Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 11, 15 March 1918 — Page 2

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA BILA HOOKAPU WAIONA A KA ELELE KUHIO.

 

WASHIGTON, Feb. 26 O ka bila kanawai i hoolaunaia ae ai e ka Elele Kalauianaole e hoolala ana e hookapu loa ia ka waiona nia Hawaii iloko o ka wa kaua ua hoikekia mai me ke apono loa ia e kekomite o ka hale maluna o na haua o na panalaau. Eia ia bila maluna o ka papa kuhikuhi hana me ka makaukau no ka noonooia aku. E mau ana kona ola ana ahiki i ka la * o Maraki, 1919.

            O na manawa kupono no ka hooholoia o keia bila he maikai. He ikaika na manao hookapu waiona iloko o na hale elua o ka ahaolelo. I ka mauawa e hiki mai ai no ke koho ana maluna o ka bila he maopopo loa kona aponoia. O na kanawai waiwai loa e pili ana i ke kaua ke mea nana i hookaulua iki i koua hooholo kokeia no kekahi manawa. me he mea la no kekahi mau mahina ana paha, aka e hookikina mau ia aku no ia i biki ai e komo mai ma kekahi manawa kupono.

            Ua hanaia e ka komite maluna o na paualaau kekahi mau hoololi liilii maloko o ka bila elike me ia i waiho ia mai e ka elele, aole nae keia i lilo ana i mea e loaa ole ai ka hopena i makemakeia-oia hoi ka hookapu ana i ka waiona ma Hawaii.

            Ma ka hoike a ke komite o ka hale e hoakaka ana ia pe*ei:

            " Ua kakooia mai ka bila e kekahi mau palapala hoopii mai ka Banako o Hawaii a mai kekahi mau hui nui e ae nai 190 ka nui komo pu na hale lawelawe oihana koikoi ame kekahi mau makaainana koikoi maloko o ke teritore. Pela pu hoi me ka palapala hoopii i kakauinoaia e 1487 mau makaainana o Hawaii e komo pua ana:

            Na Hawaii …………. 1,825

            Na Haole …………… 719

            Na Iapana …………… 394

            Na Pake …………….. 210

            Na Pilipino …………. 226

            Na Pukiki …………… 184

            Na Hapa-Pake ………. 166

            Na Korean …………… 125

            Na lahui e ae …………. 338

 

                        Huina ………… 4,187

            "Ua hoakoakoa ia mai ka bila e ka Ahahui Hawaii Puuhonua, ma ka aoao o ka lahui Hawaii o na mokupuni. Ua hoounaia mai e keia ahahui he memoriala i ka elele mai Hawaii niai no ka hookomo ana aku i ka ahaolelo a no ko hooikaika ana aku no hoi no ka hooholoia o keia bila, a maloko o ia memoriala ka olelo hooholo i hooholoia ai e ia ahahui i oleloia ke apono ana i keia bila. Pela hoi ona olelo hoakaka mua uo ka olelo hooholo ua hanaia he mau olelo hoakaka mau i hoakakaia maloko o keia bila, na olelo i koia ai ka noonoo hohonu ana a na hoa o ka hale e kalele nui maluna olaila, oiai nae ma ka noonoo ana a ke komite ua kiolaia na olelo hoakaka mua o ka olelo hooholo.

            "Ua noi pu ia mai ke kalele ana i ka noonoo maluna o ka mea oiaio aia maloko o na kahua hoomoana o na koa maloko o na kahua lehulehu like ole he 10,000 mau koa a oi aku, a oiai e hoomauia ana ke kuai ia o ka waiona malaila, ua hiki loa e loaa ke waiona i keia poe koa ma na ano hana lehulehu like ole, e laa ka haawi ana aku i na makaaiuana e ae i ke *ala e hele e kuai i waiona no lakou. Ma na ano lehulehu o ke kuai ma luia ana e hiki ai e hoolakoia ae lakou me ka waiona he mea hoopilikia loa i ke kulana maikai o ke ola kino o na koa.

            "Ua lawa loa ka ike i kou komite ua makemake nui ia keia kanawai uo ke kokua ana i ka holpono o ke kaua, a pela hoi me ka pomaikai ame ka hoopakele ana i ke ola kino ame na haua e pomaikai ai o ka lahui ma Hawaii."

 

KE KULA AʻO MALAMA MAʻI.

 

            E hoomaka hou ana ke Kula Aʻo Malama Maʻi o ka Haukipila Moiwahine ma ka Poalima, Maraki 15, a e hamama ana no kahi pule aku, no ka poe e makemake ana e hookomo i ka lakou noi no ke aʻo ana i keia oihana, a e loaa ana he manawa maikai no ua kaikamahine e a ʻoia ai.

            O na makahiki i aeia ai na haumana e komo i ke Kula Malama Maʻi he 18 a oi, a ke ekolu mahina e hoao ia ai ua haumana i ka lawelawe ana ahiki i ka wa hoike malama maʻi alaila loaa ka papale kahu maʻi. Aia a piha ekolu makahiki o ko lakou aʻo, a lawelawe ana i ka oihana, alaila ua lako pono ko lakou mau palapala hookuu a hoomaikai. Mai ka manawa a na haumana e aʻo ai iloko o ke kula malama maʻi, e ai ana, a e noho ana lakou no ia manawa me ka uku ole i ko lakou nohona, a ai ana * a e loaa mai ana he wahi *ala liilii i ka haumana. I ka poe i makemake e komo iloko o keia Kula Aʻo Malama Maʻi e waiho aku i ka lakou noi ia Miss Helen Macfarlane (Makapolena). ke poo o na kahumaʻi o ka Haukipila Moiwahine, a iaia e loheia ai na mea apau e pili ana i keia oihana.

