Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 16, 19 April 1918 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He moolelo no

BEDERA

Ka Moi o Persia

AMER KO

GIOHARE

Ke Kamaliiwahine o ke Aupuni Samanadala

 

Hoko o ke kiaiia o ka Moi o Samanadala e na koa me ka

paa loa, eia nae, ia manawa hookahi ua haawiia aku iaia

na mean apau e hauoli ai ia, ua maikai loa kona malamaia ana

a ua lilo kela naau hookiekie a haakei ona mamua i naau

haahaa i nei manawa, a kamailio mai la i ke koa kiai me

ka oluolu loa.

 

Ia manawa kauoha mai la ka Moi Seleha e laweia aku

ke kapuahi i piha i na puupuu lanahu ahi e aa ana imua ona,

a ia loaa ana aku kiola mai la i kekahi pauda i awiliwiliia

iloko o ke ahi a puana pu ae la i kekahi mau huaolelo pohi-

hihi loa ia manawa hookahi.

 

Hakalia no a punohu ae ka uwahi, a pii pololei ae la i ka

lewa, ua hoohaaluluia ae la ka halealii holookoa, a ia ma-

nawa koke ua oili mai la ka Moi Samanadala, me na aliikoa

o ka Moi Seleha e hoopuni ana iaia ma kona mau aoao apau.

 

Ua haule koke iho la ka Moi o Persia maluna o kona

mau kuli, a oiai oia e kukuli ana i aku la:

 

"E ka Moi o Samanadala, na ka Moi Seleha i i kauoha aku

nei ia oe e hoea mai maanei no kou hoohanohano ana mai i

ka Moi o Persia ma o kou hui pu ana mai me ia.

 

"O ka moi ponoi o Persia keia e noi haahaa aku nei ia

oe e haawi mai ia hanohano ma ke ano he hana maikai kie-

kie nau ma kou aoao.

 

"Aole oʻu manao he makemake oe e make kekahi moi e

hiki ole ai iaia e ola loihi hou aku, ina e hooleia mai ana

ka lima o ke Kamaliiwabine Giohare, ko kaikamahine, e lilo

i wahine nana."

 

La manawa hele mai la ka Moi Samanadala a apo mai la

iaia me ke kauoha pu mai ia manawa e ku ae iluna, i ka i

ana iho:

 

"Ku ae iluna; he hana lokoino loa paha hoi naʻu ka hana

ana aku i kahi mea e poino ai kekahi moi kiekie loa ma o

koʻu haawi ole ana aku i ka mea i noiia mai.

 

"Ina he mea oiaio o ka mea wale no e hoopakeleia ai kou

ola oia kou hoohuiia ana ae ma ka mare me kaʻu kaikama-

hine, alaila e ole oe; ku ae iluna; a elike me kau noi, ke ha-

awai aku nei au iaia nau i keia manawa koke no, me koʻu

hoopanee ole aku i ka hooko ana i kou makemake.

 

"He kaikahine maemae oia me ka hoolohe mau i kaʻu

mau mea apau e kauoha aku ai iaia, o kaʻu mau mea apau

i kauoha ai iaia mamua aku nei ua hooko waleia mai no

eia, a ke manao nei au aole no oia e hoole mai ana i kau

noi ke hoike ku au ia mea iaia."

 

"O kona huli ae la no ia a kauoha aku la i kekahi o kona

mau aliikoa ponoi, he aliikoa ana i ae mau ia aku e ka Moi

Seleha e kiai mau iaia, elike me ka makemake o ka Moi

Seleha, e hele e huli i ke Kamaliiwahine Giohare a e lawe

aku iaia imua o lakou ia manawa.

 

Maluna mau o ka Makupuni kahi i loaa aku ai i ka moi

Bedera, ke Kamaliiwahine Giohare, kana wahi o ka noho

ana ahiki i keia manawa. Malaila no oia i loaa aku ai i ke

aliikoa, a he manawa pokole loa ia alu ana aku a ke aliikoa

a ka Moi Samanadala, hoi hou mai ana me ke Kamaliiwa-hine Giohare pu.

 

Ia hoea ana mai a ke Kamaliiwahine Giohare, lele aku la

ka makuakane a puliki mai la iaia mamua o ka umauma a

honi aku la me ka olelo pu ana aku:

 

"E kuu kaikamahine aloha, ua haawi mua iho nei au ie oe

i ke kane. O ke kanaka opio e ku mai la mamua ou o ka

Moi oia o Persia, a oiai he kanaka opio uʻi oia i kulike loa

me kou uʻi a he mau alii opio like no hoi olua a elua, e ko-

hu pono ai ke kaunu ana, o ke kane ia ola na iwi; moe ia;

mai hoonele mai oe i kaʻu noi."

