Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 11, 15 March 1918 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

 

 

HE MOOLELO NO

TAZANA

-: A I OLE :-

Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

 

Hele e kala kahiko i loaa ai ka manao ia Jene Pota e ninau @ kona kokoolua i kahi i loaa ai iaia o ka puuwai daimana e lewalewa ana mai ka a-i aku o Tazana, eia nae aole hoao @ iki aku e ninau, a oiai o kela ka manawa maikai kupono loa e hoopauia ae ai kona pohihihi, ua kuhikuhi @ oia i ka puuwai, a wehe ae la o Tazana i ke kaula mai a-i ae, a haawi mai la i ka puuwai e nana ke kaikamahine opio.

            Jene Pota e noke la i ka milimili, ua maopopo iaia o @kekahi o na puuwai kumukuai pipii, a ua hanaia hoi e @ poe loea akamai loa ma ka hana pili i na mea hookahi ke ike la no hoi oia, he elua mau apana o kela puuwai a he hiki wale no ke hemo.

            @ malie iho la o Jene Pota ma kekahi wahi o ka @ a he oiaio, ua hemo ae la na apana o ua puuwai la waiho wale ae la imu ona, he elua mau apana, aia hoi maloko o  kekahi apana, ke kii o kekahi wahine opio, a maloko hoi o ka lua o ka apana, ke kii o kekahi kanaka i kulike loa me ka mea e noho aku ana imua ona.

            Mahope o ka nana pono ana iho o Jene Pota i na kii elua maloko o na apana o ka puuwai, i nana mai kona hana ia a ana o ua kanaka nei pu kekahi e kiei aku ana, me ka @ me ke kahaha, no ka mea o kela no ka manawa mua loa a Tazana i ike ai i kela mau kii, a lalau aku la oia i ka puuwai iloko o ka lima o Jene Pota, me ka noke loa ana iho a ka nana, ka mea hoi nana i haawi aku i ka ike i ke kaikawahine, o kela ka mua loa o ka manawa a keia kanaka i ike kela mau kii, maloko o ka puuwai.

            Elike nae me ka poha ana mai o na kukuna malamalama ka la i ke kakahiaka, pele iho la i loaa aku ai ka noonoo na Jene Pota, mamuli o ke kulike o ka helehelena o ka mea maloko o ke kii, me ko keia kanaka ahiu oloko o na ululaau akua o Aferika, ma kona koho, he hoahanau ponoi paha ka ia no Keoni Kele kona, a i  ole, he keiki paha nana.

            No kekahi mau minuke kela nana malie ana a Tazana i na kii maloko o ka puuwai, ia wa i wehe ae ai i kana eka pua, e kuu ana maluna o kona kua, a wehe ae la i na pua apau a waiho iwaho, a malalo loa o ke eke, unuhi mai la oia i kekahi mea palahalaha i wa-hi ia i na lau laau. Me ke akalele loa i wehewehe malie ae ai oia i na lau laau, ahiki i ka hemo ana ae o ka mea i wa-hiia, eia ka he kii, alaila kuhikuhi aku la kekahhi manamanalima i ke kii maloko o ka puuwai, haawi aku la oia i ke kii ia Jene Pota e nana mai.

            Me ka piha i ke kahaha, me ka pohihihi pu, i nana aku ai o Jene Pota i ke kii a Tazana i haawi aku ai iaia, e hoohalikelike ana hoi me ke kii maloko o ka puuwai, ua like loa ma na ano apau, aole he wahi ano e iki o kekahi i kekahi, a ke nana mai la hoi oia i keia kanaka e noho aku la ma kona aoao, ua kulike loa ma na ano apau.

            Ia Jene Pota nae e noke la i ka nana ahiki i kona alawa ana mai i ke kanaka kamahao oloko o ka ululaau, e nana pono aku ana o Tazana iaia, aia hoi ma na lehelehe o ua kanaka nei na huaolelo i makaukau loa e kamailio mai, aole nae he hiki, ua uwepa ia aku ia a paa, i kau a mea o ka hiki ole ke kamailio i ka olelo a keia kaikamahine.

            No ka hoike ana mai nae i kana mea i noonoo ai no kela mau kii kuhikuhi iho la o Jene Pota i ke kii maloko o ka puuwai, a pela hoi me ke kii iluna o kekahi pepa nui, alaila kuhikuhi mai ana ia Tazana, e hoike okoa mai ana, i ke kulike loa o kela mau kii me ia; aka noke wale ae la no ke poo o Tazana i ka luli, me ka hoopinana ana ae i kona mau poohiwi, alaila lalau hou aku la i ke kii e paa ana i na lima o Jene Pota, a owili hou ae la a paa i na lau laau, me ka hoihoi ana aku ma kahi mua i waiho ai iloko o kana eke pua.

