Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 13, 29 March 1918 — Page 2

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUI KA HANA A

KA ELELE KUHIO

MA WAKINEWKONA

 

Hookomo Oia he Olelo Hooholo e

Lilo o Oahu Nei i Kahua

Kupale Wikani

 

MAOPOPO KA HOLO O KA

            NINAU HOOKAPU WAIONA

 

Hookomo Oia i ka Bila Pono Koho

Baloka o na Wahine ma

Keia Teritore

 

            I kulike ai me ka hoike i loaa mai i honolulu nei, he nui na hana a ka Elole Kuhio e noho mai la ma wakinekona, e hooikaika ana e lilo o Oahu nai, i kahua nui no ka oihana kaua ame ka oihana koa o Amerika.

O keia malalo iho nei ka hoike mai Wakinekona mai, e pili ana i na hana ame na hooikaika ana a ka Elele Kuhio maloko o ka ahaolelo lahui:

            WAKINEKONA, Maraki 15.-Ua hoala hou ae nei ka Elele Kuhio i kana mau hooikaika ana maluna o kana paio, no ka hooholo mai o ka ahaolelo lahui iloko o keia manawa, i kekahi mau hooponopono ahaolelo, e hoolilo ana i ka mokupuni o Oahu i kahua nui hookahi no ka oihana kaua me ka oihana koa no Amerika Huipuia. Ua manaoio oia, me ka nana ole ae i ke kaua maloko o Europa, he hana kupono loa na ka aha olelo lahui, ka lawe ana ae i na keehina wikani, i wahi e loaa ai on a kahua no ka oihana kaua a i mau papu, e hiki ai ke makaukau koke i ka wa e loaa aku ai ke kauoha, no ke kupale ana i na kapakai a Amerika mai Alaska mai a i Panama.

            Mahope iho o ke kukakuka pu ana no kekahi mau manawa me na alakai o ka ahaolelo lahui, ua Hookomo aku ka Elele kuhio iloko o ka hale o na lunamakaainana i ka olelo hooholo malalo iho nei penei.

            "Oiai o ke kahua hoolulu o ka oihana kaua ame na papu kupale o ka oihana koa ma ka Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, o ke kahua kupale nui hookahi ia me na Kapakai Pakipika o Amerika Huipuia ; a

           "Oiai he mea pono loa, e lawe koke ia mai keia kahua a mau papu kupale ma ke kulana makaukau a lako pono, nolaila ano,

            "E hooholoia e kauohaia aku ke komite koa o ka hale a na lunamakaai mana, e ninau koke aku i na luna kupono o ka oihana kaua ame ka oihana koa, a e waiho mai i ka hoike imua o ka hale, i na hooponopono ahaolelo kupono, i wahi e hapaiia ae ai a i ke kulana makaukau a lawa pono, no ke kahua ame na papu kupale ma ka Mokupuni o Oahu."

E hoolohe Koke ia Ana

            Ua Waihoia aku ka olelo hooholo i ke komite koa o ka hale, oiai nae ua komo pu aku no kekahi mau hana e pili ana i ka oihana kaua. Malalo o na hana maa maloko o ka hale, aole i hookaawaleia ka mana o na komite maluna o na hana e waihoia aku ana, aka i ke komite loihi o kona ku ana, iaia e kaa aku ai ka hanohano o ka lawelawe ana mai i na hooponopono ahaolelo.

            Mahope iho o ke kukakuka ana me na hoa o ke komite o na rula, ua loaa aku na hooia ana i ka Elele Lahui, e waihoia mai ana kekahi rula, no ka haawi ana i mamwa e hooloheia ai ka olelo hooholo iloko o ka hale.

            "He nui na mea i makemakeia e hana, no ka lilo ana o Hawaii i papu maoli," wahi a ka Elele Lahui, oiai e kamailio ana no ka olelo hoohole. "O ko'u manao maoli, o ia no ka hapai ana mai i keia hana me ka ikaika imua o na hoa o ka ahaolelo lahui. Eia ke kana ke pahola nai ma ke ao holookoa, a o ka lawelawe ia ae o kekahi hana kupono iloko o keia manawa, he mea auanei ia e hoopakeleiaa ai kekahi waiwai nui, mamua o ka noholii hou ana mai o ka maluhia maluna o ka honua." E hana i na alanui

            Ua hookomo aku ka Elele Kalanianaole he bila kanawai iloko o ka hale, e hookaawaleia ae he haawina o $20,000,000, e hooliloia aku malalo o na kauoha a ke kakauolelo o ka oihana kaua, no ka hana hou ana i na alanui o na mokuaina ame na teritore, i hoopoinoia mamuli o ka oihaua koa. O Senatoa Smith o Maryland kekahi i hookomo aku he bila o ia ano like iloko o ke senate. O na poino i loaa i na alanui ma Oahu, mamuli o na hana o ka oihana koa, ua kau pu aku ia maluna o na alanui o na mokuaina, ma na wahi kokoke i na kahua hoomoana. O keia ka mea i ikeia, no na alanui maloko o Maryland.

