Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 10, 8 March 1918 — Page 5

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU. U. H., POALIMA, MARAKI 8. 1918

HE MOOLELO NO

TAZANA

A I OLE

Ka Hiena o na Ululaau Anoano

o na Kapakai o Aferika

 

            Mamuli o na hoakaka a Mr. Kelekona a pela no hoi mai kona makuakane aku ame Pilipo, no ke kanaka i loaa ai la

lakou maloko o ka ululaau, a i lilo ai hoi he hoopakele no lakou , ua koho koke iho la ua o Jene Pota, o keia no ua

Kanaka nei, a ua hoea aku aku oi, no ka hoopakele ana ae iaia mai ano he hoaloha nona.

            I kela wa a Takona i ike aku ai i ke ku mai o Tazana imua on a. ua papale aku la oia ia Jene Pota ma kekahi wahi

kaawale. hoikeike ae la hoi kona mau lala i na aahuki, ka mea nana i hookau aku i ka weliweli ia Jene, me ke koho

okoa ana iho, he hana paakiki loa na kela kino kanaka ka @oao ana mai e paio imua o keia pilikua, o ka elepani kona

koa e like ai.

            Elike nae me kekahi mau pipi bulu elua, pela iho la o Ta- sana âme Takona i holo aku ai kekahi e halawai me kekahi,

a mamua o ka loaa ana mai o Tazana i na maiuu loloa o

Takona, ua kapalulu e aku la ka oi o kana pahi iloko o ka puuwai o kona hoa paio, ake noke la laua i ke kupaka ma-

luna a malalo, me ka weliweli nui.

            No ka piha i ka makaʻu, ua holo okoa aku la o Jene Pota a pili ma ke kumu o kekahi kumulaau nui, a malaila oia i

noho iho ai a nana mai i ka hakaka o kela mau mea, aia hoi kona mau lima ke puliki la mamua o konaumauma i hele

a piha me ka pihoihoi; no ke ku i ka weliweli o ka paio ana o ka holoholona, i wahi e lilo ai ka makana i ka mea lana-

kila o laua.

            No kekahi manawa pokole wale no kela hakaka ana o Tazana me Takona, aia hoi ka lima o ua keiki hookala-

kupuna nei oloko o ka ululaau, ke noke mau la i ka hou i  kana pahi iloko o ke kino o ka mapu, a he na ka Jene i lohe

aku ai, o ka hehee iho la no ia o kela kino nui o ka mapu, a  waiho oni ole ana ilalo o ka honua; a ma kahi o kona ma-

kaʻu me ka weliweli, ku mai la oia iluna, a hele mai la me ka haawi ana aku i kona lima imua o Tazana a haawi pu

aku la no hoi i kana hoomaikai; aka hopu mai la o Tazana  i na lima elua o ke kaikamahine opio, a honi iho la ma na

lehelehe he mea kau la a kaili ae o Jene Pota i kona ihu mai ka honi hoomau ana a keia kanaka i malihini loa iaia,

aka ke ku malie loa la ua kaikamahine nei, a no ka mana- aka mua loa iloko o kona ola ana, akahi no a uwiuwiki aw

na hoomamanao ana iloko on a, no ia haawina laahia loa iloko @ ke kanaka he aloha.

            He manawa pokole wale no nae kela a ua o Jenis Pota i ae aku ai i kela kanaka malihini e honi mai iaia, alaila pa-

pale aku la oia ia Tazana, oalulu aw la hoi i kona mau lima ma na maka.

            Ua papalua ia iho ko Tazana kahala i ka hana a keia kai- kamahine. He oiaio ua aloha aku oia i keia kaikamahine

mua loa o ka halawai ana me ia, a no ia aloha i hoike okoa  mai ai oia ma ka honi hoomau ana mai ma kona mau lehe-

iehe me ka hoao ole o kela kaikamahine e ku-e mai iaia, o keia ke kahaha mua loa i loaa i ua o Tazana, a o ke kahaha

clua. o ia no ka papale ana aku o ua kaikamahine nei iaia, me he mea la, ua piha oia me ka hoowahawaha nona.

            Oiai ua ku kaawale aku la o Jene Pota mai ia. Tazana mai. nolaila hookokoke hou mai la o Tazana iaia, me ka

hoao ana mai e hopu ma ka lima, aka huli aku la o Jene i kona hoopakele, a paʻi aku la i ka umauma me kona lima

palupalu, me he iniki la ia i pa aku i ka ili o Tazana, aole nae i hoalaia aku he wahi manao huhu iloko o Tazana, aka

pahola ae la ka minoaka ma kona papalina, no na hana a  keia kaikamahine iaia.

