Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 17, 26 April 1918 — HAIOLELO A HON. D. KALAKAUA MA KAWAIAHAO, OCT. 29, 1871. [ARTICLE]

HAIOLELO A HON. D. KALAKAUA MA KAWAIAHAO, OCT. 29, 1871.

H na M"akainaka: Kumu 1. [ r a kanalua kuu nianao i ko'u noi ia ana mai e haiolelo no ka Hoole Waiona"; i ka hiki ia'u w«hewehe )»ono i ke ano o keia k'imuiiunao nui. Xo ka mea, ua lehulehu ka poe i *ainailio mamua o'u no keia kum*.«. a i kuu nana iho, ua lawa loa na mea u:»an i ke kainailioia, a me he mea la,.aole a'u mea e kamailio ai, aka, i ka nai.a ana, he mea poinaikai no ka lahu' kanaka holookoa; nolaila, ua ae au e hoojiuka aku i ko'u wahi manaO uuku uo kakou no keia mea. Kumu 2. Ma ka hiki ana mai o kekahi poe hui i kapaia he poe "Good Tcmplars," ua lioea nui ae ka manao o kekalii poe e hoole i na waiona. He pomaikai niii koia no' lea'iiiki ana māi o keia hui niaanei, a nana'iio i hooulu ae i keia manao iwaeua o kakou uei. Kumu Xo ka lioole waiona; ma ko'u au okino iho, aole o'u ae i ka lioole loa, no ka inea, o ka hoole loa i na mea apau a ke Akua i haawi mai ai, ua kulike ole me Kona' mauao. Kmnu 1. O k.e ano "Hoole Waiona," o ke kaluia no ia o ke ano a kakou e kamailio ai i keia po. O ke kulaua i pili aku ai k-eia huaolelo, noloko mai no ia o ka hui "Oood Templars" o keia kulanakauhale; ma ka kakoii olelo, " Ka Poe Hui Maikai o ka Luakini." O ko lakou kumukanawai, o ka hooliKi na waiona apau, koe nae ka lawe aua i ka waiua ma ke auo hoomana ,a iloko o na wa nia 'i. Ua ulu ae keia hui mai kahi anoano uuku mai ahiki i kona mahuahua ana, a laulahn i mea nui loa. I ka nana aku i ke ano o ka poe o ia hui, lie poe kanaka maikai, he [ioe kuoo me ke akamai e hooko pono aua i na loiua anie na ru!a 0 ke kahua o ia hui. O keia liana ana,.ua maikai, uo ka mauao ana e kinai i kekahi o na ino uui loa, nana e hooponalo i ka iiōlio maikai ana o na lalnii kauaka o ka honua nei, ka ohana a me ka'lehuleluu He hui maikai keia no na mea apau e inakemake ana e hooko i koua mau loina ame kona maU kanawai apaii. Aka; eia ka ninau, īNiiki auei i na mea apau k'e uialania ia-mea hookahi? Ūa like aiiei na ila ame na ake ana o kela aine keia? Ina ua like .olaila, aohe he kumu e* loaa ai ia kakou ke kamailio i keia po. Aka, iio "ka like ole,- uolaila, e {»ono e lioike kela āme keia mea i maopopo ke uno o ka pono ame ka pono ole o ia hana. Ke komo kekahi poe iloko o ia hui a koino ole hoi kekalii. Xolaila, e wae knkou i ke kupono ānie kupono ana o ka hoole ana i na waioua. Kiunu O ka hoole ana i ka waiona, he pili no'ia i ka hoole āna i na wai apau i hana ia ā īiiāla a i pulii ia. Kumu 6. O ka waina e.'inu ia 'nei uo ka lealea, ua komo he mau liakina o ua Wai i puhiia iloko a noiailā inai kona kenakena. Aole u'o i nui loa, aka; ua nui no uae, e li'lo āi i mea hooponiuniu 1 ke poo aiue ka hoonialule ana i ke kino, a 6 ka poe apau e hoopa ana ia inea, a e lawe ann a oi 'akū maniua o kona palena ma ke ano lealea, aole lākou o olelo mai ana, he iaio ia mea. Xo ka mea, o ko lakou lealea apau aia iloko olāila. O ke "ake e hoopoluluhi mau ia e un wai ika'ka. Kumu 7. O ke ano o ko lakou lawe aua, peuei no iā: 1. I ke : 'kialia"nuia.