Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 8, 22 February 1918 — Page 6

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO NO

BEDERA

Ka Moi o Peresia

AME KO

GIOHARE

Ke  Kamaliiwahine o ke Aupuni Samanadala

 

            "Ua lilo keia mau olelo a kuu kaikunane i kumu noʻu e huhu ai a i koke aku la au iaia:  "E kuu kaikunane, o oe elike me aʻu nei, aia pu kaua ma ka aoao o ko kaua makuakane ame ko kaua makuahine, he kaikamahine au i hanauia mai na moikane ame na moiwahine mai o ke kai, aohe hookahi o ia mau moi i mare aku i kekahi moi o ka aina.

            "Aohe oʻu makemake, elike me ko lakou makemake ole e mare aku i kekahi moi o ka aina i mea e hooheneheneia mai ai koʻu mare, a no ia kumu ua hooholo au mai ka mauawa mai o  ka loaa ana iaʻu o ka ike, aole e mare aku i kekahi moi o ka aina, a ke kue aku nei au i kou makemake.

            "Mai manao iho oe no ko kakou hoohaahaaia ana elike me ke ano a kaua e ike nei i nei manawa, oia iho la ke kumu au e manao iho ai e noi mai iaʻu i mea noʻu e hooleli ai i koʻu manao.  O, aole loa!

            "Ina no kou make aku ilk o ke kaua au e manao nei e hooko aku ua makaukau loa au e make pu aku me oe, he oi aku ia mamua o ka hoolohe ana aku i kau mau olelo aʻu i manao mua ole ai o kau aʻo ia e haawi mai ana iaʻu."

            Aohe hoolohe mai o kuu kaikunane i keia mau manao oʻu aʻu i hoike aku la iaia mamuli o ka paa loa o kona manao e hoomare iaʻu i kekahi moi o ka aina.  Nana pono mai la oia iaʻu a i mai la:

            "E kuu kaikuahine," wahi ana, "he nui a lehulehu wale na moi oluna o ka aina paa i emi ole iho ko lakou mana ame ko lakou kiekie i ko na moi o ke kai, nolaila mai manao oe o na moi wale no o ke kai ka oi aku o ka ikaika, ke kiekie ame ka mana a aohe mana o na moi o ka aina.  E pono oe e hoopau loa i kou manao kuhihewa ano a e ae mai oe i koʻu manao."

            Ua lilo hou keia mau olelo i mea hoomahuahua ae i koʻu inaina.  No kona ike mai i koʻu huhu ua hele la oia ma kahi e me ka huhu elike me koʻu huhu.

            Iloko o koʻu wa piha inaina loa o koʻu haalele iho la no ia i ke aupuni malalo o ke kai a hoomau aku la i ka hele ana ma ke alanui e hoea aku ai au no ka Mokupuni Mahina.

            Me koʻu nana ole ae i ka manao ehaeha nana i hookokono iaʻu e pii aku noluna o ka Mokupuni Mahina e noho ai, ua noho au malaila me ka hoomanawanui loa, me koʻu makaala mau e hoomamao loa iaʻu ma kahi e hiki ole ai i kekhi poe ke ike mai.

            Iloko o ka nui o koʻu makaala noʻu iho o ike ia mai au e kekahi poe, eia nae, aole au i pakele; oiai au e hia moe ana i kekahi la me ka nanea, me ka haupu ole ae e ideia ana au e kekahi mea, ua hoea mai la kekahi kanaka koikoi me ka ukaliia e kana mau kauwa a ku ana ma kuu aoao, a hoala iho la iaʻu, a i kuu wa i ala ae ai ua lawe ia aku la au eia no kona aupuni.

            Me ka hoomalimali oia o ke noi ana mai laʻu i kumu noʻu e maliu aku ai i kana no ka lawe pu ana aku iaʻu me ia, a no koʻu ae ole aku ua hoike mai la oia i kona aloha iaʻu a noi pu mai la e ae aku au i kona makemake e lilo au i wahine nana a i kane oia naʻu.

            I kona wa i ike ai aole e hiki ana e hookoia aku kona makemake kauoha ae la oia i kana mau kauwa e hopu limanui iaʻu a lawe aku me lakou, a i kona ike ana aole e hookoia aku ana kona makemake e aʻu, ua kuaiia aku la au i ke kanaka kalepa nana i lawe mai iaʻu ianei i kauwa nau, e ka moi.

            "No ka mea e pili ana i ke kanaka kalepa i kuaiia aku ai au he oluolu oia, he aloha i ka hoakanaka, he lokomailkai, a iloko o ka loa o ke alahele a maua i hele mai ai ma ka maua huakai no neʻi, aole oia i hookikina wale mai iaʻu e kamailio aku, aka ua waiho malie mai oia e hana aku no au elike me koʻu makemake.

