Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 16, 19 April 1918 — Page 3

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

 Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka HANA A NA MOKUKAUA AME RIKA MA NA KAI O EUROPA.

            CLEVELAND, Ohio, Aperila 7. Ma kekahi haiolelo i haawiia e ke kakauolelo o ka oihana kaua moana Daniels ma ka po Poaono imua o kekai anaina i malamaia maanei no ka hoomanao ana i ke kulaia o ka makahiki mua o ko Amerika komo ana i ke kaua mai ka manawa mai o ke kukala ia ana ae o ke kaua o ka Leberty Bonds, i hoakaka mai ai oia i kekahi mea a ke aupuni o Amerika i hana ai a e hana nei i nei manawa mai ka manawa mai o ka hoomakaia ana o ke kaua he makahiki i hala aku nei.

            Ua oi aku mamua o 150 mau mokukaua Amerika mawaho ae o na mokuhahai mokuluu e hana mai la i nei manawa maloko o ke kaei kaua, wahi a ke Kakauolelo Daniels, a wahi hou ana he hana naauao ole ka hoike ana ae i ka nui o na mokuluu a na Kelemania i lukuia a holoaia i ka hohonu o ka moana. Eia nae, wahi hou ana hookahi moku wawahi topido Amerika mailoko ae o ke aumokukaua Amerika i hoounaia ai i holoia eia 1,000,000 mile a he 81 a'na mau mokuluu i hahai ai, a he 717 mau moku kalepa ana o ka ukali pu ana a he 86 ana mau moku o ka ukali pu ana ma ke ano he me hoopakele no ia mau moku.

            O na mokukaua Amerika, me ke kokua a na moku, aneane e pau loa lakou he hiki no ke hana i ko lakou mau poina ponoi iho, koe wale no na poina koikoi loa, oluna o ke alahuki moku kahi e hoopauia ai o ia pilikia.

            Ma ka hap hope o ka ke kakauolelo Daniels mau olelo, "ua hana' ko kakou mau mokukaua i ka hana kaulana loa a kakou e haaheo ai, aka e pi hou aku ana ka mea e hanaia e pono ai. O ka kakou i hana ai i nei manawa he nui no ke hoohalikeia me ka na Aupuni Hui, aka, he nui hou aka ka hana a ke hoomakuahuaia aku la nae lakou me ka hikiwawe."

Na Moku Malokoo na Kai Kaua

            Maloko o kaua haiolelo ma ka la aku la i nehinei ua olelo mai oia ma kekahi hapa: "He mau mokukaua ka Amerika aia ma na kai o Europa, aole o na moku hahai topido wale no, aka, o na mokukaua pilikua pu kekahi ame na mokukaua holomama, na mokuluu, na moko kokua, na moku lawe pu, na moku kiai ma na kapakai, no mokukolo a he lyhuchu aku o na ano moku e ae no na hana kuikawa.

            "ua hoolako aku makou i kela ame keia kokua kupono i na aupuni e aku elike me ka hiki a elike me ia i noiia mai no kekaua. Ua komo aku keia aupuni ma ka hui a hana pu ana me lakou. Ua hanaia e ka kakou mau mokukaua kekahi mahele ano nui iloko o ke kaua ma o ke kaua ana aku i na mokuluu a ma ke kokua ana aku e hoemiaa mai ai ka heluna o na moku kalepa e hoopiholoia, ke hoohalikeia me ka heluna o na moku i hoopiholoia he makahiki i hala, ame ka nui o na moku luu i hoopiholoia."

            Ua heluheluia mai e ke Kakauolelo Daniela kekai leka mai ka Adimarala Simms mai e hoakaka ana no kona mahalo nui no ke komo pu ana aku o na mokukaua Amerika me na mokukaua o na Aupuni Hui.

            "I keia manawa, ua oi aku ma@ua o 150 mau makoukaua Amerika me ke komo pu ole o kekai heluna nui o na moku hahai topido, e kaua mai la ma kela aoao; ua oi aku mamua o 35,000 koa ame na aliikoa e hana mai la maloko o na kai o Europa. Ua oi aku keia mamua o ka hapalua o na kanaka o ko kakou mau moku kaua mamua aku o ke komo ana aku o kakou i ke kaua. Aole i komo pu iloko o keia heluna na kanaka o na moku lawekoa ame na moku hoolako meaai ame lako kaua, na koa kiai i hoolakoia me na mea kaua, na kanaka haawi hoailona, ha kanaka o ha hale kelepalapa uweaole ame kekai poe e ae i komo aku iloko o ke kaei kaua ma na kelekalapa e holo aku ana a e hoi mai ana.

