Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 18, 3 May 1918 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

uma«n:! •. .—■ 0 kekahi kumu nae o ko Rose holo hou ana i ka hokele, nn kona hopohopo ,aole paha i joaa kana palapala i kakaū ai ia Hawila ma, a ina no ua loaa, hooko ana paha oia elike me ka ia nei kauoha', aole paha pela i kono ikaikaia mai ai | kona manao, e hele hou i ka hokele e nana ai ina paha aia ! no o llawila ame Oto Beriana malaila kahi i noho ai. Me ka mama apau i loaa ia Rose, ke holo l'a oia, aia ka pono o ka hoea e aku i ka hokele, a he oiaio ua hiki aku la ua kaikamahine nei i ka hokele, a iloko o ka manawa pokole, ku ana mawaho o ka puka o ko Hawila rumi, a kikeke aku la mawaho'. . "Owai kela mawaho?" i ninau mai ai o Hawila maloko mai, i kona wa i lohe mai ai i ke kikeke ana aku o kekahi mea ma ka' puka o kona rumi. "He hoaloha,»! hele mai la au e hoike aku ia oe ame kou hoa, eia ke keiki a ke kiaaina ke hele mai nei me kona maii naita he umi, no ka pepehi ana ia olua, nolaila i hele e mai la au e hoike aku :ia olua, aole he manawa hou aku no ka hoohakalia ana, aka e haalele koke olua i keia hokele, a hele aku no kahi e palekana ai ko olua mau ola." Ua hoomaopopo mai la o Hawila ,o ka leo no kela <s Rose, nolaila kii mai la oia e wehe i ka puka, o ka mea apiki nae, aole o Rose mawaho kahi i ku ai ,aka ua nalowale aku ua kaikamahine nei iloko o ka puahia nui, oiai ua hooko aku la no oia i kana hana, a he mea pono hoi e kaawale koke aku oia mai ka hokele mamua o ka hoea ana aku o kona haku, a ikeia lioi oia e kela poe. J Kahea aku la o Hawila ia Oto Beriana, no na mea a Rose ikamailio mai ai, ia wa no i hoike koke aku ai oia i kona manao i kana aikane, aole laua e pono e noh6 hou-aku maloko o ka hokele, aka e hele laua i ka holoholo, o hoea mai auanei kela poe maloko o ka hokele, o ka hooukaia no ia o kekahi kaua'hokahekoko mawaena o lakou. Oiai ua makaukau taua ma na ano apau, nolaila hoomaka mai la laua e iho nolalo o ka hokele, ia laua nei no nae a kil ana mawaho o ka puka, o ka wa no ia i maalo ae ai o kekahi kanaka i kahikoia me kekahi kuka koloka loihi, aole no nae o laua nei nana aku- iaia, aka hele aku la laua nowaho o ke alanui, a ke ike mai la laua i ka hookolo aku.o kela kaliaka mahope o ko laua meheu, ia wa i komo mai ai na manao hoohuoi iloko o laua o kekahi kela o na kanaka limakoko. Oiai no nae laua e hoomau ana i ka hele ana, ua nalowale honua iho la ke kanaka me ke kuka loihi a laua i ike ai, b kona wahi nae i nalowale aku ai, ke noho. la laua me ka pouliuli, eia nae aole no o laua j)ana iaia, ke hoomau la ho laua nei i ka hele ana ma ke alanui, rrte ko laua hoohamama pono 110 nae i ko laua mau pepeiao, no ka lohe aku no i keKah: nakeke, ua makaukau mau laua i na manawa anau. Ke' nalu la o Hawila ma i kahi i nalowale honua aku .\\ o kela kanaka, a ua hoopihaia aku 110 hoi laua me na manao kahaha nona, eia nae, ia laua nei no e halu ana, puiwa hikilele ae la laua, i ka haluku o kekahi mau kapuai wawae mahope pono aku o laua, i nana mai paha ka hana ihopfe. he poe kanaka i.kahikoia me na kuka koloka loloa ke hele akii ana. « Ke hoolalau wale la no laua nei, me he mea la aole i ike mai i keia poe, aka nae i ka maopopo pono ana ia laua i kaukali pololei aku o ua poe nei ma ko laua alahele, ia wa i huli ino mai ai o Hawila ma ihope, hemo ae la hoi ka laua matf pahikaua a- paa iloko o ko laua mau lima. 1 ka manawa o kela puulu kanaka i ike mai ai i ko Hawifa ma ku ana. iho a huli aku la ihope, me