 

Ka Pono Koho o na Wahine

 

            E noonoo koke ia ana ka bila a ka Elele Lahui, e haawai ana i na wahine o hawaii i ka pono koho baloka, e ke komite maluna o ka pono koho bloka o ka hale. ua hooholoia ka bila maloko o ka senate. O Senator Shafroth ka mea nana i hookomo ae i ka bila a ka Elele Lahui i hookomo aku ai iloko o ka hale ma ke kau mua o keia ahaolelo, a ua hooholoia e ka hale oluna, me ka hakalia ole. Mamuli o ke noi o ka Elele Lahui, ua lawe ae ka lunahoomalu Baker o ke komite o ka pono koho baloka o ka hale i ka noonoo ana i ka bila: E haawi ana ia i ka mana i ka ahaolelo keloko, e waaiho aku i ka ninau pono koho baloka imua o na mana koho. Maopopo ka Hookapu Waiona

 

            Me ke kanalua ole ke olelo ae iloko o keia kau o ka ahaolelo lahui, e hooholoia ana ka bila hookapu waiona a ka Elele Lahui, e hoolilo ana ia Hawaii i wahi maloo no ka manawa o keia kaua, e haawi ana hoi i ke kuleana i ka poe koho baloka e hooholo, ke pau ke kaua, in a paha hemhea pono ke mau aku ka maloo ana aole paha. Ua waiho ae ke komite teritore o ka hale i ka hoike e apono ana i ka bila a ka Elele Lahui. O Senatoa Sheppard o Texas ka mea nana i hookomo akui i ka bila a ka Elele Lahui iloko o ka senate, a ua aponoia mai hoi ma ka hoike a ke komite no na Mokupuni o ka Pakipika. Aole he hoopilimeaai ma keia bila a ka Elele Lahui. E kauha ana ia e maloo ke teritore no ke kanaka waiwai pela hoi no ka ilihune.

Nemaia ka Maloo o Oahu

 

            A Ole i kulike ka bila mua o ka ahaolelo lahui me ke kauoha i hoopuka koke ia ae nei e ka Peresidena Wilson, e hoolilo ana ia Oahu i mokupuni maloono ka pono o ka oihana koa. Ua nema ia ke kauoha a ka Persidena. I ke kamailio ana maluna o kela kauoha, ua olelo ae ka Elele Lahui. He hooponopono ana keia o ke kaulike ole mamuli o ke kauoha a ka mana hooko. E hoonele ana ia ke kanaka ilihune ma ka Makupuni o Oahu i ka bia a waina paha. Aka e ae aha ia i ke kanaka nui o ke dala e hoomau aku i na makemake apau a kona puuwai. O ke kauoha a ka Peresidena e hoomaloa i ka waiona iloko o keia manawa ,e kaohiia mai ia, ina no kekahi mau kumu e ae, aka no ke ku like ana no ia o na kanaka in a ka Mokupuni o Oahu, ma ke lahua hookahi maluna o ka mimau hookapu waiona.

Napono o na Keonimana

            i ka manawa e noonoo ana ke komite o na teritore i ka bila hookapu waiona a ka Elele Lahui, ua ninau mai ka hope ma Wakinekona, o ka Ahahui Kalepa o Honolulu i na pono o na " keonimana" ma na mokupuni. Ua makemake oia e hooloiia ka bila, i wahi e hiki ai i na keonimana ke lawe mai i ka lakou mau home e inu ai. O ka Lunamakaainana Albert Johnson o Wakinakona, he lala no ke komite ka i kue ikaika no ka ae ia o kekahi hooponopono ahaolelo, e hoopakeleia na "keonimana" o ka Teritore o Hawaii.

            "Ke ku e loa nei au," wahi ana i kahea mai ai. "Ke ku e nai au i kekahi hooponopono ahaolelo a ae ana i kekahi kanaka i maopopo," i ka mea dala ame kona mau hoaloha, e loaa aku a waiona i lakou, a e hoooneleia aku ke kanaka ilihune. Ina i makemake kakou i ka hookapu waiona, e hookapuia ka waiona i na mea apua."

He Hana Kapakahi

            Ua manao ka Elele Kalanianaole, ma ke kauoha mana hooko a ka Peresidena he hookapu wale ana no ia no ke kanaka ilihune, aka no ka poe nui o ke dala , a i maopopo ke ano e loaa ai, aole i kapu ka waiona ia lakoi.

            Ua kamailio laula ia ae maanei nei, o na kanaka lawelawe oihana, a o ka mea nui o ke dala, i hooikaika e hookapuia ka waione ma o ka kauoha la a ka mana hooko, no lakou ponoi iho.

            I wahi nae e hoohikiwawe ia ai ka hooholoia ana o ka bila hookapu waioona ua noi aku ka Elele Lahui i ka Lunahoomalu Clark e ae aku e laweia mai ka bila imua o ka hale mamuli o ke kapaeia ana o na rula.

 

KUAHAUA KA MEIA FERN E LILO KEIA I LA KULAIA.

 

            No ka manawa mua loa ma ka moolelo o ke Aupuni Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, i hoopuka ae ai ka Meia Fern i kana kuahahua pili oihana, e hoolilo ana i keia POalima, ka la 29 o Maraki nei, i la kulaia aupuni, a e hoomaloloia na hana i maa i na la e ae me ka hoolilo ana i keia la i la no ka hoomanao a hoomaikai ana i ka Akua.

 

            He la kulaia keia i manaoia no ke Kulanakauhale a Kalana wale no o Honululu nai, a penei iho ke kuakaua a ka Meia Fern:

Kuahaua.

            No ka waihp ana aku i na hanohano apau, ka hoomaikai ame ke aloha i ke Akua iloko o keia hora o ke kupilikii o ke ao nei, ma kekahi la i hooholo lokahi ia no ka hoomanao ana i ko Iesu Kristo molia ana mai i Kona ola no ka hoopakele ana i na kanaka;

            No ka haawi ana aku i na hoomaikai, no ke kupale ana i na pono o ke kanaka, ame na hana molia i haawi wale ia aku e ko kakou mau hoa kanaka o na kahua kaua o Europa;

            Nolaila, Ano, Owau o Joseph J. Fern, Meia o ke Kuianakauhale a Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii, mamuli o na mana apau i haawiia mai ia u, ma keia ke kukala aku nei au e hookaawaleia ae ka Poalima Maikai, Maraki 29, 1918, ma ke ano he la kulaia no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu e na keena oihana apau ame na limahana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, e na makaainana kupaa apau o Amerika Huipuia, e na kanaka na wahine ame na keiki Kristiano, ame ka poe no apau e hooko ana i na manao i hoakakaia maloko nei maloko o ke kulanakauhale a kalana i oleloia.

