauoli palena ole, ua loaa aku la no iaia kahi paliu kini, i waiho ai ke k'ii o kona makuakane. No kōna lohe ana aku i ke kani ana mai o kekalii mea, ua kiei aku la oia ma ka puka aniani, aia hoi, ua hookuu hou ia iht> he hookahi waapa hou iloko o ke kai, a he elua maū wāapa e pili-mai la ma ka aoao o ka moku, a ke ike la no hoi oia i ka iho mai o na kanaka a kau maluna o kela mau ; waapa j elfiāf> a hoomanao iho la keia, ē lele mai ana

kela poe nouka nei o ka aina, a e'hoi niai ana paha maloko , 0 kona homē e noiio ai. | Ke ike aku la no hoi oia i ka hookauia atiā iho o na pahu nunui maluna o na waapa, a aole oia i haalele iki i ka nana ' ana aku mai ka puka aniani mai ahiki i ka wa i haalele aku 1 ai o kela māu waapa elua i ka mokii, no ka holo ana mai iuka o ka aina, akahi 110 oia a lalau' aku i ka peni, a hoo-. maka iho la e kakau maluna o kekahi apana pepa, me ka [ liele ana aku a kau ma ke pani o ka puka, me ke kakia ' ana aku i kekahi mau laau liilii i paa ai, aole hoi e hemo mai i ka makani. īloko o ka manawa pokole loa, ua hoakoakoa mai la oia 1 kana mau pua, na pana ame kana mau waiwai makamae apau, o kona oili aku la no ia iwaho, a holo awiwi aku la noloko o ka ululaau, mamua o ka hoēa ana mai o-kela poe; malihini ei ikeia ai keia maloko o kona home ponoi. j O ka holo mai la ia o kela mau waapa elua ahiki i ka pili ana i kahaonē, ua lele mai \vl p.a mēa apau iuka o ka aina, a o ko lakou huina apau loa, he iwakalua ka nui, he umikumamalima nae o lakou, he poe wale no me na» lielehelena o ka poe i maa i na hana karaima v a he elima hoi o. lakou i kaokoa loa ko lakou mau ano, mai ko.kela poe kanaka mai. ' \ Iwaena o kela poe ēlima, he hookahi o lakou hē kaiiaka aoo. i h'ele kona'lauoho a keokeo, 6 koiia lole e komo ana, he lole ia o ka pōe hānohano, a waiwai, eia ui kohu ole loa ia lole maikai i ! ,kelā: aina waoakua ;o Mawāho āe o kela elemakule, he .elua mau kanaka hoū,- he . hookahi kanaka me hookāhi mea aop; a; mau ,mea aku i kbe elua, he mau wahinē .lauā, he-. hookahi 'he wahine Paele kino nui, a he kaikamahine opiopio- hoi, ,ma kahi o ka ;unii-kumamaiwa makahiki. i I mai ona.mea apau nouka o ka aina,.a hoolele pu ia.mai la no hoi na pa,hu ukana lehulehu, ūa hele pololei nui mai la,-ua-.poe nei no kalii e ku ana.o kA'Jialē o Tazana, aia hoi na kānaka.kē hapai la i na pahuinkana, a mahope loa . mai kela p]oe elima kahi i hele mai ai me- ka mālie loa. I I ka hoeaMiuiiana.aku no kahi. e ku ana o ka hale, aia hoi ua hālāwai āku la ka ike a kekahi'mau kanaka me ka ' palāpala e kau ana ma ke pani o ka pūka, a o ia ka kēkahi j i kāmailio ae ai: • ''Ke ole au e kuhihewa, aole he pepa ma keia wahi i ko | makou wa mua loa i hoea mai ai ma keia hale," alaila akoakoa nui ae la, ua poe kanaka nei ma kahi o k'a apana pepa, ā oiai he poe kanaka hupo wale no aole he ike i ka lieluhelii, ua kakaliiho la lakou ahiki i ka h'oea ana mai o kela kanaka elemakule, me ka papale biva ame ke kuka puapuamoa, alaila ninau