Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 12, 22 March 1918 — Page 5

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HE MOOLELO NO

TAZANA

A I OLE

Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

            Na ka põe i pau i ka make, aole he mea hiki iaia ke kokua @ no ka poe hoi i holo a pakele no ko lakou mau ola, aole @ hoolui hou ana aku iaia iho, aka no ka poe i lawe-@ aia malaila kona ake nui e hoopakele ia lakou, pela @ oia i hele pololei aku ai no kahi o na Paele.

            Na kekahi mau manawa lehulehu aku i hala, ua ike pono @ i na hana a kela lahui Paele i na kanaka o ko lakou @ a lakou e lawepio mai ai mai ka lakou mau huakai @ no ka akau, e lawe ana lakou a hoopaa i kela pou @ a mamuli o ia kamaaina, ua maopopo loa, aole he loihi @ @ ka manawa e hoopaaia ai o kekahi paahao, o kona @ aku no ia a make, a pau knoa i'o i ka ai ia e kela @.

            Aole o tazana i hoao e hoopakele i kekahi o kela mau @ no keia po nae ana e holo pololei nei no na kauhale @ ka poe Paele, aia ka manao paa iloko on a, in a no kona ike @ i kekahi kanaka ili keokeo elike me kona ano, ua hoopaapioia e kela lahui kanaka, alaila e hoao aku ana oia e @ i knoa ola, elike me ka hiki iaia ke hana.

            Ua uhi iho la ka pouli ma na wahi apau o ka aina, oiai me ua hele oluna o na kumulaau a kamaaina i ua o Tazana ua like pu ia pouli me he ao la iaia, a no kekahi manawa loihi kela hele ana aku a ua o Tazana, aia hoi, ike aku @ @ i ka malamalama o kekahi ahi, ma kona aoao akau, a hoomanao mai la oia, he ahi paha kela i ho-aia e na ka maka ili keokeo elua o ka hele ana e huli ia Jene Pota, oiai aole oia i maopopo no ka lele ana mai o na kanaka oluna o ka mokuahi Palani iuka, aka nae aole on a nana aku no kela ahi, ke kamoe pololei loa la no kana hele ana no na kauhale o ka poe Paele.

            O kela malamalama a Tazana o ka ike ana aku, he ahi ia a na koa Palani o ka ho-a ana, mahope o ke auhee ana aku o na Paele, elike me ka kaua i ike mua ae nei.

            Me ka puahia nui kela holo ana mai a Tazana, kau ana oia maluna o ke kumulaau i kamaaina iaia i ka hakilo aku i ka hana a na Paele, a iloko o kona mau manao pihoihoi, no kona lohi loa paha, ike aku ma ioa i kekahi kanaka ili keokeo ua hoopaaia ke kaula ma kahi o ka pou laau, aole he wahi mea a onioni ae.

            Noho iho la ua o Tazana nana, in a paha he wahi manaolana kekahi no ka hoopakele ana i ke ola o ka ea i hoopaaia i ka pou, ke ole oia i make mua, o  ka mea nae nana i hoike mai iaia, aole i make ua kanaka ili keokeo nei, o ia no ka pau ole o ka hulahula ana a na kanaka aka ke hookokoke loa mai la nae, i ka manawa no ka hou ana aku i ka pahi iloko o kona puuwai.

            Ke hookoke loa mai la ka poe hulahula i kahi i hoopaaia ai o kal akou pio, a hemo like ae la hoi ka lakou au pahi iwaho, no ka okioki ana aku i kona kina, nolaila aole he wa hou aku no ka hoopakele ana ae i ke ola o kela kanaka, o kela wale no, ia manawa i wehe ae ai o Tazana i ke kipuka o kana kaula a kowaliwali ae la iluna o ka lewa, oiai aia oia iluna loa o ka piko o ke kumulaau kahi i ku ai a hoomaka ae la e kahea me ka leo nui, elike me ke kahea ana a na mapu.

            Ua hoopuiwa a hoohikilele koke ia ka noonoo o na kanaka Paele i ka lohe ana aku i kela leo nui, ia wa i ku malie iho ai ua poe nei, o ka manawa nae ia i haule iho ai ke kipuka o ke kaula a Tazana, a paa ana kekahi Paele, o ka hukiia aku la no ia iluna o ke kumulaau me ka hikiwawe loa. a ia kaakaa ana ae hoi o na maka o ka Lukanela Anola. ike mai la oia i ka pii o keia kino kanaka. mamua pono mai o kona alo, me ka maopopo ole iaia, o ka mea nana e huki ana iluna.

            Ke nana malie la na Paele i ko lakou hoa, me ka piha i ka maka'u me ka weliweli, a i ka manawa i nalowale aku ai iloko o ka lau o ke kumulaau. ua hiki hou ole iho la ia lakou ke hoomanawanui, o ka hoomaka nui aku la no ia e holo, me ka haalele ana i ka lakou pio, ma kahi i hoopaaia ai.