            No kekahi mau minuke, ilalo wale no ke poo o Tazana kahi i kulou ai, oiai hoi o Jene Pota e noke ana i ka nana i na kii maloko o ka puuwai, me ka lolelole pu ana i ua puuwai nei, malia o loaa aku iaia kekahi mau mea e hiki ai ke akaaia ai kekahi meahuna pohihihi, a mahope iho o kona noonoo akahele ana, i ulu mai i kona manao koho, o na kii ana e ike la, he mau kii ia no keoni Kelekona ame ka Lede Alika, a o ke kumu o ka loaa ana i keia kanaka ahiu, no kona hoea ana ma kela hale ma kahakai, a lilo mai iaia.

            Iaia nae i noonoo ae ai no ke kumu o ke kulike loa ana o keia kanaka ahiu oloko o ka ululaau me ke kii o Keoni Kelekona ma ia wahi, hiki hou ole aku la iaia ke noonoo, oiai he ninau pohihihi loa ia e hiki ole ai i kona wahi naauao ke akaa ae.

            O ke kulou hoi ia o Tazana ilalo ahiki i ke aea ana ae o kona poo iluna, nana hou mai la ia Jene Pota, he o ia mau no ke pohihihi o kela kaikamahine, koe wale no nae ke koho ana aku ua p Tazana, ua lilo kela mau kii i mea hoohialaai i ka manao o keia kaikamahine.

            No kele nana pono loa aku i Tazana ia Jene Pota, manao iho la oia, ua makemake paha ke kanaka ahiu e hoihoi hou aku i kona waiwai, nolaila kau ae la oia i ka puuwai iluna me ka haawi ana aku ia Tazana, me ka lalau ana aku non hoi o ua o Tazana i ka puuwai, a hookomo ae la i ke kaula gula ma kekahi wahi i hookawaleia no ke kaula, a hoolei mai la ma ka a-i o Jene Pota.

            Ua lilo kela hana a Tazana i mea hookahaha loa aku i ka manao o Jene Pota, me ka iuliluli ana iho o kona poo, a e hoomaka ae ana kekaho lima ona e lalau, no ka wehe ana i ka puuwai, hopu e aku la nae o Tazana i kona mau lima a puliki malie iho la, i ole ai ua kaikamahine nei e aohe ae i ka puuwai i haawiia aku la iaia.

            No kekahi manawa ko Tazana puliki malie ana i na lima Jene Pota, ua hokuu ae la oia, a ma kahi o ko Jene Pota @ ae i ka puuwai mai kona a-i mai, elike me kana i maloko mua i, hapai ae la i ua puuwai nei, a honi iho la, me he @ la e hoike okoa mai ana oia, i kona piha me ka olioli no ka la makana, a oiai he naaupo haalele loa o Tazana i ke ano @ kanaka, noonoo wale iho la no oia, he mea maikai paha @ ka honi pu ana aku i ka puuwai, lalau aku la oia, a @ iho la me ka waiho malie ana aku no ma ka a-i o ke kaikamahine opio.

            Ke uhi mai la ke ano ahiahi iloko o kela manawa, nolaila @kuhi hou aku la o Tazana i na huaaai e ahu mokaki mai @ o ko laua nei haula hou aku la no ia ai, no ka mea he aole wale aku no ka hana i koe, oiai ke poeleele mai la.

            Mahope o ko laua ai ana a maona, alakai aku la o Tazana Jene pota noloko o ka papa’ihale ana o ke kukulu ana, @ ka manawa mua loa ma kela la, akahi no a komoliia mai ka manao maka’u a hopohopo iloko o Jene, no kona palekana me kona hoomamao ana aku iaia iho mai ia Tazana mai.

            No Tazana nae, ua lilo na hora kakaikahi o kela la, ana i @hala ai i kona manawa me keia kaikamahine maemae a huapala i mea e lilo ai oia he kanaka okoa loa. Ke hoomaopopo la no oia i ke kaokoa loa o kona mau ano apau puu ko kela kaikamahine mai, aka naem he hookaho mea o loaa iaia, o ia no kona hana ana aku i na mea apau e hookamoliia aku ai ka manao o keia kaikamahine, ana i aloha aku ai me kona naau apau.

            No ka hooiaio ana aku imua o Jene Pota, aole ana mea e maka’u ai no ka palekana o kona moe ana ma ia po, unuhi ae la o Tazana i kana pahi, a haawi aku la i ua o Jene Pota, me ke kuhikuhi ana aku, e hoi noloko o ka hale, a e hoopau loa oia i kona manao maka’u.