            Aole he maopopo iki i ua o Tazana ke ano o kela kaika- mahine opio; o kona manao mua, ma ka manawa i loaa mai

ai o Jene Pota iaia, o ia no ka hoihoi pololei ana aku imua o kona põe e noho mai la ma kahi hale ma ka pili kahakai,

aka eia laua iloko o ka maela o ka ululaau, nolaila he hana  hiki ole loa nana ka hoihoi ana mai iloko o kela pouli, nolaila

hoao hou mai la oia e hopu ma ka lima o Jene, ua papale  hou aku la ua kaikamahine nei, o ka hana pono wale no i

koe, o ia kona hopu okoa mai, alawe aku no kahi ana i ike  ai, he wahi ia e pale =kana ai ua kaikamahine la, no keia po,

ahiki i ke ao ana ae.

            i ke ao ana ae hoi ma ke kakahiaka mai o kekahi la, ka la a ka Poropeka Pota ama kona mau hoa i hooholo ai,  ma

ka po aku mamua. e huli mai ia Jene, ua hoopuiwa loa ia lakou i ka lohe ana aku i ke kani ana mai o kekahi pukuni-

ahí, o Mr. Kelekona ka mea mua loa o ka hemo ana aku  iwaho e nana ai i kahi o kela pu o ke kani ana mai, a he

oiaio. ike aku la oia he elua mau moku e ku mai ana . eia nae ma kahi mamao loa, e ike maopopo ole ia mai ai kekahi

hoailona e haawiia aku ana mai ka hale aku.

            He hookahi o kela mau moku, o ia no ka mokupeʻa nana i lawe mai a hoolele ia lakou ma kela aina, a o ka lua o ka

moku, he mokukaua Palani, aia hoi ma ka aoao o ka moku- kaua ua hele a lehau i na kanaka, e nana mai ana iuka nei

o ka aina.

            Ua puka aku la ka nui o ka poe maloko o ka hale a ku like ana iwaho me Mr. Kelekona, a o ka lakou i koho iho ai, o

ka manao o ka pu kuniahi o ke ki ia ana mai, he hoailona ia i haawiia mai, e ike aku ai ka poe ouka o ka aina, a haawi

aku i kekahi hoailona, no ko lakou makemake e hoopa- keleia.

            Ke noke aku la lakou nei i ka peahi i na papale, a ke ko- aniani aku la hoi i kekahi mau mea e e, e hiki ai ke ikeia

mai, a oiai nae he mamao maoli kahi i ku ai o kela mau moku iwaho loa, he hana paakiki na ka poe maluna o ka

mokukaua ka ike ana mai ia lakou nei.

            Wehe okoa aw la ka wahine Paele i kona epane ulaula, a noke aku la i ke kowaliwali maluna aw o kona poo, aole nae

he wahi mea a ikeia aku o ka holo mai o kekahi waapa;  molaila haalele iho la o Mr. Kelekona i kona mau hoa, a

 holo aku la me ka mama, no kahi ana i paila ai i ka wahine a kiekie. no ka h-a ana aku i ke ahi, amlia he mea ia no ka

põe maluca o ka moku e ike mai ai i kela hoailona, alaila hookuu iho i kekahi waapa iloko o ke kai, no ka holo ana

mai iuka o ka aina.

            O ka hele nae ia o kelekona a hoea i kahi o ka puu wahine, i nana aku kona hana i ka moana, e huki ana ka mokupe'a

i na peʻa iluna, a ua holo e aku hoi ka mokukaua, ua lilo  kela i me kaniuhu no ko Mr. Kelekona manao, no ka mea

ua kakali oia me ka hoomanawanui, o ka hoea mai i ka ma- nawa ana e ho-a aku ai i ke ahi i ka paila wahine ana i hoo-

makaukau ai, eia ka e poho wale ana kona mau manoalana.

            Me kanana ole nae no ka ikeia mai o ka uwahi, a ikeia mai paha, hoomaka aku la ua o Kelekona e kuni i ke kukae-

pele ma na wahi lehulehu o ka paila wahie, alaila wehe okoa ae la i kona palulie keokeo, a hoopaa aku la i kekahi laau

loihi, holo aku la oia a kekahi wahi keokeo, malaila oia kahi i ku ai, me ka noke ana i ke koaniani i ke palaka i ka lewa,

aia ka pono o ka ikeia mai e ka poe oluna o ka moku.

            Ua maʻu no kela a ana a ka paila wahine, me ka ike ole aku a Kelekona, i kau wahi hoailona, no ka huli hoi hou mai o

kela moku, a ua aneane maoli oia e pau ka manaolana no ka waiwai o kona luhi, ia wa i punoho ae ai ka uwahi a puka

maluna o ka ululaau, a hoomanao iho la keia aole ana e nele ka ike mai o ka poe maluna o kela mau moku, ua pololei ia

koho ana a Kelekona, no ka mea oiai no oia e nanea ana i ka nana i ua mau moku nei, ia wa i hohuli mai ai ka moku-

kaua ihope, me ka ukali pu ana mai o ka mokupeʻa a manao ae la ka palekana, ua hoea mai na kokua no lakou.