            "No ka mea pili i kou aloha noʻu, e ka moi, in a aole oe i hoike mai i kau mau pulama ana noʻu, ina aole oe i hoikeike mai i kekahi hiohiona o kou aloha noʻu me ka oiaio e hiki ole ai e loaa kekahi rumi e kanalua iho ai au ma ka manawa au i hoopau aku ai i kau mau wahine mua me ka hoohakalia ole, ua hooholo au i kuu manao aohe e noho mau iho me oe.

            "Ua hiki loa iaʻu ke lele aku ma ka puka aniani a haule iloko o ke kai mailoko aku o ka rumi au i ike mua mai ai iaʻu, a hele aku e huli i kuu kaikunane ame kuu makuahine ame kekahi mau pilikana e ae oʻu.

            "Ua loihi koʻu noho ana me ka hoomanawanui, ua ike oe ia mea me ka mau no o keia manao iloko oʻu e haalele iho ia oe, a mai hooko no paha au ia manawa, ina i nele loa au i ka manaolana no kekahi manawa e loaa ana i keiki nau a e lilo ole ana au i makuahine i kekahi la.

            "Me keia ano hapai oʻu i nei manawa, e hoike aku au ia oe, ua hoopau loa au i koʻu manao haalele ia oe, no ka mea, aohe aʻu mea e hoike aku ai i kuu kaikunane a i kuu makuahine hoi he kauwa au na kekahi moi elike me oe, e ike mai ana lakou me ka hauoli mamuli o koʻu lilo ana he moiwahine a ke noho nei au me ka hanohano nui mai ia oe mai.

            " O koʻu ike noʻu iho i keia manawa ua hapai ia au, he keikikane ana paha a i ole he kaikamahine paha ke puka mai ana i keia ao, a no keia kumu wale no i hoike aku au ia oe, e ka moi, i hoopau loa ai au i koʻu manao haalele ia oe.

            "O kaʻu wale no e makemake nei e hoopau loa oe i kou manao ana mai iaʻu ma ke ano he kauwa, aka e nana mai oe iaʻu ma ke ano he kamaliiwahine i kupono loa e lilo aku i hoapili mau nou, i mea aloha nau a i kii kau hale hoi no kou home."

            Ma keia mau olelo ae la i hoike aku ai ke Kamaliiwahine Guinare i kona moolelo piha imua o ka Moi o Peresia, he moolelo hoi na ka Moi o Peresia i piha loa iho ai i ka hauoli.

            "E kuu kamaliiwahine, he moolelo kamahao maoli kau aʻu i lohe aku la!  Ua nui loa na mea aʻu i lohe aku la nana i hoala ae i koʻu noonoo a i hoouluhua aku ai ia oe me na ninau lehulehu e pili ana i na mea hou loa aʻu i lohe mua ole ai." wahi a ka moi.

            "O ka mua loa e haawi aku ana au i koʻu mahalo ia oe no kou loko maikai ame ka hoomanawanui au i hoike mai ai ma ke kali ana e ike i ka oiaio ame ka hiki ole i koʻu aloha ke hoololiia.

            "Aole au i manao e hiki ana la iaʻu ke aloha aku ia oe a oi aku mamua o kaʻu i aloha aku ai, a oiai ua hoike mai nei oe iaʻu he kamaliiwahine kiekie loa oe, ke hoomaikai aku nei au ia oe i kaukani manawa hou i oi aku mamua o ko kekahi manawa i hala.

            "No ke aha la au i olelo ae la he kamaliiwahine?  Aole oe he kamaliiwahine hou aku, aka, o oe no kuu moiwahine, ka moiwahine o Peresia, i kulike loa ke kulana me koʻu, a e hoike aku ana ia mea ma kuu aupuni apau.

            "Ma ka la apopo e kukalaia aku ana maloko o ke kapitala kou lilo ana he moiwahine me ka lilo i mea hauoli nui ia i ike mua ole ia ka lua, he hoolaha hoi e ikeia ae ai kou ohana alii, a e ike pu ia ae ai no hoi o oe kaʻu wahine a o ka moiwahine hoi o keia aupuni.

            "Mai hana mua ia keia mau mea apau in a oe i hoike mua mai iaʻu i keia mea he makahiki aku nei i hala, mai ka manawa mai aʻu i ike mua ai ia oe, no ka mea, o koʻu manao mua ia e lilo oe i mea aloha naʻu a ia oe wale no au e aloha aku ai.