aku la kekahi o ua poe kanakā ; nei: "E ka poropeka, e heluhelu mai hōi.oē i ka manao o koia lioolaha, i ike aku ai makou i ka manao i kakauia maloko o -ka apana pepa?" Kau.ae. la ke kanaka elemakule i kona makā aniani, a nana aku la ma kahi o ka apana pepa a Tazana i omou ai a paa ma ke pani o ka puka, a mahope o kona nana ana no kekahi manawa, ia wa i hoopuka ae ai i keia mau. olelo: "Ea, he keu ku ka hoi keia a ka mea kamahao maoli!" alailā hoolalāū wale aku la, no oia, me ka. hoakaka ole aku iinua o na kanaka luina i kana mea o ka lieluhelu ana. "E hoi hou mai oe e keia kanaka niaanei nei, aole paha o oe wale no ke ike i ka manao o kela apana pepa, a e noho aku makou me ka pouliuli!" a no ke kahea Hou ia ana mai, i hol hou mai ai.ua poropeka nei, a i aku la: "E huikalā mai oukou ia'u no ko'u poina ana, eia ka hoi la. e hoike ae au i ka'u.mau mea i ike, ia'u hoi keia, ua palaka pu ko'u noonoo," alaila hoi hou mai la oia a kahi o ka apana pepa e kau ana hoomaka aku la e heluhelu me ka leo nui, a.mai haalele honua no.oia i kana heluhelu ana, r o ka paa wale ana mai-no o kekahi luina mā kona mau poohiwi. pela ih'o la oia i hoomau aku ai, ahiki i ka pau pono ana o na huaolēlo i ka heluheluia eia. Penei iho na olelo i kakauia e Tazana maluna o ka apana pepa ana o ke kāu ana mawaho o ka>puka o kona hale: "Hē hale keia no Tazana, ka weli o na holoholona ahiu ame na kanāka eleele. Mai hoopōino i kekāhi mau waiwai maloko o keia hale, he mau waiwai makamae loa lakou ia Tazana, a k'e noho mai' nei.no. oia me ka hakilo ana i~na mea apau. Owau iho no o Tazana o na Mapu." "Healia iho la ke ano o keia meā? Owai ia- mea o Tazana o na Mapu?" i pane ae ai kekahi o na luina, "O kela mea i kapā iaia iho o Tazana, he kanaka oia i hiki ke kamailio i ka olelō Enelani," i pane ae ai hoi ke kanaka opio ma ka aoao o ka poropeka. "Heaha hoi paha k'a mahaō o keia 'mea-i kapa iāia iho o *l'azana o na Mapu?" i ninau ae ai ke kaikāmahine opio. "He/mea hiki ole ia'u ke pāne pololēi aku i ka h'aina o kau iiinau e Miss Pota," wahi a kē kanaka opio o ka huli ana āku a kamāilio imua o kē kaikamahine opiō. "He. hookahi wale no mea hiki ia'u ke olelo ae, malia paha 0 keia kekahi o na holoholona, oloko o ka pa hoikeike o na holoholona ma Laelana, a ua a'o ia oia i ka olelo a akamai, a i kona nianawa i pakele ai ua hoi pololei mai la oia no keia wahi; aka nae heaha kou manao e Mr. Pota," me kona huii ana mai imua o ke kanaka poropeka. "Owau no kekahi i hoopōhihihi loa mai, ma o ke ano la o na mea i kakauia maluna o kēia apana pepa, a no kau ninau no ko'u manao-ē pili ana i keiā mea o Tazana o na Māpii, aole loa e hiki ia'u ke pane aku," wahi ? a ka Porōpeka Pota, me ka huli ana aku e hele noloko o ka ululaau. "Pela ilio hōi paha e papa, alia oe e liele e aku, e hoak'aka mai oe i kau mea i manao ai no ke kanak'a nana i kakau i keia hoolaha," wahi a Miss Potā, alaila ku mai la kōnāmakuakane a pane ae la: "Mai hoopilikia wale i kou- noonoo no