Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 13, 29 March 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

; i<»i aku ia ua o Mr, Kelekona a loaa ka Poropeka Pota v,.; M r. Pilipo, ia laua oia i hoike aku ai i ka moolelo o ka 'akou huakai, a mamua o kona hoi ana Iho-e hiamoe, iioke ;,ku la oia i ke kahea ia Jene Pota, āole nae he wahi mea a ; ;v.nc mai o kela kaikamahine, a no kona ike maoli i ka nui , kona hewa, kakau okoa iho la o Mr. Kelekona i kona mamaluila o kekahi apaiia pfepa: • •. "\ : \ kuū Miss Jene Pota: Aole'.he mau kumu maikai ma k .'u aoao'o ka hoopuka ana aku i na olelo ,elike me ia a'u . kamailio aku ai ia oe, koe wale no, mamuli o ka maikai ole 0 ko'u nōonoo, aka aole nae ia he kumu kupono e loaa ai :t iiuikala ana mai ia oe mai: • ( > ka'u wale no e nonoi -aku nei ia oe, e hoao e hoopoina -' n;i < >lelo i kamailioia; no ka mea ua ike au i ka nui maoh . ko'u hewa. 1 hpike aku au i ka mea oiaio loa, aoīe,ijDa wahi manao iloko o'u e aku ia oe, oiai iwaena .. p.a mea apau ma ka honua nei, o oe hookahi wale no ka'u •; makemake ole-aii e hana aku i kekahi mea e hoehaehaia aku ai kou noonoo." I ka paa ana o na mea a Mr. I<elekona i kakau ai maluna i. ka apana pepa, opiopi iho la oia a uuku, alaila hookoino aku la malalo o ke kapolena e pale ana mai ka aoao mai 1 hookaawaleia no Jene» Pota ame ka wahine Paele. Ua ike mai la o Jene Pota ,i ka pnou ia ana ak.u o. kela' apana pepa, i kinohi, aole ona makemake e lalāii.-mai, piai ua lie'e oia a ulupuni i ka huhu, āka nae i ka hala ana o kekahi mau minuke.. loihj; ; mahope' mai, akahi no oiā a lālau, mai i ka a hoomaka iho la e heluhelu elike ine i:a manao a kaua i ike mua ae^nei. "Ua manao maoli no o Mr t . Kelekona e kamailio mai i na mea oiaio ole, a ua. ike au,-ua Jioopunipuni mai oia," wahi ana i pane ae ai, aka p ka mea nae nana i hookahaha aku o ia no kekahi mahele o ka.leka ā Mr. Kelekona i kakau ai. e olelo aku ana, aple loa ua o Mr. Kelekona i makeniake e hana aku i kekahi mea/e hoehaehaia aku ai kona noonoo. -* • • -< ■ ... ina ]>aha he pule okoa aku mamua,: i hoopuka aku ai o ,\lr. Kelekona i =kela mau oleloimua o.ua-o Jene Pota. ina ua hoopiha loa ia aku konai-puuwai me ka olioli, aka ao keia manawa nae, o ke kaiimaha kai mea i kau aku malunā o.na kaikamahine nei, no kā mea ua lilo mua kana hoohihi ana i ke kanaka malihihi hoppākele ae i kona ola niai ka mapu mai. Iloko o ka Jene.'Pota, ke mihi la oia no kona hookamaāina ana me Mr. Kelekona/a iloko hoi o ia manawa hookahi, ke kaumaha loa la oia no kona halawai pu ana nie kela kanaka oloko- o ka ulu-laau; aka nae ke paila ]a no kona noonoo me na haawina o ka hauoli, oiai na hoomhnao a ia. no kela manawa pokole-o ko laiia hui pu anā, e makair.aka ana 110 iloko ona. - « ' kekahi me'a nae nana i hoppilikia hou mai i ka noohno 0 lene Pota, o ia n'o ka loaa atia iaia.o kekahi pālapala ilokp i> ka naheleliele, mahope niai ō ka la o kona hoea hou ana aku a hui pu me kona mau hoalōha, he leka-hoi i kakauia e Tazana o na Mapu, a ke pohihihi loa la ua kaikamahine nei i ka mea nana i kakau i kela leka. "E Emarada," i kahea aku ai_o Jene Pota i ka wahine Paele. "E ala hoi he ku maoli no ke ano o kau hana i ka hoonaukiuki ia'u i kou hiamoe oluolu, oi.ai ua hoopuni ia kakou me na haawina popilikia he nui/ 5 "O, e Oahenela," i hooho ae ai o Emerada, me ke ala ana mai a noho pono iluna. "Heaha keiā pilikia, ua hoopuni hou ia anei kakou e na liona ahiu?" me ka mau no o ka hoolulumi ana o ka hiainoe i kona mau maka. hoi hou oe e hiamoe, he mea makehewa w.ale no ka hoala ana aku i kekahi- wahine elike me oe, o ka hianioe ih<» ki ka hoi ka mea nui i kou poo." "Heaha hoi paha ktiia pilikia, e-Miss Pota, au o ka hoala ana ae nei ia'u?