 

"E ka moi kuu makuakane aloha." i pane ae ai ke Kama-

lii wahine Giohare, "ua ike no oe mai mua mai aohe ou

makemake a noi hoi i honeleia aku ka hookoia e aʻu; aole

loa hookahi au kauoha i hoolohe ole ia e aʻu, no ka mea, ua

aie au i kau mau kauoha apau.

 

"Ina he makemake oe e hooko kokeia aku ia makemake

ou, ua makaumakau au, i hakalia wale no ia oe i e kauoha mai

a o ka hooko kokeia aku no ia.

 

"Eia wale no kaʻu e kanalua nei, e hoopoina ana paha ka

Moi o Peresia i ka hana ino pepehikanaka aʻu i hana aku ai

iaia a aole paha, no ka mea, ke hoomanao la no paha kela

i kona hooliloia ana i manu a laweia aku noluna o kekahi

mokupuni kanaka ole e hookuu ai.

 

"Aka nae, in a no hoi oia e noonoo iho ana me ka aka-

hele i ke kumu o koʻu hana ana pela, e ike iho ana no oia i

ke kumu ; oiai ke aloha e hana ana iloko oʻu no ka maua

ua nana ole ae la au i kona kulana moi, a no ia kumu i hoo-

loliia ae ai oia i manu.

 

"E ike iho ana no oia nona iho, in a no hoi owau kela i

hana aku ai i kekahi hana lapuwale i kona makuakane ma

o ka hoopaa ana aku i ka halepaahao aole no e nele ana

kona huhu ia'u. a e nele ole ana no ma kona aoao ka hoao

ana ma e hana i kekahi hana lapuwale maluna o'u.

 

"E ninau mua aku oe iaia no kona manao e huikala mai

ia'u. a ina e akaka mai ana kona manao, aohe a'u hoole ana

aku. no ka mea, ke ike nei no au i ka hoomaka ana iho la

 

"Ua lohe mai la no oe, e ka Moi o Persia @ ka manao o

ke Kamaliiwahine Giohare. ua hemolele ko@a ae ma na

ano apau. i hakalia wale no ma kou aoao i ka huikala mai

iaia a o ko ko olua hoohuiia ae no ia i nei manawa," i pane aku

ai ka Moi o Samanadala i ka Moi o Peresia.

 

"I aua ana iho hoi ia i kana mea o ke noi ana mai la. he

hana paakiki hoi auanei ia o ka huikala ana aku. Me kuu

ulanen. huu ikaika. kuu noonoo apu, ke huikala aku nei au

iaia me ka oiaio loa, a na ka lokomaikai o na lani e hoopo-

maikai mai iaia."

 

I ka holopono ana o keia mau kukakua ana mawaena o

lakou iho o ka hooko kokeia iho la no ia o ka ma@ mawa-

ena o na alii opio maloko o ka halealii o ka moiwahine hoo-

manamana Labe.

 

O na kanaka opio apau, na ipo mua a ka Moiwahine Labe i

hoololi ae ai i mau kino holoholona. ua hoihoi hou ia ae ko

lakou ano a ke kino kanaka elike me mamua me ka hauoli a

hoi hou ana ae o ko lakou mau kino a like me mamua. o

lakou ka oi aku o ka hoohanohano mai i na alii opio, ko

lakou mau haku hou no ko lakou hoopakeleia ana.

 

Ua haawi mai lakou i na hoohanohano ana apau elike me

ka hiki ia lakou i ka Moi o Peresia. ka Moiwahine Gule-

nare. ka Moi Seleha ma keia manawa o ka mareia ana o na

alii opio.

 

O keia poe apau he ma keikialii wale no, he mau keiki

lakou na na moi âme na kuhina o na aupuni like ole i laweia

mai e ka Moiwahine Labe mai na aupuni like ole mai ma-

muli o ko lakou hoowalewaleia ana, a i ka wa e pau ai o

 

 

kona makemake ia lakou, hoololiia ae la i mau holoholona

a i mau manu no kona aupuni, elike me ia i ikeia mamua

ae nei.

 

Mahope iho o keia mare ana o na alii, a ua hala he mau

la ia lakou o ka noho like ana, ua hoi hoi hou ia aku la ka

Moi o Samanadala i kona aupuni, a hoonohoia aku la me ka

loaa o ka mana piha iaia e rula maluna o kona aupuni elike

me mamua.