            O ka mokukaua, ka i hooiho pololei mai me ka hookokoke ana i kapaki, aka no ka mokupeʻa, ke kalewa wale la mo oia

iwaho. Holo mai la ka mokukaua a kokoke i ka aina, ia wa i hookuuia iho ai he waapa iloko o ke kai, me ka holo ana

aku o Mr.Kelekona e kuhikuki i kahi kupono e pae mai ai iuka o ka aina, a ia pili ana mai no hoi o ka wapp, ia wa i

lele mai ai kekahi aliikoa a pane mai la:

            ʻEia anei au ke halawai pu nei me Kelekona?" wahi ana me ka haawi ana mai i kona lima no ke aloha ana.

            Ae o koʻu inoa ia, a ke hoomaikai ae nei au i ke Akua, no ka hoea ana mai la o ka hoopakele. Malia paha aole keia

i loci loa no ka lawelawe ana aku i kekahi hana hoopakele," i pane aku ai no hoi o Mr. Kelekona.

            "E hoakaka pono mai i ka manao o kena mau olelo au!" wahi hoi a ke aliikoa.

            Ma ke ano mui, ua hoike aku la o Mr. Kelekona, i ka nalo-wle ana o Jene Pota iloko o ka ululaau, ma ka la aku i hala,

me kona nonoi okoa ana aku i ke aliikoa, in a paha e hiki ana e hoounaia kekahi poe koa i lako me na pu iloko o ka ulu-

laau, no ka hookolo ana aku mahope o ka meheu o ke kai-kamahine nalowale, a o ia ka ke aliikoa o ka ka i ana mai:

            "Malia paha in a i nehinei akula, he manaolana no ka loaa o ka wahine opio, a no keia la ea, ke kanalua loa nei au, i ka

waiwai o ka hoao ana aku e huli iaia; o kaʻu e hopohopo nei, o kona kino mainoino keloaa aku ana, he oi aku ka

pono e hoopoina kou noonoo ana moma."

            Oiai nae laua nei e kamailio ana, ua hookuu hou ia iho la he mau waapa iloko o ke kai, me ka holo ana mai nouka o

ka aina. ʻa hele no hoi a hoea mai kela mau waapa iuka , ku ana no ka Poropeka Pota, o Mr. Pilipo ame ka wahine Paele

            Iwaena o ka poe maluna o ka waapa hope loa, o ka lele ana mai nouka o ka aina, o ke kapena kekahi o ka moku-

kaua, a i kona lohe pono ana i na mea e pili ana i ka nalo-wale ana o Jene Pota iloko o ka ululaau, ua kahea ae la oia

i kona põe kanaka, e hele e huli i kela kaikamahine, ka poei manao o kekahi ia o na hana kupono a lakou e hooko

aku ai, aole hoi mamuli o ka hookikinaia aku.

            No ka Mr. Kelekona ninau hoi i ke kapena no ke kumu o ko lakou ki ana mai i ka pukuniahi ma kela kakahiaka ua

hoakaka mai la ke kapena, he mahina aku i hala, ua ike lako i ka mokupeʻa e holo ana ma ke kukulu komohana

hema, me ke alualu ana o kona mokukaua i kela mokupeʻa, me ke ki okoa ana aku he mau pukuniahi, aole nae he wahi

mea a hoopaa mai o kela moku i kona holo, a no ka poeleele ana, pau aku la ko lakou ike ana i ua moku nei, a i ke ao

ana ae ma kekahi la mai, ua nalowale kela moku mai ia lakou aku.

            Ua hoomau lakou i ka huli ana mokupeʻa no kekahi mau pule, a ua hoopoina loa lakou no ua moku nei, aka he

mau ka aku nae mamua iloko o ka lakou nanea i ka holo, ua ike aku la ke kanaka kiai i kekahi moku e paialewaia

ana e na ale ahiu o ka moana a i ka nana aku, me he mea la e holl pahuʻa wale ana no ia i o a ia nei, malalo o ka pa-

ani ana a ka ino o ka moana.

            Oiai nae ka mokukaua i hookokoke aku ai i ua moku nei, ua hookahaha ia mai ka manao o na mea apau, eia ka aole kela he moku okoa aku, aka o ka moku no a lakou i alualu ai nalowale @@i ia lakou mai ua hele hoi na peʻa a pau i ka nahaehae.