 

I APERILA E KAPU AI KA WAIONA MAANEI

 

(Mai ka aoao I mai.)

na hana e pono ai ko lakou noho ana, a pela hoi ka hooneleia aku o ka poe i maa i ka inu waiona. me na mea i maa ia lakou: a oiai nae, aole e hiki ke alo ae mai ka hoolohe ana aku i ke kauoha a ka Peresidena Wilson, he hookahi mea nana aku iloko o keia mau la o ia no ka hoea mai o na hoakaka piha e pili ana i ua kulana apau no ka hookapuia o ka waiona maanei.

 

PAA KE KOLOHE I KEKAHI WAHINE

 

            Ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i ka manawa i huli hoi aku ai o Miss Nina J. Adams, he kumukula hooikaika kino no ua kula aupuni no kona home ma Alewa, i loaa pono aku ai iaia kekahi kauaka maloko o kona hale, o Leou Doloraa ka inoa, a me ka makaʻu ole a hopohopo paha no kona hoopilikiaia mai e kela mea komohewa, na hopu aku la oia iaia a paa maka a i o kona kuka. me ka paa maile aua iaia, ahiki i ka hoea *na aku o Walter Coomns, kekahi o ka poe e noho pu ana ma ia wahi hookahi, a nana i kelepona mai i ka oihana makai, no ka paa ana o kekahi mea i ka hopuia.

            Ma ka nana ponoia ana nae o kela kanaka i noomaopopoia ai, he pupule oia o ka mahuka ana ma kela Poaha, a no kona ike paha, aole he poe o kela hale, i komo ai oia maloko olaila, a hana aku elike me kana mau mea apau i makemake ai, iloko o kona noonoo uluahewa o ke opulepule.

            Ma ka manawa a Miss Adams i komo aku ai maloko o kona home, i ke aku la oia i kela mea e kuke mai ana maloko o ka halekuke, me ka palai ana i na huamoa a wili pu me ka bolu lole; ua komo no hoi i na lole o Miss Adams, me ku hoopiha ana i na pakeke o kona lole, me na kii liilii i loaa aku iaia maloko o kela hale, a o ua pua pepa keia, ua laweia mau a hoohiwahiwa iho maluna o kona kino.

            I kinohi o ka paa ana o kela mea i ke hopuia, ua manao lao ia, o kela ka Pilipino nana i hoao ae e pepehi i ka bebe a Mr. ame Mrs. Myers ma kela Poaha, aka nae mahope mai, ua hoopau loa ia kela noonoo, mamuli o ka maopopo pono ana, he pupule oia o ka mahuka ana ma kela la no, a ua kaa hou aku oia malalo o na luna oihana o ka halepupule.

 

HOOKUKU O NA HANA PAʻIKII.

 

            Ke hoeueu i kaikaia aku nei ka poe paʻikii apau o na mokupunim e hoomaka koke e lawelawe i ka lakou oihana me na mea paʻikii, a e haua aku hoi i ka lakou mau kii me ka noeau no ka hookuku o na kii, e weheia ana mai Iune 10 aku ahiki i ka la 15. He nui wale na makana helu ekahi, helu elua ame ka helu ekolu e haawiia ana no kela ame keia paa like ole o na kii e laa na kii aina, ke kai ua mauna, ke kii o na meaola ame na kii onioni, a e pakuʻi pu ia aku ana he makana kuikawa, no na kii kanaka, ka huina houluulu o na kii ame na mea ano like.

            E malama pu ia ana he hookuku no ka poe paʻikii i hele a lehia ma keia oihana, a ke upuia aku neu, e loaa mai ana he mau hoikeike kaokoa mai kekahi mau kalapu mai o ka poe paʻikii kaulana ma Amerika, e laa ke California Camera Club, Chi*go Camera Club. Aole paha e komo ana ka inoa hope no ke alualua ana i na makana, aka e hoikeke ana ia i na kii i ike mau ole ia, i lona mai mamuli o ka noeau o ka oihana paʻikii.

            O kekahi mea ano nui e nele ole ai ke ohohia nui ia elike me ia i hooia ia mai, o ia no ka hoikeike pili i ka hana noeau no na kii kaua i houluuluia mai Rusia mai, Enelani,     Palani, Italia, Canada, Australia ame Amerika Huipuia. Ua hoomakaukauia keia mai kii e na kanaka kahakii kaulana ame ka poe pa'i palapala o na lahui e kaua nei, ma ke ano o ka lakou mau kokua, keia no ka Aupuni Huiia, he mahele hou keia o na hana akeakamai, i kaokoa loa mai na hoikeike mai o ka wa i hala, me ke kanalua ole ke olelo ae, o keia kekahi o na hoikeike ohohia nui ia ma ka *ea.

            O na kii maluna o na kapolena, na kii i kalaiia, na hana noeau ma na l* ame na mekala, na mea hoonani, na pa ame na ipu, na hana hou ame na hana noeau a ko Honolulu nei poe, na hana o na kula o Hawaii nei e laa na kula o Punahou, Kula Kiekie o Hawaii, Kamehameha, Kula Hanai o Hila, a pe*a aku, e loaa ana no na wahi i hookaawaleia no ka lakou mau hoikeike.

            Ke lana nei ka manao o Mr. A. R. Currey, ka lunahoomalu o ke komite e waiho aku i kekahi hoikeike nui o na hana akeakamai ame na hana noeau i hoikeike mua ole ia maloko nei o ke Teritore.

 

HOONANA NO KA POE AIHUE.

 

            Ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i ua malihini apau o ka Hokele Pleasanton e nanea ana maluna o na pakaukau aina, no ka lakou aina ahiahi, o ka manawa ia a kekahi mea aihue, a mau mea aihue paha o ke komo ana aku iloko o ka hokele, a maloko no o ka rumi mua loa i komoia aku ai, i loaa ai he huina dala mahuahua, me ka hooluhi ole iho o ka mea aihue, ma ke komo ana aku e huli ialoko o kekahi mau runi e ae o ka hokele.