kela mau huaolēlō,"' ma ka huli hou ana aku hele nolokō o ka ulūlaāu, me ke'kulōū ana hoi. o kona poo ilalo o ka honua, aia hoi kona "mau lima ke pe'a la ma.hope. o kona kua. ■- * ■_ "Hē keu.no paha he ike kela kanaka elemakule, makehewa no ka inoa poropeka o ke kapaia ana malūna ona. Manao.au, ua aliona na luina moku imua o kekahi kanaka elemakule hookohukohu wale iho no, elike me keia," i pane mai ai kekahi luina ma'ke āno kikoola o leana māu olelo. "E noho malie kou waha e keia kanaka lapuwale," i pane aku ai ke kanaka opio me ka piha i ka huhu. O ōe ame kou mau hoa, ka poe na lakou i pepehi i #a aliimoku a pau i ka make, a o oukou no ka poe na lako.u i hoolele mai «ei ia makou ma keia wahP*me na manao lōkoinō iloko o oukou. Heaha la hoi, eia makou apau iloko o ko oukoū mana, aka nae ina e hoopuka o.e i na'olelo kupono ole e hoinoino ana ia Mr. Pota ame kana kaikamahine nei, aole lōa e hiki ia'u ke ku aku a nanamaka me ka hana ole aku i kekahi mea e hoohamauia ai ko waha. "Mai manao oe i kou lako ana i ka pu, a' maka'u aku au ia o.ei aole loa, ua hiki loa ia'u ke uhaki aku i ko a-i'me'kuu mau lima nei," me ka wiliwili okoavana aku o ke kana^a! opio i kana puiipuu imua o ke kanaka luina, a oiai he elua 1 mau pu panapna iloko o na pakeke o kona lolewawae, me | hookahi pahi loihi ma kona puhaka, aole oia i hoao .-nai e hoaano imua o keia kanaka. aka ua kuemi liope aku la.oia he mau kapuai ke mai keia- kaiiaka opio aku. | "He keu aku oe a ke kanaka hohewale! O ke ano o na kanaka elike. me oe ea. aia a huli ke alo o kou enemi i kahi i e, o kou wa ia e ki aku ai iaia i ka pu, no ko maka'u o hiki ole auanei |ce holopono ka manao pepehikanaka iloko ou. īna paha he manao kou e pepehi mai ia'u, e liana koke mai | iā hana i keia manawa," alaila hoohuli mai la i kona kua i kahi a ka luina e ku'aku ana, me ka liele ana aku no kekahi wahi. 1 Ma kela manawa a ke kanaka opio o ka hoohuli ana mai i kona kua, i kona hoa olelo, ua hoomaka ae la ke kanaka luina e unuhi i kekahi o kana mau pu pānapana a paa ana iloko o kona lima, aia kona mau hoa luina ke ku mai la a

īuma i kona hooko aku i ka liianao pepelii i ke kanaka opio. | Mailoko mai o na lau o na laau e ulū kokoke mai'ana, aia na maka hiaa o Tazana "elua ke haka pono mai la me ka j maopopo iaia ona mea apau. Ua ike mai oia i ka piha ka-1 liaha o keia poe malihini i ka hoolaha ana i kau ai mawaho o kona hale; a oiai aolehe hōokahi o na olelo i kamailioia ae e lakou ana i lohe aku ai, ua hiki lio nae iaia ke hoopiaopopo aku ma ke ano o ko lakou mau helehelena, 110 lca;piha | 0 kela poe me ke kahaha. ' j Ua ike pono o Tazana i ka pepehiia ana o kekahi^kanaka kino loihi a make e kela kanaka poupou, o ka hoopaapaa ana ine ke kanaka opiopio kulana keonimana, a no ia kunui, aia 1 ka hoowahawaha iloko ona, no kela kanaka poupou. Aole i maopopo ia Tazana na ano i pili aku i na pu, koe wale no kana mau mea i ike maloko o na buke a kona ma- ' kuakane, aka nae mamuli o ka make