Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 16, 19 April 1918 — ME MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

ME MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

, i • - '■' : '.:■• • I !■, makaukau uei e haalele ilio ia oukou e o'u mau huak<ii no kuu ai.na hanau, aole no ke aloha no ; ka mea.aole he mea nui e ae iloko o kuu nppi^p^,.;iftp ,ko ppi>o no ia. Ua hoike aku no au o keia huak.a.'i, a'u. nolaila e kakali oukou me ka hQftW& l Wvvanui ino'u malia iloko o na la ekolu mai keia aku,;e.halawai hpu,,ana no kakou he alo a he alo, ke mai ko kakou Mākiia nia ka lani. j "Manao nae au o Malavalia ke huli hoi koke mai ana, • ma ke ahiahi o ka la apopo, me kona lawe pu mai i na makaukau .no ko kakou kulana kupale, a e hooka'ulua iki aku ana au me Oto Beriana, a mahope mai maua e huli hoi mai ai a'u e manaolana nei, e loaa mai ana uo oukou ia maua iloko o na ola kino maikai. "la'u nae e haalele iho ana ia oukou mahope nei, o ka'u e kauoha aku nei ia oukou apau loa, e noho oukou iloko o ke apo kuikahi o ke aloha, e hoomanao mau ana hoi, he poe hoahanau oukou apau noloko o ka ohana hookahi, e noho oukou me ke kiai makaala loa no ko oukou palekana, ame ka palekana o na lede opio a'u e haalele iho ana malalo o I ka oukou malama ana. | • "Elike me ouko.u apau i hoolohe mai ai i ka'u mau kau-' oha, pela no au e manao nei, o ia haawina hookahi no ka oukou e hāna aku ana i kuu Magarita aloha. E lilo oia i makuahine no oukou, a nana no auanei e hoolawa mai i ko oukou. mau makemake, oiai e noho ana malalo o ka malu o keia kakela, a e nana aku hoi oia ia oukou me he poe keiki la nana." Ma. kela wahi i nana mai ai o Hawila maluna o leana Magarita aia hoi ke kulou la ko,na poo ilal.o, na ka waimaka no e hiolo makawalu ma na papalina, a' no kela ano o Magarita, .ua komohia aku na manao ehaeha iloko o ka poe apau maloko o kela keena, me he mea o kekahi mau minuke kela i nohoalii iho ai kekahi nawaina ehaeha iloko 0 ka puuwai o kela ame keia, a o ka Lede Peresila kekahi iloko o ia haawina hookahi o ka luuluu, oiai e kilawale aku ana kana mea i aloha. ai īnai iaia aku, a hoomanao wale ae la no ka mea kakau i keia' mau lalani mele: "Hiki mai ko aloha kupouli, Aneane jio au e uwe iho, E uumi,.iho ana i ka waimaka, Hiki ole ke paa i ka hu'e a ke aloha." Me na manap makee o ke aloha oiaio, no kona kaawale niai kana Magaritā aku, kau mai la kekahi lima o Hawilama ka poohiwi o kana aloha, a hoopuka mai la hoi i :>.a olelo, e haehae aku ana i ka puuwai o kā Manu Nunu, ka mea nana i hoolele pau aku i ka Magarita nana ana ma na maka b kana Hawila. me he mea Ia e puana okoa aku ana 1 keia : uiau lalani iyiele a kahiko: "Pupue ia pua i ka noe, H.eikahiko nani no ke kino, O ka hu'e ae a ke aloha, Halii paa i ka nui kino." . "E.kuu Magarita aloha. o keia mau iiaita je ktt pohai mai uei, o kou ]>oe kanaka ia. a e lawe mai nae.oe ia lakou uie he mau keiki la nau, a pela hoi lakou e nana mai ai maluna ou, me he makuahine la no lakou," alaila huli aku la oia imua o na naita Hunegaria a hoomau hou aku la i kana kamailio ana: "E o'u mau hoa o ka oihana liookahi, ke haalele iho-nei au ia oukou nKihope nei, o ka'u kauoha wale no ia oukpu apau, e nana n'ai oukou maluna o kuu Magarita, ma ke ano o !