—-E kuu 'auanei ke aho, o ia ka'wa: <?4iooi>iaka hiai ai ka ano e o na waiii' apau o ke kino. Mai ke pbb tflnki i ua' wāwāe ta loAa ia la.kou:ka i 'iiVa'ucnc i loaā ole ia lākou i'ka wd a lākou i hoopa 6le <ii /ā mea. A e olelo iho ai ua poe nei, o ka akahi ia o ka laiii. ' ' • ] ka lua. —Hodmaka ka pii hoū ō ka leulea, mainua o ka lealea īnua. lna he kniiaka a wahuie hilahiia paHa ia i ke kmnailio' ana inūui o k'a'aha'kanaka, ina lieia ki.lha, ua'hoomaka koke oia e kamailio 'a e mahaoi. l T a kapa'ia keia kiaIm' e ka poe inu i ua wai ikaika, o ka lua o na laiii. ■ 1 ke kolu —0 ke kiahā, uā pii hou il'e ūā lealea hou a ua hiki ka 'mea inu i na wa ikaika i ka lealeā iriā ka pahepoo o kona hauoli. I keia kiaha e hoomaka ai lia ōli ana aihe na hula a"āa. Ke aloaku īlo. 'aine ka' makemake 6 lauiia me kela Ritīe keia.' 0 ke kolu kēia o nā lani i ka poe inu lama. 4. I ka ha o'ke kiaiia.—Ua halana pu ka lealea ,a hoomaka mai la na hana lm a na ine'o ana, me'kā' Kana wale aku jio i kekahi poe i makemake ole ai. Uft kapaia keia e ka poe iliu lama o ka eha o na'lani. ' 5: I ka lima o ke kiāha.—Ua jnakemake ka poe iealea, e noke wale aku uo, no ka mea, ua hiki mai ka manawa e mahie ai'na kiaha inua. A e kau hou un niau mnkaui i liolo ka waa. O ka liina keia'o na lani, walii a ka poe iuu lama. «. I ka ono o ke kiaha,—Hoomaka mai na haawi le'alea. lna lie wahi lole inaikai e pili ana i ka ili, he wahi puapu'a moa paha i manao ai e hoohehelo. " E lawe ana a maikai wale." Mā keia kiaha ua lilo. -lūa he mau waiwai makainae ina kā' hale kahi i waiho ai, ua lilo ina, he mau puaa nunui, e hauāi a hookaiua ia ana, na'moa koo, na puiiahiwa, ma keia kialia ua lilo. Xa mea makamae apau e manāo ole ia ana e lilo ana, ua lilo i keia māuaWa. O ke ono keia o na laui ; a ua kapaia ka laui o ka lokomaikāi." 7; I ka hlku ō ke kiāha. —Paa ka paMna o na helu l'aūi a'n'a, ā hele aku ka niea i onā i ke au a ka hewahewa. Ni niu mai la lee poo ahiki ole iaia ke paa ma kona kulana iho, a o ke kulou iho la

no ia ilalo. Xana i kulou, o ka malule niai la no ia o na wahi apau o ke kino 0 ke kanaka, a liina aku la ihope a mako aku ia. Ke liioe la ka mea i ona ika waina, a ke lealoa ia ka poe lealea, a ke moe la ka mea ona i ka moe a make 1 Ua waina. 8. Jna he inau waiwai makamae a he <lala paha ma ka pakeke, ua lilo! 9. Ina he ipo, ua lilo aku la i ka niea e, ua ike iJio i kou ojia, ua makeniake ole niai la i kou ano, a liaalele i'a iho oe. 10. O ka oihana hanohano a hana kupono paha i'loaa ia oe ma ka noho maikai ana, ua lilo. 1«1. O ka inoa maikai "1 laulaha iwaena o na ohana, ua lilo iho la i mea,hauinia, a haulehia ilio la ia. Kuniu 8. Ala ae la ka mea i ona, a o na ma'i mua e loaa iaia. 1. 0 ka nnluiu oke poo. Ka ea nui o ka waha. o. l'a pelapela a ua liohono .ka ili mai o a o o kona kino. 0 ka lua o ka ma 'i e loaa ana i ka mea ona. 1. Ile ilihune; 2, ke ai ole; .'5, he nele no kona, oiiana; 4, lje haulehia nona i ka poino. Kumu O keia mau mea apaii na huu o ka waiua. ke hanaia uie ka palena kupono ole. A ku iho 1 a ke kanaka : me ka olohelohe, me he mea la, o kona puka ana moi no ia mai ka puhaka iuai 0 kouu inakualiine. Kumu 10. 