            He kanaka koa a wiwoole ka Lukanela Anola. aole i lilo na hana hoomainoino a na Paele maluna o kona kino i kumu nona e hopo iho ai i ka make, aka nae, iaia i lohe aku ai i kela leo iluna o ke kumulaau, ua hoopiha koke ia mai oia me ka weliweli. mamuli o ka hoomanao ana iho, ua kokoke loa kekahi gorila nui ma kela wahi, e haehae liilii ia mai ai kona kino.

            No kela manao. he gorila ka mea e oili mai ana, ua haka pono loa aku la ka nana ana a ka Lukanela Anola, ma kahi i nalowale aku ai o k kino o ka Paele, ke lohe la no oia i ka nakeke mai o ka lau o ka laau, a iloko o ka puiwa me ka hikilele. aia hoi haule pololei mai la ke kino make o ka Paele. mamua pono aku o kona alo, a he mau sekona pokile olohelohe hoi kona kino mailuna mai o ke kumulaau, me ka hele pololeiana mai imua on a.

            He poino nui keia a ka Lukanela Anola e noonoo aku la. na kokoke loa mai maluna on a, nolaila aole e hiki iaia ke upo'i hou iho i kona mau maka, aka ke nana pono loa la oia i keia kanaka malihini, o ke ano holoholona, a me ka pane ole mai no hoi he hookahi huaolelo, ua wehe ae la o Tazana i kana pahi. a hoomaka mai la e okioki i na kaula i hoopaaia ai ka Lukanela Anola i ke kumulaau. a no ka nawaliwali, ua aneane maoli ua lukanela nei e hina ilalo, ua paa aku la nae na lima wikani o Tazana iaia. a i ka hemo ana o na kaula mai ke kino aku o ka Lukanela Anola, o ka auanio ae la no ia o Tazana, a hoomaka aku la e hele no kahi o ke kumulaau. me ka hoomaka ana aku e pii iluna o na lala elike no me kana hana mau.

            Ke hoomaopopo la no ka Lukanela Anola. aia oia ke laweia la noluna o ke kumulaau. me ka maopopo ole iaia o kona wahi e laweia la. a no ka nawaliwali o kona kino. i kau a mea o ke kahe nui o ke koko, ua maule iho la oia iluna o ke kua o kona hoopakele, ana nae i ike ole ai i kela manawa. ke laweia la oia no kahi o kona palekana.

MOKUNA XXII

            I ke ao ana ae ma kekahi la mai. mahope iho o ka hoaumoe ana a na koa Palani maloko o ka ululaau, o ka hana mua loa a ka Lukanela Kapena i kauoha aku ai i kona poe kanaka kino ikaika i loaa ole he eha ia lakou, o ia no ka hele ana e huli i ka moali alanui a lakou o ka hele ana mai a halawai ai me na paele, e hoouna ana hoi ia lakou ma kela ame keia wahi, a iloko o na minuke he umi, ua huli hoi hou mai la na poe nei a hioke mai la i kahi i waiho ai o ka moali alanui pololei.

            Aole he mea hou aku a lakou e kakali ai, aka o ka hoomakaukau iho la no ia e huili hoi aku no kahakai, a oiai he eono poe i pau i ka make. he hana lohi loa na lakou ka hoea ana aku i kahi o ko lakou moku i ku ai. aka nae me ka hoomanawanui no i hapaiia ai ka poe i make. a pela hoi ka hoomanawanui pu ana o ka poe i eha. a hele no hoi a hoea i na @ o ka auwina la. hiki aku la ka Lukanela Kapena me Kona poe kanaka i kahakai.

            No ka poropeka Pota nae ame Mr. Kelekona. iloko o ka popilikia a laua i alo ai. ma ka po aku i hala, pela kela huli hoi ana mai me ka pololi, ame ke kaumaha pu no ka loaa ole o kekahi wahi moali e hookolo aku a mahope o ka meheu o Jene Pota, ua hoauhee koke ia aku ia mau ano apau mai ia laua aku. no kamea ma kela oili ana aku a lakou iwaho o ka ululaau, o ka mea mua loa a ko laua mau maka i ike aku ai, oia no o Jene Pota. e ku mai ana mawaho o ka hale, a elike me ke keiki i aloha i kona makua, pela iho la o Jene Pota i holo mai ai, a puliki aku la ma ka a-i o kona makuakane, a no ka manawa mua loa, mahope o ko lakou hooleleaia ana aku no kela aina waoakua, akahi no ua kaikamahine nei a hookahe aku i kona mau waimaka, aole no ke kaumaha. aka no ka hauoli, i kela ike hou ana aku i kona makuakane.