«.» oukou makuahine ia. oiai ati e kaawale aku ana no kekalii mau la .e hoolohe hoi oukou i kona leo, o kana mau mea apau e kauoha mai ai ia oukou, o ka oukou . ia e kokua aku ai, me he mea la. eia no au me oukou mahope nei," alaila hooki honua iho la o Hawila i kana kaniailio ana aku, no ka mea, ua hele.mai la na hooni ana a ke aloha a kupouli, e haale ana hoi i ka lihilihi maka. I ka hala ana nae o kekahi mau sekona o kela hoomana\vauv\i ana o Hawila e uumi aku i kona manao aloha no: kona kaawale aku mai kana aloha mai ame kona mau hoaloha, ia wa i pane hou mai ai oia i ka i ana aku: "E hoolohe hou mai oukou e na keonimana, ia'u e haaiele iho ana ia oukou no ke kiai ana i ke kakela. nei, ame ,na lcde eha imua o ko kakou alo, ke hookohu aku nei au i ka Naita Makarofa ame ka Naita Sepania. o laua ko ōukou alakai, ina nei no ka hoea koke mai o na enemi, mamua o ko'u huli hoi ana mai ma ka'u huaka'i.. "O ko laua leo, he leo mana ia. a o ka laua kauoha. he mana ia, e hiki ole ai i kekahi ke hookiekie ae. a ke makemake nei* au, e noho oukou me ke aloha kekahi i kekahi me he mau hoahanau ponoi la, aka maluna ae nae o na mea apau, e lilo ka leo o ko oukou makuahine nei, i'leo i oi ae ka mana, maluna o ko na alakai a'u e hoonoho aku nei o oukou. "No oukou hoi e na leele. e haawi oukou i na makaala ana no ka pono.o ko kakou mau hoaloha, ame ka poe e waiho mai la i ko lakou mau eha: e hana aku i na mea apau e hooluolu ai ko lakou manao, o ka mea nui o ka hoi pono mai o 'ka ikaika iloko o ko lakou mau kino," alaila kulou iho Ia pia,ilalo a honi aku la ma ka ihu o kana Magarita, me ka puapa hou an£ ae i keia mau huaolelo: >"E hookaawale hou ia ana kaua no kekahi mau la pokole e ke alohaV e hoomanao nae, aole ia mamuli o kekahi hana ano ole, aka mamuli o ka makee ana, e hoauheeia aku na ao hoopoliiluhi e hoopuni ana i ko kaua ola ana. e hoomanao nae, o ka mea nui., oiai oe e noho hookahi iho ana mahope nei, o ia no kou uumi ana i ke aloha, mai ae aku iaia e lanakila, maluna ou, o lilo auanei ia aloha. i mea nana e hoo-' pupule i kou nōonoo, aka e hoolanakila i kou mau manao maikai apau maluna ona. «."Kiā ka manawa ke nee nei imua. nolaila ua pau ae la no' koHi'-mau manao nui i ka hoakakaia imua o oukou. e hele ne kaua iwaena o ko kaua mau hoaloha, i haawi pakālii aku ai aii i ko'u aloha lululima ia lakou. a hele aku au ma ka'u huaka'i, he loa ke alahele, e hoea aku ai i ka aina hanau." Ma kela walii, lalau aku la o Hawila i.k-a lima o kana Magarita a u haele like aku la no ka haawi āiiai aloha hope i na nailia Hunegaria i lilo mai i mau hoaloha nona. eia nae iaia i hoea aku ai imua o ua poe naita i]ei, e kamailio akaana oia i keia mau olelo: , • ■ "Ēia au ke haalele nei ia oe, no kekahi mau' la ppkole wale no. o ka u wale no e kauoha aku nei ia oe, e nana i keia lede opio, ka niea a\i i makia paa iho ai iloko o kuu puuwai, e lilo m"ai 'āna oia i hoa pilipaa loa no'u ma keia mua aku; a elike aūanei me ko oukou hoolilo ana mai ia'u i makua no oukou. pela hoi oukōu e hoolilo ai iaia he makuahine aloha no oukou." . . . Me 'kehi mau olelō hoalohaloha o Hawila e haawi pakahi ia Hna-Kaila Hunegaria, a aole he hookahi iwaena o lakou 1 «viHl?i,ike katxKi aku i ka hookahe ana mai i ko lakou mau .AMn-.imaka. i kan a mea piko lakou piha aloha no keia kanaka opio a ka oluolu wāipahe, ka inea a īakou e hiki ole ai ke h ( »ohalike ae. e loaā kona lua ma Hunegaria apuni. O ka hele hoi ia ō' Hawila e haawi i kona alohā iwāena o

na hoa naita ahiki i ka pau ana, alaila honi aku la oia i na kilokilo wahine. ma ke ano he mau makuahine laua nona. a o ka hop<£ loa no-hoi i kana aloha. me ka haawi pn ana akti 110 hoi i kona aloha i ka Leele Peresi!a. me ka puana ana aku i keia mau olelo: "I 7 .ia maua ke hele nei e inli i palekana no kakou. e noho olua me ka hoomanawanui, a i ka wa pono e hoea hou mai ana no maua. a halawai hou kakou apau iloko o ka hauolu" I kela manawa i haawi aku ai oia i ka hoailona ia Malavalia ame Oto Beriana, o ko lakou wa ia e hele aku ai a kau maluna o ko lakou mau lio, haawi hope ae la ke aloha i ko lakou mau hoaloha, a hele aku la o Mawila me ke kui- f kuilima'pu ana me Magarita, o na wahine kilokilo aku ma-1 liope o laua. a o Malavalia 110 hoi me ka Lede Peresila, a o Oto Beriana ka hope loa. Ia lioea ana aku a lakou nei no kahi e kuku mai ana