            Aole he ikeia aku o kekahi mea ola maluna o ua moku neim a oiai he ikaika ka ino i kela manawa, nolaila ua kakali malie no ka mokukaua ai kekahi mea iloko o ke kulana na waliwali, e pupue wale ana no ma ka aoao o ka moku, a e ani mai ana hoi kekahi lima palupalu, me he mea la,  noi okoa mai ana e haawiia aku he mau kokua nona e pono ai.                      

            Ua hookuuia he waapa mai ka mokukaua aku no ka holo ana aku a pili o ka mokupeʻa a  o kahi o ka laki, ua holopono

ana aku a pili i ka mokupeʻa a o kahi o ka laki, ua holopono ka huakaʻi a kela waapa, me ke kau ana o kekahi poe luina iluna o kela moku,  a o ka mea ku i ka manaonao i halawai mai me ka poe i kau aku iluna o ua moku nei, o ia no ka waiho mokaki mai o kekahi mau kino make ma kahi o ka waiho mokaki mai o kekahi mau kino make ma kahi o ka umi emi mai paha iluna o ka oneki, e olokaa wale ana no i o a ia nei, a o ka poe e kamau ana ko lakou mau ola he hookahi ke olokaa pu ana me ka poe make; o ke kino nae o kekahi mau mea i make, me he mea la ua ai ia e na iliohae, ka hele a koe ka iwi.

            Ua kaa mai la nae ka moku poino malalo o ka malu o na kanaka o ka mokukaua Palani, me ka haawiia ana aku o na mea e pono ai ka poe ola, a no ka poe i pau i ka make. ua iloko o ka moana.

            Ma kela manawa i kau aku ai na kanaka o ka mokukaua Palani maluna o ka oneki o ka moku o na kanaka oki-puu, aole loa he hookahi o kela poe iloko o ke kulana kupilikii, i hiki ke kamailio, he kulana mauliawa ko lakou apau, aole nae i lilo i mea hoopohihihi mai i ka noonoo o ke aliikoa Palani, ka ike ana i ke kumu o ka poino o na kanaka o kela moku, mamuli mai no ia o ka nele i ka wai ame ka ai, oiai mamuli o ka huliia ana aku oluna o ka moku, aole he wahi hunahuna meaai i loaa, a pela hoi wai.

            No eia nele i haawiia aku ai ke kauoha i ka mokukaua e hoouna mai i kekahi waapa me na meaai ka wai ame ka laau lapaau; a mahope iho o ka haawiia ana aku o na mea e pono ai kela poe kanaka, ua hoi hou mai la ko lakou noonoo maikai, a hoomaka ae la e hoike i ko lakou moolelo; o kekahi hapa o ia moolelo o ia no ua mea a kaua e ka ma kamaka heluhelu i ike mua ae nei, mai kela kiia ana o Kini, ke alakai mua o ua poe kanaka okipuu nei e ka luina poupou a make, ka holo ana o ua moku nei, mahope iho o ka hoolele ana ku ia Mr. Kelekona ma, nouka o ka aina, pela hoi ke kanuia ana o ka pahu dala gula iloko o ka lepo, ame ka pepehiia ana o ke alakai o lakou a make.

            Ma ka manawa i ike ai o kela poe kanaka i ko lakou alualuia aku e ka mokukaua Palani, ua holo aku lakou no ka Moana Akelanika, i wahi e pakele ai, a no ko lakou ike ana, he uuku wale no ka wai i koe ame na meaai, nolaila, ua hoohuli hou lakou i ka ihu o ka moku, no ke alahele e pae aku ai i kekahi aina; a oiai aole he hookahi iwaena o lakou i ike i ke ano o ka hooholo ana i ka moku, ma ke alahele e hoea pololei aku ai lakou moku ahiki i ka loaa ana i ka pohu i ka moana a iloko oia pohu, i lana hele ai ko lakou moku no hookahi pule.

            I ka pau ana o ka ai, ame ka wai, ua ku a pilikia maoli kela poe kanaka, a no kekahi mau la, aole a lakou mau mea-ai, a no ka hele a hehena i kau a mea o ka pololi. ua lele okoa kekahi o lakou iloko o ke kai a make, a ua oki okoa hoi kekahi o lakou iloko o ke kai a make , a ua oki okoa hoi kekahi i kona lima me ka pahi. me ka inu ana i ke koko i hoomaʻu ia aku ai kona puu. Ua make kela kanaka, mamuli o kona oki ana i kona lima, a ua kiolaia aku kona kino iloko o ke kai, mahope nae o ka paakiki ana o ka hapanui o lakou e hana pela, oiai e auʻa aku ana kekahi poe e waiho mai no iluna o ka moku, i ai na lakou.