            "O na mokukaua he hiki no ia lakou ke hana i ko lakou mau poino iho me kek kokua aku no nae a na moki na lakou e hoopaa ae i na wahi i poino, koe wale no na poino nui loa 'o ua alahuki moku kahi kupono e hoopauia ai ia mau poino.

            "Ua kukuluia he mau halekula a he mau halekoa i wahi no na kanaka hou e noho a e a'oia ai, a malaila e laweia aku ai iluna o na moku no ke pani ana ma kahi o na kanaka e hoihoiia mai ana i Amerika nei a lawe aku i mau pualikoa hou. O na aliikoka i a'oia maluna o na kahua kaua ame kekai mau kapena moku ia a'oia a i lawa ka ike i kaholomoku ua hoihoiia mai lakou ianei no ka noho kapena ana aku noluna o na moku hou e paa mai ana, a lawe aku ia mau moku no kahi o ke kaua, e like me ka hikiwawe e loaa ana. Ua hoomauia ka hoolako ana aku apau e pono ai lakou. O na hale hoahu ukana malaila e hoolako aku ai i na moku ua kukuluia ma na wahi like ole maloko o na aupuni hui.

Na pualikoa lele i ka Lewa

            "Ua kukuluia he mau hale nui no na mokulele maloko o Europa a no kekahi mau mahina ke komo pu ana aku o na mokulele a ka oihana kaua moana Amerika iloko o ke kaua.

            O ka mua o na puulikoa i lako me na lako kaua a Amerika i hoopaeia lele i ka lewa a ma ka la 8 o iune ko lakou hoea ana aku. Aia ko kakou mau kanaka lele i ka lewa ke hui pu mai la ma ke kaua ana me ko Palani, Pelekane, Italia ame Potugala mau kanaka lele i ka lewa.

            "Ua kukuluia he mau hale hooikamoana o na koa malaila na, koa e hele ai e hoohauoi a e hooikaika kino mahope o ka pau ana o ka lakou mau hana nui a koikoi o ka la.

            "Ua hana na mokukaua o kakou i kekahi mau hana kaulana loa a kakou e haaheo ai, aka nae he nui aku no ka hana i koe e pono ai e hanaia. Ma ka hoohalikelike ana ma ka heluna o na kanaka ame na moku e hookania mai la he liilii loa ko kakou mau kanaka i poino. He elua wale no mau moku wawahi topido Amerika i hoopiholoia e na mokuluu, oia na moku hahai topido Jacob Jones ame ka Aliedo i hooloiia ae i moku hahai topido. He eha mau moku liilii e aku i hoopiholoia, mamuli o ka ino ka moana."

            Ua haawi ke kakauolelo Daniels i kona mahalo maluna o na aliikoa ame na kanaka Amerika no ka maka'u ole ma ka hakaka ana me na moluluu ho hakaka ana e hiki ole ai ke ikeia aku ka enemi a he lehulehu no hoi na moku i pakele mai ma ka apua mai ka poino mai a na topido.

UA HALA AKU LA O MRS. KAMAKAHUKILANI O PAUOA.

            Mr. Lunahoeponopono o ke Kuokoa. -Ma ka liula noenoe o ka Poaha p. m, Maraki 28, 1918, hala aku la ia Lei Liko Lehua o ka uka iu i paa i ka ohu o Kupanihi, a he kei poina ole na kona mau makua, i kiiia ka wai e ono ai, i kela waipuolo lau la-i o, Kupanihi, ka wai inu pu me ka manu ,inu pua lehua Waiolelehuna, o ko wau ia e inu ai e Kamakahukilani. ka wahine o ka liula me ko puni kei liko lehua o Pauoa, he ohu holo kaapuni otomobile no ka wahine apuni ka moku nui o Keawe.

            Eia au o kunane i na pali o ke Koolau me na pua lei a-i a kaua, ia'u e nanea ana holo mai ka lohe ma ke kelepona, eia o kuahine Kamakahukilani, ua hala, ua newa aku la ma-o, a he lono hoopuiwa o ka hauli, ia manawa i halii paa iho ai ke kaumaha luuluu o ka ukana kumakena a ke aloha, maluna o'u kou kunane i na Loolau, a puili waimaka pu ae la au me na lei a kaua, a i ka Poalima ae, pii aku au me loele ame Anake Kealohapauole, e ike i lo la nui kumakena, me ke laumaha luuluu, akahi au a ike kumaka i ka ukana a ka waimaaka, wahi a Solomona.

            Ua hiamoe au, ua ala no nae lo'u naau.  He leo ka no la'u mea i aloha ai e kikeke ana me ka i mai, e wehe ae no'u, e lo'u kaikuaahine, e lau'u mea i aloha ai i kona lima ma kahi i hakahaka ai, a ha'eha'e ko'u opu nona, aka, ua huli ae oia a hele aku la.

