Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 9, 1 March 1918 — HE HOOMANAO A HE MANEWANEWANEWA NO KUU MEA ALOHA HE KANE. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE HOOMANAO A HE MANEWANEWANEWA NO KUU MEA ALOHA HE KANE.

| E Mr. Lunahooponopono oke Kuoi koa, Walohia wale: —Oluolu oe e ae | mai ia 'u i kowa kaawale o kou oneki, e ka nunu maka onaona lawe lau oliwa a ko aloha paumako, ka ipukukui pio ole i na kai ewalu, kuu lio holo polinahe I i ke kai o Honokaupu, e upu aku ana no ' ka inanao ia oe la e neenee mai, i hookau aku ai au i ka'u puolo walohia ma kou mau kolamu, a nau hoi ia e ha'i aku i na kini makamaka o kuu mea aloha he kane, e walea la i .ka iu o ka la hiki ae ma Hāehae, a hoea loa aku i ka ,la kaomi malie i ka ilikai o Lehua. ! I kulike ai me na kanawai luli olē a ka Mea Kiekie Loa i kau ai maluna o na hanauna apau i hoea mai maluna o na kapakai o keia aina malihini, a i noho iki īho no ka manawa, a hele aku no, oiai he mahu wale iho no ke ola kanaka i pu-a ae a nalo iho. E hoomaikaiia na Lanl, no ka mea, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku. ! Oiai ma ka la 8 o Nov6maba o ka ma-! kahiki i aui aku la i kii mai ai ka anela 1 o ka make i kuij mea aloha, Joseph Kaia, a latve palanehe aku la me he ai--1 hue la i ka po, i ka hanu makamae o kuu mea aloha he kane, a manole aku la ma kela aoao o ka mUliwai eleele o j ka make, a noha ae la na makawai a ke ao opua, a hanini mai la na kuluwai o Kulanihakōi) e hoopulu ana i ka wai . Mamuli o ka ulia pakalaki o ka manawa, oihi oia - e hoi mai ana 'mai ka hana mai, ,Ua haule ihp la oia mailuna iho 0 kona lio a make koke no; a pela iho la oia i wehe mai ai i ka pili hookoo ialoko, a waiho iho la ia'u i luahi na ke aloha e kuewa hele i ke ala me ka waimaka. Auwe kuu kane e! Kuu hoapili o ka aina malihini. I He keiki kupa oia no ka piakani.kuehu lepo o Kau, "o kuu JJa haao, ke lele ae la mauka o Aiiaulele, lele no ka ua, lele pu no me ka makani." I ke kau makalapua o ka A. D. 1553 kona hanau ana, a ua piha iaia ke 62 | o kona mau makahiki o ana i iho la i na ea huihui ō keia ola ana, ! a o ka 10 hoi a oi o na makahiki o ko | maua noho ana iloko o ka hipuu polena o ka berita laahia oka noho māre ana, ' akahi no a uina na kaula kaakol\i i I miloia ai ke aloha, e hooko ana i ka I loba ke kaula e olelo nei: "O ke kanaka i hanauia mai e ka wahine he hapa kona mau la, a ua piha me na popilikia," a'u hoi e hiki ole ai ke ohumuhumu iho, no ka mea, "He lepo no ke kanaka, a e hoi aku no i ka lepo." Aloha wale kuu makua o keia aina nialihini, a,e kalaia mai au ke olelo ae, no na ano maikai apau o kuu kane, he hoomanawanui i ka hana malalo o kona haku hana, A. W. Carter, a h$ hooko j pololei i Jia kauoha. He luna kana oihana a he limāhana kaliiko no ka Parker Eaneh. A no ia hana pololei, ua 1 iawe aku kona haku hana i na hoolilo I hoolewa ma kona aoao, a haawi mai la ia'u i kā wahine kane make he umi | dala uku hoomau no ka mahina. He I hoailona kiekie o ka hilinai i kana kauwa hana pololei, a'u e hoomaikai ae nei i na Lani ame A. W, Carter, a'u hoi e aie nui nei i kana mau hana maikai • i hana ai a waiho iho mahope nei i , kiahoomanao na'u e poina ole ai ke hoomanao ae nona. lAloha wale kuu kane e hele la i ke ala pe'a na lima, j Huna na maka nalo i ke ao, . Pau ka ikena i ka mea aloha, Walohia wale kona aloha ke hiki mai; Iniirflki i ka poii me he ipo la, 0 ko aka kinowailua ka i hiki mai, Ala pu no maua a ao e. E Kohala i ka makani apaapaa, Haahu i na puuhaelelua, . Elua wale iho no kaua, 1 ka hoohaehae a ka naulu; Uluhua wale ka manao, I kahi opuu nalu o kai; Kaihawanawana o Kawaihae Ne hone i ka puuone; E ke one puarose o Waikui, A e hoohakukoi nei ialoko. Puako i ka makani wehe launiu, Nou ko'u haupu me ka li'a ana, Pulupe i ka hunahuna kai, Mahukoae malu i ke ao. * | E aoao ae ana no au, Me ke one wali o Kailua; Elua wale iho no kaua, I ka waipuka iki o Healani. He lani nui ko aloha na'u, A he hoapili no ka aina nialihini;