            Haawiia malalo o ko u lima ame ke sila i keia la 27 o Marakai, 1918. JOSEPH J. FERN, Meia o ke kulana kauhale a Kalana o Honolulu.

 

            LAWE OKOA HE KAIKAMAHINE KEPANI I KONA OLA.

 

            Ma ke kakahiaka o kaPoaono aku nai i hala, i kulike ai me ka hoakaka a ka Nupepa Garden island, i lawe okoa ae ai ke kaikamahine Kepani nona ka inoa o Yachiya Yotando, i kona ola iho maa ka ai ana i ka laaumake, ma Waimea, Kauai.

            He kaikamahine Kepani kela nona na makahiki he iwakalua kumamakahi, i noho hana aku malalo o ka lunanui o ka mahiko o McBryde, ma ke ano he kauwa lawelawe, a ma ka oleloia, oia kekahi o na kaikamahine ui.

            Ma ke ahiahi aku o ka Poalima, ma ka home no o ka lunanui o ka mahiko kela kaikamahine, a i ka wa i hiamoe ai na keiki a ka lunanui, ua hoihoi aku la kela kaikamahine e hoohiamoe, a i kona kaawale ana mai kana mau hana maamau mai, ia wa i kelepona aku ai oia i Waimea, i kekahi kaa otomobile, no ke kii ana mai iaia.

            Ma ka hora umi-kumamakahi o kela po POalima, i hoea mai ai ke kaa otomobile, a haiawai aku ia me ua kaikamahine nai, ma kahi o ke alanui i hoikeia aku ai ma ke kauoha, a ma ka hora umi kumaamalua o ka po i hoea aku ai ua kaikamahine nai no Waimea.

            Aole i maopopo kona wahi i hoohala ai i kela po, aka ma ka hora elima nae o ke kakahiaka ana ae, ua i ke kunu o kekahi mea mawaho o kona hale, a iaia i hemo mai ai iwaho, i like aku ai oia i kona hoahanau iloko o ke kulana kupilikii.

            Ua kauoha koke ia ke kauka Kepani helemai e nana i ka pilikia p kela maimamahine Kepani, a ma kana nana ana i loike ae ai oia i kona manao, no ka pau o na manaolana no ka hiki ke hoopakele i kela kaikamahine mai ka make mai.

            He manawa pokole wale no, mahope iho o ka hoea ana mai o ke kauka i make ai kela kaikamahine, a ma ke kahaia ana o kona opu, i loaa mai ai ka ike, o ke kumu nui o kona lawe ana i ka laaumake, mamuli no ia o kona hapai, ka mea hoi i kau aku au ka hilahila maluna on a, no kana mea i hana ai.

 

            HE HOIKEIKE O NA LIO.

 

            Mawaho ae nei o Kapiolani Paka, iloko o na la e malamaia ai o ka hoikeike fea Teritore, mai ka la 10 aku ahiki i ka la 15 o ka mahine o Iune, e ikeia ana ka hoikeike lio, ka mua loa hoi i malamaia ma Hawaii nei, e nele ole ai ka piha o na mea apau me na manao ohohia no keia hana.

            E hoopaaia ana na lio o kela ame keia welo, i hoakoakoaia a a kahi hookahi, maloko o na wahi i hookaawaleia no lakou. E malamaia ana ke kaihuakai o na holoholona, me ke komo pu o na ekake, na hoki ame na io, na lio huki kaa, ame na lio holo lealea, o na ano welo like ole, e komo pu ana na lio o ka puali kaualio o na koa, na lio polo ame na lio o na kaiki paniolo pipi.

            Ke upu ia aku nei e hookomo mai ana na mahiko like ole i na lio e hoohanaia nei ma ia mau mahiko no keia hoikeike o na lio, a ua loaa mai na hooia ana, e hookomo nui o na lio mai kela ame keia kahua hoomoana mai.

            Iwaena o ka poe i hookomo e ae i ko lakou mau inoa ame ka lakou mau hoikeike i pili no na lio, o ka H. C. & S. Co., ka i hookomo ae he mau lio Hawaii me na lio o na aina e mai, mai na lio huki kaa a na lio holo lealea. O C. H. Judd kekahi i hookomo ae i kana mau mea hoikeike, pela me W. H. Rice, Kauka L. E. Case, D. P. R. Isenberg, ke upu ia aku nei e nui ana na kanaka hanai holoholona o na lio kaulana e hookomo mai ana i ka lakou mau lio na ka hoikeike ana.

           He kiaha makana ka i haawiia ae e Ernest Brecht, o Lahaina, Maui, no ka hoikeike o na lio Hawaii holo lealea, a ua manao ke komite, i wahi e loaa ai ka olelo hooholo kaulike a ewaewa ole, e kikooia aku ana kekahi poe loea ma na mea pili i na holoholona mai Amerika mai, o lakou na lunakanawai no ka nana ana i na lio maikai loa, a na lakou hoi e haawi i na makana, i kulika ai ma ke ano o na holoholona a lakou i ike ai.

