Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 17, 26 April 1918 — HULI HOI MAI NEI KA ELELE KUHIO. [ARTICLE]

HULI HOI MAI NEI KA ELELE KUHIO.

Ma ke ku ana mai a ka mokutfhi Manoa no Honolulu nei, ma lea Po.ilua aku la I hala, i huli hoi mai ai ka 'Elele Kuhio, mahope o ka hoohala ana i I'ekahi i mau mahina ma Wakinekona, a wahi J ana, ua waiho aku oia i na hann apau o ' ! Hawaii nei, iloko o ka lima o ka pqe i j hiki ke hilinaiia aku no ke kupalo aiia i na pono o Hawaii. ! Ua huli hoi mai nei ka Elele Kuhio mamuli o na hihia iloko o ka aha hookolokolo maanei nei, me kona manaoio nae, aole e lilo kona kaawale ana ma; ka ahaolelo lahui mai, i kumu e hoopilikiaia ai kana mau bila kanawai i hookomo aku ai no keia Teritore. j Wahi ana, iloko o keia manawa o ka ahaolelo lahui, he hookahi mea' nui loa i makeeia, o ia no na hooponophno fthaolelo e pili ana i ke kaua,'a: o na hana apau i pili ia Hawaii nei ,ina aole ia no ke kaua e kapaeia ana ia mahope a hoea mai i ka manawa kupono. 1 Maloko o Wakinekona, wahi ana, he kulanakaulmle ia i hoomaopopoia no ke kulana kupilikii iloko o keia kaua, mamua o na wah'i e ae, oia hoi, eia o Ame-1 rika iloko o .na hakoko ana me kekahi o lia mana ikaika. loa o ka oihana kaua ma ka moolelo o ka honua nei. j Ma kona'manao, iaia i huli hoi mai 'ai, nia ke kau wela aku nei, he ekolu makahiki e komo ai o Amei'ika iloko o ke kaua, a he pkolu a i ole elima mili-1 onakoa a Amerika e hoohana ai iloko o ke i«eun;% ,ina nei no ka hoea koke mai i ka >hoptena o keia kaua iloko o kela mau : makahiki, alaila ua ikaika mauli ,ke auputti Ina kā hooko ana i kekahi hana nui; ,aka-n'ae,m!a ka mea oiaio I maoli, aole e hooki alia o Amerika i ke kaua ana ahiki i ka ae okoa ana mai o Kelemania i koDa haulepio ana. ,:laia ma Wakinekona, ua hooikaika oia e lilo ,o 'Oāhu nei i papu ikaika a

wikani iio ka lOihana kaua moana o Amenkn,. a ua kokuaia kona manao .e ' na kaiiaka.o ,ka oihana koa ame,ka oi-, hana kaue, oiai aole i maopopo ka 'ma- ! nawa e hi-o mai ai ke kaua ma ka moaDa Pakipika. Aole e lloounaia Ho Palani Ua hdakaka ae too hoi ka Elele hio, ma na niea i hoileeia mai iaia, e ka j ōihana kaiia, e paaiā ana.no na koa o| Hawaii nei maahei, no'ke'kiu kiai ame 'ke kupale ana, i -ka Wa 'e hdefl. mai ai o ka pilikia, do ia kumii, aoleWo'na manao, I e hoea mai ana ka maaawa 'e konoia . inai ai na koa. o Ha.waii ; ;nei, -e liele i ke kaua ina Palani. - • > Ua hooikaika pu aku oia imua o ka oihana kaua, me konaonanaoio, e hookoia inai ana ia, o ; ia ka hookuuia mai o na kaiiaka e kaua mai makahiki ae nei i hala, e boi mai imua. o ko j lakou mau ohana, -*a i. kavwa -e hoalaia ae ai na puali'koa, e haawiia i ekolu ma- . hina no lakoii e a'oia ai maanei nei. | He mau'aoio kot*a,,*»o ka pono e a'oia na kanaka kino ikaika apau i na makaukau no k& oihana koa, i hiki ai ia lakou ke kupale iiO ka pono o Hawaii, i ka wa e hoea mai fti kV poino. O ka loaa mua ana o ka inakaukau no ka oihana koa maanei nei, he mea auanei ia e hiki ai kq 'ku aku me ka ikaika, aine ka wikani, i wa e kaheaia mai ai no ke kupale aHa. I O keleahi o kana "mau mea i hooikaika . ai, no ka lilo o Oahu nei i papu ikaika loa, o ia no ka hoomaemaeia o na ala-' 1 nui i hoopilikiai'a ai e ka oihana koa, e laa me ke alanui mai Kahauiki aku ahi-1 ki i Leilehua, ua inoino maoli mamuli o ka hele mau ia e na kaa nunui o na koa. No na kanaka o Hawaii nei i ae i kupono no ka oihana koa, i ka Wa e ! kaheaia mai ai e ke aupuiii o Amerika, ua hoolē ae ka Elele Kuhio, aole he manawa e kaheaia mai ai kela poe e hele i ke leaua, koe wale no a hoololiia ke ka-' nawai wae 'koa, e haawi ana i 'ka mana' ; i ke keena kaua e kahea mai i ka poe i kauia ma ka papa 1, aole hoi maluna o ka helu kanaka. Aia he nui a 'lehulehu wa'le o na Ilawaii i kōmo aku iloko o ka oihana kaua, ka oihana koa, a iloko o ka.puali kiai lahui maanei .nei, nolaila ua iawa loa -ko Hawaii mahele ma' o lakou la, pela oia i maiiao ai, aole he wa e konoia mai ai o Hawaii nei, e . hoouna aku i kona ,poe kanaka e hele i ke kaua, koe wale no ka .poe e manao madli ana no lakou rho e hele. Ka !6ila Hookapu Waiona No ka bila hookapu waiona no ke : Teritore holookoa ana ihokomo aku ai'j iloko o ka ōhaolelo lahui, he manaoio kona, e hooholoia mai ana ia ma keia' kau o ka ahaoielo. He bila kanawai ia, wahi hou ana ;e hoonele loa -ana i na mea apau, aole e loaa ka waiona ia la-'| kou ine ka nana ole i& o kekahi fnea ma kona kulana, o ia hoi he bila kanawai haopilimeaai ole, e hookau ana i na mea ! apau maluna o ke anuu hookahi, oiai e' komo ana ke aupuni iloko o ke kaua. ! Aia a pau ke kaua, a mahope aku o | ia manawa e koho ai na makaainana o keia Teritore, ina paha he mea maikai ka hoomau ana aku i ka hookapuia o ka . ,aole paha. Ua apono loa na komite o na hale kaukanawai a elua no ka hooholoia o kana bila hookapu waiona, eia nae e hala ana he maū mahina, mamua o ka laweia ana mai a noonooia inaluna o ka papa hele o na hale a elua, ma o ka lilo o na hooponopono ahaolelo pili i ke kaua i ninau hikimua iloko o ka ahaolelo. No na mea e pili ana i ka hookapuia ana o ka waiona ma Ōahu nei, ma o ke kuahaua la a ka Pere3idena, elike me na mea i hoikeia aku imua ona, e ka ;oihana koa maanei nei, ma ka miuiao o ka Elele Kuhio, o kekahi kela o na hana