ka hemo ana ae o ka laua mau pahikaua, o ka manawa hookahi rto hoi ia i hemo like e ai na pahikaua a ua poe nei, o ka nee mai la no ia imua me ka manao o ko lakou nui ana ma ko lakou aoao, o ka mea iho la ia e kaa ai ka lanakila ia lakou. Ua kuhihewa loa nae ka manao aha o ua poe kanaka nei pela, ho ka mea i ka wa i ku aku ai o Hawila ma, a paio me kela puuiu. ua haawi aku laua i ko laua ikaika apau, e hoo hana ana hoi me ke akamai luaole i loaa ia laua, a he mea oiaio, ilokō o na minuke helu wale no o kela noke ana iho a lakou i ka paio ana me ka hahana loa, aia hoi ua hoomaka aku la ua poe nei e auhee, no ka mea ua ike iho la lakou, he mea makehewa wale no ka hoonahoa ana aku e ku imua o kela mau kanaka, a ka ikaika nui wale, ke noke la lakou i ke kuupau i ko lakou mama holo, a o ia ka ka mea kakau moolelo i hoomanao mai la i keia mau lalani mele a ka poe haku mele: "Kukini mama 6ia la, He alualu kuaua no Hohewale, He muhee no Kalalau, Aia ka ilina i Waiolama." Ua pomaikai i o kela poe naita o ke keiki a ke kiaaina o Roma, me ua keiki nei i ko lakou holo ana, pela i jpakele ai ko lakou mau ola f . i loihi iho ka lakou paio ana, ina he mau kino make ke lōaa aku e waiho ana maluna 0 ke alanui, nolaila ke ike mai la no kaua e kuu makamaka heluhelu, na kaa no ka lanakila ma ko Hawila ma aoao, a ua hoohokaia aku hoi kela manao lapuwale o ke keiki a ke kiaaina, me kona kuhihewa, o ka nui o kona mau kanaka, ke kumii e pili-' kia 'ai o kona enemi, eia ka oia ke holo ana ame kona matt I kanaka. I Qiai aole a laua nei hana hou aku e kakali ai o kela poeleele, ua huli hoi pololei aku la ua o Hawila ma, no ka hokele Malaga, eia nae ia laua nei no a ku ana ma ka puka-pa o ka hokele, oili ana no o Rose a ku mamua o ko laua alo, me ka wehe ana ae i kona koloka loihi ē komo an'a, a ahuwale ae la kona kino wāhine, a oiai ke wehewehe ae la ke alaula ( o ka malamalama ia manawa, ua hiki ia Hawila ke hoomaopopo aku me ka hoohewahewa ole, o ke kaikamahine kauwa ' lawelawe 110 ia Mag*arita. "O oe no anei keia e Rose e halawai pu nei me a'u?" i ninau aku ai "o Hawila, i wahi e hoopauia ae ai korta pohihihi. i "Ae, owau no keia e kuu hakīi," i pane mai ai no hoi o| Rose, me ke kUlou ana iho o kona poo ilalo, a hoomaka iho la e uwe, a i ka hala ana o kekahi manawa, ia wd i kamkil'io hon mai ai: I <4 Eia ihea kuu Magarita, ka mea a'u i kumakaia aku ai ? me kekahi o na h\na ekaeka haahaa Ioa? Pehea īa ē hiki hou ai ia'u ke hoea aku imua ona, a mihi akil hoi i ka U hewa nui i hana aku ai maluna ona ? Ua ike au i ka ehaeha o ka mea a'u i hana hewa aku ai iaia a ia oe hoi e kuU hakii, a eia au ke noho nei ma keia aina malihini he.kuewa, me ka maopopo ole o ko'u hopena. I "No ka'u mau hewa apau i hana aku iii ia oe e kuu haku, ke nonoi aku nei au me ka walania ō kiiu naau» ē Hui|tila mai ia'u a ua makaukau au e lawe mai i kau māU hoiri6 apau maluna iho o kuu poo, ina no ia he mea nou e kafia ai ' n 'u i'ka wahine puuwai eleele. .1 .. . ; . "Ua ike no au, he mea oe i hoopihaia me ka ohiohi ame ke aioha hoa kanaka, a pela au e kau aku nei i ka'u mau manaolana, no kou huikala mai i ka'u'mau hewa apau i hanā