            No ka noonoo ana i kekahi mau mea e pono ai ka ninau poi, ka ai kumu a ka lahui Hawaii, e malamaia ae ana he halawai akea ma ka hapalua o k hora ehiku o ka po o ka POaha e hoes mai ana, Aperila 4, a ua makemakeia na Hawaii apau e hoea ae ma ia halawai no ka hoolohe ana, a no ka hoakaka ana i ko lakou mau manao maluna o keia ninau i pili loa aku i ka pono o na Hawaii, make keena halawai o ka Papa Lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honululu nei.

            NEW YORK, Mar. 27. Ua hoolahaia ae e ka oihana makai keia la ka hoike ana ae o Jacob Atlam, he limahana Kelemania noloko o ka hale hoahua ka Hui Jarvis nana i kiola ma ke ano noonoo ole kekahi poomuku kikalika a i lilo ai ia i kumu i holopapa ae ai ka a ana a ke ahi maloko o ka hale hoahu ukana i nehinei. Ua hoomaka ae a pahu me ka weliweli loa na poka ame na pauda a ka oihana kaua a he miliona dala ka waiwai o na waiwai i hoopoinoia e ke ahi.

 

KAPU KA HOAHU I NA MEAAI A NUI LOA.

 

            Oiai ua makemake nui ai e koa ka paiaoa no ua koa o Amerika, a no na koa pu hoi o na aupuni e komo like nei me Amerika i ke kaua ku-e ana aku ia Kelemania ame kona mau hoa hui, ua hoopuka ae nei ka Lunahooponopono Meaat Child, i kekahi kaupha kakauha, e papa loa apa i na ohana lehulehu, aole e hoahu i na meaai, a oi aku mamua o ka lawe no ka mahina hookahi, a o ka poe e ku-e ana i keia kauoha, e hoopai ia no lakou i kekahi hoopai koikoi loa, ma ke dala maoli, a ma ka hoopaahaoia paha.

            Mamuli o ka huli pono ana aku a Mr. Child i loaa aku ai iaia kekahi ike, ua koaku maoli kekahi poa i ka palaoa a nui loa, e hala ai kekahi mau mahina loihi, me ka pilika ole. Oka poe he nui ka lakou palaoa o ka hoahu ana, he hookahi wale no kumu e pakele ai lakou, o ia ka hoihoi ana ae i ka nui o ka lakou palaoa me ka Lunahooponopono o na Meaai Child, a koe he palaoa uuku e lawa ai no ka mahina hookahi.

            He lehulehu wale na ohana i kuai nui i ka palaoa ame ke kopaa, mamua aku o ka maua ana o ke kahoha a ka lunahooponopono o na meuai, aka nae o ka oi loa aku o ka nui o ka poe i kuai i ka palaoa no ka pono o ko lakou noho ana, mahope mai nei ia o ka mana ana o na kauoha e hookapu a e papa loa ana i ke kuai nui ia o ka palaou.

            Ua hoike ae ka Lunahooponopono Meaai Child, e haawiia ana i manawa nui kpono no ka poe he nui ka lakou palaoa i hoahu ai, e waiho ae ai i ka lakou hoike iaia no na ea pili i ka palaoa, a na ke komisina e hana aku i wahi pono ole ai ka poe na lakou ia palaoa, a e kaohiia ana no hoi ka inoa o ka poe he nui ka lakou palaoa, mai ka hoike wale ia ae o ko lakou mau inoa i ke akea.

            Aia a hala kekahi manawa, ma keia mua aku, e komo kino okoa maiana ka Lunahooponopono Meaai Child, a noii aku i na wahi i hoahu nui ia ai o ka palaoa, a o ka poe e loaa pono aku ana, a in a e ku ka hewa hoahu i na meaai maluna o lakou, alaila o ka hoopai, he elima kaukani dala, a i ole e hoopaaia no maloko o ka halepaahao no na makahiki elua.

 

NA MARE.

 

            Benton V. Cape ia Mary Martin, Mar. 23

            O. Foster ia irene Losi, Mar. 23.

            Ernest Wilson ia Katherine Johnson, Mar. 23

 

NA HANAU

 

            Na Herman K. Holstein ame Helem Kalua, he kaikamahine, Oct. 28, 1917.

            Na August Avilla ame Irene Kanae, he kaikamahine, Mar. 7.

            Na Wm. Kaikainahaole ame Annie Schutte, he kaikamahine, Mar. 8.

            Na Quincy Helenihi ame Kouisa Keakahiwa, he kekikane, Mar. 8.

            Na J. K. Kaulia ame Mabel A. Kua, he kaikamahine, Mar. 11

            Na D. K. Makekau ame Milaina Mahelona, he kaikamahine, Mar. 13

            Na Chas. Kealauhi ame Lilia Kawai hau, he keikikane, Mar. 18.

            Na J. L. Kaa ame Maggie Namaka, he kaikamahine, Mar. 19.

            Na James Keiki ame Rose Kane, he keikikane, Mar. 19

            Na J. S. Cavao ame Charlotte Birch, he keikikane, Mar. 21.

            Na W. J. Jarrett ame Mary Clark, he keikikane, Mar. 21

            Na J. K. Kaaa ame Pahukoa Montes, e keikikane, Mar. 22

            Na Frank II. Baker ame Hattie Moikeha, he kaikamahine, Mar. 23

            Na W. A. Cahill ame Hessie K. Iaea, he keikikane, Mar. 25.

            Na L. K. Sterling ame Helen Paoa, he kaikamahine, Mar. 24.

            Na Harry E. Apo ame Sarah K. Houghtailing, he keikikane, Mar. 24.

