Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 7, 15 February 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

! ,i linopohiliihi loa ia mai au i ke ano o keia kanaka. he . i';i nae a'u mea hoohihi iaia, o ia no ka u'i o kona (.'eiia. 1 kinohi. ua koho wale iho no au o Tazana paha ; v ~ 11;i Mapu. aka i kuu kamailio ana aku iaia ma ka olelo , -ii. anle* e hiki iaia ke pane mai. nolaila hoololi ae la krla manao mua o'u. a ua pohihihi hoi au i kona mau kupaianaha he nui. I kona pepelii ana i kela liona a ni:ili>ko o ka ululaau. ua okioki ae la oia -i kekahi mau kana pahi, a hoomaka aku la e ai. me ke kono pu.ana - ; ./u e ai like aku īiiaua. ua luliluli wale aku no ko'u poo, ■ i ln.i ia mea aimaka i ka i'o o kekahi holoholona, aia :t lie nui pololi, maliā pela au e hoao āku ai e ai i kei. lioloholona maka." Me ko kaua nana ole ae owai la kela kanaka, ua noho • kana iaia no ka pakele ana o ko kaua mau ola mai ka ; .; !a niai. a na ke Akua no e hoomaikai mai ijiia. a e kiai ... mai na poino mai he nui oloko o keia ululaau mehai pane aku ai o Jene Pota me ka nui o kona hoomaii kela kanaka malihini. mamuiī o kona lilo ana i mea ; ~;ia e hoopakele i ko laua nei mau ola. \la ke ola ana o na akua lehulehu, pehea la au i pakele •i maī ka make mai," i pane mai ai kekāhi leo mahope mai ~ laua nei. a ia liuli ana aku a Kelekona nana ma kahi o ka ]~. i pa-e tnai ai, aia hoi e kukuli mai ana ka wahine kauwa i ',•('](.• iluna o ka honua. a e paa ana hoi kona mau lima namua o kona umauma, me ka Jiele no o na maka a li-o i k. u a mea o ka pau ole o ka maka'u i ka liona. 1 ka lolie na aku i kela leo o ka wahine Paele, ua noke , ki.a ae la o lena Pota i ka ākaaka, no ka mea ua makaukau 1< >a oia e ki aku i ka poka o kana pu panapana i ke poo , kana kauwa a make, ina no ke poholo aku o ke kino o ka !i< ,na iloko, a mihi iho la oia i ka hooko ole ia ana o kela liana. ina paha no' kona pupuahulu, ina ua make kela wahiik' l'aele iaia, aole hoi i ka liona, aka ua pomaikai loa nae laua. no ka mea aole i lawelaweia kekahi hana naaupo, e ua kaikaniahine opio nei. MOKUNA XVI. llnoKol.O O TAZANA MAHOPE O NA KANAKA ? >' AOO. I Ma kalii he mau mile lehulehu ka mamao ma ka, hema aku o kela liale a Kelekona ame jene Pota e noho ana, aia ka I'oro])eka Pota ame kona kokoolua me Pil'ipo e ku ana iua kekahi wahi one e pili kokoke ana i kahakai. Maniua ].n!),i aku o ko laua alo, e waiho inai ana ka moana Akelanika. mahope hoi o ko laua kua, he ululaau i liele a paapu i ua laau o kela ame keia ano; a ke lohe okoa aku la no laua i ke kuwo mai o na liona, i ke ke'uke'u mai o kekahi mau ;mn hf»lf>holona e ae, a he ku maoli no i ka weliweli ka hiona e hoopuni la ia laua ma kela wahi mehameha.. I"a hooikaika kela mau kanaka i ka huli ana i ke alahele ]ii m' > 1 ei e hoea aku ai no ka hale o Tazana, eia nae, e hele maniao mau aku ana lāua.no leahi pololei ole ahiki i ko laua ku aua i'kahi o ka pilikia maoli, a o ia ka Pilipo i panp aku ai i kona hoa: "1". kuu Poropeka, ina aole i loaa ka lanakila ia Fadinaīia; iuk' Isabela iloko o ke kenēkulia umi-kumamalima,. e pili ,iua ia Sepania, ina ua hiki ia'u ke olelo aku ia oe, aoīe lo: < iiiki ia kaua ke huli ahiki i ka loaa anā o kelā wahi mua a kakoii o ka lele ana mai nei iuka nei o ka ina." "Alia oe e kamailio hou mai, me he mea la ka hoi, ke lohe uei au i ke pahupahu mai o kekahi mea, e hele mai nei ma U-ia wahi a. kaua e ku nei," i paiie aku ai o Poropeka Pota, ric ka liuli an aku o ua mau kanaka la. nana no kahi o.ka '; i ulaa n. Aole i loihi ia nana ana aku a laua nei, he oiaio, ua ike :.ku la o Pilipo i kekahi mea, a pane ae la i kona hoa: "Ke