            Me ka palamimo loa ke komo ana a kela mea aihue, a mau mea aihue paha maloko o ka hokele, aole he wahi mea iki i ikeia no laua, koe wale no na manao kohokoho, o na mea no kela na laua i komo aihue i kekahi mau hokele e ae, i ka manawa e nanea ana na malihini i ka ai maluna o na pakaukau.

            O ka rumi mua loa ka a keia mau mea aihue o ke komo ana, he rumi ia i noho ai kekahi mau malihini mai Amerika mai, me ka lilo ana o kekahi huina dala mahuahua mailoko aku o kela rumi, a ua manaoia, no ka nui loa o na dala i loaa i na piko pauiole, aole he mau aihue hou mahope mai i ikeia.

 

HOIKE OKOA OIA NO KA MEA AIHUE.

 

            Mahope iho o ka nokeia ana i ka niele e ka Makaikiu McDuffie, i hoike okoa ae ai o Louise Hoopii, ke kaikamahine Hawaii malama keiki, elike me ia ma ka moolelo e pili ana i ka meahou no ka hoao ana ae o kekahi Pilipino e pepehi i ka bebe uuku a Mr. Meyer, oia ponoi no ka mea nana i aihue i na waiwai maloko o ka home o koua mau haku hana, a aloe hoi he oiaio o kana mau mea i kamailio ae ai, e hooili ana i na ahewa ana no na mea lehulehu i hanaia maluna o ka Pilipino.

            He kaikamahine keia na kekahi o na ma'i o Molokai, a i kona manawa he ehiku makahiki, ua kaa aku la kona malamaia ana malalo o ka home o na keiki a na makua ma'i lepera mauka ae nei o Kalihi. He kaikamahine nui nae oia i keia manawa, ma kahi o ka umikumamalima makahiki, a no ke kokua ana aku iaia, i haawiia aku ai he hana kupono nana, o ia ka malama keiki.

            Ma ke kakahiaka o ka Poalima nei, he la mahope mai o kela hoike mua ana ae o Louise Hoopii, i ka hoao ana o ka Pilipino e pepelii i ka bebe me ka pahi, ua hoounaia oia e hele e kuai i nupepa Advertiser, a iaia i huli hoi aku ai, ua hoihoi pu aku la oia i kekahi lako aniani o ka nalowale ana, me ka hoike ana aku ia Mr. Meyer ua loaa aku kela aniani iaia ma kahi e kokoke ana i ke kahawai, a na ke Akua ke i kauoha aku iaia e hele malaila.

            Ma ka Poakahi mai e hoihoi mau aku ana kela kaikamahine i na waiwai apau i nalowale, mau ua maekanu a na lako aniani, ia manawa i ala mai ai na manao hoohuoi iloko o Mr. Meyer, aole ka na ka Pilipino i aihue i na waiwai oloko o kona home, aka na kela kaikamahine no.

            Ma kela la hookahi no, ua ninau okoa aku la kela kaikamahine ia Mrs. Meyer in a paha ua nalewale kekahi ano meakanu ana i minamina loa ai, ua haawi aku la o Mrs. Meyer i kona ae, a he manawa pokole ma ia hope mai, hoihoiia aku la ua meakanu nei, me ka olelo ana aku o Miss Hoopii, maloko no o ka pa i loaa ai iaia.

            Ma ka ninaninau pono ia ana e ka Makaikiu McDuffie, i loaa mai ai ka ike i ka wa poeleele, i ka manawa hoi e hiamoe ai ka poe apau o ka hale, e hele ai kela kaikamahine e kii na meakanu, a kiola aku la iloko o ka nahelehele, a mamuli o ka nalowale mau o na meakanu, he mau po ka Mr. Meyer e ala ai e kiai, eia nae, aole he hele o kela kaikamahine e kii i na meakanu ia mau po no ka maopopo mua ana iaia, o ka hana a kona haku.

            Ua hoihoiia ae kela kaikamahine no ka home o na kaikamahine a na makua maʻi ma Kalihi, no ka nana pono ana aku, o na kauka i kona kalana, no ka mea ua manaoia, ua ano e kona noonoo, pela oia i lawelawe aku ai i kela ano hana.

 

KAA IA KAMEHAMEHA KA LANAEILA O NA HOOKUKU.

 

            Iwaena o na kula o kulanakauhale i hookomo ae i ko lakou mau keiki no ke paonioni ana ma na lealea hooikaika kino i malamaia ma ka awuwai la o ka Poaono aku la i hala, mauka ae neu o ke kahua paani o ke Kula Kamehameha. ua lawe ae ke Kula o Kamehameha i ka lanakila maluna o na kul apau,, ma o ka nui o na lanakila i loaa iaia, no na lealea apau ke huiia, a ua lilo hoi ke kiaha makana i kela kula, ma o kona ahaʻi ana i ko lanakila iloko o eha makahiki.

            O na kula i komo ae ma na hookuku ana ma kela auwai la Poaono, o ia o Kamehameha, Punahou, Sana Lui, Mills me McKinley; no ke ake ana e ike maka, i ke kula nana e ahaʻi ae ana i ka hapanui o ka lanakila ma na lealea o kela ame keia ano, ua hele ke kahua hookuku a piha i ka poe makaikai, i kohoia aku, aia ma kahi o ka elima kaukani ka nui.

            O ka hookuku o na lealea hooikaika kino o na ano like ole, i malamaia ae ma kela auwina la Poaona, o ka eono ia o na manawa o ke ku ana ae o na kula o keia kulanakauhale ma ke kahua lealea, a ma ka houluulu ana i na la nakila i loaa i kela ame keia kula, ua ahaʻi ke Kula o Kamehameha i ka he lu kiekie loa, ma o ka loaa ana he 68 kona helu; o ke kula aku o Punahou ka helu elua, me 49; o Mills aku me ana helu he 46 a o Sana Lui aku me na helu he 17.