! pVu ai maluna ou; a ke nonoi pu aku nei no hoi au i kou oluolu, ē hoike mai oe i kahi e noho nēi o kutr haku wahine, ina ke ola mai nei oia, i hiki ai ia'u ke huli aku ahiki i kema i īuaa ana.'' | "Auhea oe e Rose, he nani hoi ia, ua ike oe ika nui oke i ko'iko'i o ka hewa au i haoa mai ai ia'u ame ko haku wahine, a no kou mihi ana mai nei imua o'u, ke ae aku nei au e huikala ia oe ma na ano apau. No kau ninau no ko haku wahine, eia no oia ke ola mai nei, aia ma Hunegaria, aka ina oe e hoomaiiawanui ana, e noho aku no ma Roma nei, ahiki i ko maua huli hoi ana mai, ma keia huakai a maua no K6kēhekai, ia manawa auanei e hele pu ai kakou no kahi o ko haku e noho mai la." I ka lohe ana o Rose i kela manao hoakaka o Hawila, kulou iho la kona poo ilalo, me ka hookahe ana aku i koila mau waimaka, a i ka aea ana mai o kona poo iluna, pane māi lā i keia mau olelo: "Aole e hiki ia'u ke noho hou iho ma Roma nei i hookahi la r aka e hele koke no au e huli i kuu haku ma Hunegaria, a malia o loaa ae 110 au ia olua e hele ana ma ke alanUi', i ko olua wa e huli hoi mai ai. "O ka'u kauoha wale no ia olua, aole he hoonohonoho hou ana iho maloko nei o keia kulanakauhale, no ka mea eia na kanaka omokoko puuwai eleele ua hele a piha i na manao inaina no olua, a eia lakou ke hookolo mai nei mahope o ko olua mēheu. "I ko o'lua haalele ana iho i keia kulanakauhale, a hoomau aku ika hele anā ma ko olua alahele e hoea aku ai no Hokenekai, mai hele me ka nanea, aka e makaala no ka mea he nui na poiiio ame na popilikia ma ke alanui, mai na enemi mai." Hakalia no a pau kela mau olelo a Rose o ke kaniailio ana mai, o ka manawa no ia o ua kaikamahine nei i nalowale aku ai, me ke kakali ole mai a lohe i ko Hawila manao, aole no hoi o laua nei kahea aku, no ka mea he hana paakiki ka hoohulihuli hou ana aku i ka manao o Rose. No kekahi mau minuke ko Hawila ma ku malie ana iho ma kela wahi, me ka noonoo nui ana i na olelo a laua i lohe ai mai ia Rose mai, alaila koi aku la o Hawila i kona kokoolua, e hoi laua noloko o ka hokele, ā malāila laua e kukākuka ai, ina no ko laua haalele koke iho i ka hokele, a i ole, noho iho paha, e halawai pu me ko lāua mau enemi he alo a-he alo. # Aole i loihi loa ko laua noonoo ana a hooholo ma kekahi mea pono a laua e hana aku ai, no ka mea ia hoea ana aku no a u Ua mau opio nei noloko oko lāua rumi, ua hoakaka aku la <> Hawila i kona manao, no ko laua haalele iho i ka hokele ma kēla nianawa, a kamoe aku ko laua alahele 110 Rokenekai, ua haawi la.no o Oto Beriana i kona ae, b ko laua liuliu iho la no ia i ko laiia mau ukana, alaila oiīi aku la iwaho me ka hele ana aku e tiku i ko laua noho ana.ma ka hokele noleela po, me ka ai ana i kekahi mau meaai māma, alaila hele aku la no kahi o ko laua mau lio e ku mai anā, hauhoa aku la i ka noho, o ko laUa nei hoomaka aku la no ia e hele. ' , Mā ko laua nei alahele, aole laua i halawai iki me na ulia • poiiio, aka he maalahi wale no ko laua h.ele ana, a hele no hoi a aui ka la, komo aku la laua nei maloko o ke kulanakauhālē b Rokēnekai, a: i ka.wa i ike mai ai o na kanaka e-hele ana ma na alanui i keia mau kanaka malihini, ua \i\o laūa i mēa niakaikai nui ia e kela poe, aole 110 ka akahi a ike i kekahi inau naita malihini, aka mamuli o ko laua nei mau kulanā kilakila me kā hiehie pu, i kāokōa ae mai ka nui mai o na haita i ka ike a ko lākou māu makā. . Ō.ko laua hele aku la hoi ia ahiki i .ke kokoke ana i ke kakela Mamiona, ka homē aloha o ka U'i Magarita, ia wa i hu niai ai ke aloha o Hawila no ua Manu Nunu Ahiu nei, alaila halo'ilo'i māi la kona'mau waimaka e hoopulū elo ana ma kohā mau papalina, nawai hoi e ole ke aloha, i ka ike, aku, r kahi i hoopunana mua ia ai ko laua mau aloha, a i ompuia ai ke kaUla kaa-kolu, nana i hipuu polena i ko laua mau puuwai pakahi', malalo o kekahi hoohiki laahia loa, e lilo, laua a elua, na laua pakahi, o ka make wale no ka mea nana