            He leo ka no ka'u mea i aloha ai, aia hoi, e hiki mai ana ia ko kino wailua.  E lele ana maluna o na mauna, e lehei ana hoi maluna o na puu; ua like me ka anetelopa ame ke @ia keiki i hala aku ma-o loa aku o na puu mau loa, aia no he wa e kii hou mai ai oe i kou kino lehu, a hoohui  pu hou ia ai, no ka mau loa a i ole no ka hopena loa!

            Kuu kaikamahine i ka ua liilii o Kupanihi, he nui oukou e na lei ,e ou mau pokii a mau kaikunane; ua hala aku o kuku ma, malia no paha o loaa aku.  E ae mai e ike au i kou helehelena, a e lohe hoi i kou leo; no ka mea, ua oluolu kou leo, a o kou helehelena ua maikai no ia.

            Ua kii ko puni kei hala i ka ua liilii o Manoa i awili pu ia me ka lauae o na pali o Palolo, O ia puni poina ole a ka wahine i ke ano ahiahi Poaha, Marako 28, 1918, poina-ole, i ka po ia o Kulu ma ka helu a ou kupuna, a nou no keia ohu.

            Aia i Pauoa ka liko lehua,

            Ka iini pau ole a ka makemake.

            Owau no o,

                                    SAME KALAMA.

KO MAKOU MAMA ALOHA UA HALA.

            I ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:- E oluolu mai kou ahonui e hoike ae ma kou mau kolamu i ike mai ai na kini makamaka ame na ohana o ko makou mama i hala mai ka puka ana a ka la i Kumukahi a ke komo ana a ka la i ka ilikai, a makou nei hoi na keiki, ka kuakane ame ka ohana e u aku nei na i ka nalo ana iho o kona mau maka i ke aouli, o ko makou mama aloha Mrs. Lilia Keokini Pele Kaio.

            Ua hanauia ko makou mama aloha ma Waiama, Ewa, Oahu, mai ka puhaka mai o Kamano (w) ame Nakikiao (k) ma ka la 15 o Maraki, 1869, a ua haalele mai oia ia makou na keiki, ma ka la 22 o Maraki, 1918, ua piha iaia na makahiki o ka hanu ana i na ea huihui o keia ola ana, he 49 makahiki me na la 7 a haalele mai ia makou na keiki aka ua hiki ole ke paa mai, ua paa ka olelo kauoha a ke Akua he malihini wale no kakou no keia ao, aia ko kakou wahi i hoomakaukau ia ma o, in a kakou hana i Kona makemake elike me Kana kauoha ia Adamu ame Ewa e ai olua i na hua apau, o ka hua e ike ia ai ka pono ame ka hewa, aole olua e ai, i ka la a olua e ai ai e make olua; nolaila aole laua i malama ia kauoha, nolaila ua hoopa'i mai ke Akua ia laua. E adamu, me ka hou o kou lae e ai ai oe i na la apau o kou ola ana, a hoi aku oe i ka lep[, no ka mea mailaila mai no oe. E Ewa, me ka ehaeha oe e hanau ai i kau keiki a hoi aku no oe i ka lepo, o ka uhane ua hoi aku ia me ka Mea Nana i hana.

            I ka piha ana o na makahiki he 17 o ko makou mama, us mare aku oia i ko makou papa. John Pele Kaio, mai ia laua mai ehiku keiki ua Iawe aku ka make ekolu, eho makou e ola nei i keia manawa; elua keikikana, elua kaikamahine, no lakou keia mau inoa: Hosea Pele, Haleola Pele, Leka Pele ame Hawe Pele. Ekolu keiki i mare, mai ia lakou mai ehiku keiki, ua hii moopuna no ko makou mama a hala aku la i ke ala hoi ole mai.

            Ke hoomaikai aku nei makou i ka Ekalesia o Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La. Hope Nei, na makamaka ame ka ohana i hui pu mai me makou, na keiki i hoonele ia i ka makua ame ka lakou makana pua i haawi mei ai no ka mea i hala ame ka hoohanohano ana i kona huaka;i hope loa, a maluna ae o na mea apau, ke hoomaikai ae nei makou i ka Makua Lani Nana no e heomama mai i ko makou luuluu ame ke kaumaha.

            O makou no na keiki i hooneleia i ka makuahine,

            HOSEA PELE,

            HAWE PELE,

            MRS. HALELOA KAMAUOHA,

        MRS. LEKA ALOE.

REV. D. W. K WHITE UA HALA.