ike i'o nei au,.he liona ka mea e hookokoke mai nei iā kaua, ■ ka ninau wale no, pehea la kaua e pakele ai mai iaia mai?" " 11 e ninau ])ohihihi no kela i keia manawa, o ka'u wale r,o e ike nei f> ia ka pono ole loa o ka hele laula ana o na i oloholona hoopilikia elike me keia, ina no ka loaa aku i,'i'u o kekahi kanaka malama holoholona, e kauoha aku ana iaia. e hele mai e liopu i na holoholona ahiu apau, a hoop;t:i aku maloko o na wahi paa loa," i pane aku ai no hoi o IWopeka F\-)ta. "Aole keia he manawa no ka noke ana i ke kamailio, e i "oiuaka kaua e hele mai keia mamua o ke.kokoke !oa ana mai o ka liona," alaila hopu okoa aku la no o i'ilipo i ka lima o ka Poropeka Pota, a hoomaka aku la e l'ele ma kahi e pili kokoke ana i ke kai. ile mau kaina wawae lielu wale no kela a laua o ka liele ■ t aku. i alawa mai ka hana o Pilipo ihope, e hahai aku m.i kela liona ia laua, nolaila puliki lo? mai la oia i ka lima -ka poro])eka. a hoawiwi aku la i ka laua hele ana, aia -i ]>ouo o ke kaawale aku i kahi e, mai ka liona mai. "Ke uhai mai nei ka liona maliope o kaua nolaila e awiwi : iai ka kaua hele ana," i huli mai ai o Pilipo iliope e kama''io ai i ka poropeka. ® Mai manao paha oe he hana maalahi ka hele awiwi ana, n ua hele au a maopaopa maoli, a ina paha penei ke ano ka kaua hele ana ma na alanui o ke kulanakauhale. heaha ka manao o na kanaka ke ike mai ia kaua he mau kanaka ' iauao. i ke kohu kamalii o ke ano o ka hele ana," i panai ku ai ka P.oropeka Pota. \lawa hou aku la ka Pilipo nana ana ihope, auwe. ke holo ' 1 u la ka liona, he elima wale no i'a ka mamao mai ia laua • ' aku, o kona haalele mai la no ia i ka paa ana i ka lima kn ]>oro])eka. a hoomaka aku la e lu>k), elike me ka mama ' :>u i loaa iaia. a i ka alawa ana aku hoi o Mr. Pota a ike '<o kokoke loa o ka liona. oia pu kekahi i kuupau aku i ka ". me ka nili loa aku mahope o. kona hoa. > t iho ae kekahi wahi o ka ululaau a kokoke i ka aekai. ' kela walii ka Pilipo e ake loa la e hoea aku ilaila, me ka ' ao e pinana iluna o kekahi o na kumulaau, ina no ka •< koke ole aku i ka liona. Aia hoi, mailoko mai o ka lau o na laau, ke nana mai la he ' mau maka. me ka makaikai ana i kela heihei īnawaena " • a kino kanaka elua ame ka liona. o ka mea nona ua mau '>iai<a nei. oia no o Tazana o na Mapu, no ka mea ma kela '"inlele ana aku ana i ke kino make o ka liona. ua kamoe I: "ioiei mai la kona alahele no kahi ana i manaoio ai, mala,l;! na kanaka aoo i hele aku ai, a he oiaio, i kona hoea ana n ; ii ma kela lae e ulu paapu ia ana e na laau, ua ike aku la "'a i ua mau kanaka nei e holo mai ana no ka palekana o ko laua mau ola. Mamuli o ke kamaaina o Tazana i ke ano o ka liona. ua 'ke oia. e pakele ana no kela mau kanaka, no ka mea aole he •iwiwi o ka holo ana mai a ka liona mahope, a Ua o Tazatia i koho koke ai, o ke 'o ka hoololohe o ka liona. no kona waoua. ina ua pololi oia, aole loa kelā ano holoholona e hoo-

hakalia aku ana, i ka lele koke ana mai maluna o kona mau ■ kanaka. 0 ka mea wale no a Tazana e hopohopo la, o ia ka hina 0 kekahi o kela mau kanaka, o ka loaa koke mai no ia i ka liona/ aka ina no aole kekahi o laua e halawai ana me na ulia, aĀila e hahai mai āna no ka liona ahiki i ka haalele ana, a malia no ka manawa e pololi ai, alaila helfe hou mai e huli ia laua nei i mau meaai nana. Haalele aku la nae ua o Tazaua i kana--wahi e kau ana iluna loa o ke kumulaau, a iho mai la a kekahi lala haahaa. e moe pololei ana ma kahi a ke kanaka nuui loa, e holo pololei mai ana noloko o ka ululaau. j 1 hakalia no a maalo ae o Pilipo malalo o ka lala laau a Tazana e kau ana. o ka hopu iho la nō ia o Tazana ma ke kuka