            Lalau mai la o Jene Pota i ka pahi, a hoihoi aku la noloko o ka hale, me ka noho ana iho ma kahi i hanaia o ka mauu a nolunolu, a moe iho la no hoi o Tazana mawaho o ka hale, a pela ko laua moe ana ma ia po, ahiki i ka oili hou ana mai o ka la, ma kekahi kakahiaka ae.

            Ma kela puoho ana ae a Jene Pota, ike ae la oia he hiona malihini kana e nana aku ana, a mahope iho o ka hoi pono ana mai o kona noonoo maikai, akahi no oia a hoomaopopo iho, eia ka oia iloko o ka ululaau, a ua palekana hoi, mai ka hoopoinoia aku e na holoholona ahiu.

            Puka mai la oia iwaho o ka hale, no ka nana ana ia Tazana, aole kona hoopakele, eia nae aole no ia he mea nona e maka’u ai, o kana noonoo wale no, ua hala aku paha oia, no ke kii hou ana i mau huaai no ko laua aina kakahiaka.

            Ke ike la no oia i ka mae o ka mauu mawaho o kona papa’ihale, e hoike mai ana iaia, o ko Tazana wahi ia i moe ai ma kele po, a no kona hilinao hoi maluna o kela kanaka, pela i hiki ai iaia ke hiamoe oluolu ahiki i ke ao ana, me ka nele loa o ka maka’u iloko ona no ka poino.

            Ua ike pono o Jene Pota i na ano o keia kanaka, o kona mau manao hopohopo, ka maka’u ame ka weliweli, no ka hoopilikia aku o keia kanaka iaia, ua auhee aku ia elike me ka nalohia ana aku o ka pouli o ka po, a iaia e ku la ma kela wahi, aole i lilo ka liona ame naholoholona ahiu e ae iloko o ka ululaau i mea nana e maka’u ai, oiai he manaoio mau kona,aia no kona hoopakele ma kekaho wahi kokoke loa, e hoea mai ai oia iloko o ka manawa i makemakeia ai kana mau hoopakele ana.

            E nanea ana no nae ua o Jene Pota i ke ku, a heaha la ia alawa ana aku iluna o ke kumulaau, aia hoi, iho ana no o Tazana mai kekahi laau aku, ua hele hoi omua o kona alo a piha i na huaai, a me ka piha hoihoi o ka makee i holo okoa aku ai o Jene Pota imua, a pahola aku la na lima no ka lawe ana mai i na huaai hele a pala memele ihele a ku ke ahua ma ke alo o Tazana.

            Ia Tazana i nana mai ai i ke kaikamahine opio, o ka hoihoi, ka hialaai o na hiona hiki mua ia, ana i heluhelu mai ai ma na maka o Jene Pota, he haawina hoi ana i ike ole ai ma ka la aku i hala.

            No ka manawa ekolu, i noho like iho ai o Tazana me Jene Pota e ai i na huaai, no ko laua aina kakahiaka, a oiai nae lau e ai ana, ua ala mai la kekahi manao iloko o Jene Pota, heaha ana la na mea a keia kanaka e hana aku ai maluna ona. E hoihoi hou aku ana anei oia iaia imua o kona makuakane ame na hoaloha, a i ole e malama ana no paha iaia iloko o ka ululaau. ina no ua manao keia kanaka e malama iaia ma kela wahi, aole no ana mea e ae e hana mai ai, o ka ae wale mai no o ka makemake o ka mea ana i noho aie ai i kona ola.

            O ka Jene Pota mea e ike maoli la no iaia iho, aole he mea e ae a kina moomoo e uilani ae ai, oiai ua nui na huaai oloko o ka ululaau, e noke ai oia i ka ai, me ka pololi ole, a eia hoi keia kanaka ma kona aoao, i makaukau mau e molia aku i kona ola, no ka hoopkele ana mai iaia nei, a ma ke ano nui ke olelo ae, aia ka hauoli iloko o ke kaikamahine opio, no ka noho mai o kela kanaka ahiu ma kona aoao.

            I ka pau ana o ko laua nei ai ana i na huaai, ma kela kakahiaka, ia wa i kii aku ai o Tazana i kana pahi, i hunaia e Jene Pota malalo o ka mauu, o ke kumu paha i poina loa ai kela kaikamahine, i ka pahi a kona hoopakele, mamuli no ia o ke auhee ana aku o ka maka’u mai iaia aku, oiai oia e kau mai ana i kona pono maluna o keia kanaka malihini.

            I hakalia no a paa kela pahi, ma ka aoo o Tazana, ia wa o haawi mai ai oia i kekahi hoailona ia JenePota e uhai aku mahope ona no kahi o ke kumulaau e ku ana, aole no hoi a Jene hoole aku, aka hana aku la oia me ka mea a kela kanaka i kauoha mai ai, a iaia i ku aku ai ma ka aoao o Tazana, o ka hopu mai la no ia o kekahi lima, a hii aku la iluna, o ka hoomaka aku la no ia e pinana noluna o ke kumulaau.