            Ua lilo ka pololi ame ka makewai i mea e loli ano e ae ai kela poe kanaka mai ko lakou noonoo maikai mai a i ka lilo ana he mau holoholona, He elua la mamua aku o ka loaa ana o kela moku i ka mokuaua Palani, ua pau ka hiki ana i kela poe kanaka ke lawelawe aku i ka hana e pono ai ka moku, a ma ia la no hoi, he ekolu mau kanaka i pau i ka make, a ma kekahi la ae, no ka hiki hou ole aku ke hoomanawanui io ka pololi, ua ai okoa ia aku kekahi kino kupapau.

            Aole i lilo kela ai ana aku i kekahi poe o lakou i make i mea e hooikaikaia mai ai ko lakou mau kino, no ka mea aole he wai e loaa ia lakou, aka ua emi mau aku ka ikaika o ko lakou mau kino, ahiki i ka loaa wale ana aku i na kana ka Palani iloko o ke kulana mauliawa.

            I ka lohe ana o na aliikoa oluna o ka mokukaua i ka moolelo a keia poe kanaka i kamailio ae ai, no ka hooleleia ana o kekahi puulu o na kanaka Amerika iuka o kekahi mokupuni i nohoia e na holoholona ahiu, ua hooikaika ke kapena ma ka ninau ana ia lakou i kahi i waiho ai o kela aupuni, a oiai nae he poe kanaka naaupo wale no kela apau, aole he maopopo i ke kapena kahi e holo pololei mai ai o kona moku, ahiki i ka mokupuni i hooleleia ai o Mr. Kelekona ma.

            Me ka manao nae e hoopakele i kela poe i kiolaia iuka o kekahi aina waoakua, ua huli hele ke kapena o ka mokukaua Palani ahiki i ka loaa ana, a e hoopolopili ana hoi ka auwina la mamua aku, ua kiia no he mau pukuniahi mai ka moku aku, aole nae he hoailona i haawiia mai ka aina mai, a mamuli o ka heleuma o na moku elua, ahiki i ke ao ana ae ma kekahi la mai.

            O ke kumu o ka lohe ole ana o Kelekona ma i ka kani o ka pu panapana, mamuli no ia o ko lakou hele ana iloko o ka ululaau, ma ia auwina la, elike me ka kaua  ike mua ae nei, i ka nalowale ana o Jene Pota, a ma ka ulia pomaikai wale no, kela ike ana aku a lakou i na moku elua e kalewa ana iwaho o ka moana, ma kahi kokoke i kahi o ko lakou hale i ku ai.

            I ka manawa i pau pono ai na mea i ka hoikeia ae, e pili ana i ke ano i loaa aku ai ka mokukuna, ame kona mau kanaka iloko o ke kulana kupilikii, a pela hoi na mea e pili ana i ka nalowale ana o ke kaikamahine opio iloko o ka ululaau, ua huli hoi mai la ka waapa mai ka mokukaua mai, me na lako kaua ame na meaai, e lako ai ka huakai huli ia Jene Pota.

            He manawa pokole kela no ka hoomakaukau ana i ka huakaʻi huli i ke kaikamahine opio i nalowale maloko o ka ululaau, ia wa i haalele iho ai he umi poe luina Palani, me na aliikoa elua, i ukali pu ia aku e Kelekona ame ka Poropeka Pota ma ka lakou huakai noloko o ka ululaau.

 

MOKUNA XX

HOIHOI HOU IA MAI O JENE E TAZANA

 

            I kela mana a Jene Pota i ike iho ai, e laweia ana oia e ke kanaka ahiu nana i hoopakele ae iaia mai ka mana mai o ka mapu, ua noke ae la oia i ke kupuka elike me ka ikaika apau i loaa aki iaia, ua like nae ia mau hooikaika ana ma kona aoao, i mea ole loa, me he onioni wale ana ae no ia na kekahi bebe o umi mahina ioko o na lima o Tazana; a i ka ike ana o ua kaikamahine nei ua lilo kana mau hooikaika ana i wahi nona e pakele ai,i mea waiwai ole, ua noho malie loa iho la oia, a nana ae la ma ka helehelena o kela kanaka ano e, o kana mea nae e ike la, o ia no kona hoohihi i ka uʻi o ka helehelena o keia kanaka. Ke kilohi la oia i kona kino, he kulana ikaika maoli no, a o ke ano o kana mau hana, ua kaokoa loa ae ia mai ka hana mai a na kanaka ahiu e kau ai ka weli i kekahi mea, aka he mau ano oluolu ana e hoomaopopo mai la ma ka helehelena o kona hoopakele.

            Oiai he mea pepehi O Tazana i ke kanaka ame ka holoholona pu, aole nae ia mamuli mai o na manaoino, aka me he mea lealea loa ia i kona noonoo, elike ke na mea i kamaaina iaia iwaena o na holoholona.