o Pilipo, a huki aku la iaia noluna o ka lāla laau ana e kau ana. a ia Mr. Pota hoi o ka maalo ana ae me ka nui o ka hanu, ua loaa mai la ke kuka. ma ka a'i o ua kanaka nei, a he hookahi ka huki pu ia ana aku iluna, o kahi nae o ka laki i hakalia no a lewa ae na wawae o Mr. Pota mai ka honua aku. kaalo ana no ka liona malalo, ina no he mau se* kona hou aku koe, ina ua loaa aku no o Pota i kela liona, aole nae pela, ua hoea e ko laua hoopakele i ka wa pono loa. niamua o ke kau ana mai o °ka poino. I ke kau ana aku o kela mau kanaka a elua iluna o ka lala laau. ua neenee loa aku la o Tazana ahiki i ke kumulaau, noho mai la nana i keia mau kanaka ana i hoopakele ai. No kekahi mau sekona, aole e hiki i ua mau kanaka nei ke pane leo ae, aia no ka liona malalo pono o laua kahi i holoholo ai, e hoike okoa mai ana kona ano, i ka minainina, no ka pakele ana o kana meaai, mamuli o kona ulolohi loa, o ka lele koke ana mai maluna o laua; aka nae o. ka Poropeka Pota, ka mua loa o ke kamailio ana ae: "Ua hoehaeha loa mai oe i kuu manao e Mr. Pilipo, mamuli o kou hoohaahaa ana i ko'u kulana, ma ka huki ana mai ia'u, ma ka a-i o kuu kuka a kau ana au iluna nei o keia wahi,-i kupmno ole rio kekahi poropeka e noho ai." "Auhea oe e kuu poropeka, i ka manawa o ka poino, aole ia he wa no ka malama i ke kulana, aka he wa ia no ka nana 1 ka pelakana, nolaila ua pomaikai oe, ua pakele mai na maiuu loloa mai o ka liona. Ua kapa mai hoi paha oe 1 ia'u i ka hohewale, a pehea hoi oe, heaha ko kumu o ka holo ana mai ka liona mai. he keu no hoi no ko maka'u, aohe wa 'a loaa mai nei oe i na maiuu loloa o ka liona, ina paha-o oe [ no o kaua ke pau i ka ai ia, a ola mai no au, ka niea au i kapa mai ai i ka hohewale." "He ku maoli no i ka hoonaukiuki ke ano o kau mau olelo e Mi\ Pilipo ina'ua makemake oe'i ka hakaka ea, alaila e hoi koke ae kaua ilalo o ka honua paa i keia manawa, a ilaila e ikeia iho ai ka nui o ko ikaika, mai manao oe i ana o ka hina o ko'u poo» a maka'u aku au ia oe, aole loa, no ka niea he kanaono makahiki i liala ae nei, owau kekahi o na kanaka i kau ia ka weli e nā mea apau, a he o |a mau no kuu ikaika ahiki i keia -manawa."

"Mai pupuahulu oe i ke kamailio ana e kuu j)oropeka, ua poina ka paha oe, he iwakalua wale ae nei no makahiki i hala, aole loa e hiki ia oe ke pepehi i kekahi keiki uuku a eha, i keia manawa nae ke kaena mai nei oe i ka nui o ko ikaika, auhea ka mea oiaio au e olelo mai nei?" Kikoo aku la kekahi lima o Poropeka Pota, a loaa ka poohiwi o kona hoa, ia wa i pane aku ai: "E huikala mai oe ia'u e kuu kakauolelo, he oiaio he iwakalua makahiki i hala ae nei, ua waiho loa aku au i na hana ino apau, ma ka manawa i kailiia aku ai ke ola mailoko aku o kuu wahine aloha y no kou pono, a no kā pono hoi o ka'u kaikamahine hookahi wale iho no e ola nei, ua hoao mau au e lilo i makahoolohe i na kanawai o ka aina ame na kanawai 'o ke Akua." Pii malie ae la kekahi lima o Pilipo a paa ka lima o Pota e kau ana ma kōna poohiwi, a me ka pane ōle ia he hookahi huaolelo mawaena o laua, ua hiki loa nae ia kaua e ka makamaka heluheiu ke olelo ae, aia na nianao aloha oiaio o kekahi no kekahi ua kukuniia maloko.o ko laua mau puuwai pakahi. Ke holoholo ae la no ka liona malalo o ke kumulaau, lia hele a hae, e ake wale ana no o ka iho hpu aku.o kela maiu kanaka ilalo, o ka make no ia iaia; ! a āia no lioi o Tazana ke noho hoekepue malie mai la ma ke kumu o ka, laau, ao|e he pane leo iki, he hookahi ka nana i kēia'-mau ka-. iiaka i ko laua kamailio. : "Ua pomaikai maoli au, i kou huki ana ia'u iluna nei ;o keia kumulaau, i ka manawa kupōno loa, mamua ae o ko'u loaa ana mai i ka liona," i