            No ka heihei kukini o hookahi haneri i a. us kaa ia Kan Leong o ke kula Mills ka helu ekahi. O ka manawa i holoia no kela pahu he umi sekona me hookahi hapalima.

            No ke kiola poka hoi, ua ahaʻi o H. Clark i ka helu ekahi ma kela hookuku ana , me ka hoohaule ia iho o ka mamao mua i paa ma ka moolelo o kela ano lealea. O ka mamaa i kiolaia o ka poka e Mr. Clark, he kanaha-kumamakolu kapuai, me eiwa me hookahi hapaha kapuai.

            Ma ka ahaʻi ana o ke Kula Kamehameha i ka lanakila no na lealea hookuku iloko o na makahiki 1913, 1915, 191 ame 1917, ua lilo ke kiaha makana mua loa iaia, a he elua hoi mau makahiki i kaa ai o ke eo i keia kula hookahi no. no ke alualu ana i ke kiaha elua: a no ke kiaha ekolu hoi, o ka lanakila i loaa ia Kamehameha ma na lealea o ka Poaono nei, o ka ekolu iho la o na makahiki i kaa ai ke eo i keia kula.

            Mamua ae o ka halawai ana o na kula ma ke kahua hookuku, ua haawi mua ae kekahi poe i ko lakou mau manao kohokoho. no ka ahaʻi o ke Kula o Punahou i ka hapanui o na eo ma na lealea liko ole, mamuli o ko lakou ike a kamaaina  ke kulana o ko Punahou mau keiki, ua hookahahaia aku nae ka mano o na mea apau, ma o ka ahaʻi ana o Kamehameha i ka heluna kiekie o na helu i loaa i kona mau keiki.

            STOCKHOLM, Mar. 11. - Ua oleloia ma na lono i loaa mai ianei i keia la he kaua hookahekoko weliweli ka i hooukaia mawaena o na koa White Guads Finnish ame na koa Rukini Ulaula.

 

KA HALAWAI A NA WAHINE ALOHA AINA.

 

            Ma ka auwina la o keia Poakolu ae, Maraki 20, ma ka hora 3 p. m., he halawai aloha aina no na wahine ke malamaia ana ma ka halekula o Kalihiwaena malalo o na hooponopono ana a ke komite a na wahine o na Ahahui Nation Defense.

            O na makuahine o na keiki e hele nei i ke kula o Kalihi-waena ke poe i ma kemake loa ia, o ke kumupoo J. M. Cox ke hoouna aku nei i na palapala kono ia lakou ma o na keiki la, aka nae, he kono no keia i noa i na makuahine apau maloko o ia apana.

            He mau olelo pokole maluna o na hana aloha aina. O Mrs. A. Lewis Jr. ke haiolelo ana no ka Ahahui Ke'a U aula, o Mrs. J. M. Cox he haiolelo ana maluna o na mea a ko kakou aupunie noi mai ana ia kakou e pili ana i ka malama ana i ka ai, o Mrs. H. L. Lvon ke kamailio ana maluna o na pookela kaua, a ia Mrs. Doyle ka hoakaka ana i ka mea i makemakeia no ke tin toil, a o Mrs. P. M. Pond ke kamailio pokole ana no ka mea e pili ana i ka Ahahui Aloha Aina.

            O keia ke kolu o na halawai kailike a ke komite a na wahine e malama ana maloko o na halekula aupuni, a ua hoolalaia e hoakoakoa nui ia ae kekahi poe wahine maloko o kela ame keia ha lekula maloko o ke kulanakauhale.

            O ke komite a ua wahine o ka Ahahui National Defense, ma ka mahele o Hawaii nei, ua kukuluia ae ia aneane eono mahina i hala he pane no ke no mai ke aupuni fe*ferala mai, a o kona mau lala na alakai o ka ahahui a na wahine. O ka manao nui o ke komite oia no ka lawe ana mai i keia mau ahahui a hui pu no ke kokua like ana, a i mea no hoi e Iriki ai ia lakou ma ia ano ke hui pu no ka haawai ana aku i ke kokua i ko kakou aupuni  i ka wa ana e kahea mai ai maluna o lakou e hana pela.

 

EHA MA KA ULIA KAA MOKOKAIKALA.

 

            Oiai e kau ana maluna o ke kaa uwila o ke alanui Moi, ma ke ahiahi o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, a iaia i lele aku ai mailuna mai o ke kaa uwila, i hooku'i ae ai o Samuel Thompson. me ke kuau o ke kaa mokokaikala, a loaa iaia he mau palapulehulehu maluna o kona kino.

            O Mr. W. A. Wood ka mea e kau ana maluna o ke aa mokokaikala, oia pukekahi i eha ma ka hooku'i ana mai o kona kaa me Samuel Thompson.

            Ma ka olelo a Wood, ka mea e holo aku ana maluna o kona kaa makokaikala, oiai oia e hookokoke aku ana i ke kaa uwila, ua koho aku oia aole e lele mai ana o Thompson, mailuna mai o ke kaa uwila, oiai he elemakule oia, aka aia a ku ke kaa i kahi hookahi, o ka manawa kupono ia e lele aku ai mailuna aku o ke kaa.

            Ma kahi nae o ke kakali ana ahiki i ke ku ana ilio o ke kaa uwila elike me na hoakaka a Mr. Wood, ua lele o koa mai la no o Mr. Thompson, a oiai aole on a nana ae ma o a maanei, in a paha he kaa kekahi e holo mai ana, aole oia i ike i ke kaa mokokaikala, nolaila ua hooku'i mai la oia me ke kuau o kela kaa, a hina aku la ilalo, me ka loaa like ana iaia ame ka mea e kau ana maluna o kela kaa, na palapu.