e hookaawale. , No ka hiki ole ia Hawila ke uumi hoomanawanui iho i kona aloha, ua kaohi okoa mai la oia i kona lio, me ka huli ana aē i kona aikane, a i aku la: ■'. ' * "Ua hele au a piha me na manao kaumaha, ia kaua, i hoea mai la ma keia wahi, o keia mau waimaka au e ike mai la, he mu waimaka ia ,e hiki ole āi ia'u ke hoike koke aku ia oe i keia manawa i ke kumu, aka nae e hoea māi anā no ka wa kupono e ike ai oe i na mea apau. "Ia kaua e hoomau aku ai i ka hele ana a loaa he alanui e moē ana ma kapa o kekahi kahawai nui, malaila auanei kaua e pii pōlolei aku ai no ko'u home, kahi a'u i holoholo ai iloko o ko'u mau la opio, a i a'o ai hoi i na makaukau apau o ka oihaha naita, aia no paha kuu luaui makuakane, ke .noho mai la, me ke kau mau mai o na maka o ka hoeā aku o kana keiki loha." Hoomau aku la laua i ka hele ana a hoea i ke alanui ma kapa o ke kahawai, hoohuli ae la i ko laua mau lio no ke alahele mauna, a ia. laua nei e pii la, ke kau okoa mai la no na hoomanao ana iloko o Hawila no kana aloha, ke ike aku la 110 oia i kahi ana e holo mai ai maluna o kona waapa a pili ma kapa o ke kahawai, aia no hoi ke kumulaau wilou o han ke aloha ke ku mai la mamua pono o laua, a ma na ano apau, me he m'ea la, aia okoa no kana aloha ke ku aku la imua ona, a no ia mau hoomanao ana, i hiki hou ole iho ai ia Hawila ke kaohi mai i kona mau waimaka, ua hookuu aku la no oia e hanini ma kona mau papalina. Ke hoomau la no laua nei i ka pii ana ahiki iluna pono o kekahi kiekiena, a ike aku la 110 o Hawila i ke ku mai o kona home, iwaena o ka lau o na laau, ia wa oia i pane mai ai ia Oto Beriana : "Auhea oe e Oto Beriana, ke ike la no anei oe i kela mea hapa'upa'u iwaena oka lau ona laau?" ' 1 Haawi aku la no hoi o Oto Beriana i kona ae, mahope iho o kona noke ana aku i ka nana no kekahi manawa, a o ia ka Hawila i pane hou mai ai: I "O kela hale āu i ike aku la, o ko'u home ia ,a aia maloko 1 olaila ko'u luaui makuakane e loaa aku ai ia kaua." Ke pii Ha iio'laiia ahiki i ke komo ana aku maloko o kekahi wahi ululaau uuku, a i ka oilr ana aku mawaho o ua ululaau nei, ia wa i waiho malaelae mai ai ka hale, e hoopuniia ana e kekahi pa laau ,elike no hoi me na home noho kuahiwi. I ko laua nei hoea ana aku mawaho o ka pa, aia hoi ike ( aku la laua i ka holoholo mai o kekahi mau koa kiai mamua pono mai o ka hale, a e hbomoana ātia hoi kekahi poe he nui, 1 ma ke kahua pālahalaha. Ke hoomanao la no o Hawila o kela no kekahi poe kanaka malaīo o ka Weli o na Pāe Mauna, i lilopio mai iaia, a i | hoounaia aku hoi eia e hoi lakou e kiai i kdna makuakane, nolaila aole he manao hopohopo iIoko ; ona, nolaila, hoomau aku la no laua nei i ka hele ana, e hookokoke mau aku ana hbi i kahi e ku mai ana o ka haie. j Ua kāa e mai la nae kā ike ana ia laua nei i kekahi ona koa kiai e holoholo ana, ia manawa i hoomaka ae ai ora e puhi i kana o-le, o ka manawa no ia i ku like ae ai na kanakā apau iluna, a kujaina ae la, me ko lakou lako pono i na hieakaūā apau ,a maiwaena tnai o kela puulu kanaka, ua oifi mai la he hookahi mea olakou, a hels pololei mai ht imua o Hāwila ma. f ike akti la o Hawila, o kela no kekahi ona alakai ona kanakā powa, malalo o kona kaikuaanā, a i kotta kokoke ana mai ia laua nei> haawi mai la i kona aioha, niē ka Ttinatt anā m'k?:/ ' ! < '(3wai olua e na malihini?" kkhi ttkc d kā {>ārte ana aku i ka haina pololei o ka ninau, ua hoolalau wale akti fa no ka'Mawila kamāilio arta aku. ma ka ninau ana aku i ua kanaka nei: "Eia no anei o Lomeliano maloko o ka hale?"