kāulike ole;' ho ka meā>e wehe hamama ana no ia i ka ipuka, no ka poe waiwai a nui o ke dala, e hiki ai ke loaa aku ka waiona ia lakou. 0 kona manao no ka hookapu waiona, e hookapuia ia i na kanaka apau loa, aole e koe kekahi ma keia hookapuia ana o ka waiona ma Oahu nei, o na kanaka ilihune ke nele ana i ka wāiona, a loaa no ka waiona i ka poe nyi o ke dala. O na hana o keia ano, ma ka manao o ka Elele Kuhio, he kapakahi loa, no ka mea ma na kanawai apau ame na hooponopono pili aupuni, e kauia na mea apau ma ke anailiwai kaulike, aole e hoopilimeaai i kekahi, a e papa i ke- ! kahi. O na hana o kela ano, ina e mau ( ana no kekahi manawa loihi, aole ana e j nele ke ala inai o kekahi pilikia, mamu'i j o ke komo ana aku o na manao hoohuoi ; iloko o kekahi papa o na makaainana, | aia he hoopilimeaai ma ka aoao o ka . ,poe na 'lakou e hookele ana i ke aupuni, nia ka ae ana aku e haawi i kekahi mau pono i kekahi pohai wale no. Ka Pono Koho o na Wahine No ka pono koho o na wahine ma keia Teritore, ua hoakaka ae oia, ua j loaa aku na hooia ana iaia, inai ka l:i;.a- t hoomalu aku o ke komite o ke senate 5 | waihoia aku ai ka noonoo ana i ka hila, e haawi ae ana kela komite i kana apo- j no ana; a e. haawiia ana ka mana i ke j Teritore e hana i kekahi mau hoopono- | pono ahaolelo ana, i wahi e loaa ai kela j ppno koho haloka. i na wahine o Hawaii nei. Ma ke ano nui, o keia malalo iho nei ! na bila a ka Elele Kuhio i hookomo aku ! ai maloko o ka hale o na lunamakaainana i keia kau, a i loaa mai ai hoi na j hooiaio ana, no ka hooholoia no ka pono 0 keia Teritore. He bila_kanawai ,e haawi ana i ka mana i ke kakauolelo o ka oihana kaua ame ke dala, no ka hoomaeniae āna aku | 1 na alanui o keia Teritore i hoopilikiaia, ma o na hana la a ka oihana koa. He ;bila kanawai, e hookapu loa ana i ka waiona.pia Hawaii nei iloko o keīa wa o ke kaua, a e haawi pu ana,hoi i ke kuleana i na makaainana e koho mahope aku o ka pau ana o ke kaua, no ka hoomauia aku o ka hookapu waiona aole paha. ' Āe bila kanawaf e haawi ana i na wāhine o Hawaii nei i ka pono koho ; baloka. He bila, e kokua ana i ka poe hookuonoono i .ikeia ka pololei ole o ko lakou māu kila aina. I