- Ina aole he poino ea. alaila o keia ka ma? nawa mua loa .o-kou hana ana mai ia'u elike me keia?" ' "Ua uluhiaia me na noonoo like ole, a mai lilo keia mau olelo"a'u e kamailio' aku nei ia oe i keia po, i.kumu nou e nuha ai, aka e hianwe aku oe me ka maikai i keia manawa, a moe ana īio hoi paha, hoolono ana no o ka pilikia, aole ka auauei. he hiamoe ana no kau, a ka mea ua like pu maoli me. kekalii make." "O keia ka po mua loa au e kuu Miss Pota i hana mai ai 1 kekahi mau meā aiio e loa, a nawai no e loaa ka noonoo maikai ole ia'u! Oiai nae aole he pilikia, e hiamoe hou ana au. a mai hopukuhua mal oe ia'u, i ko'u w t a e hiainoeana me ka maikai," alaila V ;haule hou.aku la ka wahine liianioe, oiai lioi o Jene Poī#noke aku ana i ka akaaka. i ka hele o kaiia kauwa wahine'a piha i ka pihoihoi. no kela lioaiaia ana aku eia. MOKUNA. XXIII. I ka manawaM hoi pono. mai ai ka noonōo maikai iloko o ka Lukanela Anōla, ik% iho la oia, aia ka-.pia ikina o ka mauu nolunolu kahi i- moe ai, a maloko hoi o kekahi wahi papa'i"iU-. i uhiia oluna i ka lau o na laau, a malajo pono aku o k. >na mau wawae, he pukā e nana aku ai iwaho,ta ike aku la • a i ka ulu mai o ka mauu uliuli; a ma kekahi aoao ae hoi, ulu mai ana na laau loloa. L*a hele kona maiHala a eha maoli. akahi no oia a hoo- • iM.'popo i kaiiui imaoli o kona poino. i kela hoi pono ana ' iai o kona noonoo, nana iho:la joia i kpna kino, ua hele a •'ui na wahi i eha, o ka hoomānawanui w.ale lio nae kā mea ē >"'iio ai, no ka mea aia oia maloko o ka ululaau. kahi. hoi i ■'eie i na lapaau kupono ana e pālekana koke ai oia mai ka ; 1 'ino mai.- ••.;•.-• .■•;=» ; _ • % • Ua hele kona kino a puni i ka e.ha, ina no e huli aē kona " o. lie hu'i wale no. a o ka mea wale no e hapa mai ai kona ike i ka eha, o ia no kā nio'e malie'ana i kahi hookahi tne ka •'iiioni ole. ■ x ; u.' . • •.• No kekahi manawa koiia /moe malie ana, aole nae he 'nakehiamoe-mai, aka.ilae.hoplolo wale..iho no, alaila hoala i-n la oia i kona noonoo, kana mau mea i hoomaopōpo ' hanaia aku maluna ona; ke ike maopōpo la oia i na hana hoominoino a na J?aele iafa; e paa ana i ka pou, a "-'ia hoi ka hoea ana. mai o kekahLkanaka malihini, a okik i i na kaula i hoopāaia al.eāa, a ma ia wahi pau akvt la. 1 ana hoomaopopo hou ana, nō, ke kakali ana aku, 'iia paha oia iloko o ka lima, o-kekahi'enemi, a i ole hoaloha Ke hoolohe la ua-'o Mr. Anola 9 ka lohe aku i ka nakeke iīiai o kekahi meaj. pu* wale no, a mahope o kona moe 1010 ana,me.ka malie loa, ua pa'uhia aku la oia i ka hiamoe, a i kona puoho āna ae, eia ka ua aui ka la>, nana la oia ma ka' pukai malalo o kona maii wawae, ike aku la oia i kenkino o kekahi kanaka. e moe mai ana iluna o ka mauu. Ua huli ke kanaka iaiā nei, a ike koke :i -ku la oia ma -ke : ano 'o ka ili*. aole kela he Paele, aka he kanaka ili keokeo. ēia nae,ua.riiēieia ulaula i: ka;.loaa*Xuau i ka wela o ka la, akahi no Uei manao iho i kona