Loaa aku la paha ka haili i ua powa nei, i ke knmu o ka ninauia ana aku o Lonieliānō, ia Wā oia i pane hou mai ai: "O oe anei o Sa Naita Hawila, ka mea i sila paa ia iloko o ko makou puuwai, e hookauwa aku malalo ou?" me ka haka pono loa ana mai o kana nana ana maluna o ke kanaka opio. "O ka mea nona ka inoa au i puana mai la, oia 110 ia e ku aku la imua ou, eia ihea o Lomeliano kuu makuakane?" Ma kāhi o kona pane koke mai 1 ka halna o ka Hawila ninau. haalele aku la oia i kona walli e ku ana, a hemo mai la mawāho o ka pa, a inartiua pono aku o Hawila, haule iho la koria mau kuli ilalo, a paue mai Ia: "E kuu hāku opio, e aioha māi oe i kau wahi kauwa nei; a e maliu mai hoi i ko'u leo, ma ka ae anā māi o kou kiekie ame kou hanohano, e lilo kaii wahi kauwa, i mea nana e alakai aku iā oe ame koii kokOlua noleiko o kou home. "O kuu haku o Lomeliāno, a luaui hoi ou e kuu Hawila, aia no oia ma ko olua kam 1 nuho ai ine ke kakali hoomanawanui mau atia o kou hoi iiīai, he nlaikai kona ola kino, elike no me ia au i 'haaiele ih'o'ai iaia:" Kauoha aku lā o Hawila i kela kānaka, e ku ae iluna, o ko laua nei komo aku la 110 ia iloko 6 kā pā. oiāi hoi ua kanaka nei i holo āku ai ā haawi aku I& i koiiā māu hoa, ma na aoao o ke alanui, no ka hoōhanohano ana mai i ko lākou hākil opio, pela pu hoi i haawi aku āi i ke kauoha i kekahi mau kanaka eliia, e hele āku e paā i na lio o na malihini, ā e lāwe akii noioko o kā hālelio, ī k*> laua wa e lele iho ai maikma mai o na lio. I ka hoea ana aku o Hawila me kona kokoolua mamua pono o o ka hale, lele iho la lauh ilalo, ia wa no hoi i miki 7ir>i ai na kanaka elua a paa ana ko laua rtiau lio, 0 ko lūa nei komo aku la no ia iloko, eia nae o ka mea mua loa i haia\var aKu ine »aua. he Wāhine kino wiwi, a ua uhiia hoi kona helehelena me kekāhi uhimakā māiioanoa. Hele pololei mai la oia imua o laua nei, nie ka w'ehe ana ae i kona uhimaka, ia wa i ikē aku ai o Hawila, o kela no ka vvahihe ana i ike ai, oiai oia e hoonanea ana maloko o ka ululāau, iaia'e liuliu ana no ka iho āna mai i ke kulanakauhale o Rokenekai, ma na po, e mālamaia aha ka lealea e ke Kiaaina Henekona. no kaua e ka makamaka heluhelu e hoohewahewa iho ana i keia wahine, o ka hoahanau ponoi no ia o ke Ki;okilo Sidia nona ka inoa o Leidenala, ka wahine no Jioi nana 1 hoopakele ia Magarita mailoko aku o ka halepaahao, a i alākai akli hoi i ua kaikamahine nei noloko o ka ululaau, ahiki i ka loohia aiia i ka pupule, ka mea nana i kouō aku iaia e holo a haalele i kona puuhonuā, elike'me ia a kaua i ike ai mā kēkahi mau helu aku nei i hala o keia moolelo. "E kiiii keiki," i pane mai ai ua wahine nei no ka hoolauna ana mai iaia iho imua o Hawila. "Owau no keia, ka hoahanau ponoi o ke Kilokilo Sidia, ka mea i kamaaina ia oe,- h e noho mai la hoi ma ke Kakela Melodiana me ke Kilokilo Monika. "He elima ae nei la i hala, ua hoea mai la aii no kou home nei, no ka hoike ana aku i kou luaui makuakane, eia no oe kē ola nei; a me ka lua o ko'u hiki ana mai, ua hoike aku no au iaia, eia oe ma ke alahele huli hoi no kou home no ka ike ana iaiaj nolaila aole oia e puiwa mai ana ke ike ia oe, oiai ua loaā mua ku iaia ka ike no keia hoea ana māi la ou ē kuu keiki. "Aia no kou makuakane maloko kahi i noho ai, nolāila ē komo mai kakou no ka halawai pu ana o ke keiki me.ka makua, mahope iho o ka nalowale anā o na maka no kekahi rriau la loihi, "haawi aku la nō hoi o Ilawila i kana kunou ana, o ko lakou nei komo like aku la no ia iloko o ke keena hookipa. Ma kahi mamao loa no, ua ike aku la o Hawila i ka noho mai o kona-iuaui makuakane maluna o kekahi noho paipai nui, he helehelena kona i auhee aku na haawina o ke kaumaha, aka o ka mohala maikai ke halii ana maluna o kona mau maka, ia wa i hoomama loa ia mai ai ko