na lio i makaukau me na pono apau. a mamua o ko Hawila kau ana aku nialuna o ko'na lio, pul-iki aku la o Magarita ma i kona a-i, a honi aku la, me ka pane ana aku: "O ka'u maka- , na hope keia ia oe,- a kaawale kaua. ina paha hoi i maliu . mai oe i leo, e hoohui koke ia kaua i hookahi iloko oi ke apo, o ke.aloha, ina la hoi, aahe olelo ana, ua hala aku j la nae ia. e nana aku kaua i ka nee ana mai o ke ail o ka manawa." He mau sekona kela i hele ai na manao o na ipo a kuhaiki 110 ke kaawale o kekahi mai kekahi aku, aole nae ia he wa 110 ka hoohakalia ana iho, nolaila kau ae la o Hawila mal.una o kona lio. pela no hoi me kona mau hoa, ia-wa i hoopaiakuli ia ae ai ka lewa, me na leo huro o ha naita Hunegaria, he mau leo o ka piha ohohia no ko lakou mau haku» MOKUNA XXVIII. Aia ka moiwahine o ka po, ke kuupau mai la i kona manui maluna o ka aina, me lie mea la, e hōike okoa mai ana i kona piha ha.uoli ma ke kokua ana mai no keia huakai a na kanaka opio, e hoomalamalama ana i ko lakou alahele, a kaua e ka makamaka heluhelu e hooheno wale ae j ai no: "Nani wale e ka mahina, E konane nei i ka po la'i, Kukui malamalama, O ke aupuni o Anehila." •Oiai no hoi na leo huro o na naita Hunegaria e haāwi mai ana me ka piha ohohia, ua haawi like aku Ia o Hawila mai i ko lakou aloha, me ka wehe ana ae i ko lakou mau pa--pale kila, a oili aku la mailoko a : ku oka pa, me ke kanioe pololei ana aku o ko lakou alahele, ma ke kukulu e moe pololei ana no Italia, ka pahuhopu. Ma kela haalele ana ilio a Hawila me kona mau hoa i ke Kakela Melodiana, ua kamoe pololei aku la ka lakou liuakai noloko o ka ululaau, a o ke konane maikar'o ka mahina ma kela po, ua maalahi maoli ko lakou nei hele ana, me ka pilikia ole, a i ka wehewehe ana mai hoi o kaiao, 110 a loheia aku ka leo o na manu, e kani hone. mai ana ine na mele nani, e ikuwa ana i ka pili o ke ao, ka mea 'hoi nana i hoohauoli mai i na manao o kamahele no ka oili mai o na kukuna malamalama o ka la. Aia hoi ka makani kehau ke halihali mai la i. na ea aala kupaoa o na liko o ka waokele, e hoeaea mai ana i na mana olana oka hauoli iloko oka kakou m'au koa opio', r ā oia ka Hawila o ka huli ana- mai ihope a kahea ,mai la.i kona mau hoa: "Pehea olua?" 4 ■ , "He maikai no maua, 'aole he pilikia," i pane likei aku ai no hoi o Malavaīia me Oto Beriana. , "Owau kahi mea hou o kakou; iloko ka hoi o keia nanea i ka hele, me ka noonoo ole ae i kekahi mea', koe wale no ko kakou hoea aku no Italia me ka palekana, aia hoi oili honua walē mai la no kekahi hiona aiio e ia'u, o iā'ka hele mai la o ko'u houpo, a lupalupa me na hoomanao alolia ana, no ka home kakela a kakou i haalele aku qei maho'pe. "Oiai kakou e kilohi aku ana i na hiona nani o kā waokele, a kakou e haawi ae ai i na hoomaikai ana, no ka hanu ana-aku i na ea hu'ihu'i e haawi mai ana i ka ikaika hou iloko o ko kakou mau kino, ua lele e wale mai la no na manao aloha walohia ilolw o'u, me he mea la e hoolale okoa maoli mai āha no ia'u e hoomaha ae au i ka ikiki 6'kūu; uhane, iloko o na leo mele a na manu e kani mai nei me ka • piha ulumahiehie. "■■E lilo olua e o'u mau hoaloha, i mau mea na laua e hoolohe mai i ka'u leānaenae aloha ana ae no ka ukana nui a kuu puuwai e hiipōi-nei, ua hele loko a kohu ahi, ka hahana, a'u e hewa ole ai ke hooheno ae: ■ . "Ahi wela mai nei loko, ka hana a ke alōha; E lalaw ( e nei i kuu kino, ' * Konikohi \ua i ka puuwai," "E hōolohe j)ono mai ōlua i ka'u- kanaenae ana, a na olua ia e hoike mai i ko olua mau manao nema, ina paha aia kekahi mau mea maikai ole il<jko o ka'u himeni, e hoike mai olua ia mea ia'u." > - I kela manawa i noho ae ai o Hawila a pololei- koua kino iluna, hanu nui ae la hoi'no kekahi manawa, me ka hoao ana i ka nāpe malie ana o kona umauma; o kona manawa no ai i hoomaka ke ai e himeni, o