Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 17, 26 April 1918 — LOHEA NA MANAO HOAKAKA KU-E I NA KELEMANIA Malamaia he Halawai Makaainana no ka Hookaaawale Ana Aku ia Lakou APONO LOKAHI IA KA OLELO HOOHOLO KU-E Makemakeia e Loaa he Wahi Kupono ma Keia Teritore no Lakou e Noho ai [ARTICLE]

LOHEA NA MANAO HOAKAKA KU-E I NA KELEMANIA

Malamaia he Halawai Makaainana no ka Hookaaawale Ana Aku ia Lakou

APONO LOKAHI IA KA OLELO HOOHOLO KU-E

Makemakeia e Loaa he Wahi Kupono ma Keia Teritore no Lakou e Noho ai

Imua o kekahi amaina uui o na makaainana o keia kulanakauhale, i akoaltoa ae ina kekahi halawai akea, i mulamaia nia ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i apono loka-hi ia ae ai Hekahi olelo hooholo, e hookaawaleia kekahi wahi kupono, no ka hoihoi ana aku i na Kelemania apau ilaila e hoo- ( paaia ai, pela pu hoi me ka poe apau i hoike ae i kolakou mau manao e holo aoa mahope o ka aoao o na aupuni i lilo i mau enemi no Ainerika. I He mau haiolelo lehulehu ka i haawi- j ia mai e ka poe i kohoia, a ua .pi-ha hoi ' kela halawai me na manao ohohia, no ka laweia ae o na keehiua wikani, i walii e hoopakeleia, ae ai o Hawaii nei, j mai ke komo ana aku iloko o v ka pilikia ame ka poino, ma o na hana kolohe a na enemi e noho pu nei me na lahui e ; ae ma Hawaii nei. Penei iho ka olelo hooholo i hooma-' kaukauia, a i aponoia hoi me na manao lokahi ma kela halawai: • Olelo Hooholo Ojai, iloko o keia manawa kupilikii, I ina ka moolelo o ka honua nei, i ka ma- [ nawa i komo aku ai ko kakou aina iloko j o ka hakoko ana no ka loaa o ke*kuo- < koa, mea kupouo loa,'e loaa ole he poe kumakaia iwaena o kakou; a Oiai, ua pahola ae kekahi ma ke ano laula, a ua maopopo no hoi i • kekahi mau makaainana lehulehu, eia iloko nei o keia Teritore ke ano kupaa j ole, aole wale ma na huaolelo, aka ma ka hana kekahi, eia ke hooweliwOli iiei I ka poe kumakaia i ka pouo o ke Teri-1 tore ame ko kakou aiua; a oiai, ua hoopilikia mai ko kakou mau enemi ma na ano lehulehu i na makaaiuaiia o keia aina elike me ia i loaa aku ma kona inau palena, a ke hooweliweli mai nei hoi i keia inanawa me ka make; ano E hoolioloia o kakou, na makaaiuana o Honolulu nei, i akoakoa ae ma kekahi halawai akea, ke kukala aku nei, ke manaoio nei kakou, i wahi e hoopakele ai i ko kakou aina, ko kakou waiwai ame ko kakou mau oīa, he mea kupono e liookaawaleia aku ka poe apaxi i "holo aku na manao aloha me ko kakou mau enemi, a i hoike okoa ae paha i ko lakou mau manao kupaa ole, a aloha aina ole, a i hoao paha e hoopilikia mai tna kekahi ano i na ola ame ua waiwai o ko kakou mau makaainana no ka manawa o keia kaua ma kekalii walii kupono e Lookaawaieia ana e na mana federala, a e na mana kuloko paha; a E hooholo hou ia, e hookohuia i komite o umi lala e iea Mea Mahaloia J. J. "Pem, ka Meia o Honolulu, (ma keia halawai), no ka lawelawe aua i na hana kupono apau i walii e loaa mai ai na koku£f hooponopono ahaolelo federala a kuloko paha, i wahi e hookoia ai ka mana® o keia olelo liooholo, a e lilo ai hoi i mea maua. Ka Weheia Ana o ka Halawai Mawaeua o ka elua kaukaui ame ka hookahi kaukani me elima haneri ka nui o ka poe i hoomaopopoia i hoea ae ma kela halawai, me ke kaa ana i ka Loio Lorrin Amlrews ka noho lunahoomalu ana, a ua nui na haiolelo pili i ke aloha aina oiaio i kamailioia ae, e hookomoia ai na manao uwila a uilani iloko o na mea apau, no ke kupono loa e hookaa■waleia «ku na enemi mai *a noho pu ana me na makaainana o Amerika. Ua kaa i ka Meia Fern ka hanohano o ka wehe mua ana i kela halawiii, me