ola, eia ka oia iloko o ka lima o kekahi hoāloha. aole hoi he enemL " . v . . ' Kahea aku la ka Lukanela Anola me ka lejp uawalijvali, īa wa i liiili mai ai ka mea mawaho, me ke kiei ana mai.o.ke poo iloko; a ike aku Ja ka ! Lukanela Anola o kelā kekahi kanaka helehelena u'i. a o ka mua loa tio paha o na kanaka u'i i halawai mai me ia. . ; Komo loa mai la ua kanaka ili ulaula nei noloko o ka papa'ihale, a. paa mai la kekahi īima ma ka lae o ka Lukanela Anola me ka .hoao ana "a'ku nae o ka . Lukanela, Anola e kamailio mai ka olelo Palani/ he luliluli wale no p ke'po'o ka pane i haawiia mai iaia, nolaila ua hookaumaha loa ia mai ka maiiaō oua aliikoa .Palaiii nei. . . Hoao hou mai la oia e kamailio m'a ka olelo Enelani, he like pu no, aole he panie i hāawiia'aku iaia, o ka luliluli wale i n'o okē poo o keia kanāka malihini: Hoao rnai la oia e ieamailiō ma ka olelo Italia, Paniolō, Kelemania, aohe no ie I wahi paiie i aku. Hoao mai la oia ma na olelo apau i hiki iāia ke kamailio, he like pu wale no ka nele o ka loaa'aku o kekahi pane iaia. - ; O Tazar.a no keia kanaka e kuu makamaka heluhelu, e hui pu nei me ka Lukanela Anola. Mahope iho oka nana pono aiia iho r ka nui o na palapu maluna b ke kino o ke aliikoa Palani, ia wa i nalo aku ai-ua o Tazana noloko oka I ululaau, aole no hoi i loihi aku, oili hou mai la oia, me ka wai iloko o ka lau o ka ape. a ūa paa pu.mai hoi-oia he mau huaai; a waiho aku la iinua o ke kanaka poino. i Inu ae ia ka Lukaiiela Anola i "ka wai, a ai no hoi i kekahi mu huaai, aole nae me ka ai hoonuu, aka ma ka mea kupono no, oiai-he kino k'ona i piha i ka.ehaeha e noho ana. O kana . mea ha'oha'o wale no, aole he fiva maluna o kona kino, alaI ila hoinaka hoiV mai la oiā' e kāmailio i keia kanaka malii hini. aole n.o he wahi mea.aloaa aku kana mea i makemake ai. No kekahi manawa kona noke a.na mai i ke kamailio, ia wa i ku ōkoa ae ai o Tazana. iluna, a holo aku la noloko [ o ka ululaau. a'ia hoi hou ana mai,.e. pāā āna he mau papaa :'laau ilokō ō kona mau lima, a waiho mai la- imua o ke aliikoa Palani. me ka waiho pu ana aku he penikala ilālo, alai 1 a hoomaka iho la ō Tazana e kakau inaluna o ka ili o ka laai; i keia . "Owau keia ©'Tazana o na Mopu. liiki no anei-ia oe,ke heliihelu i.leeia mau huaolelo?" ! Heli)hēlu iho la ka Lukanelā Anola i ha mea a Tazana ! o ke kākau ana iho, nlailā hopu mai la i ka penikala, ā hoo- • makā il)0' ja ; nō'hōi e kākau;. | "Ae, He hiki no iā'u kakau, a- ke kamailio ika olelo )ā•: v ■'Akahi a hiki' ia kaua' ; k§. ka.ma.il iō c 'pū>- o ka. mua- iiaē> fc%e mai oe e lawe aku i ka'u niau niahalo ame" ka'u tn.au hoomaikai ana he nui ia oe, no kau mau niea ap'āu i ai no ko'u pono." Luliluli wale aku la no kē pōo ; , : o kuhikuhi ana iho. i ka penikala, e aliikoa Palani, I maluna no o ka ili laau oia e 'kakāu ihp iai i kona māu mā- ' nao apau, alaila hoomaka hou ,iho la : .ka -Lukanela Anpla e ; kakau: ' . - | "O Paulo Aiiola ko'u iiioa', he' lukanel&no ka oihana kauā pioanā o 'Palani. Ke hoomaikai aku nei au.ia oe, no kau j hiau mea apau i hana mai no'u. Ua hoopakele mai oe i ' kuu ōla mai ka make mai; a o koh\ maii waiwai apau, nou i ia. Eae mai anei oe e nināu aku au ike kumu i hiki ole ai ' ia oe ke kamailio i ka olelo Enelani. ka mea hiki nae ia oe !ke kakau nie ka'niaalahi loa?" - .. . \ j Kakau 'iho la īio hoi o Tazana- i kana pane nialuna, oka ! ili oka laau penei: •: * ■•' ••■ • ; • -' ' ' { "O ka olelo 110 a ko'u lahui, ka. mea hiki ia'u ke ka- [ mailio~o ia ka olelo'a na .mapu'iiunūi; aua hiki .no hoi ia'u j ke kāmailio i ka olelō a na elepani, a ka liona, ame kekahi ' mau hoiohalona ahiu eae ōloko. nei o kā ululaau. Aole loa j he t |iōoka|ii ā'u ■ i kamailiō/pu āi- nie kekahi kanaka. f koe wale. Jane P'ota, ma ka.hoailona nae ka i maua ē ka;naHio pu ai, aole ina a ma ke kakau paha. ' O keia ka makamua lea o ko'u kamailio pu ana me ke kinō kanaka, aole naē ma ka olelo, aka ma ke kakau ana." Ua lilo .keia pane a Tazanā i mea hookahaha lōa aku i ka manao o kā Lukānela