            Ua hoao no ka Poropeka Pota e uumi i kona manao kaumaha no kana kaikamahine, ua hiki ole nae, nolaila oia pu kekahi i hoopulu iho i kona mau papalina, me na kulu waimaka nunui, oiai oia e puliki ana ia Jene Pota.

            O ka lulumi hoi ia o ke keiki me ka makuakane ahiki i ka mao ana ae o ko laua manao kaumaha, ia wa i alakai aku ai o Jene i kona makuakane no kahi e ku mai aia o ka hale, a no ka haawi ana aku hoi i manawa maikai loa no ka Poropeka Pota, e lulumi ai me kana kaikamahine, ua haalele mai o Mr. Kelekona ia laua, a kokua aku la i na koa Palani, ma ka hapai ana i ka poe make, no kahakai, kahi a ka Lukanela Kapena i waiho iho ai i kona poe kanaka, a haawi aku la i ka hoailona i ka poe oluna o ka moku. e kii mai iaia. no ka waiho ana aku i kana hoike imua o ke kapena, e pili ana i kana huakai.

            No kekahi manawa ko Mr. Kelekona noho ana me na koa Palani, huli hoi mai la oia no kahi e ku aku ana o ka hale. aia hoi iloko o ua kanaka nei ka mano hauoli, no ka mea ua pakele mai ke kaikamahine ana i aloha ai, mailoko mai o ka make, a iaia i hookokoke aku ai i ka hale, oili ana no o Jene Pota iwaho, ia manawa oia i holo koke  aku ai imua. no ka haawi ana mai i kona lima akau o ke aloha. no keia halawai pu ana o laua.

            I kela ike ana aku hoi o Jene Pota ia Mr. Kelekon. ua holo okoa aku la oia no ka hui pu ana me kela hoaloha. a me ka leo o ka mea i hoopihaia me ka olioli, pane mai la o Mr. Kelekona, mahope iho o ka lalau ana mai i ka lima o Jene Pota :

            "E hoomaikaiia ke Akua. no keia halawai hou ana o kaua e Miss Pota," wahi ana. me ka minoaka ma kona mau papalina. "E hoike mai. pehea oe i huli hoi mai ai me ke ola imua o kou mau hoala?"

            "Mamua o ko'u hoike ana aku i na mea e pili ana no'u iho, e ae mai e Mr. Kelekona. e haawai mua aku au i ko'u mahalo ia oe. no kou kiai makaala i kuu makuakane. no ka mea ua olelo mai nei o papa ia'u. ua hana aku oe i na mea apau e pono ai oia, ia oukou maloko o ka ululaau. O ka mea au i hana aku ai no kuu makakane. he aie ia e hiki ole ai maua ke hookaa aku."

            Iloko o kaia kuka'i kamailio ana mawaena o laua. ke hoomaopopo mai la o Mr. Kelekona. ua kaokao ae ke ano o Jene Pota. mai kela ano kahiko ana e hoomaopopo mau mai ana maluna on a. nolaila o kela noonoo iloko o ua kanaka opio nei. e hoike mai i ka meahuna a kona puuwai, ua uumi malie iho la no oia. malia no kekahi manawa kupono okoa aku, ia wa oia e hoike mai ai no ka nui o kona aloha i ua o Jene Pota.

            "Ua uku pono ia mai ua. mamuli o ka ike ana aku. eia oe iloko o ke ola kino maikai, a o ka mea oi aku o ka hauoli a'u ke kamailio aku ai ia oe. o ia no kou halawai hou ana me kou makuakane aloha.

            "Ma ka maua huakai noloko o ka uluaau me na koa Palani. aole e hiki ia'i. ke hoakaka ae no ka nui palena ole maoli o ke aloha o kou makuakane no kana kaikamahine. Ua manao au la. o ke aloha o ke kane no kana wahine o ka mea oi aku ia. aole nae pela ka'u i  ike ai no kou makuakane ; a in a aole oe i loaa hou iaia. manao no au. ua makaukau loa oia e molia aku i kona ola iloko o keia ululaau, manmuli o na hoomanao poina ole ana nou e Miss Pota."

            He mau mea lehulehu ka Jene Pota i makemake ai e niinau mai, aka nae mahope iho o kona noonoo ana. ua uumi malie iho la oia i kona manao, no ka mea, aole paha he hana maikai nona ka hoike ana mai nona iho e noke ana i ka akaaka. a i ka hooheno me kala kanaka olohelohe oloko o ka ululaau, oiai hoi o Mr. Kelekona, ame kona makuakane, iloko o ke kulana kaumaha e pili ana iaia nei.

            "Eia i hea kela kanaka oloko o ka ululaau nana i hoopkele ia oe e Mr. Kelekona? Nokeaha kona mea i hoi hou ole mai ai?"

            "Ke hoopohihihi loa mai nei oe e Miss Pota ia'u ma kau ninau. Owai ke kanaka au i manao ai?"