            No ka manawa mua loa, akahi no a loaa aku ka ike ia Jene Pota, e hoihoi ana keia kanaka iaia imua o kona mau hoaloha; a hoomaopopo koke iho la oia, i ke ano e o kona noonoo, me he mea la ka hoi, ua loihi kona noho ana me keia kanaka, oiai ke minamina loa la oia, i kona kaawale mai iaia aku.

            No kekahi mau hora, maluna wale no o na laau ka laua wahi e hele nei, o ke kumu nae o ko laua lohi, mamuli no ia o ka hele malie o Tazana, i loihi ai kana manawa e milimili ai i kela mea maemae iloko o kona lima, a e hoopilimai ai hoi ma kona aoao.

            I ko laua nei hoea ana ma kekahi kahawai, hookuu aku la o Tazana ia Jene Pota e inuwai, a malaila i hoomaha ai laua no hookahi-hora, me ko laua ai hou ana no hoi i kekahi mau huaai, a Tazana o ka hele ana aku e ohi mai na kumulaau mai.

            Ua hele no hoi a aneane e napoo ka la, hoea aku la laua nei ma kahi malaelae e ikeia aku ai ke ku mai i ka hale ma ka aekai, alaila kuhikuhi aku la o Tazana i kahi o ka hale. Oiai aia na manao mahalo o ka hoomaikai iloko o Jene Pota no keia kanaka, lalau ae la oia i ka lima o kona hoopakele, me ka hoike okoa ana mai, ma kekahi hoailona, ua makemake oia e alakai aku iaia imua o kona makuakane, a hoike aku, o keia ka mea nana i hoopakele i kona ola, a i kiai hoi iaia mai na poino mai, ma ka po aku i hala, a i hoihoi mai iaia maluna o na kumulaau; aka i ka noonoo ana ae o Tazana, he kanaka ahiu oia, a he poe kanaka hoi kela no ke au malamalama, he hana hoohilahila mai iaia kona hoea ana aku me kela kulana, nolaila huki mi la oia i kona lima, mai ka paa ana a Jene Pota, me ka hoole ana aku, ma ka luliluli ana o kona poo.

            Puliki okoa mai la o Jene Pota i na lima nana i pulama iaia iloko o kona mau hora o ka maka’u ame ka weliweli, me ka hapa pono ana ae hoi o kana nana ana maluna o na maka o Tazana, a kaua no e ka mea heluhelu e koho ae ai, me he mea la e hoike okoa ae ana o Jene i ka nui o kona kaumaha, ke kaawale aku oia mai kona koopakele mai, aole nae he lulliluli hou mai o ke poo o Tazana, a no ka hoike okoa ana aku i ka mea nui iloko o kona puuwai, lele okoa aku la o Jene Pota iluna, a honi aku la i kona hoopakele me ka hilahila ole, me ka namunamu liilii ana ae hoi i keia mau huaolelo Ua eha au i ke aloha ia oe.”

            Oiai laua e lulumi ana iloko o na kipona waianuhea o ke aloha kekahi no kekahi, ia wa i lohe aku ai laua i ke kani alapine mai o na pu mai kahi mamao mai, o kela ka mea nana i mawehe ae i ko laua puili ana, a nana aku la no kahi o ka hale e ku mai ana, aia hoi ike like aku la laua i ka oili ana mai o Mr. Pilipo iwaho, a o ka wahine Paele ke ukali mai ana mahope ona.

            Aole o laua nei ike aku i kahi i ku ai na moku, ua alaiia mai e na kumulaau, aka kuhikuhi aku la o Tazana, no kahi o ka pu i kani mai ai, me ke pa’i ana ae ma kona umauma, e hele oia e nana i kee kumu i kani mai ai o kela pu, a ua maopopo ia Jene, aia ka makee iloko o keia kanaka, no ka pono o kona mau hoa kanaka, nolaila aole ana au’a hou ana aku iaia e noho pu mai, aka lele hou aku la oia iluna ono, me ka honi hoomau ana, me ka pane hou ana ae i keia mau olelo: “E kaawale ana kaua, aka mai poina i ka huli ana mai a loaa au ia oe.”

            He mau minuke pokole ia a laua o ka lulumi hou ana iho, o ka nalo hou aku la no ia o Tazana noloko o ka ululaau, a huli hoi aku la no hoi o Jene Pota no kahi o ka hale e ku mai ana, me ka wahine Paele, ua ikeia mai la keia, aole nae ma ke ano e hoomaopopoia mai ai o Jene Pota oia, aka mamuli o ka poeleele, a me ka hapopo pu o ka ike o ko Pilipo maka, ua kuhihewa loa oia he liona, a kauoha aku la i ka wahine Paele e hoi hou laua i ka hale, mamua o ka pau ana aku i ka liona, i ka ai ia.