ia no oe o ka hone ana o ka leo o na manu i kau a mea o'ka maopopo pono o na kiina leo mele, a penei ka himeni a ua loea nei o na leo mele i puana ae ai: " E ka oiwi malamalama, E ka nani i pauleleia. ' Kuu hiwahiwa me kuu li'a, Ka Maha o kuu aloha. ' Na ko aloh'a i hana*i mai, ' . . • 1 kuu la pololi hoi, Na ko aloha i hooinu mai, I kuu la makewai hoi. 0 kaua ka i maewaewa, 1 ka manao ino he aloha ole, Alo aku kaua o ke anu, I pumehana i ko aloha e ka ipo. Ko aloha keia e hali'a nei, • E lalawe nei i ka nui kino, Hookupōuli ana i ka manao, Houhou ana i'k'a puuwai. • He waiwai paa ko aloha* Ua silaia i ka puuwai Na'u oe a mau loa, Kohu ai ke kaunu ana, I ka piko o Waialoha." ■

Oiai hoi o Malavalia ma.e hoolohe aku ana i ka himeni o Hawila, ke nalu wale la no laua iloko o laua iho me keia manao:i "Nawai no hoi e ole ka lilo o ke kupaa o ka Manu Nunu Ahiu o Kokenekai i mea ole ia Hawila, i ke ku maoli no o kona leo i ka hani kaili puuwai," oiai he oiaiō, ua hele a pii ka lia maeele i ko laua mau kiimu pe])eiao. i kau ā mea 0 ka nani lua ole o ka'leo o ka laua aikane, e kani kikiko'u la. o4a no oe o ka leo o na manu iiwi polena o ka uka. O ko Hawila nokē hoi ia i ka himeni ahiki i ka hooki ana iho, ia manawa kpke no i hoopuiwaia ae ai ko lakou manao 1 ka lohe ana aku i ke pohapoha o na kapua'i lio e hōlo inai ana mahōpe kokj& fnai o lakou. a'ma ka lakou nei hōomaopo.po aku'.nae, he mau kapuai lio kēia no kekahi kaoo nui, a i wahi e maopopo pono ai ia lakou nei ke ano ō ka pōe e liolp mai ana. komo nui ae la maloko o.ka ululaau, no ka pee ana ahiki i ka wa e hoea mai ai kela poe. He elima paha minuke o ko lakou pee ana aku mahope mai o na kumu|,aau nunui,. o kā wa ia i oili ae ai kekahi poe he kanaono to lakou nui maluna o na lio, a ua kahikoia lakou apau me na lole kila ulāula, aia hoi maluna o ka lakou mau pale kaua apau, ua kauia ka hoailona poo kanaka, a ma ko lakoū īiiau umāumā pakahi, ua kauia he niau hūaolelo

nunui moakaka. e olelo ana. he poe lakou no ke alii o na naemauna Pirene. a o ka mea e halawai aku ana me lākou he make wale no kona hopena. % I kela hala ana aku o na kanaka i kahikoia me na kapa kila ulaula, ua hoomaopopo koke iho la 110 o Hawiia ma. o na hoailona a lakou i ike aku ai maluna'o na kapakila, he poe kanaka kela no Buriona, ka Weli o na Pae Mauna Pirene, o ke kumu nae o ka hoea ana mai o kela puulu no Hunegaria, he ninau pohihihi loa ia ia lakou iloko 0 kela manawa, koe wale no nae ko lakou ko|io ana iho, he hana nui, ka mea nana i 'kono aku ia lakou e haalele aku i ko lakou wahi, a hele mai i ka loa no Hunegaria. Aole nae i'loihi kela nalowale ana aku o ua ])oc kanaka nei. ua huii hou mai la lakou ihoj)e. a ma ke'a wahi kokoke ia Hawila ma e pee akti ana. ua ku nui iho la. a ])anc ae la kekahi mea, me he mea la oia ko l|ikou alakai i ke kamailio ana ae: t , "Ma keia wahi i nalowale iho nei ka meheu a kakou i hookolo mai nei, aia \)aha maloko o ka ululaau kela poe kahi 1 pee ai, 1 ' ke lohe pono loa aku la no.o llawiia ma. i kela"Hiau olelo, a i wahi no lakou e pakele ai. ia manawa koke 110. i hoolele aku ai o Hawila i kona leo no kahi mamao. a mamua o ka hooko ana mai o kela poe kanaka i ko lakou manao e komo mai iloko o ka uiulaau, huli ana i ka poe no lakou ka meheu a lakou i hookolo mai ai, ia wa i loheia aku ai ka leo uwe kapalili o.kekahi mau wahine, me ka lohe pu ia ana aku-hoi o kekahi mau leo hookikina, me he mea la. e hooukaia ana he hakaka mawaena o kekahi poe he nui. ' Na kela leo uwe kapali|F i hoohuli aku i ka noonoo o ua poe kanaka nei no kahi/okoa, o ko lakou manawa no ia v koke iho ai i kela wahi, a holo aku la no kahi o na i leo haualao'a a lakou e lohe aku ana i kahi mamao. | O ka mea kupaia>naha nae, i ko lakou hoea ana aku no kahi J 0 na leo a lakou, i hoomaopopo