            He hookahi mea ano nui a Jene Pota i hoomaopopo no keia kanaka, ma kela manawa a Tazana i olo mai ai no ka halawai pu ana me ka mapu, o ia no ke kakau o kekahi moali maluna pono ae o ke kuʻemaka hema, aka nae aole ia hiona ana e nana aku la maluna o Tazana i keai manawa, o kana mea wale no e ike mai la, he wahi kiko keokeo uuku.

            Oiai o Tazana e lawe la i kana waiwai makamae no kana wahi o manao ai ilaila e palekana ai oia mai na poini mai ma kela po, e alawa iho ana kana nana ana maluna o ka helehelena O Jene Pota, me ka minoaka okoa ana iho, a i ka wa e ike ae ai o ke kaikamahine opio i ka nana iho o Tazana iaia,o ka wa ia e moe iho ai o kona mau maka.

            O ka hele nae ia o Tazana ahiki i kekahi kumulaau, ua hoomaka aku la oia e pinana maluna o na lala nunui, a me he mea la iloko o Jene Pota ia wa, ua nalohia aku ka makaʻu ame ka pihoihoi mai iaia aku, no ka mea ike iho la oia malalo o kekah mau lima ikaika elike  me keia a Tazana e puliki nei i kona kino.

            He mea makaʻu kela la, o ka pinana iluna o k kumulaau, oi loa aku hoi i ka hele mai kekahi lala a kau aku ana i ka lala okoa, ia Jene Pota nae e ike la, i ka hele ana a keia kanaka, me he mea la, aia no ia iluna o kekahi honua paa, nolaila aole ana mea e ae e noonoo ai, o ke kakali wale aku no i ka hana a keia kanaka i manao ai nona.

            He hokahi nae mea i paa loa iloko o ka noonoo o ua kaikamahine opio nei, aole loa kela kanaka e hoopoino ana i kona ola, ua hiki loa iaia ke heluhelu aku i kona helehelena, aia na ano oluolu apau iloko o kona hoopakele, aka nae o kana wale no e hopohopo la, o ia kona ike hou aku i kona mau hoaloha, ke noke mai la paha i ke kanikau nona.

            Iloko o ka hele oloko o ka ululaau a hihipeʻa a Jene Pota e ike aku la me kona mau maka, e hiki ole ai ia Tazana ke hele aku me ka maalahi a puka ma kekahi aoao, he mea ole nae ia i keia kanaka, he alo iho ka ma kekahi aoao, kau aku la he lala okoa, a oili ana laua nei i kahi malaelae, a elike me kekahi keiki e hoolewaia ana iluna o ka ahamaka kahulihuli, pela iho la o Jene Pota e laweia la, iloko o ka maha o kona noonoo, oiai ua palekana kona ola, a he manaolana kona, e hoihoi aku ana no keia kanaka iaia imua o kona makuakane ame kona mau hoaloha.

            Oiai o Tazana e hele la me kana waiwai makamae iloko o kona mau lima, ke noonoo la oia, he kulana kaokoa loa keia i halawai aku me ia no ka manawa mua loa, o ia kona hui pu ana he kanaka me ke kanaka, a e pono oia e hana wale aku no, elike me ke ano o ke kanaka, aole hoi ma ke ano o na mapu.

            Ua maopopo i ua o Tazana aole loa he kumu okoa ae o ka hoola ana o Takona, kela mapu ana i pepehi aku ai a make, i keia kaikamahine opio, no ka manao no ia e lawe aku i wahine nana, a pehea hoi e nele ole ai ke komohia mai o ia noonoo hookahi i keia kanaka opio.

            He mea oiaio loa o ka rula iwaena o na mapu apau oloko o ka ululaau, o ia no ke kaili ana mai i kekahi mea i wahine nana, mamuli o ka ikaika, a o ia kana e kaupaona la iloko o kona noonoo, he hana kohu anei ia, ke hoopiliia aku i ke kanaka? Aole anei he kanaka oia? Pehea nae ke ano o ka hana ana a na kanaka, i wahi e loaa ai ka lakou mau wahine? Ma keia wahi, ke pohihihi loa la oia.

            Ke makemake loa la ua o Tazana, ina e hiki ana iaia ke hoike mai, a ke ninau pai paha i keia kaikamahine opio, no ke ano o na kanaka; aka nae mahope ioho o kona noonoo ana, loaa koke ae la no kana pane, ua noke kela kaikamahine i ke kupaka me ka ikaika, e pakele mai iaia aku, nolaila aole paha he makemake iloko ona e lilo ua o Tazana i kokoolua nona noloko o ka ululaau.

            O ko laua nei hele nae ia maluna o na kumulaau ahiki i kekahi wahi ponaha maikai, he wahi no i maa ia Tazana ame kona mau hoa mapu, e hoomoana ai, ia wa i iho aku ai oia, ahaule ana iluna o ka honua, a me kekahi wahi i hele o nolunolu i ka mauu maloo, hookuu iho la oia ia Jene Pota ilalo, me ka hookuu ana aku iaia mai kana paa ana.