ana o ke kanaka loihi, mai ka pu aku iloko o ka lima o ke kanaka poupou, ua lawa ia r*> ka haawi ana aku iaia i ka ike, aia he poino iloko o ka , p u * i | " No ka manao o Tazana e hooko aku ana kela kanaka poupou i ka mea ana i hookau aku ai maluna o ke kanaka loihi, he mau minuke wale aku no mamua i keia kanaka o ke kulakeonimana, nolaila wehe ae la oia i kekahi«pua mailōko ae.o kana eke, a omou mai la i ke kaula o kana kakaka, a no ka nui- loa nae o na lau laau, e lilo ai i mea akeakea no ka lele pololei ana aku o ka pua, no kalii i makemakeia, ua j waiho hou ae la oia i ka pua āme ka pana, a lawe mai la 1 kekahi ihe loihi, a paa ae la iloko .0 kona lima, me ka makaukau .mai a loaa ka.mea ana i makemake ai e , pepehi aku a make. -.i 1 Aia ke kaiiak ; a o ke-kulana keonimāna, a nonā hoi ka inoa ' ō Kikila Kelekona ma kahi he mau kapuai helu wale no ke ; kaawale.mai .ke'kanaka poupou aku; a-o Poiopeka Pota hoi, 1 ame k'ekahi keonimana aōo e« iho, .0 Piilipio kōnā inoa, ke hoo-1 H'ōkoke aku la laua. e komp iloka Oika,ululāavi; no ka wahine i Pae hoi. ke kauAva a ,Miss Pōta, ke hoopōnopono la oia i| na ukana- o ikōnaihakuKwahihe,; e. ahii.mokaki'la mawaho o | nii ; -a ua'liuomaka awiii hoi 0 Miss Pota e hele mahope ō Kikila Kelekona, o Ika manawa' no ia? i hoopuiwa kokeia ( mai ai oia i ka lōhe ana mai i k'a leō J uwe o ke kanaka poupou, me ke kani ana ae o kana pu panapana. Ua.huli ino mai la o Mr. Kelekona ihope, a ike mai la.i kekahi ihe loihi e paa ana ma.ka poohiwi akau o ke kanaka luina poupou, a o ke kumu o ke.kani ana o ka pu panapana, mamuli no ia o ke ku ana mai. o ua kanaka nei i ka ihe, me ka pololei ole nae o ka lele ana aku o ka poka .0 ka pu pana--pana e loāa ai he poino i kekahi mea. Ua hina aku ka luina poupou ilālo, aia no hoi ka ihe loihi ke.paa la ma kona poohiwi, a ua haule aku kana pu panapana ilalo mai kona linia aku, a o ka nui o na luina, ke ku wale mai lā no lakou nana, me ka piha i ke kahaha, me ka huli okoa ana aku o kekalii poe o lakou nana iloko o ka ululaau, no kahi i oili mai ai o ka ihe me ka palamimo loa. Ma ka manawa nae a na luina e nana ana iloko o ka ululaau., ua lalau malu akii la o Kelekōna i ka pu panapana e w'aiho ana iluna o ke one, a hookomo mai la me ka palaminio iloko o kona kuka, a hoolalāu wale aku la no kana nana, ana iloko o ka ululaau. . - ■ Aia ke kanaka poupou ke noke la i ka wili i o a ia nei, i kau a mea o ka nui o ka ehaeha i kau aku malunaona, a holo mai la hoi o Miss Pota ā puliki aku lā i kekahi lima o Kelekona me ka ninau ana.aku: "Owai la ka mea nana kela ihe o ke kiola ana.mai nei a j paa ma ka poohiwi o keia luina?" wahi ana me ka piha i ka maka'u. • !: "Me ke kanalua ole au ke olelo ae, eia' o Tazana o na Mapu ke makaala a ke hoomakakiu mai nei, mā kahii a kakou i maopopo ole ai. liia 110 ke kanaka poupou'i'o kela ihe i manao maoli ia ai, alaila, ua poilnaikai kakou, ua loaa he hoaloha a lie hoopakele ma.ko kakou aōao, ma keia.aina malihini.