            "O kela kanaka no hoi nana i hoopakele ia oe mai ka make mai i ka liona maloko o ka ululaau. oia hookahi no ka mea nana i hoopakele ia'u mai ka laweia ana e kekahi gorila pilikua."

            "O ke kanaka hookahi no anei ia nana i hoopakele ae i kou ola?" wahi a Mr. Kelekona me ka kahaha. "E hoakaka piha ai i ke ano o kou hoopakeleia ana?"

            "E hoike mua mai hoi paha oe, in a paha ua halawai hou oe me ua kanaka nei, no ka mea iaia o ka hoihoi ana mai ia'u. a kokoke i ka hale nei. i kona lohe ana no i ke kani o ka pu. ua haalele iho la oia ia'u a hoomaka aku la e holo a o ka'u i koho aku ai. ua hele aku oia e hoopakele ia oe ame papa."

            Aia ka fini âme ka makemake nui iloko o Jene Pota e lohe hou i na mea e pili ana i kona hoopakele, a ke hopohopo loa la oia. no ka halawai o ua kanaka nei me ka poino, aka ma ka Mr. Kelekona pane. e loaa ai ka maha i kona noonoo ame ka ole.

            No ka manawa mua loa i komo aku ai ka manao hoohuoi iloko o Mr. Kelekona, o ka loli i loaa i keia kaikamahine ana i aloha ai. mamuli no ia o ka halawai pu ana o Jene Pota, me kela kanaka olohelohe oloko o ka ululaau. alaila komo koke mai la no ka manao lili iloko on a no kela kanaka nana i hoopakele i kona ola. a o ia kana o ka pane ana mai:

            "Aole makou i ike iaia." wahi ana o ke kamailio ana mai me ka malie. "Malia paha, ua hoi pololei aku oia no kahi o kona puulu. o ia kela poe o ka lele kaua ana mai maluna o makou." wahi hou ana. me ka maopopo ole uae o ke kumu nui o kona kamailio ana mai i na mea o hoinoino ana i ka mea nana i hoopakele ia lakou apaou mai ka make mai, koe wale no. mamuli o kona manao lili, me kona aloha no keia kaikamahine opio.

            "Aole loa he pololei o kena manao ou e Mr. Kelekona,: wahi a Jene Pota me ka nana pono ana mai maluna o na maka o Mr. Kelekona. "Aole oia i hui pu aku me kela poe ino, no ka mea he poe Paele lakou. a he kanaka ili keokeo hoi kela kanaka, a am ak'u mau mea i hoomaopopo nona, oia kekahi kanaka keonimana."

            No kela pane a Miss Pota. e pai ana i ke kanaka ahiu me ke kapa ana iaia he keonimana, luliluli ae la ke poo o Kelekona iloko o Kona manao pohihihi no ke kapa ana aku o Jene Pota iaia he keonimana. alaila pane ae la :

            "O ka mea au e olelo mai nei he keonimana oia, ma ka'u ike nona. he hapa holoholona oia nomoko o na uluaau. Aohe mea hiki ia kakou ke hoomaopopo no kona ano maoli. koe wale no, aole loa he hiki iaia ke kamailio i kekeahi olelo a na lahui malamalama : a ma na mea hoonani maluna o kona kino. ua hoike okoa mai kela kanaka, oia kekahi o nakanaka hihiu o ke Komohana."

            Ke kamailio aku nei o Mr. Kelekona me ka wikiwiki loa. e hoao ana hoi e hoohulihuli i ko Miss Jene Pota noonoo. mai kana mau mea i noonoo ai no Tazana. alaila hoomau hou mai la ua o Mr. Kelekona i ke kamailio ana :

            "No na haneri mile o hoopuni nei ia kakou. aole loa he poe kanaka o na lahui kanaka o loaa ia kakou. aka he poe ahiu wale no : nolaila no kekahi o na lahui ahiu kela kanaka. in a alole ia no ka lahui Paele nana i hoopoino mai i ke kahi mau koa Palani. aka noloko o kekahi lahui okoa aku i like ka hihiu me kela lahui Paele ae la.:

            "Aole loa o'u manaoio he hookahi huaolelo au e kamailio mai nei o ka lahui o kela kanaka : e hoea mai ana no i ka manwa. ana e oili mai ai, ia wa auanei oe e ike iho ai i kou kuhihewa. Mamuli o kou maopop ole i kona ano, pela oe i kamailio mai ai i na olelo maikai ole i pili ana iaia. a mamuli no hoi o ko'u ike pono, pela au e olelo aku nei, he keonimana maoli oia."