            Ua kulike no na hoakaka a Thompson me na olelo a Wood, no kela *lia i loaa ia laua, o ka like ole wale no, ma ka Thompso hoakaka, ua lele oia mailuna aku o ke kaa, aole hoi i ka wa e hole aha.

            Oihi o Thompson ka mea kukonukonu o ka eha o laua, ua hoihoiia aku oia no ka halema i o na uha poino, a malaila i lapaauia mai ai kona mau wahi i eha, a huli hoi aku no kona home.

 

NA MARE.

 

            Frank A. Goble ia Catherine K. Colburn, Mar. 5.

            Poai Kaikuaana ia Nellie Uniamaka, Mar. 6.

            Thomas K. Hore ia Philomena Gaspar, Mar. 7.

            Joseph Kelson ia Dinah Paaluhi, Mar. 8.

            William Brede ia Lucille McClare, Mar, 9.

            Jas. K. Wahinekapu ua Clara K. Kaui, Mar. 12.

 

NA HANAU.

 

            Na George Ross ame Marie Kanewanui, he kaikamahine, Mar. 8.

            Na Joseph Joaquin ame Marguerite Clark, he keikikane, Mar. 8.

            Na C. D. Rosecrans ame Ida Hussey, he keikikane, Mar. 11.

            Na Manuel Tragas ame Rosalie Victor, he kaikamahine, Mar. 11.

 

NA MAKE.

 

            John Kahoomeha, ma ke alanui Luso, Mar. 6.

            John M. Mahaiula, ma ke alanui Kapahulu, Mar. 6.

            Elizabeth Akona, ma ka Halema'i Moiwahine, Mar. 7.

            Kamanawahopu Kalama, ma ka Halema'i Pupule, Mar. 9.

            Solem P. Hanchett, ma ke alanui Lewers, Mar. 10.

            Charles D. Rosecrans, Jr., ma ka Halema'i Moiwahine, Mar. 11.

            Daniel Maluhia Pa, ma ka Hale Kapiolani, Mar. 11.

            Louis Gabriel, ma Moiliili, Mar. 11.

            Keala Pa, ma ke alanui Ilaniwai, Mar. 11.

            Charles L. Hopkins, ma ke alanui Young, Mar. 12.

            Haliaka K. Kipi, ma ke alanui Kalani, Mar. 12.

            George Akana, ma ke alanui Alapai, Mar. 12.

 

HIKI KE PALEIA AKU KA PILIKIA.

 

            He mea pono e hoopau koke ia ae kela anu ou ame ka eha o ka puu, o lilo auanei ia i mea oi aku o ka pilikia. E lawe i mau kulu helu o ka Laau Kunu a Chamberlain, a e nalowale no auanei kou mau pilikia. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii.-Hoolaha.

 

HOALAIA HE MAU HUI HUMUHUMU O NA WAHINE HAWAII.

 

            No ka hoolako ana aku i na kanaka Hawaii opio i hala aku i ke kaua, a e hoomaamaa mai nei paha ma na wahi a'o koa o Amerika, a pela hoi na koa hou e waeia ae ana, ma ka manawa e kauohaia mai ai ko Hawaii nei poe e hele aku i ke kaua, ua hoala ae nei kekahi poe wahine o Hawaii nei, i mau ahahui humuhumu, a ua hoounaia aku nei na kauoha i Amerika no ka hoolako ana mai i na makaukau apau, no ka hana na aku i na lole pumehana no na koa Hawaii.

            O kekahi o keia mau ahahui i kukuluia ae, o Mrs. J. M. Dowsett ka puuku. Ekauia ana no he mau auhau liilii loa i hiki ai ke ukuia aku na hoolilo, e laa ke kuai ana i na meahana no ka hana ana aku i na lole hoopumehana, na ka kini ame kekahi mau mea e ae e pono ai na koa, a e palekana ai lakou mau ke anu mai o ka hooilo.

            E hoomakaukau ana keia mau ahahui i na mea o kela ame keia ano, me ka hoolako pololei ia aku o ka poe apau mai Hawaii nei aku i komo iloko o ka oihana koa, a i ke kaua paha, me ka nana ole ia o kona lahui, he hookahi mea nui, o ka hemahema ole o kekahi o ka Hawaii nei mau kanaka opio, i waiho aku ia lakou iho, no ka hooko ana i ke kahea a ko lakou aupuni, e hele i ke kaua.

            O ka lua o na ahahui o na wahine i kukuluia ae, no keia hana hookahi no, he ahahui ia, malalo o na hooponopono ana a ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua, a o Mrs. Walter Macfarlane kekahi o na lunanui o ia ahahui. He nui a lehulehu wale no na keiki Hawaii i haalele iho ia Hawaii nei, me ko lakou makaukau ole, a lako ole i na lole pumehana no lakou, pea iho la i a'a mai ai ka manao iloko o kekahi poe wahine o Honolulu nei, a hoala i na ahahui o keia ano, i hiki ai ke lawelaweia aku kekahi mau mea e pono ai kela heluna nui o na koa Hawaii ame ka poe hoi e hele aku ana i ke kaua.

           

HOIHOIIA MAI KE KINO WAILUA.

 

            Maluna o ka mokuahi China o ke ku ana mai i Honolulu nei mai Kapalakiko mai i hoihoiia mai ai ke kino wailua o Harry J. L. Evans, kekahi o na keiki opio o keia kulanakauhale, i ku ae a haalele iho ia Hawaii nei, no ke komo ana aku iloko o ke kaua no kona a na ame kona hae.