            Ma ko Jene Pota aoao, aia ka mahalo ame ka haaheo iloko ona no ke kulana hiehie a kilakila o keia kanaka e ku aku ana imua ona, a me he mea la, ua auhee loa aku ka makaʻu mai iaia mai, mmuli o kona ike ana iho, aole loa he mau poino e kau aku ana maluna ona, oiai kela kanaka ma kona aoao.

            Ma kekahi hoailona a Tazana o ka haawi ana mai ia Jene Pota, e noho malie oia ma kela wahi, o ka nalowale hou aku la no ia o kona hoopakele iloko o ka ululaau, a komo iho la ke kahaha iloko o ke kaikamahine opio, i na hana a keia kanaka. I kinohi, ua manao oia, ua haalele loa mai kela kanaka iaia, a no kela manao iloko ona, ke kau la la makaʻu ame ka weli iloko ona, no ka hoea mai o kekahi holoholona ahiu, a haehae ae i kona kino, e alaalawa, wale ana no kana nana ana ma kela ame keia wahi o na kumulaau, no ka oili mai o kekahi mau holoholona ahiu.

            No ka hapaha hora paha kela kakali malie ana aku a ua o Jene Pota, aia hoi, he nakenake kana mea o ka lohe ana aku, iho ana no o Tazana mamua pono o kona wahi e noho aku ana, ua hele hoi kona mau lima a piha i na huaai pala memele, e hiki ole ai i kekahi mea ke hoole aku i ka ai ana ia lakou.

            No kela makaʻu a hopohopo mau iloko o Jene Pota e hoea mai ana na holoholona ahiu a haehae ae i l kona kino, ua hoopuiwa loa ia aku oia i kela ku hou ana aku o Tazana imua ona, a anehe aku loa oia e holo ake paa e aku la oia i ka hopuia e Tazana, a ma kahi o ke kupaka ae, ua pupue loa aku la oia iloko o ua kanaka nei, me ka puliki ana aku, me he mea la aole ona makemake e kaawale mai kela kanaka aku.

            Ike iho la o Tazana, ua piha ke kaikamahine opio me ka makaʻu, a elike me ka kona makuahine hookama i hana aku ai iaia, i kona wahi wa liilii, o ia ka hoomalielie ana i kona mai manao pihoihoi, ma ka hamohamo ana maluna o kona poo, pela iho la o Tazana i hamohamo mai i ma ka lauoho o Jene Pota, ina paha he hiki iaia ke kamailio i ka olelo Enelani, ina ua kamailio okoa mai oia i keia kaikamahine aole e makaʻu, no ka mea ua makaukau mau oia e hoopakele iaia, aka nae, ma ka hana wale no e maopopo ai i keia kaikamahine ka manao iloko ona.

            Oiai e hoomalielie ana o Tazana i ka makaʻu o ke kaikamahine opio, a no kona piha ilihia no ke kaa ana mai o keia kaikamahine maemae malalo o kona malu, me ka makee no hoi no kona pono, ua hoopili okoa iho la oia i kona mau lehelehe ma ka lae o Jene Pota, aole i papale ae ua kaikamahine nei i kela hana a Tazana iaia, aka moe malie iho la kona mau maka, a nui iho la hoi kona hanu, me he mea la ua komo aku na ano oluolu o keia kanaka iloko ona, e hoanoeia ai kona noonoo.

            Aole e hiki i ua o Jene Pota ke hoike maopopo ae i ke ano o ka manao e loku la iloko o kona puuwai, he hookahi wale no mea ana e ike la, o ia no kona pelekana iloko o na lima o keia kanaka, no ka mea ua lilo kela lawe ana aku a Tazana iaia ma na wahi nihinihi, i mea e haawi aku ana i ka ike, aole loa ona wahi pilikia malalo o ka malama ana a keia kanaka, o kana wale no e kakali aku ai, o ia na hana a ua hoopakele nei ona, maluna o kona kino.

            Ma ka mea oiaio nae, ua oi aku ka hilinai o Jene Pota no kona palekana malalo o ka malu o keia kanaka malihini mamua o kekahi poe kanaka ana i kamaaina ai, aole nae malaila wale iho la no pau ka mea i loaa iaia, aka no ka manawa mua loa iloko o kona ola ana, akahi no a uwiuwiki mai ka malamalama o kela mea maikai iloko o kona puuwai, o ia no ke aloha, ka mea hoi nana i hoopiha aku iaia me ke kahaha, aka nae, aia ka minoaka hoohie maluna o kona helehelena kahi i hoomahie ai.