            He kanaka oluolu a keonimana o Mr. Kelekona, aka nae, mamuli o ke kupale o Jene Pota ma ka aoaoa o kela kanaka oloko o ka ululaau. ua hooiia aku ka manao lili oiloko on a. no ua kanaka nei. ka mea hoi nana i hoopoina ae no kona noho aie ana ia Tazana no kona ola, a hoopinana ae la kona mou lehelehe iluna. me ka hoopuka ana mai i keia mau olelo :

            "Malia paha ua pololei kau mea i manao ai no kela kanaka e Miss Pota. aka he mea makehewa wale no ko kaua noke ana i ke kamailio no kekahi kanaka a'u i ike pono ai i ka ai i ka i'o o ka liona, me ka hoomo'a ole. Ke ole au e ka ai i ka i'o o ka liona, me ka hoomo'a ole. Ke ole au e kuhihewa, he kanaka eepa kela i nele i ka noonoo maikai, a no kona opulepule, ua lawaia mai oia a kiola maluna o keia aina. e hiki ole ai iaia ke hoomanao hou mai no kakou, a o ia ka'u e olelo aku nei ia oe e kuu hoaloha. e hoopoina loa ko kaua noonoo hou ana nona? Ma kekahi olelo ana ae ea, he holholona ahiu oia noloko nei o ka ululaau."

            Aole o Jene Pota i pane hou mai, aka aia nae iloko on a ka hoowahawaha me ka hoihoi ole no ke kanaka nana i hoinoino wale aku i ka mea ana i aloha aku ai, a i nana mau aku ai hoi iaia. he hoopakele iloko o ka wa o ka pilikia.

            Mahope iho nae o kona noonoo akahele ana, ua hoihoi hou mai la oia i kona manao ahewa mua no Mr. Kelekona. no ka mea malia elike no me ka Mr. Kelekona mea i ike aku ai mawaho o kela kanaka ahiu ame ke ano o kana mau hana. pela i puka ae ai kela mau olelo mai iaia mai. aka maloko aku nae o ua kanaka ahiu nei. ua piha oia me ka maemae ame ka oiaio. a he kulana keonimana kona ma na ano apau. i loaa ole aku i kekahi poe kanaka i hoonaauao maikai ia.

            Huli hoi like aku la o Jene Pota me Mr. Kelekona noloko o ka hale. aia nae iloko o ka noonoo o Jene na mea e pili ana no kona hoopakele, in a paha no ke kau like aku me lakou maluna o kekahi mokuahi, phea la. e lalau okoa ana no paha kela kanaka i kana mau meaai me kona mau lima a aki-ku ana hoi i ka i'o pipi elike me ka ai ana a na holoholona, a ua lilo hoi ia i mea e naka ai kona kino me ka haalulu.

            I ke komo ana aku hoi maloko o ka hale, hoi loa aku la a nolunolu, aia hoi kona hanu ke pipapina'i la, a iaia i paa ae ai maluna o kona umauma, aia hoi, pa aku la ka puuwai a Tazana i haawi makana mai ai iaia, ia wa i wehe koke ae ai ua o Jene Pota. a nana iho la. aia hoi na kulu waimaka nunui ke halo'ilo'i mai la ma kona mau lihilihi. a oiai ke kau okoa mai la kona hoomanao ana no ke kanaka nana mai kela puuwai, palulu okoa ae la oia i na lima ma kona mau maka, alaila puana ae la i keia mau huaolelo :

"He holoholona anei kuu hoopakele? Ina he holoholona oia a he kanaka paha, he mea uuku loa ia i ko'u noonoo. no ka mea ua laa kuu puuwai ia oe wale no, ke kanaka mua loa nana i a'o mai ia mea he aloha."

            No ke koena aku o kela la. aole i ike hou o Jene Pota ia Mr. Kelekona. oiai ua noho malie loa oia maluna o kona wahi moe. a na kana kauwa lawelawe e lawe aku i kana mau meaai. me ka hoike ana mai i kona makuakane ma o kana kauwa la. aole he maikai o kona noonoo. mahope iho o kela hoi hou ana aku imua o kona mau hoaloha.

            Ma kekahi kakahiaka ae, ua liuliu iho la na koa Palani. i hiki aku ka nui ma kahi o ka elua haneri, mai na koa a ko lakou mau aliikoa i lako i na meakaua ame na meaai, no ka huili ana i ka Lukanela Anola. Iwaena o na koa. he umi mau aliikoa me elua mau kauka. a ua lawa hoi lakou i na meaai e hala ai he hookahi pule me ka poino ole.

            Mawaho ae o kela mau lako, ua paa pu aku lakou me na manele, in a no ka halawai o kekahi poe o lakou me ka poino, alaila he hana maalahi ka hoihoi hou ana mai ia lakou maluna o na manele. a ma ke ano niu ke olelo ae. aole he mau hemahema ma kela huakai a na koa, aka ua makaukau lakou, a ua lakou hoi ma na ano apou.