            I ka lohe ana no o ka wahine Paele, i ka huaolelo liona, aole an kakali mai i kona hoa, aka holo aku la oia elike me ka mama apau i loaa i kona mau wawae, a iloko o ka manawa pokole, poholo ana oia iloko o ka hale me ke pani ana mai i ka puka a paa.

            O ka holo aku hoi ia o Pilipo a hoea no kahi o ka puka, i wehe aku ka hana, ua paa i ke kilou ia mai maloko, ke nole la oia i ke ku’iki’i me ka ikaika, e kahea okoa aku ana i ka wahine Paele, e wehe mai, o pau auanei oia i ka ai ia e ka liona, aohe wahi mea a wehe iki ia aku o ka puka, ua kuhihewa loa ka wahine Paele, o kela nakeke mawaho mai o ka puka, no na maiuu loloa ia o ka liona, e noke aku ana i ka uwa’u, i wahi e hemo ai ke pani o ka puka, elike me ka ua wahine nei i lohe mua  ai, i ka hana a ka liona, ma ka po mua loa a laua me kona haku wahine, i noho kokoolua ai maloko o kela hale.

            No kela piha loa o ka wahine Paele i ka maka’u, ua maule aku la oia, a pau mai la ka lohe ana i ka nnoke aku o Pilipo i ke khea, e wehe mai i ka puka, i komo aku ai oia iloko.

            Alawa mai la ka Pilipo nana ana ihope, ke ike mai la oia i ka hookokoke loa aku o ka mea ana i manaoio ai he liona, a i wahi nona e pakele ai, ua lele ae la oia e hopu i ka lohelau o ka hale, a mamuli o ka hooikaika ana, e kupaka ana hoi i o a ia nei, kau aku la kona mau wawae iluna o ke kaula e kaula’iia ai o ka lole, aka nae, no kona kaumaha loa, ua moku mai la ke kaula, a haule aku la oia ilalo me ka huli o kona alo iluna.

            Iloko o kela manawa i hoomanao mai ai o Pilipo i kana mau mea i lohe mau ai no ka liona i ka manawa ka e hele mai ai a ike i kekahi mea ua make, aole oia e hoopilikia iho na, nolaila moe lolo malie iho la oia me ka hoao ana e uumi malie i kona hanu.

            Ua ike mai o Jene Pota i kela noke o Pilipo i ke kupaka, e kau iluna o ka hale, a pela ka haule ana iho ilalo, a moe malie, me ka noke okoa ana ae o ua kaikamhine nei i ka akaaka, a me ia ano no ona, a ku ana ma ka aoao o Pilipo me ka ninau ana aku:

            “E aha ana oe e Pilipo maanei?” wahi ana me kona noke hou ana ae i ka akaaka.

I kela lohe pono ana mai o Pilipo i ka leo o Jene Pota, kaakaa ae la kona mau maka, me ka awiwi ana ae e ku iluna, a hooho mai  la:

            “O oe anei keia e Jene Pota?” wahi ana me ka noke ana ae i ke kuwakuwai i kona mau maka.

            No ka pane ma ko Jene aoao, hopu okoa aku la oia ma ka lima o Pilipo, akahi no ua kanaka nei a manaoio iho, eia ka o Jene kana mea i kuhihewa ai he liona, a me ka leo o ka mea i piha me na manao hoomaikai no ka halawai hou ana me ke kaikamahine, a lakou apau i manao kuhihewa ai, ua pau i ka ai ia e na holoholona ahiu oloko o ka ululaau, ninau mai la oia:

            “Maihea oe i hoea mai nei? ihea kou wahi o ka nalowake ana ?”

            “Aole e hiki i a’u ke pane aku i kau mau ninau lehulehu i ka manawa hookahi, e kakali hoi paha a pau ae ia ninau, alaila ninau hou mai!”

 

MOKUNA XXI

 

PAAPIO KEKAHI ALIIKOA I NA PAELE.

 

            Ma keia wahi e hookolo aku kaua e ka makamaka heluhelu, mahope o ka meheu o na aliikoa Palani, e alakai la i ko laua mau kanaka noloko o ka ululaau, no ka huli ana ia Jene Pota.