Anoia, no ka ike ana mai i keia kaj naka makifa, eia kā aole loa oia i kam'ailio iki me kekahi kanaka mawāho ae ona, oia nae o ka mēa apiki, ua hiki loa iaia kē kakau i ka olelo Enelani pololei; _ Heluhelu hpu iho Ia ka Lukaneīa Anola i na mea i kakaue Tazana, a hoomaopopo iho la i ka inoa o Miss Pota, ke kaikamahine hoi a'-iakou o ka liele ana nmi e huli, a loaa ai keia poino iaia, a iā wa i hoomanao koke mai ai oia, malia j o keia paha ke gorila nana i lawe i kela kaikamahine opio, I alaila kākau ihovla oia i keia nihau: . "Eia o. Miss Jene.Pota ihēa i keia manavva?" , "Aiā oia nie kona.puulu, mālōko o ka hāle o Tazana o;.na Mapu? , v 'i- •■.. "Alaila,.aole ka i make kela kaikamāliiiie? Iliea ka. oia? Heaha ka mea i hanaia aku maluha o.na?'*' i "Aole oia i make. Ua lawe aihue ia oia e Teroka, ma ke j ano i wāhine na kela niapu iiuij āka naē jLia hooliōkaia kona ' mnnao, mamuli o kā hoea ana ;o Ta£ancTp na Mapu,. a kaili mai i kela kaikāmahine mai iaia mai, me ka pēpehi mua ana akti ia Teroka a make, iiiamua o ka hiki āna i kela inapu ke ho'opipkia aku i ke kaikamahine *opio. | "Iwaena ona -holoholona āpau oloko nēi oka ululaau, ' aole loa he hookahi o lakou e pakele aku'mai ka make mai, ,ke hoonahoa mai lakou ia Tazana ōna Mapu. Owau "leeia o Tāzana o na Mapu, ka lielu ekahi o ke kanaka ikaika maloko nei o ka ululaau apuni." "Ua lioopiha loa ia mai aii me ka hauoli, no ka maopopo ana, ua palekanā kela kaikamahine. e ae mai oe e hookuu mai ia'u e hōoluolu, ua lilo ko'u kakau ana i mea hooi loa mai i ka eha ma ko'u kino apuni." "E hooluolu i'o oe, aiā hoi a kaawale aku.'ka poino, alaila na'u auanei e hoihoi aku ia oe imua o kou lahui : kanāka." • | No na la. lehulehu mahope mai, īhaluna wale no oka mauu nolunolu ka Lukanela Anōla e moe āi,.no ka mea ma j kekahi la mai, ua loaā oia i kekahi ma'i iiva ikaika ioa, a , iloko ō kela manawa a ka Lukanela Anbla 'e' Waiho 1 a iloko ' o ka ma'i kupilikia, āole loa he manaolana iloko ona, no ko : | na pālekana, he hookahi >yale rio 'niea aiia 'e kakali aku ana. o iā no ke kii māi 6 ka make a kaili ae ika hanu ola māi , kona ;kinō aku., • ' •= | Oiāi'iiāe 'oia e wāiho'tnaliē; ātfā iVōka '<>'kēlā kulana kupij likii, kahea okoa aku la oia ia Tazana e hele .mai imua ona, akahi no hoi. a alaiiisikēkālii v itianāp iiōko ona i kela manawa, aole mamua āku, kakau iho la oia i kona manao maluua o ka papaa o ka ili laauua penei ua manao la: | U E kiki aua no anei ia oe ke hele e kii o ko'u poe kanaka* ' a alakai pololei mai ia lakou no keia wahi? E kakau aku au i kekahi manao maluna o ka papaa o ka ili laau, a nau hoi ia'e lawe pololei a haawi aku ia lakou."- ' Luliluli ae la ke poo o ; Tazana, .mahop.e; o kona heluhelu ana iho 1 na huaolelo i mā;i e ka Lukanela Anola, alaila kakau ihoiā oiā i ; kānā f»āQ£: \ " "O ka noonpo īnua loakeia i ojli , p'w,,ma k'a la mua loa oko kaua hoomoana aiia k«ā ;\^hi; akā mamuli o ko'u kamaaina. o keia ka!hi hele o na mapu, ina : no ko iakou ike mai ia oe, i e kaawale ai i' kahi e, e pepehi mai ana lakou ia pē a thake, pela au-i kaualua-ai i ka. haalele.hoo.kahl iho ia oe ma keia wahi, oiāi o k/palekana o kou ola' m.ai. f ka hoopomoia ihai e lia hōlohōlona ahlu, o.ia no ko'u nolio mau akii e kiai makāāla iā oe." No keia pane a Tazaiia, huli aku la ke alo-o ka Lukanela Anola i kahi e, oiai uā maopopo iaia, ina aole e hoea māi ana kona poe, aole he manaōlāna no ka palekana o kona ola,he hookāhi wale 110 ana mea e kakali ana, o ka hoea māi o :k<ana.-bope»a,sojai ua ikaikā maoli ka liva maluna o kona kino; v;.