.. I ka lunahooponopono o ke Kilohana Pookela o ka Lahui, Solomon Hanohano, Aloha oe-E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua hiwhiwa i kela mau mapuna walohia e kau ae la maluna, i ike mai ai ka nui ame ka lehulehu, mai ka pukana a ka la ma Kumukahi a ka welona a ka la i Lehua, no ka haalele ana mai o kuu kane ia'u.

            Ma ka hora 1:15 p.m. o ka Poaono, Mar. 30, niau palanehe aku ai ka uhane o kuu kane aloha, ka Rev D. W. K. White i ke ala mau o na mea hanu ola apau, a hoi aku la me kona Haku aloha, ka mea nana ka hana ana i malama ai me ka maemae no na makahiki loihi a moe wale aku la.

            Ua hanauia kuu kane aloha ma Honokowai, Kaanapali, Maui i Ianuari 8, 1861, na Henry White (k) ame Kaaihue K. White (w), nolaila ua piha iaia na makahiki he 57 a oi o kona hanu ana i na ea oluolu o keia ola ana, a moe aku la i ka moe lau moe hooilo.  

            Ma Lahaina oia i hanaiia ai i kona mau la opio e kona mau kupuna, oia o Pehu me Kaaaahu  a malaila no oia i hoonaauaoia ai, ma kela hale no ana i hooponopono hou iho nei, oia o Halealoha, ame ke kula Bihopa e ku ana malaila ia manawa.

            I ka 12 o kona mau makahiki, ua laweia oia ma Ewa, Oahu e kona makuahine hanauna, Mrs. Soloman Previer, a noho ma ka aina hanai holoholona o Robinson. i ka 21 o kona mau makahiki, ua komo oia i ke kula nui o Lahainaluna i ka 1881, a puka pono mai i  ka 1885.

            O ka oihana kamana kekai ike i a'o ia iaia ma ke kula, a i kona puka ana mai, ua hoomahuahua aku oia i ka hoomakaukau ana ma ia ohana, a ua nui a lehulehu wale kana mau hale i kukulu ai. Nana i kekelu i ka hapanui o na hale hoolulu kaaahi o Oahu, a pela hoi me kekahi mau halepule, ame ka hoomaemae hou ana i kekahi mau luakini ma Molokai, Maui ame Lanai, e ku la he mau kiahoomanao poina ole nona.

            I Iune 19, 1901, i hoojuiia ai maua ma ka berita o ka mare, e ka Rev. C. M. Kamakawiwoole, me Hamakua, Hawaii, a ua piha ia maua na makahiki he 16 a oi o ka noho ana iloko o ka berita maemae o ka mare, me ke aloha ame ka malama i ka maemae o ia mea he mare.

            I ka 1903 ua koho oia i ka oihana kahunapule, a poniia no ia makahiki, ma ka halehalawai o Kaumakapili. O kona hoa i poni pu ia ai, oia no ka Rev. H. K. poepoe o Kaumakapili hou. O na kahunapule nana i poni iaia, a'u e hoomanao nei, oia no ka Rev. E. S. Timoteo i hala, Rev. O. H. Gulick, a ma ia makahiki no i noi mai ai o Mr. ame Mrs. Chas. Gay o Lanai e hele aku e kukulu i ka luakini, o ia no kela luakini e ku la, a i kapaia ma ka inoa o Lanaihale. I ka paa ana o ka luakini ua hoonohoia oia i kahu no ia ekalesia.

            I Aperila, 1905, ua kahea mai ka ekalesia o Wainee, Lahaina, iaia e hoi aku i kahu no lakou, ua nee aku maua a noho ma ia ekalesia no na makahiki ehiku, a i ka 1912 i waiho aku ai oia i ka noho kahu ana no ia ekalesia a lilo i komite no Olowalu, Kaanapali, Lani ame Honokahua, a ma ia kulana oia i paa ai me ka maemae, a moe wale aku la.

            I ka 1912 ua hookohuia mai oia e ka papa lunakiai o Maui i luna nana i'a, a mahope mai ua kau pu ia mai maluna on a ka lunanana maemae o Lahaina, a ma ia mau kulana oia i paa ai me ka hanohano ame ka hoopono ame ke aloha ia e na lahui apau ana i komo aku ai e hooponopono i ka nohona maemae ana.

            He kanaka hoopono, piha oluolu, puuwai hamama, akahai, lokomaikai, heahea, aloha wahine oiaio, aloha ohana, na makamaka ame no hoaloha. Ua noho aloha wale ia no eia mai ka poe kiekie a ka poe haahaa.

            He nui kana mau hana manawalea wale aku no ha'i, ma ka hana, a ma ke dala pu. E lilo ana ia i kiahoomanao iloko o ka poe apau ana i hana lokomaikai ai.