            "Ia manawa e ike iho ai au ua hookoia mai koʻu makemake a ia manawa e ike ai au i kaʻu mea e hana aku ai no ka hoohanohano ana aku ia oe elike me ke kulana hanohano i loaa ia oe; ia wa e loaa ai iaʻu ka ike mai ia oe mai no ke ano o ka noho ana o na kanaka maloko o kou aupuni maloko o ke kai, he moolelo aʻu i manaoio ole ai i kahi mea o ia ano mamua, ano wale iho la no.

            "Ua lohi iki no au i ke kamailioia no na kanaka e noho ana maloko o ke kai, aka nae ua noonoo wale iho no au he mea kaao wale ia no ia, aohe oiaio, e ia a i lohe aku la au i kau moolelo akahi no au a hooiaio iho la.

            "Aole no i loaa iaʻu ka manaoio loa mahope iho o kou kamailio ana mai nei iaʻu, aka, no koʻu hilinai ia oe, a o oe ponoi no hoi ka mea hooiaio loa mai, oiai nolaila mai oe, ke hoopau loa nei au i koʻu manao hoopohala, no ka mea he mamo mai oe no ia aupuni mai, a i keia manawa he wahine hoi naʻu, he hanohano nui i loaa iaʻu a kekahi lahuikanaka e ae o ka honua e hiki ai ke kaena iho.

            "Hookahi mea hiki @e iaʻu ke hooiaio, a oia kaʻu e noi aku nei ia oe e hoike mai iaʻu.  Ke hiki ole nei iaʻu ke hoomaopopo pehea la ka hiki ana ia oukou ke ola, ke hana a i ole ke hele mai kekahi wahi a i kekahi maloko o ke kai me ka make ole.

            "No makou iho la ea, kakaikahi loa ka poe noho malalo o ka wai no kekahi mau minuke, oia no ka poe aho loa, a in a no ko lakou noho loihi loa aku iloko o ka wai e make ana, hookahi no o lakou pakele o ke aea koke ae iluna o ka ili o ka wai a hanu ae; ia oukou ka ua like ka noho ana iloko o ke kai me makou ka poe e noho ana iluna o ka aina maloo."

            "Ma kau mau olelo o ka hoakaka ana mai la i loaa iho la iaʻu ka ike ua pohihihi iʻo no oe e hoakaka aku ana au me ka hauoli i pau ia pohihihi ou.  No makou iho ka poe noho iloko o ke kai ua hoomaamaaia makou i ka hele ana iloko o ke kai elike no hoi me ko oukou hele ana maluna o ka ili honua, a ua hiki pono no hoi ia makou ke hanu me ka pilikia ole iloko o ke kai elike no hoi me ka hiki ia oukou ke hanu i ke ea.

            "Ma kahi o ka paa o ko makou hanu elike me ko oukou ka poe maa ole i ka hanu iloko o ke kai, ua loaa ia makou kekahi ano o ke ola ana iloko o ke kai elike me ko na iʻa, he elua haawina ola i loaa ia makou, o kekahi haawina ua hiki ia makou ke ola iloko o ke kai, a o kekahi iluna o ka aina maloo.

            "O kekahi mea kamahao loa au no paha e manaoio ole mai ai oia ka pulu ole o ko makou lole, nolaila, i ko makou wa e pii mai ai iluna o ka aina maloo aohe a makou kaulaʻi ana aku i ko makou mau lole, no ka mea, aohe pulu.

            "O ka makou olelo kamaaina loa oia ke ano olelo i kakauia ai na huapalapala maluna o ke sila nui a ke Kaula Solomona, ke keiki a Davida.

            "Eia hou, aole i lilo ke kai i mea keakea i ko makou ike aku i kekahi he like loa ko makou ike aku i kekahi iloko o ke kai me ka makou e ike aku ai iluna o ka aina maloo; i ko makou wa e kaakaa ae ai na maka iloko o ke kai ua hiki ia makou ke ike aku i kekahi mea ma kahi mamao, ua like ka malamalama oloko o ke kai ia makou me ko luna o ka ili honua.

            "He mahina no ko makou nana e hoomalamalama mai ia makou, a aole no i hunaia ae na hokuhele o ka lani mai ko makou mau maka aku.  He mau mea kamahao keia i kau noonoo iho, e ka moi, e lilo ai i mea hoopahaohao i kou noonoo, aka, e manaoio mai oe i kaʻu, no ka mea, he mau mea oiaio loa keia aʻu e hoakaka aku nei ia oe.

            "Eia hou, no na mea e pili ana i ko makou mau aupuni maloko o ke kai, oiai ka moana he oi aku kona nui i ko ka honua, nolaila ua oi aku ka nui o na aupuni maloko o ke kai mamua o ko na aupuni maluna o ka ili honua.