No na la ekolu kela waiho mauleule ana o ka Lukanela 1 ! Anola, me ka uuku loa o ka meaai komo iloko ona, aka iloko J o kela mau la ekolu, e noho mau ana o Tazana ma ka aoao i o kela aliikoa, e hooma-u mau ana i.ke poo me ka wai, a e holoi ana hoi i na wahi i eha o ke kino, elike me kana i ike aku ai i kona makuahine keko, i ka hana mai i kona mau palapu. Ma.ka elia nae o na la, ua auhee aku la ka fiva mai ka Lukanela Anola aku, eia nae ua hele oia a nawaliwali, a me ka hapai okoa iaia e hiki ai ke inu ,i ka wai. Aole nae o ka ma'i fiva ka pilikia nui i kau aku maluna o ka Lukanela Anola elike me kana i ma'nao iAi. āka o kela noonoo iloko ona, no kona haaleleia mai e kona mau hoa oluna 0 ka mokukaua, o ka in6i ia nana i hoonawaliwali loa mai j 1 Rona kino, a i haawi mai hoi i poho iaia, no j ka makehewa o ke ola hou ana aku; aka-ua oi aku ka pono e make, a pau ka ike ana Tna ehaeha he nui. He elua nae mau la mahope mai, ua ikaika maoli ka Lukanela Anola, a naa ke kokua ana aku a Tazana, ua hiki iaia ; ke hele no kekahi wahi pokole, me ka ikaika pono ole no nae ' o kona mau wawae. Lawe aku la p Tazana i kona kokoolua, a hoonoho iho 1$ malalo o kekahi kumulaau nui ; . lalau aku la i ka ili o kekahi kuinulaau ana'o ke oki ana mai me kana pahi, a waiho akii' la imua o kona hoa, no ko laua kamailio pu ana, ia wa i kakau iho ai ke aliikoa Palani i keia mau olelo: i "Ua noho aie'au ia oe, heaha la ka uku nui a ? u e hookaa aku ai i kaa ai ko'u aie, no na mea apau au i hana mai ai no'u ?*' "He hookahi au hana e ukuia ai kou aie, aia no Jcou a'o ana mai ia'u,. i ka olelo a na kanaka." Ua.lilo' i mea hauoli i ka Lukanela Anola ka ike ana i ka ' makemake o kona hoopakele, nolaila hoomaka koke mai la . oia e a'o ia Tazana i ka olelo, aole nae ma ka olelo Enelani,: no ka mea aole ia o kana makuahine, aka ma ka olelo ' Palani, m'e ke kakau ana i ka huaolelo kanaka, ma ka olelo; Palani. pela me ke kumulaau ame kekahi mau niea ae he nui. i He hana paakiki loa keia ia Tazana. aka nae a'ole no oia i | p'aupauaho, a no'na la elua kela noke ana a lauā i ke kula, | ua loaa mapli leekahi mau huaolelo Palani ia Tazana, a uaj j hiki.ia laua ke kamailio ma ka olelp Palani. "" • j I leekahi manawa, e.kakau ana o Anola he mau olelo ma ka olelo Eneiani, a ma ka olelo Palani hoi o Tazana e pane ( J aku ai, ua ma'u no leela mau la o ke a'o ana a ka Lukanela ; Anola ia Tazana ma. kqi olelo Palani, ike iho la oia i kqna , kuhihewa, e a'o ia iea eia ma ka olelo Enelani, ina ua oi loa aku ka hikiwavv r e, eia nae ua lohi loa kela ike ana ona, i kona ! kuhahewa, o _ka hana pono wale no, o ia ka hooinau ana , I aku, ahijci i ka lanakila ana. ~ j He ekolu la mahope mai o kela haalele ana iho o. ka fiva , i.ka Lukanela Anola, kakau okoa iho la o Tazana i kona ma- > nao, ina.he ikaika kupono ko ka Lukanela Anola, e hiki ai'ia laua ke huli hoi no ka noho ai na kanaka ili keokeo,' 110 ka mea ua ake nui loa ua o Tazana e ike hou ia Jene i Pota. , • Ua makemake no ka Lūkanela Anola .e hoea no kahi i nolio ai-na kanakajli keokeo, no ka mea ua kke nui loa ua o . Tazana e ike hou ia Jene Pota. - j Ua makemake no' ka Lukanela Anola e hoea no kahi, i : npho ai na kanaka, o ka pilikia wale no nae, aole h? ikaika i klipono o kona kino, e hiki ai iaia ke hele no kahi loihi, no- , laila kakau iho la oia i keia'manao: | "Ina paha no ko kaua i keia wahi, ua ike no oe :' aqle e hiki poiio -ana ia'u ke hele, koe wale «o paha kou ha- . pai; ana ia'.u, he hania hopilikia wale aku no paha ia ia oe!" , , j Akaaka ae la o Tazana no kela mau olelo a ka Lukanela , Apola, .