 

No ka Moi hoi o Peresia, i kona kau ana i kaupaku o Ha-

nalei, ua hoihoiia aku la oia me kana punua peepoli no ke

aupuni o Peresia, me ka ukaliia e kona makuahine ka Moi-

wahine Gulenare, ka Moiwahine Farake ame na kamalii-

wahine elima.

 

Maloko o ke aupuni o Peresia ka Moiwahine Karake o ka

noho ana no kekahi manawa ahiki i ke kii ana aku o ke

keiki, ka Moi Seleha. a hoihoi mai la ia lakou no ke aupuni

kai. KA HOPENA.

 

HE MOOLELO KAAO NO

KE KEIKIALII AMADA

AME KA WAHINE KUPUA PARI-BANAU

 

Hoakaka. Eia hou mai nei malihini ke hele aku nei e

huli i kamaaina nona iloko o na home o ko ke Kilohana poe

hialaai moolelo a ke manaolana nei ka mea kakau e hooki-

paia aku ana ia me ke ohaoha ame ka ulumahiehie.

 

MOKUNA I.

 

Iloko o kela au koliuliu loa e noho ana maluna o ka noho-

alii o Inia me ka maluhia, ka hanohano, ka mana ame ka

hauoli nui kekahi Suletana (moi), a lio@o o kona mau la

kanikoo ua hoohauoli mau ia kona noonoo i ka ike aku i

kana mau keikialii u'i ekolu na pani ma konka hakahaka ke

hala aku oia ma o, ame kekahi kamaliiwahine @e kaikama-

hine na kona kaikana i make a i waihoia mai malalo o kana

malama ana; o lakou apau ua nana mau ka moi, ko lakou

mauakane; maluna o lakou ma ke ano he mau mea hoo-

nani makamae loa no kona halealii, no ia kumu kona hauoli

mau.

 

O ka hiapo o na keikialii ua kapaia o Hasana, ka muli

iho o Ali, a o ka muli loa o Ameda, ka mea nona keia moo-

lelo, a o ka inoa o ke kamaliiwahine o Nourouniha; he mau

keiki u'i wale no lakou apau, he oi ae nae ka @'i o ka muli

loa i ko na keiki mua.

 

He kaikamahine ke Kamaliiwahine Nourouniha na ke

kaikaina o ke Suletana o Inia imake, o na waiwai apau

ana ua hooiliia mai maluna o keia kamaliiwahine opio, ke

keiki hookahi wale no a ka mea i make, hookahi makahiki

a oi mahope iho o kona ma@e ana, a he elua wale no hoi

mahine o ke kamaliiwahine ma kona manawa i make ai.

 

No ka nui o ko ke Suletana aloha i kona kaikaina i make,

no ka mea, aole i loaa kekahi mokahana amwaena o laua

oiai oia e olaana ua kauoha aku la oia e hoihoiia mai ke

kamaliiwahine opio e noho pu me ia me na kaikialii ekolu

maloko o kona kalealii, i hiki ai iaia ke malama a ke hoo-

naauao aku iaia.

 

I ka ulu ana ae o keia kamaliiwahine a nui kupono no ka

hoonaauao ana aku iaia. ua waihoia aku oia malalo o ke

a'o ana a kekahi o na kumua'o naauao loa o Inia, a pela no

hoi me na kaikialii ekolu a ka moi, a oiai kona kino e pii

mau ae ana i ka nui i na manawa apau, ua pii pu ae me

kona u'i i oi ae i ko na kamaliiwahine apau maloko o ke

aupuni o Inia, a ua kaulana aku ia mea maloko iho o ke

aupuni holookoa o Inia.

 

Oiai k moi e hoolala ana no ka hoomare aku iaia me ke-

kahi keikialii o kekahi aupuni e aku e pili kokoke mai ana,

i lilo ai ia mau aupuni i mau aupuni hui a noho hoaloha

ma o ka mare ana o ke kamaliiwahine me ke keikialii o ia

aupuni, ua lilo ia hoomareia aku i kumuhana nui nana e

noonoo mau ai; aia hoi, ia manawa hookahi ua ike aku la

oia i ka haulehia o na keikialii ana apau ekolu i ke aloha

maluna o ko lakou kaikuahine; ua lilo keia he mea hooka-

haha loa i kona noonoo.

 

Ua hookaumaha nui ia kona noonoo no keia mea, aole no

ka lilo wale i mea alali mamua o kana kumuhanna i hoolala

ai, aka no kona ike mua iho kekahi i ka hiki ole e loaa ka

aelike mawaena iho o na keikialii ekolu, eia nae, ua hoo-

pau ke keiialii muli loa i kona noonoo ana o kona kai-

kuahine kana wahine, a waiho aku la no no kaikuaana, ma-

mui o no a'o a ka moi.