            Ma ke ano nui ke olelo ae, o ka manaolana mua iloko o lakou, no ka loaa aku o kela kaikamahine, a hoihoi mai iaia me ke ola, ua auhee aku ia, mahope o ko lakou noke ana i ka huli ialoko o ka ululaau no kekahi mau hora, a ua manao maoli no kekahi o na lukanela koa nona ka inoa o ka Lukanela Anola, e kauoha aku i kona mau kanaka, e hulihoi aku no ka moku, o ka nana aku nae, i ka helehelena kaumaha o ka Poropeka Pota, ame na waimaka i ka halo’ilo’i okoa mai na lihilihi aku o Mr. Kelekona, pela iho la oia i hoomau aku ai no i ka hele ana me kona mau kanaka iloko o ka ululaau, me na manaolana poho mau no nae iloko ona.

            O kana e noonoo la, o ia no ka loaa ku o ke kino make o ke kaikamahine nalowale, a i ole o kekahi hapa paha o kona kino, no ka mea ua manaoi’o oia, ua haehae maoli ia no ke kino o kela kaikamahine e na holoholona ahiu.

            Ma kela wahi i koaa mai ai ke kino maule o ka wahine Paele ia Kelekona ma, i hoomaka aku ai ka Lukanela Anola, e mahelehele i kona mau kanaka, no ka lakou mau wahi e hele ai maloko o ka ululaau, aole nae he hana maalahi na lakou ka hele ana, oiai ua hele oloko o ka ululaau a hihipe’a, aka nae aia ka hoomanawanui iloko o lakou, a i ka hoea ana i ka aina awakea, he mau mile uuku loa ka i hele ia e lakou, o ka pau nae o ke aho, a o ka luhi maoli ka mea i loaa i kela ame keia pakahi o kela poe.

            Ma kekahi wahi malaelae i hoomaha nui iho ai ka poe huli, no ka ai ana i kekahi mau meaai, a ma ka hora ekahi o ka auwina la, ua hoomaka hou ka lakou huakai huli ia Jene Pota, ma ia hele ana aku nae a lakou, i loaa aku ai he moali alanui maopopo loa, he wahi i hele mau ia e ka elepani, a mahope iho o ke kukakuka ana mawaena o ka Lukanela Anola, me ka Poropeka Pota ame Mr. Kelekona, hooholo like aku la lakou, malia he mea pono, ka hookolo po;olei ana aku makela moali alanui.

            He alahele kikeekee kela moali iloko oka ululaau, e moe ana no ke kukulu akau, me ka haiki no hoi, nolaila ma ka pakahi wale no e hiki ai ia lakou ke hele, me ka lawe ana ae o ka Lukanela Anola i ke alakao ana mamua o ka huakai.

            O ka Poropeka Pota mahope pono aku ona, a mamuli o kona maopaopa, aole e hiki iaia ke pilipili aku mahope o ka lukanela, a ke hele malie aku nei no hoi ka nui o na kanaka mahope o ka Poropeka Pota.

            Iloko nae o kela nanea o ka Lukanela Anola i ka hele, ua oili mai la he poe kanaka eleele i lako me na meakaua, a lele mai la maluna ona, a mamua o ka hiki ana iaia ke kupale iaia iho, a ke aku hoi i kana pu panapana, ua paa mai la oia i ka hopuia, a kaualako huluhulu ia aku la noloko o ka ululaau. Ma kele manawa nae a na kanaka Paele e kaualako la i ka Lukanela Anola ke noke la oia i ke kahea, a lohe koli’uli’u aku la kona mau kanaka i kela leo, ia wa i holo aku ai lakou imua, me ka haalele ana iho i ka Poropela Pota e kuo’e malie aku mahope.

            Aole i maopopo maoli o keia poe kanaka, ke kumu o kela leo kahea mai ka Lukanela Anola mai, koe wale no ko lakou koho ana iho, he hoailona ia no ka poino, a ia lakou i hoea aku ai na Paele maluna o ka Lukanela Anola, a lawe aku iaia noloko o ka ululaau, aia hoi, kapoo ana no kekahi laau a iloko o ka manawa polole, ua haule makawalu mai la na pu ma kahi alakou e ku ana.

            Oiai ua hoomaopopoia aku kahi o na pua i lele mai ai, mailoko mai no ia o kahi haahaa o na kumulaau, ia manawa i hoohuli ia aku ai na pu raifela ilaila, a hoomaka ku la ke ki ana iloko o ka nahelehele, a i ka hoea ana aku hoi o ka hapanui o na koa Palani, ua oi loa aku la ke ki ana a kela poe kanaka i ka lakou mau pu.

            O keia ke kani ana o na pu, a Tazana i lohe mai ai, oiai oia me Jene Pota e puili ana, ma kahi kokoke i ka hale ma kahakai, a o ke kumu hoi nana i kono mai iaia e waiho aku i kela kaikamahine, a e hele mai e nana i ke kumu o keia kani ana o ka lohe ana.