}io ka mea he hana ia nana i hel£ a paulehia, alaila ,'.pane aku .la oia ma ka olelo PAlani, a noke ae la lioi ka , ; Lukanela Anola, i ka akaaka yo ka pololei o 4 ka Tazana ka- | mailio £iia aku iaia, nolaila hoomaka mai la laua e hele, ma i ka hapa?i okoa ana o Tazana ia Anolai maluna o kona pooj hiwi, a hoomaka aku la e liele maluna o na kumulaau, me , kona pilia loa i elike no hoi me ka haawina hookahi i loaa aku ia Mr. Kelekona ame Jene Pota, ma ko laua .manawa e hapaiia ana e keia kauaka a ke kupaianaha maoli. .! Ua hele no hoi a ho?a i ka auwina la, hoea aku la laua j ma.kah.i malaelae e kokoke loa aku la i kahi i ku ai o ka . hale, a ia Tazatia i iho mai ai mailuna mai o ke kumulaau, :' a hookuu aku la ia Anola ilalo, ke lelele wale la no kona oili I me ka hauoli, no kona ike hou aku ia Jen'e Pota. ke kaika- .! mahine ili keokeo a kona puuwai i ike ai ia'mea he aloha. ,! Aole he ikeia aku o kekahi mea i ka hoioholo mai mawaho i o ka hale, a ke ha'oha'o pu la no hoi me ka.Lukanela Anola, j i kona ike ole ak\i i ke ku mai o ka mokukanp Palani ame ka . moku pe'a, he mehameha pu wale no na Hvahi apau a ua i mau kanaka nei e ike aku la, e'halii ana maluna o ka aina. j Aole, he hookahi huaolelo i kamailioia mawaena o laua a I hoea i kahi o ka hale i v ku ai, oiai no nae aia iloko o ua mau ; kanaka nei ka ike, aolē he poe maloko o ka hale, ma ka ma- ! nawa a laua i lioao aku ai e wehe i ke pani o kā puka. !.. Ile mea oiaio, i ka w r a i wehe aku ai o Tāzana i ka puka ! a hemo/a nana akū la hoi laua iloko, aole he hookahi mea ! maloko o ka hale a laua i ike aku ai, o keia no hoi ka laua j mea i koho mua ai.'e loaa aku ana ia laua, nolaila nana aku I la kekahi i kekahi me. na manao kahaha, me ka hoopuka ole i ia hoi he hookahi huaolelō fnawaena o laua. * j īloko o ka Lukanela Anola, he hookahi wale no mea ana e I noonoo la. o ia no ka manao ana o kona mau hoa,,ua make | oia'i na kanaka Paele", nolaila ua haalele lakou rkela aina, a; huli hoi pololei aku no Palani; aka no Tazana na€i, hē hoo-; j kahi wale no ana mea e noonoo la, o ia ka haalele atia mai: 0 ke kaikamahine hookahi ana i aloha ai, me ka manao kuhi-1 | hewa paha, aole oia e huli hoi hou mai ana imua ona, oiai nae o ke kumū o ko laua hui hou ole ana, no kona hoopa-1 kele ana no ia i ka mea iloko o ka poino. I j Ua lilo kela loaa ōle ana mai o Jene Pota ia Tazana i j • kumu e hoalaia mai ai ka noonoo uluahewa ilokp ona, a hooliolo iho la oia, Jie pi 16a aku ka pono, huli hpi liou aku ' oia imua o ka puulū o na mapu, a aole hoi oia e hookokoke hou mai ma kahi o. kela liale, a i ole, hoao paha e hui hou me ' kona lāhui ponoi. no ka mea' ua lilo kona mau manaolana ' i mea poho wale, a o kana mau upu ana hoi, e hui pu niē i , kona lahui kanaka, i inea waiwai ole. i i Iloko : "6 leela mānao uluahewa « ka -iiopnoo o Tazana, ua hoopōina loa oia iio ke lcanaka'anāsi r hoopakele ai, a ke ma- ; kāukau la ua kānaka nei olokō o na ululaau, e huli hoi aku no.kāhi o na mapu i noho ai, e noonoo anā pelā, ua komo loa ka Lukanela Anola iloko o ka hale, a | ike aieu la i kā aku o kekahi mau m~ea he nui mahope t iiohp āi laua. " . 1 mai o ka mokukaua Palani kekahi mau mea i; waihoia ilio māhopē/e laa kekāhi kapuahi, he mau ipuhao 1 me na pakini, he pu raifela, me kā pahu poka, lie mau meaai | iloko o na-.kini.-he mau huluhulu. he mau noho, he hookahi; moe kapolena a he nui.a lehulehu wale o na bukē amē nā Amefika. • "Ua manao no Ya pāha kela poe e hoi hou mai 'i \valii!" i 'iioonoo wale iho ai no ka Lukanela Anola. Hele aku la oia no kahi e ku mai ana ke pakaukau a Keoni Kelekpna i hana ai na kana wahine, he mau makahiki lehulehu 1 h4ia. a malūna o ua pakaukau la, he elua mau leka o ka loaa ana aku iāia. ua kakauia kela mau leka mawaho o ka *>Va-hi ma ka inoa o Tazāna o na.Mapu.* Ma ka lima kakau mawaho o ka wa-hi ua hiki loa i ua o Anolā ke ike iho, hookahi leka i kakauia e ke' kane, a he hookahi hoi 1 kakauia e ka v*ahine, nolaila, lalaū aku la oia i ua mau leka nei. a pane mai la. me ka manao. aia no kona kok'oolua ma kekahi wahi kalii i ku aku ai: "E-ia he elua mau leka nau e Tazana," ;a 1 ai 1 a hiili mai. ia s oia no kahiro ka puka, nae ;ona ike mai ifl Tazana, usj