Aloha kuu kane hele loa,

Aloha ia mau kula au alo hookahi ai;

Ke kula loa o Kaanapali ahiki aku i

            Honokahua;

Huli ae nana ia ala loa au e alo ai,

Ia Olowalu i ka wela a ka la,

Aloha hoi ia kai au e au ai.

Ke kai o Auau ahiki aku i Lanaihale,

Aloha ia mau ale au e alo a;

E Lahaina hoi i ka la'i o Lele,

I ka nee mai hoi a ka ua paupili i uka.

Aloha kou mau alanui,

A kuu kane aloha e alo ai.

A pela hoi me ka la ikiki o ua aina aloha nei,

Aole oukou e ike hou ana iaia.

            Aole hoi oia e maalo hou ana ma na wahi apau i maa iaia i ke kipa mau ia, aole hoi e lohe hou ia kona leo oluolu a waipahe. Ua hala oia, ua nalo no ka manwa pau ole.

Auwe kuu kane aloha e,

Kuu makua hoi;

Kuu kane hele loa a,

Aloha no hoi ka home a kaua e noho

            kokoolua ai,

Hoolau kanaka hoi i ka owe mai o ke kai i kahaone,

I ka @ehe mai hoi i ka iliili.

Aloha ino o-e!

Huli aku nana ia Lanai o ke kau mai o ka ohu ilona o Lanaihale, hu mai la ke laoha i na makua o kaua o ia aina, aloha ino ia wahi a kaua i pili ai, aloha ia kai a kaua e alo ai. Alawa ae hoi nana ia Molokai nui a Hina, o ka waiho kahela mai o na owawa o ua aina aloha la, aloha ia mau wahi au e hele ai e kukulu, a e hoomaemae i na betela o ke Akua kiekie loa, ka mea hoi au i

Honolulu

IUNE 10-15

Hoomanao Mau i Kahi me ka Manawa

            Ina he mea kau no ka hoikeike, mai hoopanee i ka hookomo ana ae. Nui na mea hoikeike aole he mau ukukomo. E loaa ka ike no na hana kupainaha o kou aina kulaiwi ma ka hele ana ae i ka

HOIKEIKE FEA MAKAHIKI TERITORE

            Pau ka Hookomo Ana i na Holoholna i May 1. Paa na Mahele e ae i Iune

MAHIAI         KALEPA        NA PUA

HANALIMA  HOONAAUAO         NA MEAKOLO

IKE AKEAKAMAI   NA HANA AKAMAI           NA OTOMOBILE

HOIKEIKE ILIO       HOIKEIKE POPOKI                        NA MOA

haawi ai i kou ikaika apau e hana Noua.

            Ua'pili aloha wale ia no keia mau kai e maua, mai Hawaii a Kauai i ka hana a ke Akua.  He mea nui no au iaia. Auwe kuu minamina e!  Aole au e lohe hou i kona leo aloha, aole hoi e lohe hou i kela mau olelo aloha ana e pane mau mai ai ia'u " My darling wife."  Ua pau, ua nalo, no ka manawa pau ole.

            Auwe kuu kane aloha e!  Aole loa au e poina i kana mau hana maikai ia'u.  He kiahoomanoa poina ole ia na'u i na wa apau.  Nou hoi ke kau wahi kanaenae aloha e Kaina Kaeha.  Aloha ia mau la a olua e pili ana me kuaana i ka Ua Kanilehua o Hanakahi, a nou pu hoi kekahi hoomanao ana e ka hoahanau Kivini, aloha ia mau la a oukou i pili ai; a nou hoi ke kauwahi hoomanao ana e Kaina Pakohana, aloha wale ho ike ole i ke kane a kaua, aloke oia e kipa hou aku ana i ik'e ia olua.  Ua kooikaika no au e hiki mai olua aole nae he hiki.

            Ua hoomaemae ia kona kino ma kahi o M.E> Silva, a ma ka Poakahi, Aperila 1, i hoihoi aku ai au ame na keiki a maua i kona kino wailua no Lahaina, Maui, a ma ka Poalua ae i hoomoe ia aku ai oia me kana mau lei aloha i hala e aku, a moe aku la no ka wa mau loa.

            Ua pau, ua hala, ua kuu ka luhi no ka manawa pau ole, a ua hoi aku oia me kona Haku aloha.  E hoomaikai ia ke Akua maua loa, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku, e hoomaikai ia Oia.           

            Ua waiho iho oia mahope nei ia'u kana wahine aloha, kona pokii aloha, ame kona mau hoahanau lehulehu, na makamaka ame na hoaloha.

            I ka hoopau ana i keia mau manao, ke haawi nei au i ka'u mau hoomaikai plena ole i ka poe apau i komo mai e kumakena pu me a'u no ka'u mea aloha i hala, a pela hoi me na makana pua no ka hoowehiwehi ana iaia.  Na ke Akua mana loa e kiai, a malama ia kakou apau; Amene.