            Na Keola Makini ame Deborah Charman, he kaikamahine, Mar. 25.

            Na John W. Keiki Ame Kaiika Ho a he kaikamahine, Mar. 26.

 

NA MAKE.

 

            Mary Kanealii, ma ke alanui Kamehameha IV, Mar. 19.

            Jacob Flores, ma ke alanui Kuke, Mar. 19.

            G. S. Dias Jr, ma ka Halemai o na Kamalii, Mar. 20

            Luhi Kahoano, ma ka Halemai Moi wahine, Mar. 22.

            G. Kong, ma ke alanui Moi, Mar. 23.

            Helen D. Sterling, ma Kapiolani Home, Mar. 25.

            Mary Kaapuni, ma ka Halemai o na Kamalii, Mar. 26.

 

HE MEA KUPONO NO KA OHANA

 

            He mea pono e hoolakoia kela me keia ohana me ka Laau Hamo Eha a Chamberlain i na wa apau. E hoola koke ia ana ka ma ui i ka manawa pokole ke hoohana koke ia. O ke kua lolo, ka poohiwi lolo, ka eha ma ka aoao ame ka umauma ame ka hui o ka rumatika, o kekahi mau mai ia i ikeia ai ka waiwai o keia laau. E hoao i keia laau hamo, a e hookamaaina me kona mau ano, e ike auanei oe i kou makemake mau ia mea. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau e Benson Smith & Co., na akena no Ha waii. Hoolaha

 

KE ANAINA HAIPULE MA PUOWAINA.

 

            I kulike ai me na mea i lawelaweia ma kekahi mau makahiki ae nei i hala, o ia ka malamaia o ke anaina haipule maluna o Puowaina iloko o keia manawa o ka makahiki, ua hoea hou mai i ka wa no ua hana la e malamaia aku ai i keia makahiki , ma ke Sabati ae nei e hoea mai ana, ma ka la hope o keia mahina.

            O keia kekahi o na anaina haipule piha i ko ke kulanakauhale nei poe, mai na makua aliki aku i ne opio, a ke upuia aku nei ma ke kakahiaka o keia Sabati iho, e hoomaka ana ma ka hora ehiku, e ikeia aua he anaina nui o na kanaka maluna o ka piko o Puowaina, e mele ana i ua himeni hoonani i ke Akua, pela hoii na haiolelo i kupono no na hana hoomanao o kela anaina.

            Ua noiia aku ka Baua Hawaii e hui pu ae ma kela anaina (x), a e makaukau ana hoi ka papakuhikuhi o na hana apau e lawelawe ana ma kela la, no ka puunauwe ana aku iwaena o na mea apau, i hiki ai ke hui pu ae, he hookahi ka himeni like ana i na mele haipule.

            O ka Rev. Albert W. Palmer o Kaukeano ka mea iaia ke haiolelo ma kela halawai akea, a e hoakaka mai ana oia i na mea i pili loa i na hana kupono iloko o keia wa kupilikii o ka aina, ame na mea pili mawaena o ke kanaka ame ke Akua.

            I mea e hoomaalahi ai i ka lehulehu, ua hoike ae nei ne komite ia lakou ka hooponopono ana i keia halawai akea o kela kakahiaka Savati, o ka poe e pii ana maluna o na kaa, o ke alanui. Ema, wale no ke alanui e hikiai ke pii a hoea iluna o Puowaina, a no ka poe hoi a kau ana ma na kaa uwila, a helewawae paha ma ke Kula Ao Kumu aku lakou a pii ai, a e ku makaukau mai ana hoi na keiki ao koa, no ke alakai ana aku ia lakou ahiki i ka hoea ana iluna o Puowaina.

            Oiai lie hana hou keia i hoalaiia ae, aole no i nui na makahiki i kaahope aku nei, e lilo aku ana nae ia i hana kumau ma keia mua aku elike me ka manaoio o kekahi poe, he hana ia a keia kulanakauhale e haaheo ai.

 

HE LEO ALOHA NO WILLIAM IOKIA

 

Aka ua hanauia ke kanaka no ka ehaeha, Elike me ka hunaahi i lele ae iluna; Aka e imi au i ke Akua, a i ke Akua, E waiho aku i kuu olelo; E hele auanei oe i ka luakupapau me ka ikaika nui, Elike me na puu hua palaoa i kona manawa.

            E ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe: E oluolu mai oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou wahi kino ahilahi, waiwai nui, i ka makou puolo waimaka hoi o ke aloha, a nau hoi ia e paholo aku i ka manewanewa aloha no ko makou hoahanau, Wm. Iokia, i pauaho mai i keia ola ana, ma ka la 24 o Ianuari, 1918, ma ka hale o kona pokii Kaimi Iokia, ma Honolulu, a maua hookahi aku la, ma kana huakai hele loa, ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, a haalele iho la he wahine kanemake ame ke keiki makua ole, na kaikuahine, na pokii ame na hoahanau o ka wa olohelohe, nele, ilihune a kanaka makua hoi.

            He hoahanau o Wm. Iokia no ka Ekalesia o Kekilhana o ka Malamalama, ma ke kaona o Hilo. He kulana hope peresidena no ka Aha Ekalesia, he peresidena no ka Aha Ekalesia, he peresidena no ka Ahahui Apio, he lima akau ma na hana kokua no ka holomua o na hana o ka Haku aloha ana i hoohiki ai, he hoa lawe hana hoi mai ka hookumuia ana o ka Ekalesia o Kekilohana o ka Malamalama, o ka Hoomana Nauao ma Hilo mai ka 1901 a moe aku la i ka moe kau a hooilo ma Honolulu, a na na huna lepo o ka ilina o Kawaiahao i apo aloha mai iaia, a ke moe pu la ia, me na lehulehu o naa haipule, e kali ana i ke kani ana o ka pu a ka Anela i ka la mahope, a e ala mai ko na ilina, a e haawi mai hoi ke kai i ka poe make iloko ona, walohia wale hoi e!