            O Mr. Kelekona pu kekahi i komo aku iloko o kela huaka'i a ana koa Palani, ua hele no hoi a kupono ka la i ka lolo, hoea aku la lakou. ma kela wahi i kooukaia ai ke kaua mawaena o na kanaka Paele ame ka poe o lakou i hele mua mai ai, malaila i hoomaha iho ai ua poe lei no ka ai ana i ko lakou aina awakea a oiai aia lakou ma ka moali alanui maopopo loa. nolaila hakalina no a pau ka lakou ai ana. o ka hoomau aku la no ia i ka hele ana imua. a hele no hoi a ka hora elua o ka auwina la. hoea aku la lakou i kkahi wahi malaelae mawaho o ka ululaau, a ike aku la ua poe koa nei i ka waiho mai o na kauhale o ka poe Paele.

            Ma kela wahi, i hooomoana nui iho ai ua poe koa nei, me ka haawi koke ana ae o ka Lukanela Kapena, i kekahi poe koa. malalo o ke alakai ana a kekahi aliikoa. e hele lakou ma ka aoao hikina, ma ke komohana hoi kekahi. a pela ma ka akau, a o ka Lukanela Kapena ame ke koena iho o na koa. ua noho no lakou ma ka aoao hema.

            Malalo o na kauoha a ka Lukanela Kapena, ua hoounaia aku la kela ame keia puali, ma na aoao ekolu o na kauhale o ka poe Paele, e hoopuni ana hoi i ua kauhale nei maloko o ka ululaau. a o ka puali ma ka aao akou ka hope loa e hoea mai ai ma ko lakou wahi. a na lakou e hoomaka mua i ke ki ana i na pu. a i ka manawa e lohe aku ai o na puali e ae, o ko lakou manawa ia e hoomaka like mai ai i ke kiana i ka lakou mau pu. ma na aoao apau. e hiki ole ai i na Paele ke holo no ko lakou palekana.

            No ka hapalua hora kela kakali ana aku o ka Lukanela Kapena me kona poe kanaka, o ka lohe aku i ke kani mai o na pu, aia lakou maloko o ka ululaau kahi i  hakilo pono mai ai i ua Paele. a ke ike mai la no lakou i ka holoholo o kekahi poe mawaho o na kauhale, aia hoi kekahi poe ma na mahinaai a lakou kahi i mahiai ai.

            Oiai no nae lakou nei e kakali aku ana, ia wa i lohe aku ai lakou i ke kani ana mai o ka pu, ma ka aoao akou, a iloko o ka manawa pokole loa. ua kani like mai la na pu mai na aoao mai eha o kela kauhale ; i hoao aku ka hana o na kanaka Paele e mahiai ana e holo noloko o ka hale, ua noke ia aku la lakou i ke ki i ka pu. a pau i ka make. a ua hoea kino mai la hoi na koa Palani iloko o ka pa, a ke noke la i ka luku i na Paele me ka mainoino, aole he ahailono no lakou.

            Mamuli o ka nanea o na Paele, a hui pu iho hoi me ka hikiwawe loa o kela nee ana aku o na koa Palaani, ua lohi loa ka holo ana mai o na Paele e pani i ka puka-pa, mamua o ke komo ana aku o na koa Palani iloko. a ke nana aku ma kela ame keia wahi. he nonanona ia i na koa me na Paele o noke ana i ka hakaka. me ke ku i ka weliweli ke nana aku.

            I kinohi, ua hiki i na Paele ke kupale mai ia lakou i ho. aka i ka wa nae i noke ia aku ai o na pu panapana i ke ki. me na pu faifela. ua like pu me ka haule ana a na kulu pakaua. pela iho la ka lukuia ana o na Paele me ka ahi'ilono ole.

            ua ike aku la an koa Palani i kekahi hapa o ka lole o ka Lukanela Anola. e komoia ana e kekahi Paele. na ia mea i hooi loa mai i ka inaina iloko o na koa. a hooi loa i aku la ko lakou luku ana i na Paele. No na kamalii ame na wahine. ua ae aku na koa Palani e hoopakele i ko lakou mau ola. aka o na kane apaou e loaa aku ana ia lakou. mawaho a maloko o na kauhale. o ka make wale no ka mea i hookauia aku maluna o lakou apau. a i ka wa i heleia aku ai e nana o ka poe i pau i ka make. aole loa e hookahi kane i koe. o ko lakou mau kino make. ke ahi mokaki mai ana ma o a maanei me ke ku i ka manaonao.