            "Ua maheleheleia na aupuni iloko o na okana aina lehulehu a maloko o kela ame keia okana ua piha loa na kulanakauhale i na kanaka.  Ma ka olelo pokole ana ae he nui a lehulehu na kanaka ilihune a lopa maloko o na aupuni like ole no hoi ke ano o na aahu, ke ano o na papa, kiekie kekahi poe a haahaa no hoi ka hapanui elike no me ke ano o ka noho ana o na kanaka maluna o ka aina maloo.

            "O na halealii o ko makou mau moi ame na kaukaualii, o, he oi aku ka nani!  Ua kukuluia lakou me na pohaku mabala o na ano maikai loa like ole, na pohaku hulali elike me ke aniani, no ka mea, he piha oloko o ke kai ia ano pohaku, na pa, na pohaku akoakoa nani, ame kekahi mau materia nani e ae i kupono no ka hana ana i ka hale.

            "O ke gula, ke dala ame na pohaku momi o na ano apau nui ino maloko o ke kai mamua o ka mea hiki e loaa maluna nei o ka aina maloo.

            "Aohe au i hoakaka aku nei ia oe no na momi; o na momi nunui loa i ikeia maluna nei o ka aina maloo aohe ia iheluia me na momi maloko o na aupuni kai, na ka poe haahaa a ilihune wale no lakou e kahiko mau aohe leiia e ka poe waiwai.

            "A oiai ua loaa no ia makou ka mana e hoonee aku ai ia makou mai kekahi wahi a i kekahi a makou e makemake ai me ka mama a maalahi loa o ka hele ana, aohe a makou manao ana i kaalio a i mau lako e ae paha o ia ano, eia nae, aole hookahi o ko makou mau moi i nele i na halekaa ame na halelio no na lio oloko o ke kai, aka no ia mau mea ua malama wale ia no no na manawa lealea, a i ole i ka wa e malama is ai he mau ahaaina, a i ole no ka holoholo lealea ana ma na la kulaia a mau la hauoli e ae.

            "O kekahi põe ua nui ka manawa i hoohalaia ma ke aʻo ana ia lakou no ka hololio ana, a i ole no ke aʻo ana no ka heihei; o kekahi o ia mau lio kai ua aʻoia no ka huki ana i ke kaa i hanaia me na pohaku momi, a i ole, na pa, oia ka inoa i kamaaina ia oukou, a i kinohinohiia me na pupu nani like ole o na waihooluu he mau kaukani ka nui.

            "Ua hanaia keia mau kaa me ka hamama no oluna iho, me ka nohoalii iwaenakonu, kahi a na alii e noho ai i ko lakou wa e makemake ai e hele holoholo i ike mai nna kanaka ia lakou.

            "He akamai na alii i ke kalaiwa ana ia ano kaa e waiwai ole ai kekahi kahu kaa no ke kalaiwa ana.  Ua haule iaʻu kekahi mau mea ano nui hou aku aohe au i hoike aku la ia oe," wahi a ka moiwahine, "he mau mea ia aʻu e kanalua ole nei e hoopiha ia aku ana oe i ka hauoli, aka, e oluolu oe e hoomanawanui a kahi wa kaawale hou aku e loaa ana iaʻu, ia wa e hoike piha aku ai au ia oe i na mea apau i koe aole au i hoike aku nei.

            No keia manawa makemake au e hoakaka aku ia oe i kekahi mea ano nui a waiwai nou e lohi aku ai.

            "O na wahine o ke kai i ka wa o lakou e hapai ai elike me koʻu aʻu i hoakaka aku nei ia oe, he okoa loa ko lakou malama ia ana mai ko na wahine ae o ka aina maloo nei, a he kumu no kaʻu e hopohopo iho ai o na kokua a keia aupuni e haawi mai ana iaʻu i koʻu wa e hanau ai aole paha elike ana ka palekana loa me ko ke aupuni kai.

            "A oiai ua like kou makemake no keia mea me koʻu, ua manao au he mea kupono ia, in a nae hoi ua kulike ia me kou makemake, oia hoi e hoihoi mai i ka moiwahine, kuu makuahine ame kekahi mau hoahanau lehulehu oʻu ianei; ia manawa hookahi ua makemake pu au e hoihoiia mai kuu kaikunane, ke moi, ianei; ka mea aʻu i makemake loa ai e hoolauleaia maua.

            "Aole e nele ana ko lakou hauoli ke ike hou mai lakou iaʻu@ ia wa e hoike aku ai au imua o lakou i koʻu moolelo piha, a ia wa hookahi e hoike aku ana au ia lakou owau ka wahine a ka moi mana loa o Peresia nei.

            "O kaʻu noi haahaa ia oe e ka moi, e ae mai hoi oe e hooko mai i keia makemake oʻu; ua maopopo iaʻu e hauoli loa ana lakou i ka hele mai e ike a e hoohanohano mai ia oe, a ke hooia mua aku nei no hoi au aole e nele ana kou hauoli ke ike aku ia lakou in a no ko lakou hoea mai."