            Elike me ana keiki Hawaii e ae i loaa na manao uilani e komo aku iloko o ka oihana koa, pela iho la keia keiki opio i ku ae ai a maloeloe, a waiho aku la iaia iho imua o na mana kaua jo ke aupuni o Amerika, a o ke mea wale no nana i hoonele mai i ka iini ame ka makemake iloko ona, e halawai pu me na enemi, o ia no ke kikoo koke ia ana mai o kona ola, mamuli o kona loaa ana i ka ma'i numonia, ka ma'i hookahi no nana i omu'o ae i ke ola o ia keiki Hawaii, mamua koke aku nei, George Dwight.

            Ia Mr. Evans i haalele mai ai ia Honolulu nei no Amerikam na hoi aku oia a noho maloko o ke kahua a'o o na koa ma ka Papu Sill, ma Oklahona, a malaila no oia ahiki i ka loaa ana i ka ma'i ka mea hoi nana i hoopolole ae i kona ole ana.

            O keia wale no ke keiki hookahi a Kapena ame Mrs. Harry Evans, a ma kona manawa i make aku la, ua piha iaia na makahiki he iwakalua-kumamaona.

            Ma keia Sabati iho e malamaia ai kona anaina hoolewa malalo o na hooponopono ana a ke Kalapu Phoenix ama na Kaikamahine a na Pukana.

 

HOOLAHA AKEA.

 

            Oiai ua waihoia ae na hoohalahala ma o na nupepa la no ke ano o na mea i hanaia aku i ka poe kuai mai, e kekahi poe kuai maloko o ka Makeke Kuai I'a, ma ke kihi i na Alanui Moi me Kekaulike, ke makemake nei ka mea nona ka inoa malamo iho nei, Wing Lock Hong Society, he ahahui kukaawale, e komo pu ana kona mau lala, he poe Pake wale no e haawi aku i hoolaha akea elike ma keia:

            1. I kulike ai me na rula a ka Lunahooponopono Meaai, ke kuaiia nei na i'a apau ma ke kaumaha, a ua hiki i ka mea kuai mai ke nana i ke kaupaonaia ana o kekahi i'a e kuaiia ana eia, me ka maopopo loa o ka nui o kana mea e kuai ana.

            2. Ua kauia ke kumukuai ma ke kuai liilii e ka Lunahooponopono Meaai. Ua hiki i ka mea kuai mai ke nana maluna o na papaeleele maloko o na makeke pakahi me ka hoohewahewa o'e i ke kumukuai o kela ame keia ano i'a i na la apau.

            3. Ua hooponopono kekahi poe kuai i'a me ka lakou poe kuai paamau, e hoouna mau ana i na kauoha i kela ame kela la ma ke kelepona. No ka hoolako ana aku i keia poe, e hookaawale a ae ana ka i'a e ka poe kuai i'a, e loaa aku ana ia mau kauoha a mahope e laweia aku ai i ka mea kuai mai. Ao'e he'i'a i hunaia malalo o na pakaukau kuai a i ole iloko paha o na pahu hau a i ole ma kekahi mau wahi e ae paha e ka poe kuai i'a. koe wale no ka poe i hoouna mua mai i ka lakou mau kauoha.

            Eia ke hooikaika nei na lala apau o keia Ahahui ma na ano apau, e hana like aku me ka Lunahooponopono Meaai Federala, a ke hoeueu aku nei lakou i ko lakou poe kuai, e waiho mau imua o ka Ahahui, ma o kona kakauolelo haole la, Pang See, ka mea e noho nei ma kahi kuai o L. K. Tomy & Co., ma ka Makeke o ke Alanui Moi, i na ku-e o na rula hooponopono a ka Lunahooponopono Meaai, e ikeia ana.

            WING LOCK HONG SOCIETY

                        Ma'o PANG SEE la,

            Kona Kakauolelo ma ka Olelo Haole.

                                    Kelepona 3232.

            Honolulu, Maraki 14, 1918.

            Pakaukau Kuai Helu 32 ame 33.

6286-Mar. 15, 2.

 

NA ALINA A KA MAKANI INO I HAALELE IHO MAHOPE.

 

            LIMA, Mar. 10. - He tonado i kaa mahope loa o ke kikina i maa mua ole ke ikeia no na makani ikaika ka i pa mai me ka ikaika loa ame ka puka'aki ma ka aku la i nehinehi maluna o ke komohana akau o Ohia, e oki ana i kekahi wahi laula ma kona alahele, oiai ia e pa ana me ka ikaika a haalele iho la mahope i ka poe make a i lukuia e kona inaina.

            Ma ka po aku la i hala, oia mau ka poino o na uweaolelo i ulupaia iho a mokaki ilalo, aka nae, ma na lono i hiki e loaa mai na apana mai e hoopuni ana o ke emi loa he umi poe i ikeia ua make, he heluna lehulehu aku i hoehaia, a no na waiwai hoi ua koikoi na poina i hanaia.

            He eha poe i make ma Van West i hoikeia mai a he lehulehu i hoehaia. O ke kaona o Continental, Ohio, ka i hoikeia mai ka Papu Wayne, Inidiana mai, ua luku holookoaia, aka aohe hoakaka ma ka lono kelekalapa mailaila mai no ka poino o kekahi poe malaila. He wahi kaona uuku ia o 1200 kanaka.

            Oia ano lono i loaa mai maluna o na uweaolelo i hoopoinoia e hoakaka ana ia no ka plahalaha loa o na wahi i hoopoinoia. O ka laina kaaahi ma ka hoakaka a na luna o na kaona e hoopuni ana i keia kulanakauhale, ua oi aku a emi mai no poino i hanaia e ka makani.

 

MAKE KE KAKAKUOLELO MUA O KA OIHANA KAUA MOANA.