Hawila mānao, ame na kaina mama, hele pololei loa aku la oia no kahi a kona makuakane e noho mai ana, a i.ka ike ana mai o Lomeliano i kana keiki, ku koke ae la oia iluna, a hele mai la imua, me ka puliki ana mai ma kona a-i, a hooho ae la me kā leo nui: <r E kuu Hawila aloiia, ke hauoli loa nei kuu uhane i ko kaua halawai hou ana," alaila hiolo iho la kona mau waimaka, o ke aloha keiki oiaio, a i ka hala ana o kekahi mau sekona, hoomau hou mai la: "Ke hoomaikai ae nei au i na Lani, i ka hoihoi hou ana mai ia oe e kuu keiki, e ike hope iho i kou makuakane nei, mamua o ko'u hoi ana aku iloko o ka opu o ka honua. "He hoohiki nae ka'u i hana ai mē ko kaua Makua ma ka lani, e hooloihi mai Oia i ko'u mau la i koe e ola aku ai, ahiki i.kuu ike ana aku i kou hoohuiia ana iloko o ka berita o ka mare me ka U'i Magarita, ka wahine hoi au i moepoo aku ai. ahiki i ka maewaewa ana o ko olua mau kino, i jaa. hana lokoino a na enemi," alaila puliki mai la oia i ka a-i o kana Hawila aloha, pela no hoi ke keiki i apo aku ai i ka a-i o kona makuakane, a o kekahi kela o na minuke o na manao ehaehā me ka walania i kau iho maluna o laua, me ko laua ku malie ana i kahi hookahi, e hoonana ana i na manao ikiiki. e pauma mau ae la iloko o ko laua mau putrwai pakahi. 0 ko laua nei lulumi hoi ia ahiki i ka mahie ana ae o na manao kupouli o ke aloha o kekahi no kekahi, ia wa hookuu ae la o Lomeliano i kana keiki a pane hou mai la: "E hoonaniia ke Akua ma na iani kiekie loa, no ka mea ua aloha. wale mai oia ia kaua iloko o na la loihi o leo kaua noho kaawale ana, eia ka e hoohalawai hou mai ana oia ia kaun. a ua hoopiha loa ia mai kuu puuwai me ka hauoli i ka ike hou ana aku i kou mau maka e kuu Hawila hoomanawanui. "E noho ae ilalo o ka rt6ho, a mahope, e hoakaka mai oe ia'u i na mea ano nui i pili aku ia oe e kuu keiki," me ke kuhikuhi ana ae o Lomeliano i kekahi noho paipai e waiho mai ana, "Mamua o ko'u noho ana aku ilalo e kuu makua aloha, e ae mai oe e hoolauna mua aku au imua ou i ko'u hoaloha nei, o Oto Beriana keia, ka mea*i alo pu me a'u, a i auamo pu hoi iloko o ko'u mau pilikia apau," alaila hoolauna aku la iā Oto Beriana imua o kona makuakane, me ka puana ana ae i keia mau olelo: "E Oto Beriana, kuu hoaloha, o Lomeliano keia, ko'u luau'i makuakane, a luau'i pu lioi no kaua," ia wa i lululima pu ae ai o Oto Beriana me Lomeliano me ka pane ana mai lroi o Lomeliano : • "E ka hoaloha o ka'u keiki ke hauoli nei au i ka loaa. anu o keia hanohano ia'u, o ka hui ana he alo a he alo me oe, ka mea i komo pu me ka'u keiki nei iloko o kona mau pilikia; ua hamama ka hale o k(> olua niakuakane nei, no ka hookipa ana mai ia olua, nolaila ua noa na wahi apau o keia home ia oe," alaila noho nui iho la ilalo, maluna o na nolio e waiho mai ana. 1 kela manawa a Hawila e hui la me kona makuakane, aole orra noonoo hou mai no ka wahine nana i hookipa aku ia lāua, i kona manawa nae i hoomaopopo ae ai iaia, ua naloWale ua wahine nei. no kahi ana i ike ole ai, oiai he wahine kilokilo kela o ke ano hookalakupua, aohe no a lakou nei noonoo hou aku nona. Ma: kela noho ana aku o Hawila imua o kona makuakane, ua hoike piha akū la oia i kona moolelo, mai kona manawa i haalele āku ai i kona home kuahiwi, ma kana huakai no Ronriā, konā komo ana iloko o.na hookuku hookelakela me na kanaka kaiilana apau o Europa, ahiki i ka haulepio ana o ia poe malalo o kona akamāi ame kōna ikaika, kona hookauia āhā malunā o ke kua cr kekahi Ikl ahiu, ki>n4 kUewa hookahi an£ na niulāau o Hunegaria, āhiki i kona hookipaia ana aku e ke Keikialii o Hunegaria maloko o kona haiealii, ka hooukaia ana o kekahi kaua hookahekoko maloko o ka ulu-