"Eia-aku nei ko makuakane ih'ea? Eia ihea ia kanaka o kakou Me ke kanalua ole ke koho aku i keia manawa, aia lie mea maloko o ka ululaau i lako me na meakauia ,he hana naaupo loa.na kekahi mea, ka hoao ana e hele aku me ka hemahema," alaila hoomaka okoa aku la o Kelekona e kahea me ka leo nui i ka Poropeka Pota ame Pilipo, aole nae he pane i loaa mai, 110 ka mea, ua komo loa aku kela mau kanaka iloko o ka ululaau. ■ ■ . "lieaha la ka kakou mea e hana ai e Miss Pota,' ? i hoomau hou aku ai no ke keonimana opio i ke kamailio ana, me ka luliluli pu ana iho no hoi o kona poo. "Aole e liiki ia'u ke haalele. hookahi iho ia oe iwaena.o keia poe kanaka okipuu, a oki loa aku hoi ko'u ae ana aku e hele pu oe me a ? u iloko oka ululaau e liuli ai i kou makuakane, aka he j mea pono nae i kekahi mea e hele e huli iaia, o nalōwale aku aūanei iloko o ka ululaau, a i ole pau mai palia i ka ai ia e na holoholona ahiu. "Ua maopopo ia'u ina 110 ka halawai o kou makuakane me. kekahi poino, aole e hiki iaia ke ku aku a paio nona iho, pela no hoi kona kokōolua, he mau kanaka elemakule like 110 laua a elua, o ka hoea wale no o kekahi mea imua o laua, a a'o aku e akahele a e makaala mai ka auwana liele ana aku iloko o >ka ululaau, o ka mea wale no ia e palekana ai, no ka mea jaia kakoU apau ma kekahi wahi poino a piha i na popilikia," Ua kulike loa ka ko'u manao me kou e Mr. Kelekona, a ma ko'u kamaaina i k'uu makuakane, oiā kekahi o na 'kanaka paakiki loa ma kana mali mea apau e manao ai, a o ke kumu wale no paha e hiki ole ai iaiā ke hookiekie mai, ma keia hope. aku, o ia no ka hauhoa ana iaia a paa i kekahi kumulaauj' i komo mai ai o Miss Pota, ma ka hoakaka ana i kona manao. "Akahi ka hoi a pōno, ua ala mai ia kekahi inanao ilokō ō'u, pehea he h'iki no nae paha ia ke ki i ka pu panapana ea?" "He hana hiki ole auanei kekahi i ka wa oka poino! Heaha iho la ke kumu o kou ninau ana mai iā'u i keia mea?" ' "Ua lilo mai nei ia'u he hookahi pu panapana a Sanaipa, kela luinli i hoao mai nei e ki ia'u i ka pu, a o kona ku e wale ana no i ka ike, kamea nana i hoohoka aku i kona manao. Me keia pu panapana, ua hiki ia oe ke noho me ko wahine Paele, me ka hopohopo ole i ka poino, me ko olua hoi ana aku noloko o ka hale e noho ai, a pani mai i ka puka a paa, a owau hoi ke hele aku e huli i ko kakou mau hoa a hoihoi mai; mamua o ko lāua komo loa ana aku iloko o ka naele, e hoaa ai i kahi no laua e oili hou mai ai iwaho nei." Ua maikai keia mau hoakaka a Kelekona i ka manao o Miss Pota, haawiia aku la ka pu panapana iaia, a hoihoi aku la no hoi o Kelekona iloko o ka hale, a i ka manawa i paniia