 

No kekahi mau manawa lehulehu ka ka moi kameilio

ana aku me ka me-lul loa i kela ame keia keiki pakahi ana,

aole pono ia lakou e manao iho o ko lakou kaikuahine no ka

lakou wahine e manao mai ai; e pono lakou e huli aku i

wahine okoa, a e ae mai lakou i ko lakou kaikuahine e mare

aku i kekahi o na keikialii o kekahi aupuni e aku.

 

Aka i kona ike ana iloko o lakou pakahi na manao paa-

Kiwi hiki ole ke lanakila aku kona manao, alaila hoaloakoa

mai la oia ia lakou apau mamua on a, a i aku la i nei mau

huaolelo ia lakou:

 

"E a'u keiki, no ko oukou pomaikai ko oukou noho olu-

olu like e loaa ole ai kekahi mea e hooku-eeia ai oukou, a

oiai hoi, ua kamailio aku au i kela ame keia mea pakahi o

oukou e hoopau i ko oukou manao ana e mare i ke kamalii-

wahine. ko oukou kaikuahine, a oiai aole au e hoole aku

ana i ka hoohana ana aku i ko'u mana ma ka haawi ana aku

iaia i kekahi o oukou, ke manao nei au ua loaa ia'u kekahi

alahele maikai e hoohauoli like ia ai oukou, e mau ai me

oukou ka noho aloha ana, oiai he haawina kupono loa ia

e paa mau me oukou, ina nae e ae oluolu mai ana oukou a

e hana mai ana hoi i ka'u mea e hoike aku nei i nei manawa.

 

"Eia ko'u manao, e pono e hele kaawale oukou i na aina

e; e hele kela ame keia o oukou i kana aupuni e makemake

ai, i hiki ole ai ia oukou ke hui kekahi me kekahi, a oiai he

makemake nui au i na mea nani like ole, o ka mea o oukou

e hoihoi mai ana i ka mea nani loa i ike mua ole ia, ke hoo-

hic aku nei au imua o oukou, nana ka hoi auanei ke kama-

liiwahine.

 

"Na oukou no e wae a e hooholo no oukou iho i ka mea

nani kamahao loa i loaa ole kahi mea i like me ia mamua ;

e hookuku mua oukou ia mea a oukoue hoihoi mai ana me

kekahi mau mea nani e ae, a o ka mea oi loa o ka nani o ka

oukou ia e hoihoi mai ai.

 

"No ka uku ana aku i ko oukou mau hoolilo no ke kaahele

ana, a no ke kuai ana ia mau mea nani loa a oukou e ike

aku ana, e haawi aku ana au i kekahi ana aole nae au e

hoolako aku ana me ona mau ukali lehulehua a mau kauwa

paha, no ka mea. ma ia ano e hooneleia mai ana ka loaa ana

o ia mau mea ia oukou, e ikeia mai ana oukou he mau

keiki na ka moi, a e loaaole ana ka oukou mea e make-

make ai."

 

Oiai keia mau keikialii he hoolohe mau i ka makemake

o ko lakou makuakane ma na mea apau, a oiai kela ame

keia o lakou e kualiki mai ana oia ka mea mua e loaa

 

 

ana o ka mea nani kamahao loa. a e lilo ana iaia ko kamalii-

wahine ua hoike mai la lakou apau i ko lakou hauoli me ka

makaukau e hooko mai i ka makemake o ko lakou makua-

kane me ka hookaulua ole iho.

 

O ke kauoha koke ae la no ia o ka makuakane i kona puu-

ku e haawiia mai ke dala i kela ame keia o na keikialii ekolu,

a ma ia la no hoi i kauoha pu aku ai ka moi i na kauwa e

hoomakaukauia mai na mea apau i kupono no ka huakai

kaa@ele a na keikialii nno na aupuni mawaho aku.

 

Ia manawa koke no haalele mai la na kkeikialii i ka ma-

kuakane. @ hele aku a e hoomakaukau no lakou iho no ka

hele ana aku ma kekahi kakaiaka nui ae.

 

Ma kekahi la ae ee nui ae la lakou maluna o ko lakou

mau lio i hoolakoia mai me na pono apau, a hele nui aku la

iwaho mai ka pa aku o ka halealii, me ko lakou kahikoia

a like loa me na kanaka kalepa, a he kauwa no hoi ka kela

âme keia mea pakahi o lakou.