ai, ua lohe hou aku la 110, lakou i ka leo ma kahi mamao, o ka lakou hana no ka hahai, l 1 kō lakou ana hoi ilaila, ua loli ano e ae la na leo uwe kapalili, ame 'na leo hookikina, a i ke kuwo ana a na holoholona ahiu, ka mea nana i hookau mai i ka weli maluna o lakou, a komo okoa iho la na manao kolio iloko o ua poe} kanaka nei, ua hoopuniia lakou e na uhane eepa oloko o ka ululaau. Oiai no nae ua poe kanaka nei e nalu nui ana no ke ano o mea a lakou e lohe ja. ua nalohia honua wale aku la no na leo aoa o na holoholona ahiu, a ma.ko lakou makalua. ua lōheia aku Ia ka leo o kekahi wahine opio. e himeni ana, 110 kana mea i aloha ai. a na keia mea i hookau mai i ka weli maluna o lakou, a hooholo nui iho la. he mea makehewa wale no ko lakou hoopau manawa ana ma ko lakou huli ana aku i ka poe no lakou kela mau leo, a o ka lakou i hooholo lfke iho ai me na manao lokahi, ua puni wale lakou i .na hana ana elaimonio eepa oka po. . . j

Aia kela poe kanaka iwaena o ka hiliipe'a o ka lilulaaw, nolaila ua hoaa maoli lakou'no' kahi o ke alanui i waiho ai.' o ka lakou hana iloko o ia manawa, o ia no ka hele ana e hu.lH ko lakou alanui .aole nae ia he wahi hana maalahi, aka ! he hana nui, me- ka' luhi pu, eia nae ua loaa aku ia Hawila ame kona mau hoa ka maha o ko lakou noonoo, no ka -pulapuia ana' o kela poe kanaka pōwa, mamuli o ka hiki~ana ia Hawila, ke alakai iā'lakou no kahi e haamao loa aku ai, mai ' ka hoopilikia wale ana mai ia lakou nei. | No ko Hawila ike ana, ua loaa ka maha kupono i 'ko lakou mau lio, kauoha aku la oia i kona mau hoa. e hoomau hou aku lakou i ka hele ana nomua-, o ko lakou nei haalele iho la no ia i kela wahi, a kamoe aku la ina- ko lakou alahele e hoea aku ai no ka pahuhopu o ka lakou huakai. ! Oiai no lakou nei e liele ana me ka malia, aia no o Hawila ke hoolele mau la i kona leo, no ka hoolalau ana i na powa. J 0 Malavalia ame Oto Beriana kekahi i hoopioo ia aku ko laua manao, 110 kela mau leo ku i ka weliweli a ko laua mau pepeiao e lohe'la. me ko laua ike ole mai ia Hawila aku ia. oiai aole o laua lohe mai i ko Hawila hoolele i kona leo, he nae ia na Hawila. oia hookahi wale 110 ka i ike, I 1 ke ano e hana ai, a olowalu na leo kūpina'i o na ano like J ole o ka ululaau. ; ! Ke hoomau la no o Hawila ma i ka liele ahiki i ko lakou komo anā'aku mawena o kekahi lalani pali, c kamoe pololei ana ma ka palena a'kau o' Italia. e hoea aku ai no kc kulanakauhale o Milaiia, ua hoohikilele hou ia mai la ko lakou noonoo. i ka lohe ana aku i ke pohapoha rtiai o na ( kapuai o na lio he nui. aole i mamao loa mai ko lakou wahi e hele ana. . . • • i 'Oiai he wahi inalaelae kela. Uc>lc hē mau ululaau e liolo aku ai e pee i pakele ai, nolaila hoike- aku la o Hawila i k<Mia manao imua o kona mau hoa,- aole a lakou hana e ae, o 'ke ku wale ilo ā hoouka aku i ke"kahi kaua hahana me kela poe kanaka, ina ia 110 ka m'ake a no ke ola pahāi • 1 j la kokoke lba ana 1 mai uae o ua poe kanaka nei. ua ike pono aku la lakōu nei me ka 'hooliewahewa ole,-o kela no na kanaka a lakou i ike mua ai mālokō o ka ululaau. a i pulapuia aku ai hoi 'e lia leo eepa a Hawila i hoolele aku ai mamUli, o kona noeau.' • - ; ■ 1 1 1 -H'o.lo mai la ua poe hei''me fia kapakila ulaula a he iwakalua paha ayatla ke kāawale māi ia Ha\Vila ; ma āktn 1 ana-ma 'ke alaiiui', ia wa i kaohi nui akii ai i ko lakou mau lio, .a o.ili mai la h6 liOokahi' kaUāka'maiwaena fnal'o lakou, | a holo pololei : īiiai la n okō Hawila ma wahi e ku ana. a nia kahi he mau kapuāi helu wale-no koe, alaila halawai he alo a he alo me na kanaka opio, ia wa i poha mai ai kona leo i ka pane ana mai: ' " E keia poe kaiiaka ekōlu he pio oukou' apau na'u i keia manawa ano, ā o ka'u wale no e kauoha aku nei ia oukou, ma ke ano maikāi nei, ō iā ko oilkou haawipio ana mai. i ole ai e hookaheia ko oukou mau koko, me ka ōi o ka pahikāua." 