            Nalaila, e hooholoia, ke komo pu aku nei ka Ekalesia o Ke Kilohana o ka Malamalama, e auamo pu i na ehaeha, na luuluu ame na kaumaha, me oe e ka wahine-kane-make Mrs. Esther Iokia, ame ke keiki makua ole Wm. Iokia, Jr., na kaikuahine ame na pokii, ame ua hoaloha.

            O ke kanaka i hanauia e ka wahine he hapa kona mau la, ua piha i ka ehaeha ame ke kaumaha; aka, e leha aku i ko kakou mau maka iluna o ka laau kea, a e hoolana i ko kakou mau manao me a leo hea o ko kakou Haku aloha, e peahi mai nei me kona mau lima i maewaewa, i na pukapuka kui.

            Hele mai oukou apau loa i ou nei a Nau oukou e hoomaha aku e ka poe luhi ame ka poe kaumaha, no ka mea he oluolu loa kau auamo a he mama loa hoi kau ukana, a e loaa ka maha i ko oukou mau uhane.

            O ka makou leo aloha keia ma ka honua nei i ko makou hoahanau hele loa; a na Oia mau ka Makua, Oia mau ke Keiki, Oia mau ka Uhane Hemolele, na lakou auanei e haawi mai i na leo aloha oi loa aku iloko o ka lani, iloko o ka inoa o ka Makua ame ke Keiki ame ka Uhane Hemolele, Amene.

            O makou iho no me ka haahaa, EKALESIA O KE KILOHANA O KA MALAMALAMA.

            Ma o ko makou komite la. Rev. W. e. Edmonds, Rev. M. Keaweopala, Rev. D. P. Paulo, Rev. Joshua Kahawai.

 

(Mai ka aoao l mia.)

            "O na kanaka apau i kupono no ka hoopiha ana aku ma ka hakahaka o ka poe i make a i lilo pio aku me he mea la aia lakou maloko o Palani i nei manawa, a i ole aia paha ma ke alahele o hoea aku ai i ou la. Ma kahi o na pu kuniahi apau i lilo aku e hoopiha kokeia aku ana ko lakou mau hakahaka.

            "Eia he mau pualikoa hou me na pu kuniahi i makaukau i keia manawa no ke komo ana aku i ke kaua, hakalia wale no i kou kauoha mai."

            Ua loaa pu aku i ke Kenerala Haig kekahi lono kelekalapa i nehinehi mai ka Moi Keoki aku e hoakaka ana i ko ke aupuni hilinai nui maluna o kona mau pualikoa ame kona mau kenerala. Ua kelekalapa aku ka moi i kana mau hooiaio ana aku a kou mau pualikoa ia lakou iho me ka wiwo ole me ka paio aku i k heluna nui makolukolu o ke enemi ua hooiaioia ia e ka lahui Pelekane ame au pu. Na ke Akua e hoopomaikai mai i ka kakou mau koa a e haawi mai ia lakou i ka ikaika.

 

 

Ua Kualilii Iki mai ka Haule ana aku o na Poka Pa hu Iloko o Parisa

 

            Paris, Mar. 25. Ua hoomaka hou ia mai ka hooleleia ana mai o na poka pa-hu mai kahi mamao mai maluna o Parisa i keia la, he mau poka pa-hu i haule mai me ke kakahiaka.

            Ua pio ka hooleleia ana mai o na poka pa-hu ma ka auwina la o nehinehi, aneane ma ka hora ekolu, aohe i lohe hou ia ahiki i keia la, a ua hoomaka hou mai ka haule ana o na poka.

 

Na Kelemania e Kaua Mai la ma na Kahua Apau me ka Nee Imua.

 

            BERLIN, Mar. 26. "Mawaena o ke Somme ame ka Oise aia ka makou mau pualikoa ke hoomau mai la no i ka lakou kaua ana me ka nee ana imua. Ma kela a ma keia wahi ua lilo mai ia lakou kekahi mau kahua a o ka holopono o kela kaua ana he mea no ia na makou i upu mua aku e hokoia ana," wahi a ka hoike a ke kuhina kaua no ke kaua o ka la ma ka po nei.

            "Ua hoounaia aku e ke keikialii kona mau pualikoa a ae aku la ma kea aoao o ka muliwai Somme, malalo aku o Hm," wahi hou a ka lono kelekalapa, o kana ukana kaumaha i ike laula ia ua ikeia ka lanakila o na mea kaua a na Kelemania ma ia la a po ma na wahi apau maluna o ke kahua kaua o kanalima mile ka loa, ma na hora kakahiaka ua oleloia maloko o ka hoike a kuhina kaua ua lilo mai i na Kelemania ke kulanakauhale o Nesle, a hoauheeia aku ka pualikoa Pelekane, Amerika ame Palani ihope. Ua lilo pio pu mai na kulanakauhale o Guiscard ame Channy Aia ke kaua ke nee la no imua no ka lilo mai o Combles Heights ma ke komahana, a ua hoauheeia aku ke anami. Ua laweia mai e na Kelemania he 45,000 mau paahao ame 600 pu kuniahi. Aia na Kelemania ma ka akau o ke Somme iwaenakonu o ke kahua kaua mua. Ua lilo pio mai ke kulanakauhale o Bapaume ma ke kaua i hooukaia ma ka po.