hoomaka hou āku ai ka Poropeka j Pota e kamailio, "No ia hana ma kou aoao, ke haawi aku īiei au i ko'u mahalo nui, no ka mea ua hoopakele ae oe i kuu ola niai ka make mai." . . : | "Aole na'u oē i hiiki mai iluna nei o keia kumulaau. ho i •ko kaUa piha loa me na manao pihōihoi, ua poina lpa ia ka hoi au, aole i hoakaka aku nei imua pu, owau pu kekahi i huki ia mai iluna nei o keia kuniulaau, e kekahi mea i mao--popo ole ia'u, me he mea la nae, eia.no oia maluna nei o keia kumulaau hookahi a kaua e noho nei." "O kena i'o anei ka mea piaio au e kamailio mai nei e .M.r. Pilipo?" wahi a ka Poropeka Pota me koha piha iiie ke : k<ihaha. , "O keia ka mea oiaio i lohe oe e kuu poropeka, nolai|a ua aie like kaua, 110 keia ola o kaua, i kela mea, a'u e manaoio nei, eia aku oia inahope o kou kua kahi'i noho ai." No ka loihi loa nae o kela holoholo ana ō ka liona malalo, ua noonoo iho la o Tazana, he mea pono e kipaku loa aku oia i kela liona e hele ma kahi e, nol.aiia ku ae la oia iluna, a hoomaka aku la e kahea me ka leo nui, e kau ai ka wēli i ka mea akahi a lohe i kela lēo, a he noho malie hoi ia o ria kanaka elua i kahi hookahi, aohe wahi mea a puai leo, no ka mea ua hoopihaia aku laua a elua i ka maka'u. ' "Ea, ua hblq aku la ka liona iloko o ka nahēlehele, i kau a mea o ke kau o ka weli i kēla leo," i hawanawana mai ai b Pilipo ma ka pepeiao o ka poropeka." - "Owai hoi ia mea kau ōle o ka wēli, i I<au "a mēa o ka halulu inaoii.no, ua like loa kela leo ine kji leo o na gori}a j pilikua a'u i lohe ai iloko o na ululaau," i panai aku ai ka poropeka. • . ■ ; ; Oiai nae ua mau kanaka nei e nanea ana i kē kamailio, a oiai ua nanea ka laua noho ana, o ko laua haule t ajku la no ia ilalo a pa-hu ana iluna o ka honua, o kahi nae o ka laki, aoie j i poino keka|ii lala o ko laua mau kino, i kinohi nae ua m?i- J nao loa ua mau kanaka nei ua poino kekahi o laua, eia ka aole. I kela manawa o ko laua haule ana aku a waiho ana iluna i 'ka honua, ua waiho 1010 ko laua mau kino no kekahi mau sekona, a o ka Poropeka ka mea mua loa o ke ku ana ae iiuna, me ke koo ana o na wawae i o a ia nei, pela hoi ke kuhi ana o na lima, ahiki i ke kamailio okoa ana mai o koi)a hoa iaia: "Ea, owai kau e.kahea nei, i ke kuhi o kou -Aiau lima, nie he mea la e na anā oe?" . • Aole a Poropeka Pota pane 110 kela ninau, aka hooluliluli ae la oia i kona poo i o a ia nei, pela hoi me kona kino imua a ihope. o kana mea i ike nona iho, aole he wahi o kona kino i eha me he mea la, he o ia mau no kona ano, inamua aku o kela manawa o ke alualuia ana i»ai e ka liona,-... Ai 110 o Pilipo ilaio kahi i noho ai v me ka hoao ole ae e ku iluna, ua ike 110 oia, aole i poino kekahi wahi o'kona mau lala, koe wale no ke poniuniu o kona poo mamuli o !ka pa ana ilalo o ka honua. aka nae iaia i nana aku ai mahope o ke kua o ka Poropeka Pota, ike aku la oia i ke ku | mai o kekahi kanaka kino loihi, aole nae he ike maopopoia aku, i kau a ngea o ka poeleele, alaila kuhikuhi aku la ia Mr. Pota e nana aku mahope o kona kua. a he oiaio i ka huli ana aku o ua poropeka nei, ua halawai aku la ka ike a kona mau maka me kekahi kanaka malihini, & o ia kana o ka pane ana aku :