ka ho'akaka ana mai i ke kumu o ke kaheaia aua, o ia "hoi 110 ka iini ana no ia J i kekahi alahele kupono, e ala ole niai ai he mau haawina kupilikii ma keia hope aku. ! Walii ana, he mea pono loa e loaa kckahi Tvahi maikai maloko nei o keia Teritore, e hookaawaleia, no ka hoakoa-, koa aua aku i na Kelemania malaila, ame ka poe apau i holō aku ko lakou nianao aloha me k'o ~n'a Kelemania, ka poe hoi i lioike okoa m'ai i ko lakou mavi a.no ma na huaolelo, a ma na hana paha. Ua hoakaka pu mai oia e lawelaweia aku ana kekahi mau hana e haawi piha ia aku ai ka inana i na luna oihana, no. ka hiki pono ke hookoia aku na hana i manaoia, no ka poe i loaa na manao ku-e ia Amerika ame kona mau makaainana. . t O ka oikali aku mahope o ka Meia Fern, oia no ka Loio Joseph J. lightfoot. Wahi hna, he mea pono lda e loaa kekahi wahi no ka ana i na Kelemania maloko nei o keia Teritore, a mawa.ho ae wahi o kela ano, e hooholo pu ia he mau kanawai i pili aku i ka poe i hoike okoa ae i na ma- 1 nao ku-e a hoinoino ia Amerika. No na mea e pili a"na i na kanawai o ke Teritore, i pili i na lahui enemi e hoinoino ana ia Amerika, ua ike oia, aole i lawa na hana ame na mana i hoakakaia e ke kanawai, a pela no na mea i ikeia maloko o na kanawai federala, mana hihia o keia ano. 0 na kanawai e "ku nei i keia manawa i pili aku i ka po'e kumakaia, aia he mau liemahema lehuleha, e hiki pono 'ole ai 'ke hookoia aku me ka wikani, ma na mea e pili ana i ka j>oe i ikeia ko lakou holo mahope o Kelemania. Ua hoakaka mai oia, i ka manao kupaa a aloha aina oiāiio o na kanaka Amerika, me ka hoouna ana aku i ka }akou mau keiki no na kahua kaua, ina