 

MOKUNA IV.

 

            "E ka madame," i pane aku ai ka Moi o Peresia, "o oe wale no ka hakuwahine o keia halealii, e hana aku oe elike me kou makemake, aohe aʻu ku-e ana.  Ina o kou makemake ia e hana aku, a i ko lakou wa e hoea mai ai e hoao no hoi au e hana ma koʻu aoao ma na ano apau i loaa aku ai na hoohanohano ana apau ia lakou, elike me ke kupono e hanaia aku ai no kekahi mau alii kiekie elike me lakou.

            O kaʻu mea e ninau mua aku ia oe, ina aia lakou iloko o ke aupuni kai kahi i noho ai, pehea ana oe e hana aku ai i mea no lakou e hoea mai ai ianei, a i ka wa hea lakou e hoea mai ai, i hiki ai hoi paha iaʻu ke hoomakaukau i kekahi mau hana kupono no ka hookipa ana mai ia lakou, a i hiki ai hoi iaʻu nei ke makaukau noʻu iho no ka hoolaunaia ana aku imua o lakou?"

            "E kuu moi," i pane mai ai o Guinare, "mai hoopihoihoi oe i kou noonoo a manao iho e hana aku i kekeahi mau mea hoohiwahiwa no ka hookipa ana mai ia lakou, elike me ia e hanaia aku ai i kekahi mau alii kiekie e ae, no ka mea, oiai ua ae maikai mai la no oe no ko lakou hookipaia mai ianei, a e hoea koko mai ana no lakou ianei iloko o ka manawa pokole loa, i hakalia wale no i ko lakou kaheaia aku, no ia kumu, aole e loaa ana ia oe he manawa e hoomakaukau ai no na hana hoohiwahiwa au e manao la.

            "E hoopau loa oe ia manao ana au no ka hoomakaukau ana i kekahi mau hana, eia wale no kau hana, o kou noho me ka makaukau nou iho e ike aku ia lakou i ko lakou wa e hiki mai ai.

            "Eia kaʻu noi ia oe a oia wale no kau hana ma kou aoao, e komo ae oe maloko o kela wahi rumi uuku a malila oe a nana mai ai i na mea e hanaia aku ana ma ka hakahaka mai o ka peʻapeʻa."

            I ka moi no o Peresia a komo aku iloko o kahi rumi uuku, kauoha aku la ka moiwahine i kekahi o na kauwa wahine e lawe mai i kekahi kapuahi meaala me ke ahi e a ana iloko, a i ka loaa ana mai hookuu aku la i ke kauwa wahine e hele a olelo aku la, e pani aku i ka puka mahope ona.

            Ia noho hookahi ana iho o ka moiwahine, lawe ae la oia i kekahi wahi apana laau aloe mailoko ae o kekahi wahi pahu uuku a hookomo aku la iloko o ke kapuahi e a ana ke ahi, a i kona ike ana iho i ka punohu ana ae o ka uwahi, puana ae la oia i kekahi mau huaolelo ma kekahi olelo i lohe mua ole ia e ka Moi o Peresia, oiai no oia e hakilo mai ana ia manawa apau a ka moiwahine e hana ana.

            Aohe i pau pono aku na huaolelo a ka moiwahine i ka hoopukaia ae ua hoomaka ae la ka ooloku ana o na ale o ke kai.  No ke kokoke loa o kahi rumi uuku a ka moi e noho ana i kahi o ke kai, ua maopopo loa iaia ka ike aku i ke kai i ke kupikipikio mai ma ka hakahaka aku o ka peʻapeʻa.

            Mahope iho o keia ooloku ana l ke kai ua hookaawaleia ae la ke kai a kaawale kekahi aoao a kaawale kekahi aoao, ma kekahi wahi mamao iki aku, a ia manawa koke no ua puka mai la kekahi kanaka opio kulana hiehie o ke ano alii, me kona mau umiumi omaomao elike me ka limu palahalaha o ke kai.

            He wahine aoo, he kulana kapukapu kona i ka ka moi ike aku, ka i oili pu mai ia manawa hookahi mahope iki aku o ke kanaka opio, no lakou na helehelena uʻi i like loa me ko ka moiwahine, e hele nui mai ana.

            Oiai ka Moiwahine Gutenare e ku kokoke ana ma kahi o ka puka aniani ua ike koke aku la oia i kona kaikunane, ka moi, a pela no hoi i ka moiwahine, kona luaui makuahine, a pela i na wahine opio elima, kona mau hoahanau hanauna, a ua ike koke mai la no hoi lakou iaia me ka hoohewahewa ole.