            Owau iho nome ka luuluu,

                                    MRS. SARAH K. WHITE.   

            527 School St. Honolulu.       

                                    HAINA NANE.

            E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha nui:--E oluolu hoi oe e hookaawale ae i wahi rumi hou no'u, no ka hoi ana i Kona, kuu aina i ka maka o ka opua, i ike mai ai na kae'ae'a ame ka poe laeula i ka nane a ke keiki o ke kai maokioki o ka la'i a Ehu Awapaewaaolamaka.

            Eia ka nane la, a ua eueu nei o ka aina kanau o maua.  Aia no a ailo@o hele i keia mea he hoopapa o waiho na iwi i Kaea.

            Owau ka hiapo, i hanauia i Feberuari. Owau ae nei ko ia nei hope i hanauia i Aperila.  Owau ka oi'o makou hanauia i Iune.  Owau ke kauna o makou i hanauia i Augate.  Owau no hoi ka pokii o makou i hanauia i Okatoba.  Eia na ano'i.

            1.  Heaha ka i'o o ka nane@  Haina: Na malama je 12 o ka makahiki.

            2.  Owai hoi na inoa o na keiki huapala elima@  Haina:  Ianuari, Aperila, Iune, Sepatemaba, Novemaba.

            3.  Ina hoi he elima wale no makou, alaila, pehea hoi makou i 30 ai@  Haina: He kanakolu la iloko o leia mau mahina.

            4.  Owai hoi ka inoa o ka hanauna o na keiki@  Haina:  Feberuari, Maraki, Mei, Iulai, Augate, Okatoba, Dekemaba.

            Aloha no e na keiki hoonohohua ame ka Lunahooponopono ka welina.

            Z. P. K. LIONANOHOLUAHIWI. 

            NAPOOPOO, APERILA 11, 1918.

 

Kapekepeke mai la no kau kui ana i kau mau pua lehua, eia nae, alole ilaila ka iini a ka makemake.  Imu hou ia kahi i pee ai na keiki elima!- L.H.

KUU LEI DAIMANA UA HALA

            E-ae mai ia'u e ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, e hookomo iho ma kekahi oneki kaawale o ka kaua uwila makeneki nana e aha'i mama aku, i ike mai na kini e nohi mai la ma ka la puka ma Kumukahi a i ka welona a ka la i Lehua, i ike pu iho na kini o ke one pua rose o Mahamoku ame na olohe o ka limu ka kanaka o Manuakepa, a i lohe aku na kupueu o Nahala o Naue i ke kai, kahi a Mrs. Joseph Alohikea i walea ai i ke kui kei kehua o Luluu, ai noho hoopili ai me ka makani Pahelehala, hoapili o ka lupua lawe kehau i Maunahina.

            Aloha wale ie e Mikileilei, ua hele kohana aku oe i ke ala makua ole a haalele mai la i ka poli aloha o ke kane ame ka mama ame ka papa ame na pokii ou elua e paiauma aku ana me ka walohia me ka ehaeha, oiai ua hele kohana aku oe ma ka po o ka la 11 a hoi aku la oe i la poli laukua a Kanehunamoku.  Aloha wale oe!

            Aole e lohe hou ia kou leo nahenahe, aole hoi e ike hou ia kou helehelena nohea o ka wahine u'i.  Ua loaa mai ia M. M. Puulei ame E. M. Puulei e noho u aku laua me ka hoomanao poino ole i ka nui o kau mau hana aloha i kou mama, a ua piha na makahiki iwakalua i hani ai i na ea mauleule a hoi aku la oe ma ka poli mau o ka makua lani, aole e ike hou ana na luluwai hu'i anu o Makaweo a hoopa ma hou mau papalina, aole hoi e ike hou anan na hou o Maihi ame ua ulu o Wehi, kahi au i noho hoaloa ai me laua, oki loa aku o Kauai apuni, aole e ike hou ana kakou i ka helehelena o Mrs. Joseph Alohikea ma keia hapa aku.

            Ke haawi pu aku nei in a hoomaikai i na hoaloha apu i noho pu mai me a'u i ka wa o ka ehaeha ame na bo-ke pua i makana aloha ia mai, ame na hoaloha apau i hele aku i ka hoolewa ahiki i kalua, ka hale mau o ke kino.

            Ke hooki nei au i ke kikoni palanehe ana o ka'u makakila me ke aiai o keia kalana.  E hoi ae au e kaawi aloha i ko'u pulima i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, a i na keiki limahei o ka papapa'i o ka uwila makeneki o ke Kuokoa.