 

Ua hoomau aku la ko lakou hele ilke ana ahiki i ka hoea

nui ana aku i kekahi hale hookipa, a malaila aku ua mana-

mana aku la ke alanui, nolaila hele kela ame keia ma kana

ala i koho ai, a o ko lakou hoomaka ana ia e hele kaawale

kekahi mai kekahi mai.

 

Ua hoaumoe lakou maloko o ka halehookipa ma kele po ;

oiai lakou e ai ana i na meaai a lakou o ke kauoha ana aku,

ua hooholo like lake ia manawa i hookah makahiki mai ia

manawa aku e keewale ai lakou, a mahope aku o ia manawa

maloko o ia hale hookip no lakou e hui hou ai.

 

O ka mea mua o lakou e hoea ana ia hale hookipa e kali

oia no na mea elua i koe a in a elua e hoea mua mai ilaila

e kali aku laua no ka mea o lakou i koe, i hiki ai ia lakou ke

hoe like aku imbue o ko lake makuakane, e like me ka

lake heelele like ana aku iaia.

 

I ka holo ana o keia ae like mawaena iho o lakou, a i ke

ao ana ae o kekahi la hoomaka aku la ko lakou hele ana ma

ka lake mau allele like ole, mahope o ka haawi ana i ko

lakou aloha, lawe no hoi kela ame keia i kana alanui i ma-

kemake ai me ka loaa ole o kekahi hoopaapaa mawaena o

lakou.

 

No ka pinepine o ko ke Keikialii Hasana lohe no ka nani

o ka nanaina, ka nui o ka waiwai ame ka ikaika ok aupuni

Bisenaga, ua koho oia i ke alanui e hoea aku ai i ke Kai

Inia, a oiai, o ka hiapo loa no hoi ia o lakou aohe ke e ana

aku a na kaikaina.

 

Mahope o kona kueo hele ana malalo o na kukuna wela

o ka la i ke ao, ka hulilili ae no hoi a ke one aiai o na wao-

akua  kanaka ole ma kekahi mau wahi, e hele huikau @u ana

me ka huakai a ka poe kalepa like ole maluna o na kamela

i kekahi manawa, a i kekahi manawa e pii ana ma na kua-

lono a e iho ana ilalo o no owawa, a i kekahi manawa e ko-

mo aku ana maloko o na aina i na kanaka mahiai, hoea

aku la oia i ka manawa hope i ke kulanakauhale o Bisenga.

 

O keia ke kulanakauhale poo aupuni o ia aupuni, a ma

ia inoa no hoi i kapaia ai na wahi apau e hoopuni mai ana,

a o kahi no hoi o na alii e noho mau ai mai kahiki loa mai.

 

Iloko o kekahi hale hokele i hoomakaukauia no @a @oo-

kipa ana aku i na malihini kaahele ame na kanaka kalepa i

hoaumoe ai oia ma ia po, a oiai ua mahuihui wale no oia aia

he eha mau mahele nui like ole maloko o ke kulanakauhale.

kahi o na kanaka kalepa like ole hoahu ai i ka lakou mau

waiwai kalep o na ano apau maloko o ka lakou mau hale

kuai pakahi, a aia iwaenakonu o ia mau mahele ka hale-

alii o ka moi, o kona hele aku la no ia ma kekahi la ae i

kakahi o na mahele ekolu o ke kulanakauhale.

 

O ke kahua i ku ai o ka halealii he nui maoli me ke

akea, ekolu mau alanui e moe pololei ana i ka halealii elua

league ka loa mai kekahi pukaka a i kekahi a he halealii

nani no hoi ia ana o ka ike ana aku i like ole ka hanaia

ana me na halealii o kona aupuni.

 

Aole hiki iaia ke nana aku me ka loaa ole iaia o na manao

hookaha. U ui maoli ke kahua, a ua piha no hoi oloko o ke

kulanakauhale i na alanui e holo ana mai kekahi aoao a i

kekahi.

 

I kona hoea ana aku i ka mahele o ke kulanakauhale

kahi e noho ana o na kanaka kalepa ua hanaia he mau hale-

poepoe nunui, ua uhiia oluna iho a paa loa i paleia ae ai ka

wela o ka la, a ua hoomalamalamiai olokok me na kukui

nunui a liilii.

 

I kana nana aku ma o a maanei ua piha wale no i na wai-

wai o kela ame keia ano, a ua hoonohonohoia no hoi ma ke

ano maikai e hoohauoliia mai ai no ka noonoo o ka mea e

nana aku ana.