1 Mamua oka hiki āila ia Hawila ke pane aku i kela mau ( olelo a ka mea e 'ku mai ana 'imua ō koiia alo. ia wa he j olapa ana na kekahi malamalama me he malamalama la no { ka u\yila, aia hoi, ua haule aku la uā kanaka nei maillina aku ' o kpna lio e kau ana. a waiho aiiia iluna o ka honua make | loa, a ua lilo hoi kela i mea e hoopiolokeia mai ai ko Hawila ma manao, a o ka mea wale no nana i hoopāu 'ae ia manao pioloke, i ko lakou lohe ana aku i kekahi mau leo hura, i i alawa aku ko iakou hana ma kekahi aoao mai o ka pali, aia hoi e ku mai ana he poe kanaka he Umi-kumamaiwa ko lakou nui, i kahiko ia Vrie na aahu hUluhulu, a ua lako hoi iakou i na mēakaua o kela ame keia ano. He poe kanaka helewawāe wale no kela. o ko lakou mama n'ae, ua'like pu aku ia'me na ilio hahai holoholona, he mea : ole ka hihipe'a o ka ululaau, ame ke kulilipi o na pali, me ke kuhoho o na awawa ia lākou. I ka nianawa a Oto Beriana i ike aku ai i kela poe kanaka ua hoopiha loa ia inai oia me ka olioli, no ka mea. o kela kona poe kanaka ponoi, ana i haale!f aku ai ma Roma, a he'e mai ai oia no Hiinegāria, eia ka e halawai ana lakou iloko o ka manawa pono loa. 110 ka haawi ana mai i na kokua ia j lakou nei iloko o keia manawa o ka pilikia. 1 kela ike ana aku o Oto Beriana o kona ]>oe kanaka kela. haawi aku la oia i ka hoailona ia lakou e i mai, a he manawa pokole, ku laina ana ua poe nei mamua o Mawila ma, nie ke kukuli like ana iho hoi ilalo, a paa ae h-. i ka' lakōu tnau ihe iloko o ko lakou mau lima, no ka ana aku me na kanaka he kanalima-kumamaiwa i koe e nee mai la imua. no ka paio ana me lakou nei. | He oiaio. i ka manawa a na powa i ik« naai ai i ka haule ana aku o ko lakou elele ilalo, me ka ike pu ana mai hoi i na kanaka he umi-kumamaiwa e hele mai ana e hui pu me na kanaka ekolu. ua hoomaka koke mai la lakou e holo mai imua." uo : ka lele kaua ana mai maluna o keia poe uuku. ' I kela ike ana aku o Hawila i na,kanaka powa e nee maf ana imua, ia ua oia i kauoha aku ai i na kanaka he kumam'aiwa e liaawi mai i kowa kaawale no ko lakou mau lio e hele aku ai, a haawi pu aku la 110 hj_>i i ke kauoha

iua poe kaiiaka nei, iua ka yanc aua aku i keia m:ui olelo: | "K na kanaka koa puuwai liopo ole, ejhoohana i ka »>u- | kou mau laau ihe me ke akaniaf> apau Moaa ia nukou. a e | oniu hoi ika oukou mau ko ? i kaWa mai ika manawa j e hoohanaia ai ka ikaika wikai\i ko »uikou mau aahuki, aka'e ae mai e hookaawale ae. "f >N>ahi n*v makou e nee aku ai imi'.a 110 ka haawi ana aku i kekahi haawina a'o kup«)iio i keia mau ilio*omokoko -oloko t) na ululaau." Makalia n<> a pau kela inau olelo a llawila. o kona oili aku la no ia mē kona lio. aia hoi o Malavalia ame (>to l»eriana ke ukali pon.> aku la mahope wna. 110 ka halawai j>u ana me na kauaka powa. a ilok«i o na -sekona pokole loa. ua hooukaia i-!io'"la kekahi kaua hahana loa me ke kn i ka weliweli. ' lvlike no me kn 1 lawila ano mau, pela iho la no ua kae'ae a nei i noke aku ai i ka luku i na kanaka pown, me ka lmopak'ele ole iko lakoii mau ola. aia 110 hoi o Malavalia ame ' >to - Beriana. haawi pau la iko laua ikaika me ke akamai. aohe hauna ko'i hala, o ka poe apau e loaa aku ana i ka lakou nei mau liaun ko'i kaua. lie niake wale no. a nu na kanaka hoi me na lole huluhulu, ua like pu lakou nn- ua tiga ahiu. e lele makawalu aku ana maluna n na powa. me na leo hookikina. e hookuj)ina'i ana ialoko o na pa;a pohaku paa. me ke ku i ka weliweli ke nana aku. No ka hapalua hora wale 110 kela hooukaia ana »» ke kaua. aia hoi e ahu mokaki niai ana iluna o ka honua. lie kanaha poe powa ua pau i ka make. a ua pakele aku hoi he iwakalua mau j>owa. mamuli o ko lakou holo ana. 110 ka liiki ole ke hoonahoa inai imua o ka ikaika ame ke akamai «• keia poe kakaikahi.