            Ua hele like mai la kela poe apau maluna o ka ili kai elike me ka hele ana maluna o ka aina maloo ahiki i ke kau ana mai iluna o ka aina maloo, a ma ka puka aniani nui e hamama aku ana kahi a ka moiwahine e ku aku ana nana ia lakou, i komo nui mai ai lakou kekahi mahope o kekahi.

            Ia komo nui ana mai iloko o ka rumi ua lele like mai la lakou e apo i ka Moiwahine Gulenare, ke kaikunane, kamakuahine ame na hoahanau elima, a mau ae la na ihu, a he mau minuke i hala ia lakou ma ka hoohanini ana i na wainaoa a ke kehau, he mau minuke ikiiki loa ia o na kipona a ke aloha, no ka mea ua loihi na la o ke kaawale ana akahi no ka hui hou o ka makua me ke keiki ke kaikunane me ke kikuahine, a o na hoahanau me ka hoahanau.

            I ka mao ana ae o ia mau kipona omamaka hou a ke aloha, a hookipaia mai la no hoi lakou apau me na hoohanohano ana i kupono i ko lakou mau kulana pakahi a hoonoho iho la ia lakou iluna o na punee weleweka nolunolu o Huleilua, huli mai la ka makuahine a i mai la:

            "Nani kuu hauoli, e kuu kaikamahine, i kuu halawai hou ana me oe a ike aku au ia oe a ike mai no hoi oe iaʻu, mahope o kou kaawale loihi ana mai ia makou mai, a ke manao nei au o ka manao like no ia o ko kaikunane haku nei ame ou hoahanau.

            "O kou kaawale ana mai me ka waiho ole ae i wahi huaolelo hookahi ia makou e hele ana oe, ua lilo ia he mea kaumaha loa no makou, aole hiki pono ia makou ke hoakaka aku imua ou i ka nui o na waimaka i hookaheia aku e makou no ke aloha nui ia oe.

            "Aole hiki ia makou ke ike i ke kumu o kou haalele ana ae ia makou, a i kou aupuni hoi, a i kou lahuikanaka, o kou ku ae la no ka ia a hele mai la me ka maopopo mua ole, a ua koho wale iho no makou malia paha mamuli no ia o na paee ana mawaena ou ame ko kaikunane haku nei, elike me kana o ka hoike ana mai ia makou.

            "O na oleloaʻo ana o ka olelo ana aku ia oe, e ike iho no oe nou iho, he mau oleʻoaʻo kupono loa ia oiai kakou e noho ana iloko o ke kulana maikai ole, a oiai hoi ko kaikunane nei, ka moi, e hoolala ana no ka hoouka aku i kekahi kaua maluna o ka moi pakaha nana i kaili aku me ka lima ikaika i ko kakou aupuni.

            "Aole no ia i lilo i mea nou e hookaumahaia aku ai ina no oe i noho malie ae, oiai nae ua kulike ole ia me kou manao, a i keia manawa e ae mai oe iaʻu e hoakaka aku, o kau i noonoo ai no kela pilikia ua okoa loa ae ia mai ka hana ae au e pono ai e hana aku.

            "Aka aole pono ia kakou e hoala hou mai ia kumuhana i nei manawa, he mau mea ia e hoala hou ia mai ai na hoomanao ana no na mea i hala, na kumu o ko kakou kaniuhu a kaumaha ana, a e hoao kakou ano e hoopoina aku ia mau mea apau.

            E hoaka mai oe ia makou i na mea apau i halawai mai me oe iloko o kou wa loihi o ke kaawale ana mai ia makou mai, a i hookaawaleia ai kakou, ame ke ano o kou noho ana i nei manawa; aka nae o ka mua loa o kau mau mea e hoike mai ai iaʻu oia keia, ua hauoli anei oe?"

            Ia manawa haule koke iho la ka Moiwahine Gulenare maluna o kona mau kuli malalo iho o na wawae o ka makuawahine, a mahope o kona honi ana iho i ka lima o ka makuahine i ae la:

            "E kuu mama," wahi ana me ke ku pu ana ae iluna ia manawa, "i haina no kau ninau ke pane aku nei au, ae, ua hauoli au; ke hoike pu aku nei no hoi ia oe ua hana hewa aku au ia oe, a ia oe au e noi aku nei no hoi ua hana hewa aku au ia oe, a ia oe au e noi aku nei no kau huikala ana mai iaʻu.

            "Ma na mea aʻu e hoakaka aku ana ia oe no ka hooko ana aku i kau noi, e ike maopopo iho ana no eo i ka lapuwale ma koʻu aoao no ke ku-e ana aku i kou makemake ma ke kahi mau mea.