"Ra. nani ko kakou halawai malihini ana maloko nei «»• keia ululaau, o ke aloha ahiahi ih> kt»u," ma kahi nae o ka j kanaka malihini ma ka haawi ana mai i kona aloha ahiahi, kuhikuhi aku la kona lima i ka akau. me he mea la e olelo okoa mai ana i keia mau kanaka. e uhai aku mahope ona. m kahi ana-i kuhikuhi aku ai. "O ko'u manao ea. o ka mea pōno wale 110 ia kaua e hana aku ai. o ia no ka hahai ana aku mahoj)e o keia kanaka malihini, malia paha ua ike oia i kahi e hoea hou aku ai kaua imua o ko kakou poe," wahi a Pilipo i pane mai ai i ka Poropeka, Pota. "O ka'u nohoi ia i olelo mua aku ai ia oe. eia nae mau mai no kou paakiki. e hele kaua i ka hema, nolaila aole au e hoolohe aku ana i kau olelo. aka e hoOmau aku ana no au i! ka he'le ana i ka hema. ina no ia he mea no'u e hoea ai i ka welau hema loa o ka honua nei." j "Aole hoi paha no ka mea i hala. aole a kaua noonoo ana aku, oiai mamuli wale 110 o na manao koho wale, i hoomau mai ai ko kaua hele ana i ka hema nei; malia ua ike keia kanaka e ku mai nei imua o kaua, a he kamaaina hoi noloko o keia ululaau. ma ka hoolohe ana aku auanei i kana mau kuhikuhi ana. e loaa ai ka hauoli ia kaua, ao|e hoi e halawai hou me kekahi pilikia elike me ia a kaua i ike pouo ai i keia ahiahi." 'He kanaka paakiki loa au o ko'u noonoo. e hiki ole ai i kekahi mea ke hoohulihuli inai; ua paa loa kuu manao, e hooko aku i ka kaua mea i hooholo mua ai, e huli i ko kaua mau hoaloha ma ke kukulu hema. ina paha ua pololei, a lalau ia noonoo ana; e hele aku ana au ahiki i ka puni ana o Aferika holookoa ia'u, i wahi e hoea aku ai i kahi i make-

makeia." I kela wa a Tazana i kuhikuhi aku ai'no kahi e hele ai, aole oia i nana mai i kela mau kanaka, aka hoomaka aku la 110 oia e hele mamua, i ka hala ana nae o kekahi mau i-a lehulehu, i huli mai kona hana ihope. e ku ana no ; kela mau kanaka i kahi hookahi, a e il hoopaapaa ana no, j nolaila huli hoi hou mai la oia ihope, a me kona nana ole j mai i ke kulana o kela mau kanaka, ua hookomo iho la oia i ke kipuka o kana kaula ma ka a-i o ka Poropeka Pota, a pela hoi ma ka a-i o Pilipo, hoomaka aku la e huki me he mau ilio la, e hiki ole iho ai ia laua ke hookololohe, o nana auanei na kania-i o ua mau kauaka nei. \ Me ko laua hookololohe oleriho, ua hahai aku la ua mau kanaka nei mahope o Tazana, o kela manao paakiki o Mr. Pota, ua hiki ole iaia ke hookololōle iho, no ka mea hele mai la ka maka'u a nui iloko ona, o hookauia aku auanei kekahi poino e keia kanaka pilikua. . .Me ka hoomanawanui wale no laua e ukali la mahope o ke kanaka malihini, ahiki i ko lakou kau pono ana aku iluna 0 kekahi wahi kiekie, a ma ka malamalama o ka mahina, i ike aku ai laua, i ke ku mai o ka hale i kahakai, akahi no ua mau kanaka nei a hoopihaia mai me ka manao hauoli,*a weheia ae la no hoi ke kaula mai ko laua a-i ae, me ke kuhikuhi ana aku o Tazana ia laua, e hooniau aku i ka hele pololei ana no kahi o ka hale i ku ai, o kona mio aku la no ia, nalowale iloko o ka ululaau. "E kala no hoi. au i olelo mua aku ai ia oe e Pilipo o keia ke alahele pololei e hoea mai ai no kahi i ku ai o ka hale, mau mai no nae oe i ka paakiki, alaa ko kaua hoaa la i keia po, a ku ana kaua i kahi o ka hoohaahaaia; nolaila ina keia hope aku, mai hoomau oe i ka paakiki a*ia ma kau mau mea 1 manao ai, aka e hoolohe mai oe i na hoakaka a kekahi kanaka kahiko elike me a'.u nei ke ano," wahi a ka Poropeka Pota i kamailio mai ai i kona kokoolua. "E noke oe i ke kamailio i kena ano olelo, aole he mea loaa aku ia oe, e hoi pololei aku hoi paha kaua i kahi o ka j hale. malia ke hauki loa mai la ko kaikamahine no kou I nalowale loihi loa," wahi a Pilipo, me ka hopu okoa ana aku j i ka lima o ka poropeka, a u hoi aku la me ka hoomamaia j mai o ko laua manao kaumaha a hopohopo 110 ko laua pakele aha ? mailoko mai o ka poino ma kela po. Ma kela hoea ana aku a na kanaka aōo elua 110 ka hale, e noho'mai anā no ko laua mau hoa. me ka noke ana i ke kamailio no ko lakou pakele ana mai ka make mai i ka liona, a i ka lohe ana aku hoi i ka moolelo o keia inau kanaka, ua ia aku ko lakou kahaha, no keia kanaka oloko o ka