Malihini au i na hau o Maihi, Ilihia ka manao i na uhi o Wehi. Wehiwehi wale na Kona, I ke kahiko a ka pae opu»; Auwe kuu kane e, hoapili oia aina malihini. Kuu kane mai ka wai puolo i ka maka o ka opua, Me he pua hinano la ko aloha ke hiki mai, Ahiki mai ko alolia e uwe no au. E Hookena i ke ahe a ka maa, aole au e poina, I na hoaloha o maua īne kuu kane heleloa e, .Tno. Smith ame Pilipo Haae, E noomaumau i ke aloha, I hale kipa na ka moe e kipa aku ai—e, Auwe kuu kane, kuu kane i ka pohu la'i o na Kona. Manao wale au ia oe e Kau, Ke onehanau o kuu kane, Aole no au ma k& loaa, Ma ko aloha no au i pili aku ai; Aloha wale kuu kane i ka lele ae a ka Uahaao, Mauka o Auaulele, Lele no ka na lele pu no me ka makani, E Waiohiuu i ka wai Naukepoa, Aole au e poina ia oe. Honuapo i ka ehu a ke kai, Ia kai kauhaa a ka malihini. Malihini no au ia oe e Pahala, 1 Heaha la hoi ka 'u hala nui, Au e kau pale nei. E ke ahi kaulana a ka wahine, Ulaweno i ka luna o Kilauea. 1 Aloha wale ia ahi hoopumehana i ka | poli—e. E Olaa i ka uka kiamanu ! E Hopoe i na lehua popohe i ke pili; j Aole oia .e hoopa hou ana i ko olua I mau lihilihi, • He lihi kuleana ko'u ia oe, i E ka Uakanilehua, A he hoapili oe no'u; ' I I ka nahele aloha o Paieie. ! Heleia i ka lā o ko inaina, A ka la o ko aloha liuli Hoi no a kipa i ke one o Hanakahi, j Kuu kane mai na kahawai kinikiul o | Hilo, | Mai na paliku'i o Maulua, j O kaua wale no ka i ike iho, 11 ka wai huipalaka o Weloka, ! Aloha ia mau wahi o kaua e pili ai, , E Ilamakua i ke alaulili—e, Mai hoohewahewa mai oe ia'u; I Ua noho au a kupa i ke alo, I A kamaaina au i ka leo. E Kukuihaele i ka makani wehe lau j kukui, ' Mai kuhi mai oe a ke pono keia; • Eia kuu kino i k'a ulaia, j I ka hpohakukoi lua ole a ke aloha. I 13 Waipio kuu onehanau e waiho kahela i nei ' . ; ' 1 Nou ka hene waiolu vraipahe i' ka poli ' o Hiilawe, Nou na pali hulilua heha i ka noe o huli 1 | aku no huli mai, Nou na kahawai owe malie i ke alopali, Nou na kokoia aloha poina ole, o kuu | mau la opio, IMe o r u mau hoa haupeepee oka wa • kāmalii.