            Me kela minoaka no maluna o kona mau papalina, i papale aku ao oia ia Tazana mai iaia aku, a nana aku la maluna o na maka oluolu o kona hoopakele, me he mea la, e hoike okoa aku ana imua ona, aole he wahi makaʻu a hopohopo paha iloko o ua o Jene Pota, no ka mea e ku aku ana imua o kona alo, ia wa i kuhikuhi aku ai o Jene Pota i na huaai e waiho mai ana iluna o ka mauu, me ka noho ana iho ilalo, a kauoha aku la ia Tazana e noho pu iho oia, i hookahi ko laua ai like ana i kela mau huaai.

            I ka maopopo ana aku ia Tazana o ka manao o ka mea a Jene Pota i makemake ai, ua noho iʻo iho la oia ilalo; me ka hoakoakoa ana mai i na huaai, a imua o ke alo o ke kaikamahine opio, alaila wehe ae la i kana pahi, a hoomaka aku la e okioki i na huaai, me ka haawi ana aku na Jene Pota kekahi, a nana no hoi kekahi.

            Oiai laua nei e ai ana, aohe pane aku o kekahi i kekahi, no ka hiki ole maoli no ia laua ke maopopo ka laua olelo, aka nae i kela ame keia manawa e nana malu aku ana kekahi i kekahi, ahiki i ka noke okoa ana ae o Jene Pota i ka akaaka, a no ka hiki ole iaia ke uumi iho o kona manao, i pane okoa ae ai oia i keia mau olelo: "Ina no hoi paha he hiki ia oe ke kamailio mai i ka olelo Enelani, ina aole he pilikia ana, hiki hoi iaʻu ke lohe i kou moolelo."

            O ka pane mai ia Tazana aku, o ia no ka noke ana o kona poo i ka hoole alaila hoao mai la o Jene e kamailio ma ka olelo Palani,  pela me ka olelo Kelemania, he hookahi no hopena, o ia ka luliluli mau aku o ke poo o kona hoa, ahiki i kona noke hou ana ae i ka akaaka, no kona pahemahema maoli o ka olelo Kelemania, a ina o ka olelo hiki ia i ke kanaka opio ke kamailio, a ina o ka olelo hiki ia i ke kanaka opio he kamailio, ina ua ku a hilahila maoli oia.

            Mamuli o kela nana mau o Tazana iloko o na buke a kona makuakane, a hoomaopopo hoi i na kii lehulehu e halawai mai ana me kona mau maka, ua hooholo iho ka oia, e hana aku, elike me kana i ike ai he pono, no keia kaikamahine, i kulike me ke ano o na kanaka, nolaila haawi mai la oia i kekahi mau hoailona hou ia Jene, no kona pinana iluna o ke kumulaau, a e kauoha mai ana hoi iaia, e noho malie ahiki i kona huli hoi hou ana mai.

            Ua kukonukonu wale aku lano ke poo o Jene Pota, e hoike aku ana ana hoi no ka maopopo ana iaia p ka manao o Tazana, o ka nalo hou aku la no ia o ua kanaka kupaianaha nei iloko o ka ululaau, a nohi iho la no hoi ke kaikamahine opio, aole nae me ka makaʻu ame ka hopohopo, aka o kona pilikia wale no, o ia kona mehameha, eia nae he wahi pilikia liilii loa kela, e hiki ai no iaia ke hoomanawanui, ahiki i ka huli hoi hou ana mai o kona hoopakele.

            Aole no nae i loihi loa kela nalowale ana aku o Tazana, oili hou mai la oia, ua hele hoi a kaumaha i na laau ana i ka hele ana aku e okioki.

            Hakalia no a waiho kela mau laau loloa, huli hou aku la no oia hele, a ia hoea hou ana mai, ua hele ua o Tazana, a kaumaha i na mauu palupalu a nolunolu i kupono no ka hookomo ana iloko o ka pela.

            No eha manawa kela hele ana aku a Tazana a hoi mai, ua ku maoli ka paila o na laau ame ka mauu, alaila kukulu aku la i hale, e maluhia ai kana malihini, no kela po, a ao ae kekahi la mai. Hoopili aku la oia i ka welau o na laau loloa i ke kumulaau, a o ke kumu o ka laau, lawe aku la a kaawale i kahi e, me ke olokeʻa ana i na laau liilii mai kekahi laau a i kekahi, alaila uhi mai la i ka lau o ke amaʻu maluna iho, a o ka mauu palupalu, o kana ia i lawe aku a hookomo ae la malalo i ka hale, meka hana ana hoi a nolunolu, i wahi kupono no ke kaikamahine e hiamoe ai ma ia po.

            I ka paa ana aku o ka hale, hele mai la ua o Tazana a noho iho la ma ka aoao o ke kaikamahine, a oiai aole he hiki ia laua ke kamailio, o ka laua hana, o ia no ke kuhikuhi ana ma na hoailona.

 

(Aole i pau).