ululaau nana i hoopakele i ko lakou mau ola. No ka.wahine Paele nae, oia hookahi ka mea o lakou i paakiki mai, aole kela. he mea e ae, aka o ka Anela Gaberiela 110 ia, ka mea i hoounaia mai ka lani mai, no ke kiai a kokua ana ia lakou. "Malia 110 kou ike pono ole i ke ano o kela kanaka, i paakiki kuhihewa wale mai ai 110 oe e keia wahine Paele, a ina paha oe i ike pono. i ka aimaka ia o ka i'o o ka liona, malia e manaoio mai ana paha oe, aole kela he anela," wahi a Mr. Kelekona i kamailio mai ai, me kona noke pu ana ae i ka akaaka. t ' "Aohe i m'aopopo ia'u ke ano o kena mau olelo au e Mr. Kelekona, malia paha, mamuli o ka pupuahulu loa o ke Akua, i ka hoouna ana niai i kona uhane e kokua ia kakou, ua.poina oia i ka haawi pu ana mai i ahi i kela anela no ka hoomo'a ana i kana mau meaai, a 110 ka nui pololi loa o Ciaberiela, pela oia i ai maka okoa ai i ka i'o o ka liona," i paakiki aku ai 110 ka wahine Paele i ka olelo ana. he anela kela mea hoopakele aole hoi he kanaka maoli elike me ko lakou ano. "He paakiki wale iho no kou e kuu kauwa, mamuli o kou naaupo, i ko holo hoi paha e pee, ina ua lohe pono oe i ka leo o kela kanaka ,ihea kou wahi i lolie ai i'kekalii anela e kamailio maoli mai ana?" i komo kokua mai ai o Jene Pota i na hoakaka a Mr. Kelekona, mamuli no hoi o kona lohe pono i ka leo nui o kela kanaka, mahope o ka make ana aku o ka liona. "I wahi e hooiaioia ai ka 'pololei ole o ka keia wahine Paele e paakiki nei, he uhane kela mea nana i kokua ia kakou ; ua nakiikii okoa ia, mai maua a paa me ke kaula, me ko maua hoohalike ia me he mau keiki liilii loa la, a ka'i huluhuluia mai nei e kela kanaka ahiki _i ke kau ana mai i kahi ahua, akahi iiō Hpia a kii mai e wehe i ke kaula, a o ka mea oi aku o ke pahaohao. ua holo aku oia noloko o ka ululaau, a nalowale mai ka ike ana aku a ko maua mau maka. "O kela kulana hanohano o maua, heaha la ia i ka manao 0 kela kanaka, aole oia i nana mai i ke kuku o ko ma.ua mau ai-kala, a i ke kau aku hoi o ko'u papale biva, a komohia iho la hoi ka manao iloko ona. e hana mai oia ia maua ma ke ano keonimana, aka ua hoohalike maoli ia mai 110 maua me he mau pipi waiu la, ke alakaiia me ke kaula." MOKUNA NYJL lĪULI HOI HOU 4 MAI KA MOKU. Aole i hiamoe ia kela po a hiki wale no i ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai, o ke kuinu, aole he wahi i hoomakaukauia no ka hiamoe ana, a d kekahi no hoi, ua nui na mea hoopihoihoi noonoo i halawai aku fiie lakou, e hoohiaa ia ai ka 11001100. I ka wehewehe ana mai o ka malamalama o ke kakahiaka, a oiai ua pololi loa lakou, aole i komo wahi ai iki, mai ko lakou lele ana aku iuka o ka ain'a a hoea wale i kela kakahi- : aka. eleu aku la ka wahine Paele, ma ka hoomakaukau ana | mai i mau meaai na lakou, ua nui no na meaai i hooleleia aku nouka o ka aina e na kanaka o ka mokukuna, nana i hoolele aku ia lakou ma kela aina. Aohe he kauka'i ana aku no na meaai maikai loa, oiai he wahi kela i nele i na mea aj)au i maa ia lakou, nolaila i ka makaukau ana mai o' ke kope, hoomaka nui iho la e ai, a i ka maona ana, hooponopono iho la lakou ialoko o kela hale, 1 kupono ai ko lakou noho ana. O ka hana mua loa i lawelaweia, o ia no ka hookaawale ana aku i na iwi kanaka mai kahi i waiho ai, a ma ka nana