Eha Miliona Koa i Makemakeia no ka Oihana Kaua.

 

            WASHINGTON, Mar. 26. I elua miliona mau koa a Amerika e pono ai e hoouna aku no ke kahua kaua iloko o ka manawa kupono kokoke loa. I elua miliona koa hou aku e pono e aoia ma keia aupuni a makaikai no ka hoouna ana aku i ka wa e makemakeia mai ai ma Europa. O keia na manao hoakaka a ke Kenerla Leonard Wood imua o ke komite a ke senate maluna o na hana o ka oihana kaua i keia la.

            Ua kauohaia ke Kenerala Wood e hoea ae mamua o ke Komite a ke senate no ka hoolako ana ae i kekahi ike i ke komite maluna o na hana o ka oihana koa, o ka oi aku maluna o na pualikoa e hoounaia aku ai i Europa.

            Ua oili mai keia mau hoakaka ana ma ke ano he pane no na ninau a na hoa o ke komite a ke senate e pili ana i kona manao no na mea e pono ai a Amerika e pono ai e hoomakaukau no ka halawai ana aku me na hana koikoi e pili ana i ke kaua. Ua noonooia kana mau pane imua o ke komite he hoike waiwai loa.

            Ma kana kamailio no ke kulana o ke kaua ma Palani, ua hoike aku ke Kenerala Wood imua o ke komite mamuli o kana mau mea i ike ai mai na lomo i loaa mai iaia mai na kenerala mai a na aupuni huiia ma ka manao o na aupuni huiia ma ka manao o na kenerala akamai loa a na aupuni huiia, aole e loaa ana i kela kaua nui a na Kelemania ka hopena a lakou i upu ai, e nele ana ke ko o ia manao o lakou oia ka loaa o ka lanakila ma ko lakou aoao.

 

Kaua na Pualikoa Nui Kelemania me na Pelekane me ka Hahana Loa

 

            WASHINGTON, Mar. 24. Iluna loa o ka lewa maluna ae o na pualikoa e kaua ana me ka hahana loa ma ke kaua hookahekoko a luku weliweli loa a ke ao i ike ai, he mau haneri o na mokulele, me na kaukani o ka poe lele i ka lewa maluna o lakou e hakaka pu mai la i aneane aku elike ka hahana me ka na pualikoa maluna o ka honua. Ma ke kaua o ka lewa o ka lanakila ma ka nana aku me ka maopopo loa ahiki i keia manaw, aia ma ka aoao o na aupuni huiia.

            O na pualikoa nui hewahewa a ka enemi i hoakoakoaia malalo iho na maka o na poka pa hu a na koa Pelekane lele i ka lewa, ua hoikeia mai keia ma ke kelekalapa a ke kuhina kaua mai Ladana mai ma ka po nei. Hahana ke kaua ma ka lewa ma na wahi apau o ke kahua kaua holookoa, aka nae o kahi hahana loa o ke kaua mawaena o na mokulele i hooukaia oia kahi mawaena a Arras ame St. Quentin. O ka oi aku o kahi o na laina auwaha a na Kelemania kahi a na Pelekane maluna o n mokulele i hoohaule iho ai he mau tona poka pa hu lehulehu me na mea pa hu ikaika loa maluna o ka enemi a i kekahi mau mokulele hoi e lele ana e nana i kahi a ka enemi e akoakoa ana a hoi ae la ihope e hoike no ka hoonee ana a na Kelemania i ka lakou mau pualikoa in a no ma kahi mamao loa nahope aku o na laina kaua ia lele ana.

            Ma ka la aku la i nehinei he iwakalua kumamahiku mau mokulele a na Kelemania i kiia ae a haule i ka honua a he iwakalua i hahaiia aku a haule illo ahiki ole ke lele hou ae. Ewalu wale no mau mokulele Pelekane i hoi ole mai.

            Ma ka po aku la i hala he umi kumamaha tona poka pa hu ikaika loa i hoohauleia iho e ka poe Pelekane hakaka ma ka lewa maluna iho o na wahi a na pualikoa a ka enemi e hoomaha ana mahope o ka hakaka ana ia la. a maluna o na wahi i hoahuia ai na poka, o ke pa-hu ana ae me ka ikaika loa mahope iho ka hua nana i hoike ae no ka holopono o ia hoohauleia ana iho o na poka pa-hu. O kela ame keia mokulele i komo pu ai ma kela huakai ma ka lewa ua hoi mai me ka palekana.

            Ma ka Poalima ua komo loa mai na mokulele a ka enemi a hala loa mahope o ke kahua kaua no ke kaua ana mai i na laina a na Pelekane mamua loa a ki iho la me ka hoohaule ana iho i na poka pahu maluna o na koa Pelekane.

 

Ke Kaua Maluna o Palika

 

            He elua manawa i hoaoia ai e kaua ma ka lewa iho maluna o Palika. O na mokulele mua ua hoohaule iho lakou he mau poka pa hu mluna o Compeign ame kekahi mau kulanakauhale e aku, a ma ka hema loa aku he mau mokulelehou ka hema loa aku e hoea i Palika, aka nae, ua hiki ole ke ae aku maluna o na papu o na pu ki mokulele.

            Mahope mai ua oi aku ka holopono o kekahi lele ana aku e kaua. Aohe i hoolahaia ae ka moolelo, aku nae ua hoauheeia mai e na mikini Palani a hahaiia mai ne enemi.