Aole 110 oe e kuu makamaka heluhelu i lioopoina no keia poe kanaka he umi-kumamaiwa e halawai pu nei me 1 iawila nia. a i haawi aku ai hoi i na kokua ana 110 ka lanakila 0 ko lkou aoao, no ka mea o na kanaka aukai 110 keia, i hele pu mai ai me Oto Beriana, a halawai pu ai nie llawila maloko o kahi hale hookipa. ma ua apana kuaaina mai Koma mai,.kelk poe i hoounaia mai ai e ka Olali o na Kai. e hele mai e pepehi ia Hawila, ame kona makuakane, a i lil«» nui nae 1 mau hoaloha 110 Hawila mai kela manawa mai 1» ko lakou halawai malihini ana me ka kaua koa opio. Ma kela manawa a Oto Bcriatia i haalele aku ai i keia poe kanaka he umi-kumamaiwa ma ka liokele M ala.ua mn koma. ua kauoha aku oia e kakali lakou iaia 110 na la eha. a ina e liuli hoi ole aku ua o Oto Beriana iloko o kela mau la, alaila e huli aku lakou ia Hawila ma na kaiaulu o llunegaria, a e hookauwa aku malalo ona. nia ke auo <• ko lakou haku hou ia. MOKUNA XXIX. Ua kakali kela.poe kanaka ahiki i ka pau ana o na la elia. a 110 ka huli lioi hou oie aku o C.)to I3eriana, elike me kana hoike ia lakou. manao nui iho la ua make palia oia i ka hoe.i ole aku. a i kulike ai me ka ua o ()to Beriana kauoha no k.i huli ana aku ia Hawila ma nolaila haalele aku la lakou i na kaiaulu o Roma. a kamoe pololei mai la ma ke alahele e hoea ai 110 Hunegaria ā liui hoi me ko lak<»u haku opio. • Hookahi o lakou la okoa nie hooikahi po malokn <• ka ululaau. ai ka lua no hoi o ka'la. halawai pu iho la ine ko lakou mau haku opio. elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu e ike nei, nolaila he hui ana keia <_> lakou iloko o ka hauoli. oiai ua lilo lakou i poe kokua mai i ko lakou mau iiaku iloko o ka lakou hora o ka poino. Hoike aku la keia poe kanaka. aia na kanaka powa o ka Mauna Alepine. ke holaj)U liele la ma na wahi like ole o ke kulanakauhale o Roma. a ua hookauia aku ka weli maluna •» na makaainana iu> kelā j>oe powa, me ka hiki ole i na pualikoa o ke aupuni. ke malama i ka nialuhia ; aka nae ua ha awiia ae he kuahaua j>ili auinini, e kauolia ana i ua puali koa o na wahi like ole o ke aupuni o Roma, e lele kaua aku maluna o na powa, a e hoauhee aku ia lakou. inai ka ho< >- lloike pu-mai la 110 hoi ua poe kanaka nei i kekahi nu ikau ana aku i ka weliweli maluna o na makaainana. hou, nana i hoohikilele loa mai i ko llawila manao. o ta ko lakou lohe ana, 11 a hana ka Moi Humera i kekahi aeliU* me ka Weli o na Pae Mauna, e hoala mai i kekahi kaua huliamahi. 110 ka lele kaiia ana aku maluna o kekahi kakela i ka j)aia kona inoa o Melo<liana Kakela. Ma ka lakou mea i lolie ai. o ke kuuiu o ka hoalaia ai;a niai o kela kaua. i wahi e lilo aku-ai kekahi kaikamahine 111 lo,a. maloko o l kela kakela i ke keiki a ka Moi Humera. aole nae 110 "ia kumu hookahi wale 110, aka 110 ka h«tpupio ana kekahi he elua mau kanaka p(nva. i manaoia o laua na nu a e haawi aku ana i na hoopakele ana i kela kaikainaliiue upii.. Mamuli o kela mau hoakaka a na kanaka lu- unii-kuma-nVaiwa. ua hooj)auia ae la ko Hawila ma j)ohihihi. n<> ka 111 aua mai o ka inaina wela o ka Moi IJlumera nialuua o ka poe a-pau e iu)ho ana ma ke Kakela Mclodiaua. aua 1««aa pu mai la 110 hoi kekahi ike ano nui loa ia lakou, 110 ka hni j".i aua aku la o ka Weli o na Pae Manna me ua in<»i nei. a hoouka mai i kekahi kaua'liahana loa maluna 0 !ak-.u ii' i. Aole'i lilo kela utihou a llawila ma i lohe aku ai i kuniu nona e hoike ae ai imua o keia j>oc kanaka. 