'pono ana a ka Poroj>eka IV)(a i na ano o kela man iwi, i I hoike ac ai oia iniua o koiia mau hoa. he ma\i iwi ia no:kekahi kane ame kekahi wahine, o ko lakoU lafaui ponoi, <& mau mea hoi laua o ke kulana kiekie, a no na iwi liilii, aole i haawiia na noii pono ana e maopopo ae ai ka mea nona ia mau iwi. aka nae. ua kt>lio wale iho la 110 ka poiopeka, he mau iwi kela 110 ke*keiki a na mea aoo. ()iai nae e lioomakaukauia ana e hoiliili mai i na iwi i kahi hookahi. no ka lawe ana aku e kanu ma kahi kupono mawaho o ka hale. ia wa i ike iho ai o Mr. Kelekona hc komolima gula, me he mea la, he komo kela ma ka mamamanalirha o ke kane ma kona manawa i make ai, i ka lalail ana iho ō Kelekona i ua komolima nei, a nana ae la i kona ano, aia hoi ua hoopiha loa ia mai oia me ke kahaha, i kona ike -ana iho e kau ana kekahi hoailona o ka ohana Kelekona 0 Enelani. Aia hoi o Jene Pota maloko o na holowaa ma ka paia kahi 1 noke ai i ka nana, a iaia i lalau aku ai i kekahi huke, a nana iho la ma ka aoao mua. e kau ae ana ka inoa o Keoni Kelekona maloko olaila. Me ka piha i na manao pihoihoi. holo mai la o Jene Pota me ka buke no e paa ana iloko o kona lima, a hoikeike aku la imua o Mr. Kelekona.jme ka i ana mai: "Ea, heaha la.ke ano o keia mea i loaa mai nei ia'u, eia maloko nei o keia huke ka inoa o kekahi o kou ohaiia," alaila hoikeike mai la oia i kana mea i ike ai i kakauia maloko o ka huke. "He mea kupanaha loa keia i halawai mai a'u i keia la, 110 ka mea o ke komolima o ka ohana Kelekona i nalo-

wale kahiko, ina ka manawa i make ai kuu makuakane hanuna o Keoni Kelekona, a ke ike okoa nei hoi au i kona inoa i kakauia maloko o kena huke." "Alaila pehea e hiki ai ia oe ke hooiaio mai no na men. c pili ana i ka hoea ana o kena komolima maloko nei o keia hale, a pela hoi ka lioea pu ana mai o keia mau buke lehiilehu iloko nei o keia hale?" wahi a Jene Pota. "He hookahi no alahele o ka hoea ana o keia mau mea apau maanei nei, aole loa i piholo o Keoni Kelekona iloko o ke kai, elike me na hoike i loaa ae i kona ohana, aka «a make oia maloko nei o keia hale, a maluna hoi o kekahi aina kanaka ole, a o keia mau iwi e waiho mokaki mai.nei, nona ia mau iwi." "Ina pela, alaila o na iwi aku keja o kana wahine, ka Lede Alika," i panai aku ai hoi o Jene Pota. "Ua lohe nui au i na ano maikai o # keia wahine mai ko'u mau makua mai, a he ku maoli i ke aloha ka hopena o keia mau mea, i waiho na iwi i ka aina nialihini, a ko laua mau ohana i moeuhane mua ole ai e hoea mai ana he manawa e akaaia ae ai kekahi meahuna i pili i ko laua inake ana." Mamuli o ka loaa ana ae la o na hooiaio, 'no Keoni Kelekona ame Alika Kelekona kela mau iwi, hoakoakoaia ae la a kahi hookahi, a pela hoi na iwi o ke keiki mapu a kala, a keia poe nae i kuhihewa ai, o ke keiki ponoi no ia a kela mau makua, ua lawe aku la lakou nei a kanu aku la ma kekahi wahi kupono, he mau i-a helu wale no ka mainao mai kahi aku i ku ai o ka hale. Oiai nae o Mr. Pilipo i hoakoakoa mai ai i na iwi liilii, i manaoia ai he mau iwi ia no ke keiki a Kelekona ma, ua ike iho Ja oia ike ano e o poo, ua kaokoa loa. mai ke poo mai o na kanaka, nolaila kahea okoa aku la oia i ka Polopeka Pota e hele mai e nana, a ike iho la laua i ke ano e, aka nae aole ua mau kanaka nei i hooholo i ka mea oiaio nona ia poo, aka hoohuiia ae la na iwi apau i kahi hookahi, a kanuia aku la iloko o ka lua, me ka malamaia he anaina haipule ma ka aoao o ka lua. malalo o ke alakai ana a ka Polopeka Pota. Oiai e lawelaweia ana ka hana, no ke kanu ana aku i na iwi o Keoni ame kana wahine, aia o 'l'azana iluna o ke kumulaau kahi i noho mai ai nana, me ka lilo o kela hana i mea hookahaha i kona noonoo, o ka hapanui nae o kona manawa e nana mai ai, maluna no ia o Jene Pota, me ke komo koke ana iho o ka manao hoohihi iloko ona no kela kaikamahine oj)io, ka haawina hoi i loaa aku i na leanaka apau, i ka wa e ike aku ai i kekahi kaikamahine huapala eiike me keia a ua o Tazana e ike nei. Aole i maopopo iki i ua o Tazana, pehea la i komo mai ai k"a manao iloko ona, ( e