           

He Mau Poka Ea ka na Kelemania a he Mau Poka Pa-hu ka na Amerika

 

            WASHINGTON, Mar. 24. Ma ka lono kelekalapa o ka la i nehinehi i hoikeia mai ai ka hahana loaa o ke kiaa ana aku a ki mai o na pu kuniahi me ka hooleleia mai o na poka pa-hu ea maluna o na mahele apau e paaia ana e na Kelemania na poka pa-hu ea. Ma ke konohana akau aku o Toul ua hiki loa ke ikeia aku keia, a ma keia wahi he ano halai loa a no ia kumu ua loihi ke kau ana o ke ea i ka lewa ma kahi haahaa i oi aku mamua o ka mea i maa mauia maloko o na auwaha a maluna ae (x) na papu, aka nae mea palulu ea e hiki le ai e komo mai i ka wa e hanu ai, a ua liilii loa ka poino i ikeia e paa ole ai ka hanu.

            No ka panai ana ak i ka ino no ka ino i hanaia mai ua hooleleia aku kekahi mau poka pa-hu e na koa Amerika maluna o na kahua e paaia ana e na Kelemania, a no ka pololei loa o ke kiia ana aku o na poka ame na pauda mahope aku o ka laina loihi a na Kelemania.

 

Ke Kakaulelo Baker ma Enelani.

 

            Mahope o ka hele ana aku e ike i ka Moi Alabati o Belegiuma ma ka Poalima ua pae mai la me ka maalahi ke Kakauolelo Baker i Enelani nei ma ka la aku la i nehinehi.

 

Na Paahao Amerika

           

            Ua hoolahaia ae a ke keena aupuni ka papa inoa o 200 mau koa Amerika e paahao mai la maloko o na haepaahao Kelemania. Ua loaa mai keia papapainoa mai ke kuhina Sephnia mai. Lilo o Baume i na Kelemania

BERLIN, Mar. 25 Ua lilo mai i na Kelemauia ke kulana kauhale o Nesle. a ua hoauheeia aku na Pelekane, Amerika ame na Palani ihope. Ua lilo pu mai na kulanakauhale o Guiseard ame Chauny. Ke nee mun la ke kaua no ka lilo mai o a kiekiena o Combles ma ke komohana a ua hoopioia aku na enemi. He 45,000 mau paahao ame 600 pu kuniahi i laweia ae e na Kelemania. Aia na Kelemania ke ku nei ma ka akau o ka Muliwai Somme iwaenakonu o ke kahua kaua mua. Ma ka po i lilo mai ai i na Kelemania ke kulana auhale o Bapaume.

100,000 Koa Kelemania i Poino i ka La Washington, Mar. 25. Ma ke ko ho a ka poe laeula i ke kaua a na aupuni huiia i keia la he 100,000 koa a Kelemania i make, hoehaia a paapio i ka la hookahi. Okeia ka hoike o keia auwina la.

Oia Mau ka Hooukaia o ke Kaua Hookahekoko Weliweli

London, Mar. 25 O na pualikoa Pelekane mahope o ke kupale ana aku me ka hopo ole no eha la i ke kaua nui weliweli iloko o ka moolelo o ka hoouka kaua ana ua lele kaua aku la lakou i keia la maluna o na pualikoa nui hewn hewa a ka enemi. He lono kelekalapa o ka lona ana ae i ka Nupepa Reuter ma ke ahiahi loa ana iho o keia la ke hoakaka ana aia na Pelekane ke lele kaua aku la mawaena o Ham ame Nes le. Ma ka akau aku o Bapaume kahi i hoikeia mai Berlin mai ua lilo pio aku i na kelemania, no ka hahana loa o ke kipapaia ana aku o na pu kuniahi a na Pelekane ua hii ole i na Kelemania ke nee mahope o ka hoomakaia ana aku e kaua e na Pelekane.

He lono kelekalapa hou mai ke keeua kaua mai a na Pelekane o keia auwina la ke hoakaka ana, aia ua enekinia Amerkia iloko o ke ehuehu o ke kaua nui a ke haawi la i ka lakou kokua ma ka haliahil ana i hiki ai i na koa ke nee me ka awiwi loa mai kekahi wahi a i kekahi. E hoakaka hou ana ka lono kelekalapa mai na kelemania mai o keia auwina la no ke komo pu ana aku o kekahi mau regimana Amerika iloko o ke kaua. Ke hoohana mai la na Keleninnia i kekahi mau pualiana kaua lio iloko o ka lakou hooikaika nua e nee mai imua.

KA HALE

Ma kekahi leka i loaa mai Maui mai e hoakaka ana ia no ka hooweliweliia ana aku o Harry Baldwin, ma o kekahi palapala i hoounaia aku iaia, e kauoha ana e uku mai oia i ka huina o iwakalua kumamalma kaukani dala, o hoopahuia aku ananei kona home, e ili aku ni ka poino maluna on a ame kona ohana.

I kulike ai me ka lono i loaa mai i keia kulanakauhale, ua loaa aku ia Harry Baldwin, he manawa pokole wale no mamua aku nei he leka i kakauia e kekahi mea i maopopo ole, maloko o ua leka nei e koi aku ana ia e uku ko ke aku oia i ka huina o iwakaluakumamalima dala, a in a aole oia e hookoaoku ana ia koi, alaila e hoopahu ia ana koua hale.

Ua kakauia kela leka ma ka olelo Bertanina, me ka haawi ana aku i ka manawa e ukuia mai ai na kaukani dala, a pela hoi me ka manawa e hoopahu ia ai ka hale.

O ka mea nana i hoouna aku i kela leka hooweliweli ia Harry Baldwin, aole he mea i loheia ae, a i ole me popo paha na moali e hookolo aku ni ahiki i ka loaa pono ana o ke kolohe.