0 ka waina hoi ame na wai ikaika o kela ano, keia ano, ina kona ano ke liilii ia he īnea maikai loa. Na kekahi hoahanau o kakou i olelo i kona niannwa i liaiolelo ai, (ua kapena). lua aole na wai fkaika aole e pono na laau lapaau anie na mea liilii e ae e pono ai ke kanaiia aine keia ufcho ana. I'ela i'o iio, aoka oi hiwahiwa o keia mau meu apau e pili ana i na wai ikaika, o ka olelo ana o ko kakou Haku o lesu Kristo, o ka waina o Kona £ino no ia. Ma ka laweia ana oka waina a haawi liilii ia, nie ka lawe pakahi o kela hauuiana keia hauinana, e inu, ina ke ano koko, e lioohui pu ia aku ai nie ia j nia ka hoomanao ana» e hoomaopopoia I ai, aole i haua ia mai ka waina i mea | lawe nui ia, aka, *i inea lawe liilii, me he mea la i koua wa i olelo aku ai i kana [ mau hammana: "li inu oukou i keia me I ka hoomanao inai i a'u," no ke kuiuui iiiauao no ia a kakou e kamailio nei i keia po, o ia hoi, e inu na mea apau 'i ke kiaha waina me ka lawe iiilii i na wa apau, ma ka ai ana aiue ka in\i ana, ma ka hele aua ame ka nolio aua i pomaikai no kakou no na wa apau o ko kakou ola ana nui ka hoohalike ana iuo kana i kuhikuhi inai ai.i Kumu 11. E iho kakou i keia mau mea aapu, a e noonoo iho o keaha la ke kuinu a'o maikai a kakou e hoopili aku ai'/ Eia, o ka lawe liilii. Kuniu 12. He nui ka poe i makemak'e ole, e ike i ka la mua, o ko lakou hoomaka ana e inu i ke kiaha inua. He nui no hoi ka poe i niakeinake e haalele 1 na, wai ikaika, maiiiua o ka loaa ana mai ona ina'i ike kiuo ia lakou. Aka, ua liala ka manawa. ' 0 ka hua i kanu ja ilollo, ua 00, a ua kanono nm ke ano nia'i, iloko o lee kino o ke leanaka, ina kahi e liiki ole ai na laau lapa;wi ke kii aku, a o ka liopeua o ia poe, o ka loaa ana i na nia 'i e hookamau mau ana i ke kino; elike me na ma 'i ma ka puuwai, anie ua aa moku, ka runiatika ame na niea apau e omilo mau ana ia lakou i kela la i keia la ahiki mai i ka wa o ko Ikou liopena. Kumu i;>. Aia iloko o ia manawa e loaa ai ia lakou ka iuihi nui aua, ke kaumaha nte ka uiha me ka hoinoino i ka la anie ka nianawa i hookuu ai ke ! kapaka iaia e lu-a i ka lealea i ka ai | ame lta hookina ana i na mai ikaika. j Kuniu .14. Xolaila, he inea kupono ia kakou apau ke waiho aku i na wai ikaika, ina he hiki ole ia kakou ke lawe mo ke kupono ; a o ka poe e liiki ana ke lawe kupono e lawe no lakou elike ine ia. I ka wa nianiua, ua kukulu lakou i mau puali inu wai, a ua kaulana ka ekalesia o Kawaiahao nei anie ka ekalesia o Kaumakapili, i keia i>o nae e uinau ae au, aole auei e hiki ke kukulu ia na Ahahui Puali Inu Wai hou na kakōu? Na kekahi inakainaka o kakou i oīelo nia kana haiolelo ana. Oka olelo wale no ka kau, aole nae lie hooko iki? I ko'u māmio'e hoomaopopo maoli no kakou i keia mau mea. Ke lioomknao nei "uo au i na puali inu wai o Kawaiahao nei, e ola ana na 'lii apau o ke Kauluohi, lio.'u kupunāwahine o Kaniu me na /lii apau, owau pu uo kekahi i paa i ka liae puali inu wai ,a ke manao nei no e mau aku ana ko'u ]>aa aua ma ia alanui.