            Ua noke ia oloko o na kauhale i ka huli no ke kina o ka Lukanela Anola, aole nae he loaa iki. ua nokeia na wahine ame na kamalii i ka ninau, no kahi i hoopaaia ai o ke aliikoa Palani, a no ka mea paha i hanaia aku maluna on a. aole he hiki i kekahi o lakou ke hoike maopopo mai ; nolaila ua hoo-makaukau okoa iho la lakou no ka hoomoana ana ma kela wahi. me ka hoihoiia ana aku o na wahine ame na kamalii maloko o kekahi mau hale ekolu. malalo o na kiai makaala ana a na koa, a i ka uhi ana mai o ka po, uanohoalii mai la ka maluhia, koe wale no ka loheia aku o na leo kanikau o na wahine a no ka lakou mau kane i pau i ka make, na keiki hoi e uwe ana no ko lakou mau makuakane.

            I ke ao ana ae ma kekahi la mai. ua hoomakaukau koke na koa palani no ka huli hoi ana no kahi i ku ai o ko lakou moku, me na manaolana poho. a o kela mano mua o lakou e puhi aku i na kauhale i ke ahi, ua hoopauia ia manao, a haalele iho la lakou i na wahine me na keiki e noke ana i ke kanikau. eia nae aole he mau pilikia e ae i loaa ia lakou. oiai ua hookoe ia aku ko lakou mau halo. a ua waiho ia aku hoi ko lakou pa. me ka hoopoino ole ia, e palekana ai lakou, mai na holoholona hihiu aku oloko o ka ululaau.

            Ma kela huakai huli hoi ana koa Palani. he umi mau manele a lakou e halihali pu la. he ewalu mau manele no ka poe i loaa he mau eha kukonukonu maluna o ko lakou mau kino, a he elua hoi o lakou i make ; nolaila he huakai kela i piha me ka luhi ame ke kaumaha e huli hoi la.

            Aia la Lukanela Kapena me Mr. Kelekona mahope o ka huaka'i. ilalo wale o ke poo o ke aliikoa Palani e @ ai. no ka mea ua hele oia a piha me na manao kaumaha no ka Lukanela Anola, oiai mai ko laua mau la kamalii mai ko laua pili aloha ana. ahiki i kela kaawale ana o laua, mamuli o ka mauna ana i kona ola. no ka hoao e hoopakele i ka kaikamahine Amerika.

            I loko nae o ka nonoo o Mr. Kelekona o ke kumu oi loa aku o ke kaumaha o ka manao o ka Lukanela Kapena. o ia no ka lilo ole ana o kela make ana o ka Lukanela Anola. mamuli o ka hooopakele ana e ke ola o Jene Pota, oiai ua hoopakele mua ia kela kaikamahine e kakahi mea okoa. mamua o ka paa ana mai o Mr. Anola i ka hopuia e na Paele ; a o kekahi no hoi. o ka hana i make aku ai ua o Mr. Anola. he hana ia mawaho ae o kana oihana. a iaia i hoike aku ai i kona manao imua o ka Lukanela Kapena, luliluli ae la ke poo o ke allikoa Palani, a pane mai la :

            "He mea oiaio no kau i kamailio mai nei. aole i loaa aku ke kaikamahine opio i ka Lukanela Anola. mamua o kona paa ana mai i ka hopupio ia e na Paele. aka nae e hoomanao oe e kuu hoaloha. ua mauna aku oia i kona ole kela kaikamahine. a ua makaukau oia i na manwa apau. e make no ka pono o kekahi, o ka'u mea wale no nae e minamina loa nei. o ia no ko'u make ola ana, no ka hoopakele ana i ke ola o kuu hoaloha. Ina  i maopopo ia oe na ano apau o ka Lukanela Anola, ina aole oe e kamailio mai ia'u i kena mau olelo, no ka mea healiikoa oiaio oia. a he keonimana hoi oia ma na ano apau.

            "Aole i makehwa kona make ana. aka ua haawi mai ia i ka manao koa i makou. elike me kona make ana aku la no ke ola o ke kaikamahina Amerika i malihini iaia, pela no auanei na kanaka Palani apau e mauna aku ai i ko lakou mau ola no ha'i"

            "Aole he pane ma ko Mr. Kelekona aoao. aka iloko nae on a. aia kana mau mahalo kiekie ana no na kanaka Palani.

            Mamua o ka oili ana aku o ka huakai o na koa Palani no kahi malaelae e ahuwale aku ai kahakai. ua ki ia aku la he hookahi pu raifela. he hoailona hoi e hoike aku ana i ka poe oluna o ka moku. ua lohi loa ko lakou hoea ana aku no ka hoopakele ana i ka Lukanela Anola : oiai ua hooholoia mawaena o ka poe oluna o ka moke ame kela mau koa. in a he hookahi kani ana o ka pu. he hoailona ia no ka lohi loa o ko lakou hoea ana aku e palekana ai ke ola o ka Lukanela Anola, in a hoi he elua kani ana o ka pu. ua holopono ka lakou huakai. a in a he ekolu kani ana. aole he mea i ikeia no ka lukanela a i ole paha o na Paele i hoomoana ai.