mai ai o ka puka a paa maloko mai, ua haalēle aku la o Mr. Kelekona i ka hale, a hele mai la no kahi e akokoa ana o na kanaka luina e noke āna i ka wehe i ke ihe mai ke kanaka mai a lakou i nana aku ai he alakai no lakou. • I ka hoea ana aku o Mr. Kelekona no kahi e akoakoa ana ua poe luina nei, noi aku la oia e haawiia mai kekahi pu panapana iaia, no ka hookolo ana aku mahope o kona mau lioa iloko oka ululaau. Ua manao 110 na luina e ae, he mea kupono ka haawi ana aku i kekahi pu panapana, aka nae oiai aole i make ko lakou alakai, a i ka wa i ike mai ai i ke ku o Kelekona, ua noke mai la oia i ke leamailio i kekahi mau huaolelo hailiili, me ka hoole paakiki ana mai, aole e loaa kekahi pu panapana iaia. . Oiai o keia ke alakai hou o na kanaka luina, ma kahi o ko lakou alakai i pepehiia a make e keia kanaka poupou, aole e hiki i kekahi o lakou ke hookiekie mai, a hoole paha i kana kauoha, nolaila aole he mea hik?i i kela poe luiha ke hana mai, a oiai no hoi he mea makehewa ka noke ana aku i ke noi hoomano imua o kela poe kanaka oki puu, o ka lalau aku la no ia o Kelekona i ka ike o ka weheia ana ae a hemo mai ka poohiwi mai o ke kanaka poupou, a hoomaka aku la oia e hele pololei noloko o ka ululaau, no ka huli ana i ka Poropeka Pota ame Pilipo.

I 1 kela ame keia r.ia:ui\v:i e kalioa mau ana o ; . iia inua o na kanaka ana e liuli nei. a ke Inhe aku 1;t ; , , I Miss Pota ame kana kauwa wahine i kona leo. mai ka ,r. ;i . j kaka mai nae.ko laua lohe ana, aliiki i ke koli'uli u l.ia :i;i r, p'au aku la ko laua lohe hou ana S kona leo, no ka :r ;v t ke komo loa aku la ua o Kelekona iloko o ka naele . ululaau. 1 Oka īnea oiaio maoli, ma kela manawa aka I\>r< «j'k.i j Pota ame kona hoa o ke komo ana aku noloko o ka ulu!;.;i U ua nanea loa laua i ka hele ahiki i ko laua hoaa ana i k<« i u ;i alahele pololei e huli hoi mai ai no kalii b % ka hale i i.,: ;n Ima kapakai, o ko laua lioaa ana i ko laua alahele p<>!- ■!< i 0 | huli hoi mai ai no kalii o ka hale i ku ai ma kapakai. .. k , ! laua wahi nae o ka laki, ia laua i huli hoi mai ai, ua it(.lo laua ma ka aoao komohana o kela mokupuni, ina nta 1 , t aoao hikina ka laua o ka hele ana, ina ua lioea laua ii. k loa o kahi i noho nuiia ena holoholona ahiu. I ko laua i.. ;i ana no kahakai .aole he ike ia aku o kela hale a laua i h.u j ltle aku ai mahope; alaila noke iho la laua i ke kukakuka i l;n laua alahele e hookolo aku ai ma kapakai a hoea i kak; lakou o ka lele ana iuka o ka aina. Ma kela kukakuka aua a ua mau kauaka nei, hooholo iho la laua, e heie ma ka liuiia, oiai nae o ka mea oiaio, aia lauā ma kahi he elua liaiu-n ; a