            Aia ka lua o na lukaneka mahope loa o ka huakai, a i kona hoea ana mai, a lohe i ke kumu o ke kiia ana o na pu raifela, ia manawa oia i kauoha ae ai i na koa, e ukali aku mahope ona, o kona lawe ae la no ia i ke alakai ana mamua o kona poe kanaka, a komo okoa aku la iloko o ka ululaau, a he oiaio, aia mamua pono aku o ko lakou mau alo, he kanalima poe kanaka Paele i lako i na  pua ame na ihe, o ka hoomaka iho la no ia, o ka hoouka ana i kekahi kaua hahana.

            Mai ke kaawale mai ko lakou noke ana i ke kaua e lele makawalu mai ana na pua, mai kekahi aoao mai, a pela hoi na poka o na pu raifela mai kekahi aoao aku, a no ka hapalua hora paha kela noke ana a lakou i ka hakaka, ua auhee aku la na kanaka Paele a pau i ka holo, me ka waiho ana iho i ka lukanela Palani e nana aku i ka poino maluna o kona mau kanaka.

            Ma ka homaopopo ana aku i ka poino ma ka aoao o na koa Palani, he eha o lakou i make, ma kahi o ka umi-kumu-malua i hoehaia, nolaila he kakaikahi wale no ka poe o lakou i koe iho, i loaa ole he manuhe’u maluna o ko lakou mau kino.

            Ua halii iho la ka pouli maaluna o lakou, a o kahi oi loa aku o ka poino, o ia no ko lakou hoaa ana i kela moali alanui, e pololei ai ke lakou huli hou ana aku ihope. Aole he hana e ae no ka pono o ka poe ola ame ka poe i hoehaia, o ka hoomoana wale aku no ma kela wahi, nolaila kauoha ae la ko lakou alakai, e hanaia kekahi wahi no lakou e noho ai, ma ka okioki ana aku i na laau loloa,a pakuku mai ma kela ame keia aoao e hoopuni ai ia lakou, me ka ho-a ia ana hoi o kekahi ahi, i loaa ai ka malamalama no lakou e hana aku ai me ka holopono.

            I ka ike ana o ke alakai o kela poe koa, ua palekana lakou mai na holoholona ahiu aku, a mai na kanaka Paele mai hoi, kauoha aku la oia i na mea apau e hooluolu, me ka hoonoho ana he mau koa kiai, no ka makaala ana i ke ola o ka poe e hiamoe ana, aia a huli mai ka uwaki a kekahi mau koa, alaila ku aku ana ia mau koa hou, pela iho laka lakou hana ana ahiki wale i ke ao ana ae ma kekahi la mai.

            Mamuli o kela ahi i ho-a ia, a hui pu iho hoi me ka honi ana mai o na holohololona ahiu i ka ea kanaka, ua hoopuniia kahi a kela poe e hiamoe ana e na holoholona ahiu, a o ko lakou mau leo kuwo, ua hui pu ae ia he hookahi ke kuwo ana me ka leo oka poe iloko o ka ehaeha, mamuli o na palapu i kau aku maluna o ko lakou mau kino.

            Ma ka manawa i hopuia mai ai ka Lukanela Anola e na kanaka Paele a huki ia aku noloko o ka ululaau, aole i kakali iho kela poe, no ka hui pu ana mai me ko lakou mau hoa, ma ka hoouka ana i ke kaua, aka ua hoihoi pololei loa aku lakou iaia no ko lakou mau kauhale a haalele no i ka nui o lakou, e kaua me na haole.

            Ma ka hoea ana aku o ka Lukanela Anola, me na Paele nana e lawe ana iaia no ka puka-pa o ke kulanakauhale o na Paele, ua ikeia mai la ko lakou hoea ana aku, ia manawa i hoopihaia ae ai ka lewa me na leo huro o ka piha ohohia o na kane, na wahine ame na kamalii, i kau a mea o ka huoli, no ka hoea ana aku o kekahi o ko lakou enemi ino loa, o ia hoi ke kanaka ili keokeo.

            I kela komo pono ana aku o ka Lukanela Anola iwaena o na pauku laau, a noke aku la i ka hahau maluna o kona kino, me ka haehae ana i kona lole a weluwelu, iloko nae o ia mau hana hoomainoino apau, aole i hoike ae ka Lukanela Anola i kekahi hoailona o kona ehaeha, aka aia oia ke nonoi la i ka Mea Nana oia i hana, e lawe koke aku i kona ola, i pau ae ai ka ike ana i na ehaeha o ke kino.