 

            BOSTON, Mar. 10.- Ua make manei ma ka la aku la i nehinehi o George van Leugerke Meyer, ka lunaleka nui mua malalo o ka Peresidena Rusavela, a kakauolelo hoi o ka oihana kaua moana malalo o ka Peresidena Taft, no na ia lehulehu i hala ua nanaia aku kona ma'i loihi'e hiki mai ana i kona hopena. A oiai aia mau no kona mau la o ke ola ana malalo o ke kanaona makahiki, he ole nae kona i piha me ka hana, ma na hana o ke aupuni, na hana ma na aupuni e, a ma ke ano he luna aupuni ma Wakinekona.

keia kulanakauhale ma ka la 24 o Iune,

keia kulanakauhale ma ka la 24 o Iune,

1858, a ua hoonaauaoia ma ke kula nui o Havada, malaila i loaa ai ka inoa kiekie na ke kanaka o na hana akeakamai i ka 1879. Ua komo oia i kekakhi oihana ma ke ano he kanaka kalepa a he kahu malama waiwai mai kela makahiki mai ahiki i ka 1899.

 

HE KANIKAU NO MARY KELIIWAIWAIOLE BACLE.

 

Kuu wahine hoapili i ka Uanoe,

            Manai lehua, makani kilioopu,

Makani kilioopi anu o Waialeale,

            Maua me kuu wahine e noho ai;

Mai ka hale malu halau loa a ke ao,

            E komo aku ai i kahakai o Po'ipu,

Wawa loko kupinai i ke aloha,

            Au ana au i kahi e loaa ai;

O kuii wahine ua nalowale iho nei,

            E hoi mai-e!

 

Aloha ka lae o Makahuena,

            O ia lae a maua e pili ai,

O ia mau lae a kuu wahine e hele ai,

            E nele ana kona maalo hou ana;

Ke lei la paha oe i na lehua o Kemamo,

            O ia uka, home kau i ka iu,

Ke ku nei ke aloha me ka manao,

            Manao au o ka makua o a'u kama,

I na kamalei hoi a maua e,

            E hoi mai-e!

 

O pa'heahe ke leo o kuu wahine,

            Ile leo e wale ia ke pa o nei;

Ka wawahi nei i ko maua hale,

            Ka leo o ka hanehane wa i ke pili;

E ma 'pu ana i ke kumuhana aumoe,

            Me he leo la no ke kahuli i ka wao- e,

Waonahele hihia loko i ka minamina,

            I ka paumako ia oe e noho nei;

Pukui wale ana au i ka aloha,

            E hoi mai-e!

 

Pukuilua o muuhewa ia nei,

            O kanikau a kuu wahine helela,

Hele aku la i ke ala makamaka ole,

            I ke ala a ke kuukuu lei a'ula;

Ua ike oe e ka ua haalokuloku,

            I kuu wahine wailiula i ke kula-e,

Ku ae nei ka manao pihoihoi,

            Ake ana au o kuu ike aku ia oe;

Hope hew ana au o ko kino wailua,

            E hoi mai-e!

 

                                    WIILIAM BACLE.

            Koloa, Kauai, Mar. 1, 1918.

 

HE KANAENAE ALOHA NO KUU MAMA HELE LOA - E, MRS. MARY K. BACLE.

 

Kuu Mama i ke one o Po'ipu,

            Kahi a kaua e aloalo ai,

Hele mai ka nalu a nui,

            Mea ole ia i kuu mama hoomanawanui,

Ke nono nei au me ke kaumaha,

            No kuu mama i pauaho mai.

 

Eia aku nei paha oe me Hiku,

            I ka nahele i walea au kuu mama,

I ke kai leilehua i lei no kuu mama,

            Ke lei nei no au i ke aloha e,

Aloha. E hoi mai kaua e pili,

            Ua anu ka home, ua haalele mai oe

                        ia'u.

 

Ke hoonana ae nei i ko aloha,

            Pehea la ia e pau ai,

E ha'ina e ka waimaka hanini mawaho,

            I ike aku no i ka uwe ana iho,

Kuu mama e, hoi mai, kaua e.

            Auwe, kuu aloha paumako ia oe e.

                                   

                                    WILLIAM BACLE.

Kaloa, March 12, 19918.

 

NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I MARAKI 9, 1918.

 

Apela, Miss Rose                 Kahale, Miss Edna

Au, Miss Alice                          K.

Apua, (k), 2                           Kakalia, Mas. Chas

Alapai, Miss Esther              Kalahiki, Mrs. Mack

Aheana, Mr                           Kawaalea, Miss So

Ahia, Mis Annie                       phia (2)

Hailele, Mrs. Mary               Kamakele, Kalii

Haia, Mrs Samuel                Kamaka, Mrs M

Humeku, Mr                                     Kanae, Mr. Frank

Hawelu, Miss Ka-                Kooholau, S Ioane

    lani                                              Kawela, Mrs Annie

Helehie, Mrs                         Kealoha, Mrs Min-

Kaanaana,     Miss                    nie

    Luisa                               Kealakai,       Miss

Kaina, Mr Charles                     Mary

Kaiapa, Mary                        Keaew, Mr. Wm

Kanahi. Miss Annie             Lonokapu, H K

Kaua, Mrs. Helen                 Lokai, Mr

    Joseph                             Manu, Miss Katha-

Kauhi, Mrs Julia                      rine

Kahaipo, Mr. Kaai-                         Mahelona, Sam W

     hua                                Puha, William

 

 

EHA MA KA ULIA KAA OTOMOBILE.

 

            Ma khi he hookah mile mai *  mai, ma ka auwina la o ke Saba* la i hala, i halawai ae ai kekahi * eha me na ulia poino mamuli o ka * ku'iia ana aku o ko lakou kaa * bile e kau ana e kekahi otomobile * aku, a holo pahu'a aku la ahiki i * hooku'i ana i ka aoao kiekie o ke ala nui.