ka mamao ma ka hema ku o kahi a Miss Pota me ka w.i!,;:, ' Paele kauwa e noho ana. | Ina n ohoi paha no ko laua kahea malia he nu an o loheia mai ai ko laua leo, a maopo]io kahi o ko laua mau !i ...i i no li n ai. aole nae pela, ua hopu aku la o Pilipo ika iiu-.a . ka Poropeka Pot.a, a hoomaka aku la e hele no ka ln iu;:. < i hoomamao loa ana ia laua mai ka hale aku o Tazana. ! Ma ka manawa hoi a Miss Pota ame ka wahme l\a;•!<• , ; ke komo ana aku maioko o ka hale, o ka mea niua 1< a a ! i i waliine Paele i noonoo ai, o ia no ka hana ana aku i ka pul a ja paa, i hiki ole.ai i kekahi mea mawaho mai ke koin.. al n • iloko e hoopilikia ai ia laua. | Oiai nae oia e huli hele ana i kekahi mea, e kipapa niai n i ka-puka a paa maloko mai, halawai aku la ka ike a k<. ~i mau maka, me na iwi kauaka i ka waiho mai. a n«. 1.. ;i, ; piha loa i ka maka'u ua holo m'ai 1 o'a a puliki i kona liaku wahine, a i ka ninau pono ana aku o Miss Pota i ke kuuiu <. k.a maka'u o kana kauwa.-.kuhikuhi ae la ka wahine l'ai-i,- i kahi i waiho ai o ka iwi kanaka 1 , a ike i'o aku la no h..i k,' kaikamahine opio, i na iwi malunn o ka lepo, a mahuia k 1 kahi o kahi moe, a he mau iwi liilii hoi kekahi e waili.» uiai ana maluna o kekahi wahi i hanaia no ka hehe. "He keu i'o aku ka keia a ole no kaua e n<»li«» a'," i pane ae ai ke kaikamahine opio i kana kauwa l\u I'. eia nae aole he ano maka'u iloko o kela kaikamahine elikr me ia i loaa i kana kauwa. īlooikaika ae la o Miss Pota e kaawale mai.ka puliki aua a ka wahine Paele iaia» a i aku la: "E hoopau koke oe i kou uwe ana, aole keia he manawi no ka uwe, aka he wa.keia no ko kaua imi i na alahele i palekana ai k6 kaua mau ola, no ka mea aole ko kaua niau hoa maanei nei , e hiki ai ia lakou ke kokua mai. Aole au i ike i kekahi wahine-kohu bebe elike me oe i ka uwe wale," a na kela mu olelo a Miss Pota i hoopau okoa ae i ka uwe ana a ka wahine Pael e .. Hele aku la ua o MivSS Pota e nana pono * ke ano i hnnaia ai o ka puka, a iloko o kona hauoli, ei aka he pauku laau nui kekahi i hanaia e lewaltwa ana ma ka aoao maloko <i ke, pani puka, nolaila ua hooikaika laua mā ke kula'i ana i kela pauku laau ahiki i ke komo ana ma na manamana l.i.ui elua i hanaia ma kahi o ke puka, akahi no a mana« ae ko laua pal e kana, a o keia no hoi ka manawa mu:i lna o ka haule hou ana o kela pauku laau iloko o kahi i hanaia nona, mahop.e iho o ka make ana aku o Mr. Kelekona anie kona ohana maloko o kela hale. I ka pau -ana aku o ka puka hoi mai la ua mau wahine uei a ma kekahi. hikiee u noho iho la, me ke kakali ana aku o ka Jiuli hoi maī 6 ko laua mau hoa. MOKUNA XIV.