            Aole nae i hookoia mai kela leo nonoi a ka Lukanela Anola, e kau koke mai ka make maluna ona, no ka mea ua kipakuia aku la na wahine, e hele ma kahi e, a e pau hoi ko lakou hookau ana aku i na hana hoomainoino maluna o ke pio, no ka mea he hana hoomainoino okoa ae no ka na kane i makemake ai e hookau aku maluna ona.

            Alakai loa ia aku la ka Lukanela Anola no kekahi pou nui i kukuluia, a malaila i huhoa ia aku ai kona kino, a paa i kela pou, kahi e hiki ole ai i kekahi kino kanaka ke hoopakele ae, o ka make wale no ka hopena e kau aku ana maluna ona.

            No ka ike ana o na wahine, ua loaa ia lakou kekahi meaai ono loa, nolaila lawe ae la lakou i na ipuhao kupa kanaka a ku iluna o na kapuahi, ke ho-a e mai la no kekahi poe i ke ahi, no ka hoomakaukau e ana, a ke hoomakaukau mai la hoi kekahi i na papa ame na pahi, e okioki aku ai i ka i’o o keia haole i lilo he pio na lakou, me ke kau aku no nae o na manaolana, e huli hoi aku ana na kanaka kaua i koe iloko o ka ululaau, me kekahi mau pio hou, e ku a kaula’i maoli ai kekahi mau i’o mo ka wa nele i na meaai.

            O ke kakali hoi ia o kela poe ahiki i ka huli hoi ana mai o ka nui o na pukaua, ua hoomaka hou ka hulahula ana o ua poe Paele nei, e holo kaapuni ana ma kahi i hoopaaia ai o ka Lukanela Anola, i ka pou laau, a me ka nui ehaeha i nana mai ai oia i ka hana a kela poe, a oiai ua uluahewa kona noonoo, o lana mau mea e ike mai la, he mau helehelena me na lehelehe nunui, me na kula pepeiao hoi e lewalewa ana ma na pepeiao o na kane ame na wahine, a e hulahula ana hoi kekahi poe me ke olohelohe o ko lakou mau kino, a oiai o keia ka mua loa o kekahi lahuikanaka ana i ike ai,  manao maoli iho la no oia, ua pau kona noonoo maikai, a ua kokoke loa mai hoi ka make maluna ona.

            Oiai no nae ka Lukanela Anola e hoomanawanui ana o na ehaeha i kau aku maluna o kona kino, mamuli o na hana hoomainoino a kela lahui kanaka iaia, ke hookokoke loa mai la ka poe hulahula iaia, a hou okoa mai la hoi kekahi poe i ka lakou mau ihe, a ku ma kona mau lima, alaila pili iho la kona mau maka, me ka uumi ana i ka eha, he mea kau la a pua’i ae he leo uwe mai iaia mai, aole, ua makemake oia e hoikeike aku imua o keia poe, he aliikoa Palani oia, he mea hoi i maka’u ole i ka make, iloko o ka lakou mau hana ku i ka hoomanawanui iki iho kaua e kuu makamaka heluhelu no ka hopena e kau aku ana maluna o ka Lukanela Anola, a e huli hou ae kaua ihope, a nana ia Tazana me Jene Pota.

            Ma kela manawa a Miss Jene Pota e puili mai ana ia Tazana, a e noke mai ana hoi i ka honi ma ka ihu o kona hoopakela, ke kanaka mua loa nana i hookomo aku i ka manao hoohihi me ke aloha, iloko o ua kaikamahine opio nei, aole loa o Tazana i hoohewahewa i ka manao o kela kani ana mai o ka pu a laua i lohe aku ai, aka he hoailona ia no kekahi poino, a no ka haawi ana aku i kana mau hoopakele ana, a mau kokua ana hoi, no ka pono o kona lahui kanaka, aole oia i nana ae i na mea apau, o ka mauna wale aku no iaia iho, no ka pono o ka poe iloko o ka poino, nolaila ma kela haalele ana aku a ua o Tazana ia Jene Pota, ua holo koke aku la oia a paa kekahi lala laau, o kona hoomaka aku la no ia e holo, me ka mama apau iloaa iaia maluna o na kumulaau, no kahi ana i lohe aku ai i ke kani o ka pu.

            No kekahi manawa pokole nae kela hele ana aku a ua o Tazana, ike iho la oia, he mea makehewa wale no kona hoomau ana aku i ka hele pololei ana no kahi e kani alapine mai ana ke kani ana o na pu, no ka mea aole oia i hoohewahewa no ka hooukaia ana i kekahi paio hahana ma ka aoao o na Paele me ko lakou mau enemi, aka e hele pololei loa ana oia no kahi i ku ai o na kauhale o ka poe Paele, ina ua paapio aku kekahi poe ili keokeo ia lakou, alaila he hana pono nana, ka hoopakela ana ae ia lakou mai ka make mai

(Aole i pau).