no ia he mea no lakou e waiho ai na iwi ma Pajani; aka o ka ae ana aku i ka poe me na manao apono ia Kelemania e hele lanakila ma Hawaii nei, o kekahi ia o na hana pono.ole loa, no ka mea e lilo koonei poe, ame ka poe maluna o na kahua kaua i hookahi, ma ke I kinai ana i na enemi. I Kokua ia Manao Hookahi J Mahope aku o ka Loio Lightfoot, ua : ku mai o Mr. R. O. Matheson, ka luna- ' hooponopono o ka Advertiaer, a wahi ana, eia ke noho pu nei me na makaainana Amei-ika maanei, na Kelemania ame ka poe i kulike na manao me ko na Kelemania, a e lilo ana i mea no lakou e hauoli ai, ke loaa aku ka lanakila i kela aupuni. 1 wahi no lakou e hoopilikia o'e/mai ai ,a e hoala mai ai paha he mau hoopoino ana inaluna o na waiwai ame ke ola, ua kokua nui oia i ka manao o na mea i kamailio inai mamua ona, no ke kupono loa e loaa kekahi wahi e hookaawaleia ae ana, no ka hoihoi ana aku i na Kelemania apau malaila, no ka manawa o keia kaua. I hoike no ka nui o na manao ku-e iwaena o kekahi mahele nui o na makaainana ma <<eia kulanakauhale ia Ainerika, i ka mana,wa i hoea aku ai na \yahiiie, ma keleahi mau kauh'ale, no ke ko--110 ana i kela ame keia e kuai i na bona a'»e, ua paniia mai na ipuka o kekahi mau home, a ua kipaku okoa ia mai hoi na keiki a'o koa, i ka wa i lioea aku ai ma kekahi mau home. , | Aole he hana kupono e ae, a na makaainana kujjaa apau o Honolulu nei, e liana ai, o ka hookaawale wa]e aku. no i na eneini m'ai .ka noho pu ana mai, me ka poe i makee ika noho olupiu ana. i Ka Poropeka Bryan | O ka Porōpeka,Bryan o ke Kula Kiekie o Hawāii kēkahi mea haiolelo ma kela la, e kikoo ana ihope i ke kulana ame ka hāna a ke aupuiii o Amerikā, he haneii makahiki a pi aku i hala aku nei ihope, mā ka hoomohala aim aku i kona mau lima i na aupuni apau 0./ka honua nei, a ,o ka hopena i ikeia, 'o ia no ka momoku ana inai o na īahui like. ole iloko o Auierika, aka i ka manawa i leonio aku ai Jce aupuni o Amerika i ke kaua me ua hoomappopoia, aia he heluna nui o kela lahui kanaka ma Amen'ka. kahi i nolio ai me ka, la-i kou mau nolaila ua hoopuniia o i Amerika ena enemi i keia la. , | Ma ke ano ; nui o kana niau olelo, he hana pono loa, ka loaa ana o kekahi wahi, no ka poe i hoike okoa ae i ko lakou mau ano, ma na olelo a '#ma na liana, he mau enemi lākou no Amerika. Ka Lunakanawai Watson He hokahi no manao nui o na olelo a ka Lunakanawai V7atson o ke kamailio ana mai, e haawi ana i na kokua ana i na mea i kamailioia mai e kpnp, mau mua, no kekahi wahi e hookaawa- 1 leia no na Kelemania ame ka poe e ho- i lo ana mahope, o }kela aupuni. Ma kona manaoio, aia no iwaena o kekahi ipoe Keleniania, na manao kupaa no ko lakou -āina hookama, a. o ka mea wale np e maopopo ai na ano oiaio o kekahi mea, aia a hoea mai i ka wa e hooiaioia ?ii ma kana mau hana, a mau olelo paha, alaila ikeia aku he enemi inp pia. Ka Lunahoomalu Holstein 0 ka Lwnahoomalu H. L. Holstein o i ka liale o na lunainaftaainana, ka mea haiolelo mahope aku o ka Lunakanawai Watson, wahi ua hoea mai kekahi kulaha kupilikii i keia Teri.tore, no kā mea he nui wale na Kelemania i hoolohe ole i ke kauoha a ka loio kuhina, i ka wa.i hoikeia aku ai ia lakou, e noho malie, a e hamau ka waha, aole e walaau wale, eia nae aole hē hooloheia aku o ia :kauoha, aka ua lioopuka okoa ia ae, na tnea e hoike mai ana i ko lakou ano. oiaio, mamuli o ka lawelawe ole ia ana. aku o kekahi mau hana, e noho hamau ai lakou. . Wahi fyou ana, ua kui kukakuka pu oia me'na kiaaina eiua, e pili ana n'o ke kau kuikawa. o. ka ahaoleio kuloko, a ina he iīiea ,pono i'o ke loaa he wahi e hookaaWaleia no na Kelemania e. noho ai, alaila.e lilo i hana na ka ahaolelo, i ka lawe ana ae i kekahi mau loina e hiki ai ke hoopakeleia ke Teritore. 1 He nui okoa ae kekahi poe i- hoike mai i ko lakpu mau manao, no ke, kuppnp e hppkāawale ioa ia ka noho ana o na Kelemania maiwāena aku o na lahui e' ae, iwaena o ia poe haiolelo, o Negoro, Sain Kaloa, W. J. Shel<lon, W. H. Farrington, Kauka o'Bay.