                        JOSEPH ALOHIKEA.         

                    HAINA NANE.

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:- E oluolu oe e hookomo iho i ka haina o ka nane a Kawelowai ma kahi kaawale o kau nupepa.  Penei iho ka hooheno ana:

            He inoa ko'u ua kaulana apuni ke ao, a he wahi makaikai nei ia e na malihini. Mahele ekahi.  Haina:  Hone.  O ka hone keia e hana ia nei e ka nalo mailoko mai o ka wai momona e na pua, a he holoholona no hoi keia ua puni ke ao holookoa.

            Mahele elua.  Haina: Loka. E loaa no ia iloko o ka Euanelio o ke kihapai o Kristo, a he kihapai makaikai nui ia hoi e na malihini; in a e hui ia ka inoa mua, a me ka inoa hope, e loaa no he kahu hoi no na hipa.

            Ke lana nei ka manao ua loaa pono asku la oe i ke toipido a ke keiki o ka home ku i ka ehukai.

            Me oe e ka Lunahooponopono ko'u welina, ame na keiki oniu hua keau ko'u aloha nui.

                                    W. M. WAIALAEA.

            Kalaupapa, Molokai.

 

            Hu hewa mai la kau topido, ua pakele aku la no ka enemi, ke hoekepue malie mai la malalo o ka malu o ka have hoku.  Hoouna hou ia mai ua topido, malia o ka hana ana mai ia e wiai ka niho o ke kolohe.  IIuli hou ia mai!- L. H.

 

HE 30 LA HOOPAI O KA MEA MAKA'U I KA HELE I KE KAUA

 

            He Pukiki opio no Maui mai o Sergio Tavares ka inoa, ka i hoopa'i hoopaahaoia no kanakolu la e noho ai maloko o ka halepaahao e ka Lunakanawai Vaughan o ka aha federala ma ka Poaha aku nei'o ka pule i hala.  Ua hoike okoa ae o Tavares i kona maka'u i ka hele i ke kaua o lilo oia i maka no na poka a na Kelemania, ma kona manawa i ninaninauia ai, a wahi hou ana, aohe oia i poina maoli i ka hele ae e hoopaa i kona inoa, o kona makemake ola wale no i ka hele i ke kaua ke kumu o kona hele ole ana ae e hoopaa.

            Ma kela Poaha aku nei o ka pule i hala kona laweia ana mai i Honolulu nei e ka Hope Ilamuku Silva.  Ua nui ka kona maka'u mamuli o ka alelo hooweliweli mai a kekahi o kona mau hoaloha, pela oia i hele ole ai e hoopaa i kona inoa a e pane i na ninau apau maloko o ka pepa o na niuau.  Aohe i lawa kana mau pane no kona heepakeleia, nolaila ua kauia mai ka hoopa'i.

 

KA MAUA LEI DAIMANA UA HALA

           

            Mr. Sol. Hanohano, ke Kilohana o ka Moana Pakipika, e hookele ana hoi i ka mokukaua hoolei poka pahu iwaena o ko kaua lahui oiwi oiaoi, a i hoopahaohao aku hoi i ko ke ao nei, ka kaua lei hiilalo "Ka Nupepa Kuokoa," welina pumehana po kaua:-Ma ka la 29 iho nei o Maraki. 1918, i haalele mai aima keia ola honua ana ka maua lei aloha poina ole, ka opuu daimana hoi o ko maua mau la opio, a paiauma aku nona me ka naau luuluu o ka makee keiki oiaio, e lei hele ia ana i o a ianei me ka hoomanawanui, e huli hele ana i kahi o ke ola; auwe ka lihaliha wale e! Aka, ua huli hoi aku oia imua o ke alo o ka Mea Nana i hana mai me ka uaau maemae.

            Auwe ka luhi a maua e, ua hala, ua hala i ka polikua a Kane, e hooipo ana paha me ka Malanai ame ka hoapili a maua e, e pili ia ana ke ao ame ka po, ka ua ame ka makani, he mau mea ole wale no ia ia maua i ka hoomanawanui i kahi e loaa ai o ke ola.

            Ua hanauia oia i Maraki 25, 1927, a ua piha iaia he 1 makahiki ame na la he 3 o ka hanu ana ma keia ao mauleule, a haalele mai la ia maua na makua ame kona mau kaikuahine, ekolu e ola nei.

            Me ka naau luuluu o ke kaumaha, ke hooki nei maua i ko maua mau lei daimana hele loa, a na ka makua kiekie loa e hoomaha mai i ko maua mau manao pilihua.

            O maua iho no na makua,

                                    WM. PANOKE,

                                    MARTHA HAUPU.

 

E MALAMA PONO IA OE IHO.