..• rt «y »•" laau, ahiki wale i kela hoea atia mai.ona ame kona hoaloha <: imua o kona makuakane. v . l' Aia hoi o Lomeliano ke hoolohe ponoHba la me kn pilui i ;■? ka ehaeha no na mea a kana keiki e kamailio aku ana iinua • : ona ; a i ka pau ana o na hoakaka ma ko HaWila ao:u>, c pili ana iaia iho, ia manawa no hoi i hoakaka mai ai o I.ome* . liano, i ka nui o kona kaumaha i kona wa i lohe ai, ua hookauia kana keiki maluna o ka lio ahiu, a o kona manaoio māoli no, ua halawai o Hawila me ka make, aka nae o ka mea wale no nana i hoomahia ie i kona mau manao kaumaha - apau, mamuli no ia o ka hoea ana aku o kekahi wahine imua ona, he elima la mamua akw, a kamailio aku la i ka pakele ana o Hawila mai ka make mai, a na ua wahine nei no hoi i hoolana aku i kona manao, e halawai pu ana laua he alo a he ato. 0 ko lakou nei noke'hoi ia i ke kamailio ahiki i ka liala ana o kekahi manawa. nie ka maopopo o na mea e pili ana i ke keiki i kona makuakane. pela hoi ke keiki i hoomaopopo , aku ai i na me'a i pili i kona makuakane, ia wa i lalau mai ai o Lomeliano i kekahi pu puhi, e waiho aua maluna o ke pakaukau, kau ae la ma kona mau lehelehe. a hoomakn aku la e pulii me ka ikaika, a iloko o ka manawa pokole, kt.>mo ana no kekahi kanaka, a ninau mai la i ka mea i makemake ia nana e hooko mai, a o ia ka Lomeliano i pane aku ai: "E hele aku oe e kauoha e hoomakaukauia mai i mau meaai na ka liaku opio o oukou, a e kukala pu aku hoi imua o ua kanawa, e hoomakaukau lakou, no ka hele ana mai e ike i ko oukou haku, ka mea a'u i kanikau ai, ua heii hou mai «»ia. a e komo kakou iloko o na hauoli ana." Hakalia no a pau k£la mau hoakaka a Lomeliano, oke emi hope aku no ia 9ua kanaka nei, a oili aku la iwaho o ka hale, me ka haawi koke ana aku i ke kauoha, i ko poo kueue, e koke ia mai i mau meaai na ko lakou haku opio, a pela no lloi oia i haawi aku ai i ke kauoha, i ke poo o na kanaka oka oihana koa, e liuliu ,a e hoomakaukau ia lakou iho, 110 ka hele ana aku e hui pu jne Hawila, i ka mana'wa e loaa mai ai ke kauoha no ko lakou hui ]»u ana, me ko lakou haku. nana i hoonoho aku ia lakou e lilo i mau kiai no kona makuakane. 1 ka elele i hele aku ai e hoike i kana kauoha imua o ka nui ame ka lehulehu o na kanaka> Ua hoike hou aku la <» 1 lawila, i na mea e pili ana i na kokua ma kona aoao, oia «» ()t<> Beriana ame Malavalia ,a pela me ka manao n;ii 0 ki» laua huakai o ka hoea ana mai imua ona, a 110 Malavalia. ua huli hoi hou akuoia no ke Kakela Melodiana, me kekahi pualikoa nui, no ke kaua ku-e ana aku i na enemi. O ko lakou nei nanea hou aku la ia ahiki i ko lakou hoomaopopo ana aku, ke hoomakaukauia mai la na meani nialuna o ke pakaukau, ia wa i noi aku ai o Hawila. i koua makuakane, e kala mai ia laua, 110 ka hoi ana aku e wohe i k/> laua mau kapa kila, i kupono ai ka noho ann aku e ai, o ke ku'.aela 110 ia o Hawila iluna, a kono aku la i kaha aikane e hoi aku laua maloko o kona rumi"no ka wehewehe ana i ko laua mau kapa kila, a no ka holoholoi ana hoi i k«» laua lepo. 0 ka hele ana mai o kela loa. 0 ko laua weheweheJioi ia i ko laua mau ka]>a kila ahiki 1 ke koe aha iho o ko laua mau lole maoli, ia wa i leha aku ai ka Hawila nana ana maluna o ka paia, a ike aku la i ke kau mai o kana kita, ia wa oia i lalau aku ai a hoomaka iho ta e honi, me he mea !a, ua like pu kela j>ila gita iaia iloko o kela mana\Va me kekahi ipo aloha. "Auhea oe e Oto Beriana kuu hoaloha," i huli mai ai o Hawila a kamailio i kana aikane, "Ke ike mai la <>e ai keia wahi pila oita .0 ko'u hoa pili keia o na po anoano hu'ihu'i o na la lehulehu i hala aku nei, kela mau po i hoonipaaia ai ua maawe kaakolu o ke aloha oiaio mawaena o'u ame ka U'i Ma°-arita. "O-keia wahi gita au e ike mai la, oia nei ka nua nana i kokua mai ia u ma ke kula'i ana i ke kupaa o ka U'i Magarita, ka mea a ko Rokenekai i olelo ae ai, ka Manu Nunu A.hiu. aohe