            "Ua ike maopopo au noʻu iho, o ka hopena poino i loaa iaʻu mahope iho o koʻu hoolohe ana i ke alakai hewa a @@@ lunaikehala ua mamao loa ae ia mai ka hopena aʻu i ma@@@ ai e loaa ana iaʻu ka pomaikai, mamuli wale mai no nae ia o koʻu inaina."

            Alaila hoakaka aku la oia i kona moolelo mai ka manawa mai ana i haalele aku ai ahiki ia manawa a lakou e akoakoa pu ana, mamuli o kona hookikinaia ana ae e ka manao inaina e haalele aku i ke aupuni malalo o ke kai.

            I kono manuwa i hoomaka aku ai e hoike i kona moo@@@ ia lakou no kona kuaiia ana ma ke ano he kauwa i ka n@@@ o Peresia, ana e noho pu ana ia manawa, i mai la ke kaikunane:

            "E kuu kaikuahine, mamuli no o kou hele mai me k@u inaina i loaa ai ia oe ia mau poino lehulehu, aole i ka mea e aku, o oe no ke hoahewaia no ia halawai ana ou me ia haawina aole i ka mea e.

            "Ua loaa mau ka mana ia oe e hookaawale mai ai ia oe iho mai ia makou mai, a ua hookahaha nui ia mai au i nei manawa no ka hiki pono ana ia oe ke hoomanawanui i k@u noho loihi mau ana ma ke ano he kauwa na haʻi, oia no nae ka hua o kou hookuli ana.

            "E ku ae iluna i nei manawa, a mai kali, a hoi pu ae me makou no kou aupuni, kahi au i hele mai ai; ua hoi @@@ mai ia aupuni i nei manawa malalo o koʻu mana mahope o koʻu kaua ana aku me kela moi nana i kaili aku ma ke ano pakaha ahiki i ka hoi hou ana mai iaʻu."

 

MOKUNA V.

 

            Iloko o keia manawa apau a ka Moiwahine Gulenare e noho a e kamailio pu ana me kona ohana aia mau ka Moi o Peresia maloko o kahi rumi uuku ana i pee ai kahi i hoolohe mai ai i na mea apau e kamailioia ana mawaena o da moiwahine me kona ohana.

            "Auwe!  E nele ka hoi au i ka wahine! Ua maopopo loa koʻu make in a e hoolohe aku ana ka moiwahine i ke ko@@ kela poe.

            "Aole hiki iaʻu ke ola loihi hou aku ke kaawale oia mai aʻu aku, a ma kaʻu mau mea e lohi aku nei ke makemake mai la lakou e hoonele iaʻu i ka mea aloha ole," wahi a ka moi i nalu wale iho ai no iloko on a me ka maikai ole o kona noonoo.

            Aka nae, ua loaa no ka noonoo iloko o Gulenare e lilo ana na olelo a kona kaikunane o ke koi ana mai iaia e hoi hou me lakou i ke aupuni malalo o ke kai i mea no kana aliikane e ehaeha ai, nolaila pane mai la oia me keia mau olelo:

            "E kuu kaikunane aloha," wahi ana me ka minoaka, "ma kaʻu mau mea o ka lohe ana aku nei ia oe ua lawa loa ia e hooiaio iho ai au i ka mau no o kou aloha nui noʻu.

            "Mamua o kuu haalele ana aku i ko kakou aupuni aole hiki iaʻu ke hoomanawanui i ka inaina no kau mau olelo aʻo o ka olelo ana mai e mare aku au i kekahi moi o ka aina maloo, aka, i keia manawa aneane au e hoopiha hou ia me ka inaina no kou kauoha ana mai la iaʻu e haalele au i koʻu noho pu ana me kekahi moi mana, a kaulana loa maluna ae o na moi apau o Peresia nei.

            "Aole au e kamailio ana no ka hooliloia ana o kekahi kauwa ma ke kuai i kekahi haku no na apana dala gula he umi kaukani, aka e kamailia aku ana au no ka hoohuiia ana e kekahi wahine i kekahi kane ma ka mare, he wahine i loaa ole kekahi kumu e hoohalahala ai no hookahi manawa no kona mareia ana.

            "Oia koʻu kulana i nei manawa.  He wahine au i hoo huiia me ka moi ma ka mare.  O ka moi aʻu i hoomuiia aku ai he moi hoopono a makaʻu Akua oia, he naauao, he oluolu, he lokomaikai, a ua haawi mai no hoi oia iaʻu i kona aloha oiaio me kona pulama mau iaʻu me ka maikai loa aʻu e hiki ole ai ke hoohalikelike me koʻu malamaia ana mamua aku.

            "I mea hoike aku no kona paulele ame kona aloha oiaio iaʻu ua hoopau aku oia i kana mau wahine kauwa mua hookahi haneri ka nui, mai ka manawa mua mai o ko maua hui ana, i hiki ai iaia ke haawi mai i kona noonoo ame kana hilinai ana maluna oʻu wale no.