 

            I makemake oe e Ioaa ka noonoo maikai ame na meapaahana maikai o ke kino, mai ae aku i kou opu, e hoopiha i na mea hoopoino e laweia ana mai kou kino mai, e laa na mea ike mau ia, ma ka ma'i lepopaa.  O na meaai kupono, me ka inu nui i ka wai, me ka nui pu o ka holoholo iwaho, pela iho la e maikai ai ka hana o ka opu.  Ke kokua ole mai ia ia oe, alaila e lawe i ka Huaale a Chamberlain.  Na lakou e hoopalupalu aku i ka opu, a he maalahi loa ke ale ana.  Ke kuaiiaa nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii.--Hooiaha.

 

HOOLAHA HOOKAPU KAI LAWAI'A

 

            Oiai ua lilo mai ia'u na kai lawai'a mai Makapuu a Hanauma, Oahu, ma ka hoolimalima, ke hoikeia aku nei ma keia i na mea apau, aole e komo wale kekahi mea maloko o na kai i hoikeia ae la me ka loaa ola o ke kuleana mai ia'u aku.

            J. HAKUOLE PAMAIAULU.

Hanauma, Oahu, T. H., Apr. 15, 1918.

            6291-Apr. 19, 26; Mei 3.

O SAMUEL KAHALEKAI UA HALA

           

Mr. Sol. Hanohano, Aloha kaua:-E oluolu mai kou lokomaikai ame kou ahonui e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua malihini i kela wahi poomanao e kau ae la maluna, i ike mai ai na ohana o ia hoi na keiki, na moopuna, na makamaka, na hoahanau o ka Ekalesia o ka Hoomana o Jesu Kristo o na la Hope Nei.

            Ua hanauia kee kuku aloha ma @@koo, Molokai, a ua kii mai la no kaanela o ke Akua iaia e hele hou e hooko i Kana misiona ma kela ao mao.

            I ke ahiahi Poaono, hora 9 a.m., o ka po kona niau palanehe ana iho. Owau o ka mea nana keia makapeni e hoolaha nei, e hoike aku ana au i na mea a'u i ike i na hana a ko'u kuku aloha. He kanaka haipule oiaio, he lokomaiki, oluolu a he heahea, pela wale aku. Ua hoomanawanui i ka ke Akua hana i na la o kona ola ana iho nei ma keia ao. Na kona ma'i a huikau o kona mau wawae ka mea i hiki ole ai ke hele aku e hooko i ka hana mau, o ia hoi ka hele ana i kona luakini e malama ai i na la Sabati apau.

            Aole oia i kaniuhu no kona hele hookahi ana ame kana mau moopuna liilii i ka pule. Ua loihi kona hele hookahi ana me elua moopuna liilii o elima makahiki a umi makahiki o kekahi, a o makou o na moopuna nunui aole hele; aka e pule mau ana oia e hoojuli ia na keiki, na moopuna, ka ohana e hele o haua i ko ke Akua makemake. @a hooko ia ia manao on a iloko o ka makaiki 1907, ua huli makou na moopuna. na keiki, na ohana me ka poe i maa olo i ka hele pule. Ua ala ka poe, piha @@ halepule, aohe lawa o ka luakini @@@u loa. A mahope mai ua emi mai ka hele ana o ka poe ahiki wale no i kona haalele ana i keia ao.

            He hookahi wale no ana kaikamahine, oia hoi o Mele, a mai iaia mai ua nui a lehulehu; a he kaiki kana i aloha nui ai oia hoi  o Kahalekai Jr., no ka mea, nana no i malama mai kona wa ebe ahiki i kona mare wahine ana.

            Na kuu kuku elemakule no i malama na kauwa, o ia hoi na alakai missiona; ma kona home no e noho ai lakou.

            He elemakule oia i piha na makahiki 94, a i ole 97, a oi aku paha. Ua manao oia e hiki ana ia i Laie e ike ai i ke kaula, a e ike no hoi i ka halelaa o ke Akua.

            Owau iho no me ka oiaio,

                        MRS. NOHOHUI K. KAPUAA

TERIOTORE O HAWAII

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

 

            MA KA HANA E HOOPAU ANA I KA HAWAII PRODUCE COMPANY, LIMITED

            OIAI, O KA HAWAII PRODUCE COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ka kanawai i hoomakau kauia ma na hana o keia ano, ua waiho ia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana ika hui oleloia hui pu me kakahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia elike me ia i kona ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka no apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekai ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la @ o Iulai, 1918, a o kela ame keia kanaka i makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, in a he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

                        C.J. McCARTHY,

            Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Aperila 16, 1918.

6291---Apr. 19,26; Mei 3, 10,17,

            Iune 7, 14,21 28.