            Ma ka hoea ana aku o na koa i kahaone e kakali mai ana he edolu mau waapa. nolaila aole he kakali ana. aka ua hoohikihiki ia aku la na koa me ka poe i make noluna. me ke kamailio ia o na olelo uuku wale no mawaena o ka poe oluna o ka moku ame ka puali o na koa o ka huli hoi ana aku. oiai ua maopopo no he huakai keia i piha me na haawina o ke kaumaha.

            I na waapa hoi e hoohikihiki ana i na koa Palani noluna o ka mokukaua. ua hoi pololei mai la o Mr. Kelekona no kahi e ku aku ana o ka hale, ua hele oia a maluhiluhi. oiai he elima la o ko lakou kaahele ana, me ka hoouka ana hoi i kekahi kaua hahana me na Paele. me ka loaa ole he hooluolu maikai ana iaia.

            Ma ka puka e komo aku ai iloko o ka hale. aia malaila o Jene Pota kahi i ku mai ai. a i ka wa i ike mai ai ka iola ana aku o Mr. Kelekona. ia wa i ninau mai ai oia i ka pane ana mai :

            "Nani ka hauoli o ka ike hou ana ia oe e Mr. Kelekona. ua loaa aku anei ia oukou ka Lukanela Anola? Heaka ka pilikia i loaa iaia?"

            "Ua lohi loa ko makou hoea ana aku e Miss Jene Pota." i pane mai ai o Mr. Kelekona me ke kaumaha o kona leo.

            "E hoike mai ia'u, heaha ka mea i hanaia aku maluna on a?" i ninau hou akua ai o Jene Pota.

            "Alaila ua hookauia aku anei he mau hana hoomainoino maluna on a e na kanaka Paele?"

            "Aole i maopop iki ia makou. na mea a kela  poe i hana aku ai maluna on a mamua o kona ana." wahi hou a Mr. Kelekona. me ke kulou malie ana o kona poo ilalo i kaou a mea o ka piha me ke kaumaha.

            "Ma ko'u manaoio maoli. ua pau ke kino o ka Lukanela Anola i ka ai ia. no ka mea he poe aikanaka kela.: wahi a Mr. Kelekona. me ka hoopnana ana ae i kona mau lehelehe me ka phia i ka hoowahawaha. o kekahi kumu paha hoi. no kona lilil i kela kanaka olehelohe oloko o ka ululaau. alaila hoomau hou aku la i kana kamailio ana :

            "Ua paa loa kuu manao i ka manawa o ke kanaka oloko o ka ululaau i haalele iho ai ia oe. ua awiwi koke aku kana hele ana e hoea i kahi o kona puulu. a i hookahi ka haupa lika naa i kekahi o na meaai ono loa i kela poe pegana."

            Aole he kumu e ae o ka hoopukaia ana aku o kela mau huaolelo e Mr. Kelekona, no kalili wale mai no ia ia tazana. no ka nui mahalo o Jene Pota iaia, ka mea hoi nana i hoopakele ae i kona ola a i ke ola o namea hoi nana i hoopakele ae i kona ola. a i ke ola o na mea apau. he mea ole wale no nae ia ia Mr. Kelekona. ke makemake wale la no oia. e hapalapa aku i ke kanaka ana i hoowahawaha ai. me na kihoukohu o ke ano haahaa loa. e komo pu aku aai ka hoowahawaha iloko o Jene pota. ua kuhihewa nae ia manao ana o Mr. Kelekona o ka mea oiaio. ua hou okoa aku kana mau olelo i ka puuwai o kela kaikamahine. alaila ku ae la o Jene Pota a aloeloe iluna, pane aku la me ka hopo ole :

            "Ina he Kino kane ko'u elike me kou e Mr. Kelekona. a pela kour mhoopuka ana mai la i na olelo e hoinoino ana i kekahi kanaka. a kakou apau i noho aie ai. in a ua haawi koke aku ia oe i ka pana'i kupono no na mea au i manao ia nona." alaila huli aku la o Jene Pota noloko o ka hale. a pau mai la kona nana hou ana ia Mr. Kelekona.

            I kela hala ana aku hoi o Jene Pota no kahi o ka hale i hookaawaleia nona ame kana wahine lawelawe. ku wale iho la no o Mr. Kelekona me ka hoka. me ka ike ana iho hoi i kona kuhihewa loa. o ke kamailio ana mai i na olelo e hoehaehaia ai o Jene Pota. a  ia kana o ka hooho wale ana ae no :

            "Ua kapa maoli mai nei no o Jene Pota ia'u i ka hoopunipuni. a ua pololei loa oia. ua hoike maoli aku no au i ka mea oiaio ole imua on a . me kuu manao la hoi he mea ai nona e manaoia mai ai. he kanaka ino loa ka mea nana i hoopakele ae i kona ola, eia ka owau ke ku ana i kahi o kapilikia.:

(Aole i pau)