 

O kekahi mea mahalo nui ana oia ka hookaawaleia o na

waiwai a keal ame keia o lakou ma kahi i ahu ai kana mau

waiwai, me ka mauae ole aku o kela ame keia ma kahi a

kekahi o lakou e noho ana.

 

He like ole na waiwai, a keia poe, he kilika ka kekahi

mai Kina mai, na moena weleweka mai no hoi ko Persia,

na pa âme na pola mai Iapana a mai Kina mai, a o kekahi

mai waiwai nuie aku mai na wahiwahi like ole mai.

 

O kekahi mea hookahaha nui i ko ke Keikialii Hausana

noonoo oia kona ike ana aku i ka lehulehu maoli o na ka-

naka e kalewa pua mai ana, a mamuli o ko lakou nui ua

piha a hookeke maoli na alanui.

 

Iaia e nana aku ana ke olelo wale io la no oia iloko on a

i ka puni maoli o ka lahui Inia i kela mea he pua, oiai aole

ana kane a wahine i halawai aku ai i nele kona ike aku i

kekahi o lakou e paa mai ana i na pua ma ko lakou mau

lima a i ole, e lei ana hoi ma ko lakou mau papale, aole

no hoi ana kanaka kalepa e ike aku ana ua nele i kekahi

mau ipupua me ka pua e ku mai ana iluna o kekahi pakau-

kau, he paoa wale no ia la oloko o ka halekuai i ke ala o

na pua.

 

Mahope o kona hele makaikai ana ma kela a ma keia

wahi malooko o keia mehele, me ka noonoo nui no ka nani

o kana mau mea apau i ke aku ai, ua maluhiluhi a ano ma-

lohai maoli iho la oia i ka ua mea o ka wela, a ua make-

make loa iho la oia ia manawa e loaa i wahi kupono nona

e hoomaha ai.

 

Hele aku la oia i kekahi kanaka kalepa a hoakaka aku

la i kona manao a ua pololei no hoi ia hele ana aku ana

a ke kanaka oluolu loa, no ka mea, iaia no i hoike akuk ai

i kona manao ua haawi koke mai la kela i kekahi rumi kaa-

wale o kona halekuai nona e hooluolu ai, me kekahi uku

haahaa loa.

 

Ua haawi koke aku oia i kona ae, aole no hoi i liuliu loa

ia noho ana iho ana, loha ana no ia i ke kahea a kekahi

wahi kanaka o ka hele ana mai he mea kuai no hoi kana

he moena weleweka o eono kapuai kuea ka nui a e kahea

ana no hoi he kanakolu dala ke kumukuai.

 

Ku koke ae la oia iluna a kahea aku i ke kanake nana

ia moana weleweka e hele mai, no ka mea, i kana noonoo

ana iho he moena weleweka nani loa aku la paha hoi, ia

ke pii loa la ke kumukuai.

 

I ka hoea ana mai o kahi kanaka kalewa moena, a pau

no hoi kana nana ana me ke akahele loa no ia moena, i aku

la i kahi kanaka, "ke ike ole nei au i ke kumu o ka pii loa

ana o nei moena, he uuku loa ia no kau kumukuai i kau

mai la, o kekahi no hoi, aohe no hoi i nani loa ka hanaia

ana. Aole no hoi oe la e hoemi iho ana i ke kuai?"

 

No kekahi kuhihewa mai paha o kahi kanaka nana ka

moena weleweka he kanaka kalepa, i mai la :

 

"Ina ua pii loa keia i kou manao, ea e hookahahaia iho

ana nae kou manao i kou wa e olelo aku ai ua kauohaia

mai au aole e hoolilo aku i keia moena no hoi e haawi aku i ke-

kahi mea ahiki i ka hookaaia ana mai o ia mau dala."

 

"Alaila. he mea huna aku la ka paha kekahi iloko o kena

moena i pii loa ai kona kumukuai?" i ninau aku ai ke Keiki-

alii Hasana.

 

"Ua pololei kau i koho mai la," wahi a kahi kanaka nana

 

ka moena," a manao au e lokahi ana no kou manao me ka@

i ka manawa a'u e hoakaka aku ai ia oe hakalia no a noho

iho oe iluna o keia moena e lawe kokeia aku ana oe i kal@

ai e makemake ai e hele aku.

 

"E ike koke ana no oe ia oa iho iloko o ka imo ana a

ka maka aia oe ke noho koolai la ma kahi au i makemake

ai, me kou keakea ole ia mai e kekahi mea ma na ano @

pau. o kau hana mua wale no mamua o kou noho ana iho

iluna o keia oena, oia kou noonoo iho no kahi au i ma-

remake ai e laweia aku."