LILO O TAZANA I MEA HOOPAKKLE. Ma leela haalel e ana aku a Kelekona i na kanaka luina. ua noke nui iho la ua poe kanaka nei i ke kukakuka i ka .lakou mea pono e hana aku ai, ao ka lakou oka li< m>h< >1« > ana, he oi aku ko lakou pono, e haalele koke iho iauka i» ka aiiia, a e hoi aku nolun». o ka nioku, me ka hoomaka ana e ]iolo no kekahj wahi okoa aku, mamua o ka loaa ana niai i kekahi moku okoa, a o kekahi leumu na (> o ko lakou make make ole ana e hoomau » ka noho ana iuka o ka aina, n<» ka maka'ū o pau lakou i ka make, i na kanaka hihiu oloku <• ka ululaau, elike me ka lakou i manaoio ai, ua piha kela ulu laau i na kanaka ahiu. Nolaila i.kela manwa a Miss Pqta ame kana kauwa < noke ana'i ka hooikaika ma ka hookomo ana i ke kua <> l;a puk'a iloko o na laau manamana, aia na luina hohewale n ka moleu Aro, ke hoe la i ko lakou waapa no kahi o ka ni< ku i ku ai. Oka ho e a ana o keia puulu kanaka maluna o kela aina malihini ame na mea 1 lawelaweia e lakou, ua hoopiha l--a ia aku ke poo o,Tazana me na mea hookahaha he nui. a <• ka oi loa aku o ka mea nana i hookahaha aku iaia, o i:t i!-> l<ona ike ana mai i ka helehelena u'i. o kekahi kaikaniahine opio. Ua hooiaio loa o Tazana iloko o kona 11001100, o keia k.«na lahui ponoi a o kela keonimana opio e hele pu ana me ke kaikamahine, a pela hoi me na keonimana aoo elua, he piinln lakou apaii no ka lahui hookahi. Ua lilo no lioi « mc:i \b»<kahaha i kona manao, ka ike ana mai, aole na hana j»epi-lii wale a luku hoomainoino iloko o keia poe, elike me na l'ai-U--ana i hoomaopopo ai, a pela hoi me kela poe kanaka o ka huli hoi ana aku noluna o ka'mokii, o kana wale no..nae i koho iho ai, he hookah» paha kumu o ka liiki ole ana i km poe ke hoopilikia aku, mamuli no ia o ko lakou nel' 1 i na meakaua. Ua ike pono mai ua o Tazna 1 kela hopu ana iho a ke kanka opio 1 ka pu panapana i haule ai mai ka iima aku o k«kanaka poupou, a hookomo iloko o kona poli, pela hoi 1-a haaw' hou ana aku i ke kaikamahine opio, o ka manao nae o ia haawi ana aku, ua pohihihi loa ia ia Tazana. Ma kekahi ano ua loaa na manao oluolu iloko o Taza;i 1 110 ka puulu o ka noho ana aku la iuka o ka aina, a lioow.ilm waha hoi no kela poe i huii hoi aku ai a kau noluna o !.a moku, a i kona hoohuihui ana ae i kela ame k c ia mea, h" - holo 'ho la oia, he enemi kekahi puulu no kekahi, nolaiia e hakilo*pono loa ana oia i ka hana a keia poe o ka hoea ana aku 110 kona aina, a noho hoi maloko o kona hale. Ua hookahahaia aku no ko Tazana noonoo, no ke kunui o na kanaka aoo elua, a ])ela īioi me ko ke' kanaka opio ht! ana noloko o ka ululaau, a aole hoi he wahi noonoo iki il"k.. ana, no ka nalowale o kekahi mea iloko o ka ululaau, niamuli 110 o kona maa iho, ua like pii oloko o ka ululaa.' »aia me he mau alanui akea la, e moe ana ma ka aoao o krkahi kulanakauhale nui. laia i ike aku ai i ka-pili ana ona waapa c lua ika mnku. a pela hpi ka palekana o ke kaikamahine opio ame ka wahiu'' Paele maloko o ka hale, hooholo iho la ua o Tazana e h " kolo aku oia mahope o ke kanaka opio, i maopopo ai ke au•• 0 kana hana, o ka hoea ana iloko o ka ululaau. Me ka^hoohakalia hou ole iho, o ka haalele iho la no ia •• Tazana i kana walii e nōho ana, a hoomaka aku la e he 1 » 1 maluna o ke kiimulaau, ma kahi ana i ike ai i ke kom«» «m ' aku o ke kanalp opio iloko o ka ululaau, a he manawa p" [kole wale no iai ana o ka hele ana aku, lohe ana no oia i ka j leo o ua kanaka nei e kahea ana i kona mau'hoa, a o keia n » hoi ka manawa mua loa ana i lohe ai i kekahi leo kanaka » 1 kamaiiioia ae e kona lahui ponoi. I (Aole i pau.)