hoopakele i ke ola o kela poe kahaka ekolu, a pela hoi me kona hooikaika ana ma na a»\o apau e huki mai i ka liona, i ole ai e hoopoinoia aku ke ola 0 ke kaikamahine opio; he hookahi wale no mea a ua o Tazana e hoomaopopo la iaia iho, o ia ka nui o kona makemake me ka hoohihi i ke kaikamahine opio, he haawina hoi i malihini loa iaia. ' , No ka eli ana o kela ]K>e i kekahi lua, a kanu aku 1 na iwi kanaka iloko olaila, ke hoopohihihi-pu ia la ka 11001100 ana iho,.i ka hupo o keia poe, oiai aole he mea nana.e liele mai a ail|ue aku i kela mau iwi i hele a maloo, O ke kanu hoi ia o kela poe ahiki i ka piha„hou ana o ka lua i ke one, hu|j hoi pololei mai la no kahale, aka nae 110 ka wahine Paele, ke noke la oiā i ka uwe, ma ka'e o ka lua, he uwe kohu ole hoi, aole oia i ike mua i na mea 110 laua kela mau iwi, aka he hoomanao paha no kona ohana, a iaja i holoi ae ai i kona mau waimaka, 110 ka huli hoi,pu ana mai 110 ka hale, alawa aku la kana nana ana i ke kai, alaila kuwekuwai awiwi ae la ahiki i ka maloo ana o kona mau waimaka, ia wa i kahea aku ai i kona mau hoa: E lakou la, e nana ae paha oukou i ka moana, aia kela mokukuna ke hoi hotl mai nei nei o ka aina!" me ke kuhikuhi ana aku o kekahi lima i ka moana. j "Ae, oua moku i'o nei no kela, heaha la ka hana a kona poe kan.aka e hoi hou mai nei. Ua olelo mai hoi kela poe, e I waiho iho ana he mau pu me na poka mahope nei na kakhu, j aole nae lakou i hooko ia olelo, 6 kela kanaka poupou ke kumu o ka hevVa," i kamailio ae ai o Mr. Kelekona. "Ina aole i make kela kanaka loihi, ka mea a lakou i ho<>* noho aku ai i alakai, ina ua waiho mai oia i na mea apau no ' Uakou e pono ai. Ua pomaikai nae kela kanaka lapuwale, I aole oia i loaa pono aku i ka ihe ma kona wahi e make koke !ai, aka nae hoea hou oia maluna nei o ka aiiia, manao au, | aia no kela hoaloha a hoopakele o kakou, ma kekahi wahi kahi i hakilo mai ai, no ka pepehi ana aku iaia a make loa." "Ile hookahi wale no a'u mea e kaumaha nei, o ia no ka . hele ole ana mai o kela poe etke ia kakou, niamua o ka hō)6 ana aku o ka moku, oiai he mau mea ka'u i makemake ai e hoakaka aku ia lakou," i komo mai ai hoi ka Poropeka Pota ma ke kamailio ana. "O ka mea a'u i manao ai e kaniailio i kela poe. o ia no ko lakou waiho ana mai i ko'u waiwai, no ka mea owau kekahi kanaka ilihune loa ma keia mua aku, ke hoihoi ole ia mai ko'u mau waiwai apau me a'u." "Ina no paha oe e papa i hoike aku i kou inoa imua o kela poe kanaka, aole no he pomaikai e loaa mai ana," i pane ae ai o Jene Pota, me ka nana ana aku maluna o kona makuakane. "Ua maopopo no ia oe e papa, aole he kunm e ae o ka pepehiia ana o na aliimoku apau i ka make e kela poe kanaka. mamuli wale mai no ia. o ka makee i. ka wai wai, a no ia makee, waiwai no, i kiolaia mai ai kakou iuka nei o 1 keia aina; nolaila aole au manaolana ana aku he. wahi ulanao aloha kekahi iloko o kela p6e kanaka nou, a makee mai I paha i kou pono, ua ahona ko kakou noho ana ma keia aina mehameha, mamua o ka pau ana mai i ka pepehiia e kela poe kanaka okipuu.'" • "Ua nana mau aku au maluna ou e kuu kaikamahine, ina ke ano o oe kekahi o na kaikamālfine maikai, o kou koniu ana mai nae e kamailio ma na ninau ko'iko'i o keia ano, manao au, aole i loaa ia oe ka noonoo kanaka makua," alaila I pe'a aku la ua elemakule nei hele noloko o ka ululaau, me ke kulou o kona poo ilalo. i Aole o Jene Pota i paku'iku'i olelo aku i kona makuakane, aka nana aku la nae oia i kona hele, me ka minoaka rtia konu helehelena, a ia kaawale loa ana aku o ua makiiakane nei jona ma leahi kaawale, ia.wa i huli ae ai oia ia Pilipo a paile nku !a me ka leo hawanawana: (Aole i pau). ...