            Ua pau kela poe i eha, i ka hoih* a mai noloko o ka halema'i n ka lapaa * ia aku o ko lakou mau palapu, a he i * kahi nae o lakou i kukonukonu loa ha poino i loaa iaia, he wahine haole e Mrs. Harry A. Harris ke inoa, ua hai i kona wawae me kekahi lima, a no k* nui ae o na ohua, aole i kukonukonu * lakou eha, a ua huli hoi aku no * no ko lakou mau home.

            O ka moolelo e pili ana i ka ulia * mobile i halawai ai kela mau ohia ae la ma ke poino, peuei no ia:

            Ma kela auwina la Sabati e huli * ana o Mr. Charles MaeEachern me * na wahine ame ka laua keiki, ame Mrs. Harris no Ewa, maluna o ko lakou k* otomobile, a ma kahi i halawai ai * ka uila poino, ua oili aku la he kaa otomobile o na koa e huli hoi ana no * lehua.

            Me ka hooka'ulua ole iho o kela kaa hope, ua hoao aku la kona kiakaa e h* mahuahua i ka holo o kona kaa, e p* mamua o ke kaa o ke kanaka o Ewa, ua pono no hoi paha'ia hoao ana in a * makaala oia i ka pili loa o na kaa a elua i kahi hookahi, aole nae pela, *a pono holo wale no oia i kona kaa a mamua o ke kaawale ana aku mamua o ka lua ke kaa, ua hooku'i aku laka huila akau mua, o ke kaa o na koa, me ka huila hema mua o ke kaa o Mr. MaeEachern, a ka ia aku la kea kaa otomobile mua, me ka holo ana aku a hoo ku'i i ka aoao mauka o ke alanui, me ka pau o ke aniani pale oua o ke kaa i ka nahaha, me ka eha hoi ka poe apau maluna o kela kaa; o kahi nae o ka laki, in a ha haahaa aku ua aoao o ke alanui, in a ua kahuli kela kaa, a ma opopo ole hoi ka hopena e kau mai ma luna o na mea maluna o ua kaa nei.

            Ma ka oleloia, i ka wa i ike mai ai na aliikoa maluna o ka lakou kaa otomobile, i kela poino, ua hoopaaia ka holo o ka lakou kaa, a hele okoa mai la he elua mau aliikoa, a hoike ae la i ka ili ana aku o na ahewa ana maluna o lakou, me ko laua hoike ana mai no hoi i ko laua mau inoa, alaila haalele iho la i kela poe, me ka lawelawe ole mai i na hana e hoea ai ka poe i eha no ka hale ma'i.

            Ua waiho malie kela poe pela a * hapaha hora mahope mai i hoea mai ai kekahi mau kaa otomobile, a na ia mau kaa i hoihoi mai ia lakou no ka Hale ma'i Moiwahine.

 

MAKE LOA HE HAOLE ME KA LUAOPELE.

 

            I kulike ai me kekahi lono meah* o ka loaa ana ae i ka Nupepa Star Buletin o ka Poakahi nei mai Ililo mai he haole malihini no Detroit, Amerika mai o W. A. Shryer ka inoa, ka i make * kiwawe loa ma ke Sabati iho nei * haki he iwakalua-kumahahi mile * ke kaona aku o Hilo maluna o ke ala nui e holo ana i ka lua o Pele, i ka * i haki ai ke kuila e ika ai i ke kaa a haule ke kaa iloko o ka auwaha maha * i ke alanui. Ua haki ka lima o ka wa hine a ua eha pu me ka whine Kepa* kauwa a la*a; I ke keikekana uuku a laua ka i pakele i ka eha.

            Ua kamaainaia keia haole e ko Hono lulunei poe, pela ka moolelo, ma ka la 20 o Ianuari aku nei i hala ua haiolelo ka oia mamua o ka Ahahui Hoolaha Nupepa. He persedena oia no kekahi ahahui Amerika ma Detroit, a ma kela makahiki aku nei no ka kona kuai ana i kana mau mea hana apau a hole ma la i Hawaii nei.

            He mau pule kakaikahi aku nei ka i hala oiai oia e makaikai ana i ka lua * pele, ua loaa iaia kekahi mau palaoa mamuli o kona haule ana ma ke ka* o ka luapele ma kahi he kanaha kap*  ke kiekiem e ole wale no ka e paa i * kahi pohaku oioi in a ua haule loa i*  i ka lua.

 

PAKELE KE OLA O KEKAHI BEBE OPIOPIO.

 

            I na makua e holo ana maluna o ka laua kaa otomobile, ma ke ahiahi o ke Sabati aku nei i hala, a i ka wa i kaalo ae ai ma kahi i kauia o ka papa hoo* ma ka aoao o ke alanui Moi, mauka ae nei o Palama, i kiia mai ai he pu pa* pana e kekahi mea i maopopo ole, e pa ana mahope o kela papa, a lele mai ia ka poka a ku ma ka helehehena o ke ** iki uuka a Mr. and Mrs. Arthur  Ho*  e hii ana iloko o na lima o ka makuahine.

            Ua ku aku ka poka o ka pua panapa* i ke kihei i owiliia ai o ke bebe a puka me kakahi aoao, me ka pahi a ana o k* poka ma ke poo maluna ae o ka pepe* hema.

            I na no ke k pono mai o ka poka *  poo o ka bebe, in a ua make iloko o ** manawa pokole loa, aole nae pela, * uuku loa kahi o ka poinom mamuli * mai no nae o na ulia pomikai.

            Ua hoikeia ae kela hana ki pu i ka oihana makai, a ma ka heleia ana * e huli a e nana pono i ka mea nana * pu i ki mai, aole he mea i loaa aku * ma ka oleloia, o kela iho la ka elua * na manawa i kiia mai ai he pua pa* pana e kekahi mea hope mai o ka * pa hoolaha, me kela wahi hookahi * a puka ka poka ma ka kale o ke * otomobile.