hala aku oia 110 kahi i maopopo ole iaia. Ke noke la ua o Anola i ke kahea me ka leo nui, aole nae mea a> * I jiane iki aku*Q Tazana, a ua lilo hoi ka nalowale honua iina . o kona hoa i mea hoojī>ohihihi loa aku i kbna noonoo. ** ''Ua haalele mai ka paha kuu hoopakele ia'u'-" wahi a ua 0 Anola i kamailio wa!e iho ai no iaia. "He keu aku mapli ka hoi keia a ka mea kupaianaha, aia ka liōi a lioea maua 1 kahi o ka palekana, o kona haalele mai nei no ka ia ia'u, a huli hoi hou aku nei noloko o na ululaau." Ke. rtodjiōp nui la ka Lukanela Anola>i ke ku;nu o ka haalele honua ana mai o Tazana iaia, o kana wale 110. e hooinanao la, he helēhelena kaumaha kana o ka ike anā aku mfiluna o 'J r azana. i ka manawa a laua i komo āku ā'i maloko I o ka hale, a ike aole he poe maloko olaila, ua hoomaopopo ! oia, aia kekahi mea ano nui iioko o ka noōnoo d kelā kana- • ka, o ua mea 4a nae, nana i hoehaeha aku i kona manao, he ninau paakiki loa ia nana e kuekaa ae ai. . • Ke ike la ka Lukanela Anola i kona pilikia maoli o noho mehameha ana ma kela wahi, aole hoi o ka loaa o ke ! kokōolua, loaa ka hoa e 'kamailio pu ai, a laukanaka no hoi ka noho ana, aka nona hookahi wale iho no, ma kela aina kanaka ole, i hoōpuniia me na ahiu, ua aneane e hiki ole iaia ke hoomanawanui, i ka poino maoli o kona liolio hookahi ana aku. ,Ma kela manawa hoi a Tazana i hooholo iho ai i kona manao, e huli hoi aku noloko o ka ululaau, no ka hui pu ana me ka puulu i maa iaia mai kona mau la kamalii mai. aole oia i hoohakalia iho i ka hooko ana ia manao, aka holo polnlei aku la oia no ke kumulaau e ku kokoke mai ana, a hoomaka aku la e pinana iluna, a 110 ka manawa mua loa iloko 0 kona ola ana, i hoomaka aku ai oia e holp me ka mama • apau i loaa iaia, me ka manao, he mea ia noha e hoopoina ai 1 kona mau noonoo uluahewa. aole nae e paa mau ana ia ! noonoo iloko ona, i na manawa apau. i Iloko o kela puahia oka holo ana o Tazana maluna onu kumulaau, aole ona wahi mea a ike i kona oōpa, a i ole noonoo iho paha e hoomaha, o ka mea wale no nana i k;iohi i mai i kona liolo ana, i kona manawa i ike aku ai i kekahi liona; e hele mai ana nta kekahi moali alanui, ia wa oia i ku ; iho ai nana ilalo o ka honua i ka liona. ; No ka maiiawa mua loa, mahope o kona haalele ana aku j i ka Lukanela Anola malpko o ka hale, akahi no oia a hoala mai ika ninau: "E hele pololei ana anei kela liona 110 ka hale e nohp mai la ka Lukanela Anola? Heaha la ka pale- • kana e loaa i kela kanakaf iiia e hoea aku analeekahi gorila no ka hale, a mau holoholona ahiu e ae paha? I "Owai oe e Tazana? Ina he mapu oe, alaila. e hana aku !oe elike me ke ano ona hana ana nia^.u, —i ka wa e ike aku ' ai i kekahi o kou puulu iloko o ka pihkia, e waiho aku iaia i pela ahiki i kona make ana. \ "Ina he kanaka oe, alaila -e huli hoi aku oe e hoopakele i ! kou Aole he kumu nou e holo ai-mai iaiajnai, ' mamuli o ka holo ana o kekahi poe e ae mai i'aia mai." I Ika ike ana hoi oka Lukanela Anola, ua haalele mai o I Tāzana-, kona hoopakele a hoaloha iaia, nolaila kii mai la ! oia e p'ani i ka puka a paa, alaila hele aku la e hookomo i ' pōka maloko o ka pu raifela, a kukulu aku la ma kahi e hiki ai iaia ke hopu aku me ka maalahi loa. ika manawa e * i hoea-'.mai ai ka poino; alaila hele mai la oia no kahi o ke pakaukdu e k\\ ana, a welie ae la i ka palapala nialoko o ka leka-i sila ole ia, no ka heluhelu ana iho.i na mea.i kakauia maloko,- olaila. 