kiamanu ē hei ai. ua li]o hae kona kupaa ame Uona uahoa i na kaula eono o keia plla, oia kela u'i a kaua ; haalele aku nei mahope, maloko o ke Kakela Melodiana. "Ke manao nei au, aia kaua a huli hoi hou aku'no ke Kakela Melodiana, alaila e lawe pu aku ana au i keia pila gita. ; mea hoonanea na kakou, a ina 110 hoi e loaa ana he manawa maikai ia'u ma keia po, alaila e hoikeike aku 110 au imua ou i kekahi o ka'u mau hana i a'o ai a lehia, maluna o na kaula nei o keia pila..ka mea hoi au i ike mua ole ai i kou nei, e hookani ana ikekahi gita, iloko o na la a kakou n walea ana ma Roma." Oiai ke lilo wale la 110 ko laua manawa ma ke kamailio . nna e kakali loa mai ai o Lomeliano ia laua, nolaila hoopokole ilio la o Hawila i kana kamailio ana, ma ka olelo ana *nai ia Oto Beriana, e holoi ko laua mau maka, e kahi hoi ka muoho, alaila hoi hou mai noloko o ka rumi hookipa. inalia da makaukau na nieaai na laua. Awiwi iho la ua mau kanaka opio nei ahiki i ka pau ana o fco laua hemahema, o ko laua oili mai la 110 ia nnloko o ka rumi hookipa, e kakali aku ana 110 o Lomeliano ia laua. aka t ka ike ana aku i kana mau keiki, ia wa i ku ae ai oia iluna a ninau aku la : "Ua makaukau mai la anei olua no ko kakou hele ana aku noloko o ka rumi aina?" wahi ana me ka hopu ana aku i ku lima o kana keiki. "Ae. ua makaukau maua, a ua hele'no hoi a pololi,.** hele koke aku kakou e hoopiha i ka lua o ka inaina," wahi n<» hoi a Hawila me ka pe'a ana ae i ka lima o kona makuakane, malalo o kona poli, a ke ukali aku la 110 hoi o ()to lienana mahope o laua. la lakou nei nae e hele aku ana a kokoke i ka rumi aina, aia hoi e ku laina mai ana na kanaka powa iloko o k<» lakou mau aahu piha o ke kulana powa, elike me ko lakou ano mau e noho ana malalo o ka Weli o na Pae Mauna, a ua lako like hoi lakou apau me ka lakou niau meakaua, i ka wa i ike mai ai i ko lakou nei oili aila aku, ia wa i haawi like mai ai i ko lakou aloha ma ke kulana ])ili oihana, pela 110 hoi o llawila ma, i panai' aku ai, alaila komo loa aku la lakou nei noloko o ka rumi aina, aia hoi na meaai ke waiho mai la. a e moani mai ana ke ala, e moni wale ai no ka haae, i kau a mea o ka 0110, i hanaia mai me ka maiau loa e na kauwa laweiawe. Nolio aku 1a o Lomeliano ma ke poo o ke pakaukau, o I lawila 110 hoi ma ka aoao akau, a ma ka aoao hema <» < >to Beriana, o ko lakou nei hoomaka iho la 110 ia e ai, aia hof na kauwa ke lawelawe mai la 110 lakou nei ,e haawi ana i ka lakou makaala ana ma na mea apau e pono ai na mlihini ame ko lakou liaku. 1 ko lakou nei maona ana. haalele iho la lakou i ke pa' aukau, a huli hoi hou aku la noloko o ka rumi hookipa. a i ka wa i hoea aku ai ma kalii e ku laiua mai a»a »a kanaka p<>wa, ia wa i kauoha aku ai,o Lomeliano ia lakou, e komo mai e ike i ko lakou haku o])io. Hakalia no a nolio pono iho o Hawila ma f maluna o ko lakou mau noho maloko o ka rumi hookipa, ia wi i k.»nio pakahi mai ai ua poe kanaka powa nei, me ke kulike ana ae no hoi o Hawila ma iluna, hele mai īa kela ame keia pakahi o lakou e lululima me Hawila, alaila haawi aku ana i ke aloha lululima ia Ot?o Beriana. me ke kauoha ana aku nae o Hawila ia lakou, e ku mawaho o ka hale, no ka mea he mau olelo pokole kana i makemake ai e kamailio aku imua o lakou. O ka ike hoi ia o ua poe kanaka powa nei ahiki i ka pau ana, ia wa i hele aku ai o Hawila, a ku ih-o Ī3 mam'ua o fca puka o ka hale, a kamailio aku Ia imua o ua poe kanaka nei me keia mau huaolelo: "E na kanaka no lakou na puuwai i kukuni paaia e ke koa ame ka wiwoole, ke hauoli nei au no keia halawai hou ar.fi kakou he alo a he alo, aole ma ke ano he mau enemi, afea he mau hoaloha oiaio; aol« hoi ma ke ano he mau hoa paonioiii, eka me he mau hoahanau la iloko o ka ojhana hookahi. (Aole i pau).