            "I nei manawa i hoike aku au me ka maopopo loa ia oukou, owau kana wahine mare a o ka moiwahine hoi o keia aupuni, a o kona kukala koke ana aku nei no ia la he mau pule aku nei i hala, owau ka Moiwahine o Persia nei, a he kuleana pu hoi koʻu iloko o na hana o ke aupuni.

            "Eia hou kekahi mea aʻu e hoike aku ia oukou, ua hapai au i nei manawa, a in a e kokua mai ana na lani iaʻu ma @ ka haawi ana mai i keikikane, e lilo ana ia i mea hoonui loa aku i koʻu pili ana me iaʻe hiki ole ai ke hookaawaleia.

            "Mamuli o keia mau kumu ae la, e kuu kaikunane haku, ua mamao loa kau mau oleloaʻo mai ka hiki ana iaʻu ke hoolohe aku, a ua lilo no hoi ia mau kumu aʻu o ka hoakaka ana aku la aole i mea hooi wale aku no i koʻu aloha i ka moi, elike me ka nui o kona aloha iaʻu, aka e noho mau loa aku ana au me ia iloko o na la apau o koʻu ola ana me ka hauoli e ike ole ae ai au ia mea he inea, he ilihune a he kaumaha.

            "He manaolana koʻu aole oe e kuu kaikunane, aole no hoi kuu makuahine ame oʻu mau hoahanau nei e hoahewa mai ana i koʻu manaopaa, a mawaho ae o keia ua hana au i kekahi hana maikai loa ma o ka loaa ana he hoahui ma ke ano ulia laki, e loaa like aku ai ka hanohano i na moi o ke kai ame ke, ka aina paa nei.

            "E kala mai oukouiaʻu in a ua lilo kaʻu kahea ana aku nei ia oukou e hele mai ianei mai ka papaku mai o ka moana no ka hookamaaina wale ana aku no ia oukou no koʻu mare ana me ka moi o Peresia nei, a no ka makemake paha e ike aku ia oukou a hui hou ae me ka hauoli mahope o ko kakou hookaawaleia ana no ka manawa loihi.

            "Ua lohe aku la oukou i koʻu moolelo ame koʻu mau manaopaa e hiki ole ai iaʻu ke hoi aku me oukou, a e haalele iho hoi i ka moi aʻu i aloha ai a i ke aupuni hoi aʻu e noho nei ma ke ano he moiwahine."

            He mau olelo keia a ka Moiwahine Gulenare nana i hoomama loa aku i ka noonoo kaumaha o ka moi o Peresia no kona hooneleia i ka wahine, nolaila ua hoopau loa ae la oia i kona hopohopo a o ka hauoli ka mea iloko ona ia manawa.

            "E kuu kaikuahine, i pane mai ai ka Moi Seleha, "o kela manao aʻu o ka hoakaka ana aku nei ia oe no kou hoi pu aku me makou noloko o ke aupuni, mamuli no ia o kou moolelo o ka hoakaka ana mai nei ia makou no na poiao lehulehu i halawai mai ai me oe, aʻu o ka lohe ana aku nei me ka nui o koʻu ehaeha, ia mau olelo aʻu aole ia mamua o kekahi kumu okoa aku, mamuli wale no o koʻu aloha ia oe no ka mea, elua wale no kaua i hanauia mai e ko kaua mau makua, a ua lilo no hoi kou kaawale ana mai i mea noʻu e kaumaha ai, aka mamuli o koʻu lohe ana aku nei i kau mau mea apau i hoakaka mai la, ke hoopau nei au i koʻu manao koi hou aku ia oe e hoi pu me makou.

            "Aohe aʻu mea i koe e kamailio aku ana no ka nui o koʻu hauoli no kou hoohanohanoia ana, o ka oi aku o kuu hauoli oia ka loaa ana i kane kupono loa nau, a ina ua hapai iʻo oe a e hanau mai ana he keikikane, e hoomahuahua loa ia aku ana koʻu hauoli.

            "No keia mau kumu ae la, aole aʻu mea e ae e hoike aku ana o koʻu hauoli wale no no ka loaa ana o kau olelo hooholo naauao loa, a ua koho no hoi oe i ka mea i kupono loa i makua nou, mahope o kau hoakaka ana mai nei no kou hoohuiia ana me ka Moi o Peresia, a no ka nui o kou aie iaia.

            "No ka hoike ana ae i ko kaua aloha ame ka kaua hoomaikai i ko kaua makuahine ke manao nei au e kulike ana no kona manao me koʻu, aka, nana no nae ia e hoike ae i kona manao."

 

(Aole i pau.)