110 na mea oiaio e ])ili ana i ka U'i Magarita ame lakuii, aka kauolia aku l.t oia i kela poe kanaka e huli hoi like aku lakou apau no lla lia, a maiwaena mai o na lio o na kanaka powa. i l'»aa ai na lio o kela j)oc he umi-kuniainiwa. a likali like aku la mahope o Hawila ma.meka nana.ole ia aku o na kinu make. e waiho mokaki ma'i ana iluna o ka honua. 0 ko lakou hoomau hoi ia i ka liele ana ahiki wale i ka j)o ana ma kela la. komo aku la lakou maloko <» ka ululaau mua loa o Italia, ia manawa i hooinaka ae ui o Mala\ alia e puhi i kana j>u o-le no ekolu manawa. e-M'awalo h- le ana 1 ka loa ame ka laula o ka aina. a iloko o na sekona )»>kul>loa. aia hoi, tyi loheia aku la ke kaiii ana mai o na u-le he nui mailoko mai o ka ululaau. a j>uni koke ae la n<» lako i i ka hoopuniia e na kanaka he mau kaukani ka nui. i lako pono i na makaukau o ka oihana kaua. 1 ka ike ana ma'i o ua j>oe kanaka nei o ko lakou linku kekahi iwaena o keia mau malihini. oia o Malavalia. ua imke ae la lakou i ka huro. e hoopaiakuli ana i ka lewa lani. e hoike mai ana lioi ia mau leo huro i ka nui <» ko lakmi hauoli; a ua lilo no hoi ka lioea koke ana mai <> kela j»»e kauaka i ka manawa j;okole loa i mea e hoohauoli ia aku ai ka manao o 110 kona ike ana iho i ke ku makaukau mau o kona.poe kanaka 110 ka liooko ana mai i kona mau makemake apau. * Oiai hoi lakou nei e ku ana iwaena o kela j>uulu kanaka he nui, ia manawa i kainfailio ae ai t> H<iwila ia Malavaha . ''Ma keia wahi. e hookuu mai'oe ia inaua, 'pela hni maua e hookuu aku ai ia oe, e noho me kou poe. kanaka. a e h- - - lala koke aku i kau papahana. ka hitli hni ana aku ih< ;.«■ i ke Kakela Melodiana. no k.e kftpa'l'fe aha i ke kakela me i . poe apau e noho aha malalo o' kona maUi. "Ua no ia <»e ka nui u kou j)oe kanaka e uni mai nei ma kela ame keia wahi ; oka aina. a<> kau ha:i;> ;n i keia j>o. oia ifo ka hoakaka ank aku iiiiua o lakou ika h. a nui'e kau mai nei inuia o ko k.aknu mau maka, nolaila. a< 1 hewa o ka nui o na kanaka ma kou aoao. a o keia n<> 'i- 1 ke kumu nui o ko kakou huli hoi ana liiai nei un ka a n 1 hanau. "E hoomanao no hoi oe e kuu aikane. o keia kaua a kakou e hoouka aku ana. aole ia he wahi kaua uukn. 110 ka mea ua lohe j)ono mai nei no kakou i ka hōike a k" kak<»u poe kanaka no ke kokua ana aku o ka \\ cli o ha Pae Mauna i ka Moi Humera, nolaila he kaua kēia e ■ konoia mai ai kakou e lawa j>ono me kanaka he nui; a ina j>aha e loaa ana ia oe he umi kaukani kanaka; manao ;tu, <e hiki ;nm ia huina, ke ku aku a paio me kekahi mau j>uali nui i j.:ipa!u-i ia iho ka nui. ma ka aoao mai o na enemi. (Aole i pau).