1 He 'hookahi manaonui oko ka Lukanela makemake ana ' e ike i na manao maloko,o kela leka, malia paha ua kakau mai kekahi mea ia Tazana, no ko lakou huli hoi hou mai i , kekahi manawa, he nianaolana nui hōi ia.Nio ka hoea mai ' o ka hoopakele, a palekana oia, aole hoi e waihoia ma kela 1 aina e make elike me kana i maaao wale ai. t laia i J wehe 'ae ai ika palapala maloko oka leka, o keia j hana o. ka ike ana iho: - I "la Tazana ona Mapu:—Ke hoomaikai aku nei makou i? ! oe, no kou ae ana mai i keia liale. i wahi 110 makou e inalu ai, oiai na la a makou o ka hoohala ana ma keia aina meha; j meha kanaka ole; o ka mea wale no nana i hōokaumaha mai j i ko makou manao, o ia no ka loaa ole ana he manawa n.o i makou e hui kino ai'hē alō a he alo me oe, i hiki ai ia makou ke haawi aku i na mahalo 'aiia me mi huaolelo maopopo.loa, rio ka nui o ko makou hauoli, no ka noho ana j maloko nei o keia homē. i "Aole a makou mau mea i hoopoino maloko nei o keia hale, aka ke waiho nei makou i kekahi mau Waiwai mahope i nei, me ka manaolana, e lilo ia mau mea i kokua nui no .ka 1 pono o kou noho ana, a e hoopakeleia hoi oe mai na poino i mai. v . . j " Ina ua ike oe i leela kanaka ili keokeo. nana i hoopakele i ko makou iriau ola, a nana hoi i hoolako mau mai ia ma- | kou i s iia meaai i'kela ame keia manawa, alaila e haawi pu : aku oe iaia i ko makou mahalo palena ole. no ka nui o kona lokomaikai. "Ke haalele nei makou i ka noho ana ma keia aina, oiai ua lioea mai nei ko makou īliaii hoaloha, nolaila aole makou e huli hoi hou mai ana; aka nae ke huli hoi nei makou, no ko makou aina, me na manao maiialo he nui nou ; ame kela hoaloha aleu o makou; a ina i haawi mai i manawa no makou e hoikeike okoa ae ai i ka tiui o. ko ma- ! kōu hoomaikai no ka olua māu mea i hana mai ai no makou, j iha ua loaa maōli aku ka ike ia olua. he i)oe makou i make- ' make e pana'i aku i na maikai he nui i hanaia niai e olua no makou apau." I Malalo loa o kela lekā. ua kakauia me. ka inoa .o Uilama : Kikila Kelekona. I ka wā i.pau ai oka ka Lukanela Anola ! heluhelu aiia, ia wa i nui iho ai kona haliu, a hooho ae. la: "ApJe loa lakou e hoi liou mai ana, he keu aku a ka nui o ' ka poino." alaila- hoi aku la ka Lukanela Ano)a, a iluna pka l moe kapolena, huli īho la kona alo ilalo, no ka nui o kona j kaumaha. I-Ie hookahi hora okoa kela moe malie ana ona pela, lohe ' aku la oia i ka nakeke māi o kekahi mea mawaho o ke pani o ka puka, e hoao mai ana kekahi mea e komo iloko, oiai ua poeleele i kela manawa, aole,ona ike aku i >ka mea e hoāo mai la e komo iloko, o kana wale no e noonoo la, o'ia kona palekana, nolaila lalau aku la oia i ka pu raifela, a kau ae : la iluna o kona poohiwi, me ka hoopofolei ana aku no. kahi j o ka puka. . ! >• Me ka nialie loa, i hamaipa.ae ai ke pani o ka puka, a ma ke kowa o ia hamama ana ae, i ike aku ai oia i ke ku mai o ! kekahi mea mawaho, uolaila me ka hoohakalia ole iho. hoomaka aku la oia e ki i kana pu raifela, o kana mea o ka lohe ana aku, o ia no ke pa-hu ana mai o kekahi mea ilalo, i holo ak;i paha kona hana. eia ka o Tazana no, kona hoaloha, ua .ku aku la i jpōka o kana pu. | , MOKUNA XXIV. ! ' HOAA IKA PAHU DALA GULA. ' Ika manawa i-huli hoi aku ai ona koa oka hele ana e : huli i ka. Lukanela Anola me na manaolana poho, ua hoolale koke no ke kapena o ka mokukaua e holo ka moku, me ke kakali hou ole iho, oiai ua lpihi inaoli na la o ke ku ana.o ka moku, malaila me ka nui o na poino i ka.u ,aku malunā o na koa, aka aole nae he ae iki b Jene Pota i kela mana'o o ke kapena. me kona i okoa ana aku: "Ke hoōle aku nei au i ka ae ana i kou manao e Kapena Durame-, no ka mea, he aloha ole loa na-kakou ka haaleje anā iho i kekahi mau hoaloha elua nei; no ka mea e hoea mai ana no laua i kekahi la, me ka manao e loaa kakou, eia ka auanei ua haaleleia aku laua. "O kekahi p Ua mau hoaloha la, oia no ke aliikoa oluna o kpu mokukaua, a o ka lua, oia ke kanaka i hoopakele ia ni<akou, apau ifiaiiokp L mai o kn make. j' • (Aoie'i _