 

"Ea manicai io ka hoi ha kena moena." i pane aku ai ke

Kaikialii Hasana, noonoo iho la oia o keia no kana mea

nui o ka hele ana mai ka loa a huli e loaa kekahi mea

kamahao lao e hoihoi aku ai i ko lakou makuakane, a aole

paha e loaa ana kekahi mea kamahao oi aku o ke kupanaha

elike me keia.

 

"Ka nau ia e ike iho," i pane hou mai ai kahi kanaka

nana ka moena. "O ka inoa o keia moena i kapaoa e ka

mea nana ka moena la ea, o "Panee i ka loa Panee i ka

laula." Ua hiki ia ke hoonui ia ae a ke hooloihiia aku."

 

"E maikai maoli io hoi ha ka kena moena," i pane aku

ai ke keikialii me ke ano hoopohala no iloko on a. "Ina he

mea oiaio kau i olelo mai nei he mana ko keio moena, aole

au e manao wale iho ana no he pii loa kona kumukuai, aka

ehaai aku ana au i kanaha dala e like me kau kumuku-

ai i kau mai la, a mawaho ae oia e haawi pu aku ana au i

iwakalua dala hou ma ke gula manawaho ae o ia me ke @@@

o ka'u makana ia ia oe."

 

"He oiaio na mea a pau au i oleleo aku la ia oe, a e ike

koke ana no oe i ka oiaio i ka wa au e hooholo iho ai i ke

kumukua a kaua a uku pololei mai or ia mau dala a pau

iau.

 

"Ina aole oe i makaukau i ke dala maanei he hiki ia'u

ke lawe aku ia oe i kahi au e noho nei, no ka mea, akahi

no au a maopopo aku la he malihini ka oe, i mea e loaa

ai ia mau dala ia oe a haawi mai ia'u in a nae hoi e ae mai

ana ka ona o nei hale e haawi mai i kekahi rumi kaawale

ona i hoi kaua maloko olaila e hana ai i ike pono oe i ka

hana kupanaha a nei moena.

 

"Aia a hiki akukaua malaila, alaila hohola iho au ino

moena a ia kaua auanei e noho iho ai maluna onua a noo-

noo iho oe no ka kaua wahi e laweia aku ai, oia hoi naloko

o kou rumi moe maloko o ka hokole, ia wa oe e ike iho

ai i ko kaua lawe kokeia aku me ka hakaila ole.

 

"Ina hiki ole i nei moena ka lawe ia kaua alaila hoopau

ka kaua kuai, ia wa e ike ai oe he kanaka hoopunipuni loa

ka wau a e haua aku ana i mea e poino ai oe."

 

Ua hoopau ae la ke keikialii i kona manao hoomaloka @@

ka olelo a kahi kanaka he moena weleweka mana kana

a haawi aku la i ka ae no ke kuai i uaa moena la.

 

I ka loaa ana mai o ka ae mai ka on a nona ua kalekuai

la ua hele like aku la no ka rumi mahope o ka halekuai

a ia komo ana aku a laua iloko hohola iho la kahi kanaka

i ka moena weleweka iluna o ka papahele a i mai la i ke

Kaikialii Hasana e noho like iho laua iluna o ka moena

 

Hakalia no a hookahua pono iho ke keikialii i knoa ma-

kemake e laweia aku no ka hokele a iloko hoi o kona rumi

moe ponoi, he imo ana na ka maka i nana ae kona hana

aia laua iloko o kona rumi moe ponoi kahi i u noho ai.

 

No keia ikemaka ana iho la ana i ka oiaio, o na manao

kanalua, hoomoloka a hoopohala o na minuke kakaikahi

mamua aku ua auhee aku la mai iaia aku elike me ka auhee

ana aku o ka pouli i ka wa o ka malamalama e poha mai

ai.

 

Aohe waiwai o kona imi a ninau hou ana aku i mea hoo-

iaio mai no ka waiwai ame ka mana o ia moena, no ka mea

ua ike maka iho la, pau kuhihewa i ka nani o Hilo," o kona

kii koke aku la no ia i na apana dala gula he kanaha ka nui

me iwakalua apana dala gula hou mawaho ae o ke kumu-

kuai, ka makana ana i hoopaa mua ai iaia iho e haawi aku

ana i ua wahi kanaka la, a haawi aku la,

 

I ka lilo ana mai la o nei Moena weleweka, aole i kana

mai o ka piha hauoli o ke Keikialii Hasana no keia pomai-

kai nui i loaa mai la iaia, aneane i ka minuke mua loa no

ana o ka hoea ana aku ia kulanakauhale, he moena mana

kamahao loa e hauoli ai kona amkuamakua ke hoi e hoo-

hikiwaeia aku ai ko lakou hoea ana aku imua o ka Moi

ko lakou makuakane.