"Nfau i Uooipoipo'īa'u me ka Uahaao, Noho ai au a kupa i ke anu o Waimea, j Aloha wale kuu kane oka Ua K : puu- j puu hoopuarose papalina,. t Aloha wale kuu kane alo pakaua hoeha iii, Jtfōha"*Whle ktiu kane pupuu o ke kapa kehau o na kuahiwi ekolu, Aloha wale kuu kane leo meha kanii uhu ole niai, Aloha wale kuu kane puuwai niolia iloko o ko 'u mau pilikia, Aloha wale kuu kane pili koolua o ke • anu o Waimea; | Aloha wale na iwi o kuu kane e moe lolii nei, | Aloha wale ka uhi ana iho o ka lepo , malihini maluua ona; I Nau no e ke anu o Waimea i peepoli iho la iaia, A kau wale na hoailona maewaewa. j Owau iho no me ke aloha paumako> 1 MRS. JOSEPHINE KIA KAIA. i ' Kuu keiki mai ka hale kaumaha i ka • ohu, Mai ka nihi ae a ka ua Paliloa, Halawai aku la me ka ua Kapooha, Eha aku la olua i ka ua Eelekoa; He hoapili ke keiki no ka home, He hoahele no ke alanui. A nui mai ko aloha e uwe no au, Auwe kuu keiki ko haalele.ia'u —e! Kuu keiki mai na pali hulilua o Waipio, Mai ka piina o Koaekea, Hoaiai ka wai o Hiilawe i ka poli o 1 Haiwahine, I hoapili ka wahine no ke kane i aloha I ia, • I ukali ka makua me ka ohana, I Heaha hoi ka'u hala nui au i paweo ai, I liuna ai na maka nalo i ke aouli, Hopu hewa ana au i ka i 'a hamauleo, Kuewa hele ana au i ke ala me ka waiImaka, Auwe kuu keiki, kuu minamina pau { ole ig. oe—a! | . Kuu keiki mai ka ua Kipuupuu o Waij mea, I Mai ka ua hoeha ili o ka aina, i Eha au i ka eha lima ole a ke aloha, Anu hoi au maeele i ko aloha. Kaumaha au luuluu i ka waimaka, Me he makamaka puka la ko aloha ke hiki mai, Ahiki mai ko aloha e uwe no au. Auwe kuu keiki kuu minamina pau ole ia oe a! Kuu keiki mai ka makani wehe lau | kukui, Mai na alu kinikini poina ole ia oe, Mai ke ala ulili lewa i ke kai o Koho--1 lalele, ' Haalele hoi oe ia 'u i ka mea poina ole he makua;

Kuu makua o kuu mau la elemakule, I Kuu puuhonua pauaho ole, Kuu hoopakelē o ka la popilikia, Kuu hoko kauoha kunukunu ole, Kuu imi loaa helu ole mai, Kuu keiki makee ole mai i na mea apau, •Ua hamama kou puuwai, Ua maemae kou naau, Aohe au mea minamina ia 'u, Auwe kuu keiki, kuu poina ole ia oe a. Kuu keiki mai ka i'a haaheo oka aiiia, He pipi ka i 'a i lawa ai o ka ohana, Ka i'a e lawa ai kou makemake, ! E piha pono ai kou opu. Au e olelo ai o kou aina hanau keia, Ka aina aij i hele malihini mai ai; A lilo i kupa no keia aina, - Ua lewa keia kuahiwi ia oe; Ua hele ia ka po me ke ao, Ua alo ia ke anu o ka ua o ka liooilo, Me ka iniki welawela a ka hau i ke • aumoe; He moe hoi ko'u hoala ana oe, E papa e, pehea oe? Maikai no au, auwe kuu keiki e, kuu aloha paumako. SAM KALAIAIXA, SR. Waimea, Hawaii, Feb. 22, 1918.

JOSEPH KIA KAIA