 

Ia manawa like ua ia ae la na manao hopohopo a ka-

nalua a pau mai iaia ae no ka lilo mai o ke kamaliimahine

Norouniha iaia no ka mea, ma kana noonoo ana iho, aole

e loaa ana i kona mau kaikiana kekahi mea nani a kama-

hao loa i oi ae mamua o keia moena weleweka mana i

loaa mai la iaia. Alia nae hoi e nana aku kakou i ka na

kaikaina on a mau mea kamahao loa, malia o ka laua paha

ka oi ae. Ua hiki iaia i keia manawa ke hoi me ka hoo-

luhi ole iaia i ke kuueo hele i ke alanui a hala he mau mahina

loin, e like me ka loin o ka manawa ana o ka hele ana

mai, me ka nui o ka luhi, ka inea, ka wela i ka la a pela

aku, me ka hopohopo mau iloko ona no kona powaia no

kahi hale hookipa a lakou o ka aelike ana ilaila lakou @

hui ai a malaila e hoi like nui aku ai no ko lakou aupuni

aka, o ka pilikia, in a no kona hoi koke aku e hala ana

iaia he mau mahina loihi e noho ai ilaila mamua o ka hoi

ana aku o na kaikaina, no ka mea he aelike ka lakou.

 

No keia manao hope hooholo iho la oia e aho no kona

hoohala i kekahi manawa loihi maloko o ke kulanakauhale

o Bisenaga, i loaa i manawa nui a lawa loa nona e makai

kai ai i na mea nani ma na wahi a pau o kela ame keia ano

ana i ike mua ole ai maloko o kona aupuni ponoi, a i nui

no hoi kana mau mea hou o hoi aku ai a hoike i ko lakou

makuakane.

 

I ka holo ana o nei manao, a oiai hoi he makemake loa

oia e hele aku e ike i ka moi o ia aupuni ame kona mau

luna aupuni, i loaa mai ai iaia ka ike no ka ikaika o ia

aupuni ma o kona mau pualikoa la, a pela hoi me na ka-

nawai, ke ano o ka noho ana o ka lahuikanaka, ko lakou

aoao hoomana a pele aku, hooholo iho la oia e hoohala i

kekahi mau mahina ma ka hoohauoli ana iaia malaila.

 

He hana kuluma na ka Moi o Bisenaga ka hookipa ana

aku imua on a i na kanaka kalepa a pau i kela ame keia

pule. Ma keia ano iho la i hiki ai iaia ke ike aku i ka

moi mamuli o kona manaoia ana he kanaka kalepa oia

hookahi kona huikau pu ana me lakou iloko o ka lakou

anaina oiaio aole on a makemake e ikeia mai e ka lehulehu

he keikialii oia.

 

Ua pinepine na manawa o kona hoea ana aku imu o

ka moi a mamuli o kona naauao ma ka olelo a ma ka

manao kona paa rula ame kona kulana keonimana ka

ui no hoi o kona helehelena ame ka maemae o kona mau

aahu ua lilo koke oia i mea punahele imua o ka moi a ua

nana mai na kanaka a pau maluna ona ma ke ano he ka-

ka opio i oi ae kona kulana maluna o lakou, a pela uma

o ka moi âme na luna aupuni.

 

I ka maopopo ana i ka Moi he kanaka kalepa oia mai

ke aupuni mai o Inia, me ia ka moi i ka hapanui o ka ma-

nawa e kamailio ai a e ninau mai no na mea a pau e pili

ana i ka Moi o Inia, ka nui o kona mau pualikoa aina ame

moana ka nui o na mokukaua, ka nui o ka waiwai ame

ke ano o ka noho ana o ka lahuikanaka a pela aku, a ua

paneia aku na haina kupono no kana mau ninau a pau me

ka moakaka e like me ka ke Keikialii Hasana mau mea

oiaio a pau i ike ai hoomaopopo ai ma kona aupuni.

 

Ma kekahi mau la e ae ua hele aku la oia e makaikai

ma na wahi ano nui a kaulana, maloko iho o ke kulanakau-

hale a ma na apana kuaaina aku e hoopuni mau mai ana

i ke kulanakauhale, a e ninau mau aku ana i na kanaka

o ia mau wahi no na mea kaulna, na wahi pana, ke ano

o ka noho ana o no kanaka, a pela aku.

 

(Aole i pau)