Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 18, 3 May 1918 — HOOKUUIA MAI O KAPENA HENRY ALLEN E NA KIURE Pili Ole ka Hewa Pepehikanaka laia no ka Make Ana o ka Haole Kelemania IKEIA KA MAKAUKAU O KA LOIO LORRIN ANDREWS Kaihuakai na Koa ma ke Alanui no ka Ukali Ana Mahope o Kapena Allen [ARTICLE]

HOOKUUIA MAI O KAPENA HENRY ALLEN E NA KIURE

Pili Ole ka Hewa Pepehikanaka laia no ka Make Ana o ka Haole Kelemania

IKEIA KA MAKAUKAU O KA LOIO LORRIN ANDREWS

Kaihuakai na Koa ma ke Alanui no ka Ukali Ana Mahope o Kapena Allen

Imua o ka aha kiure a ka Lunakanawai Kaapuni Heen, ma ke awakea o ī:a Poalua aku n«'i i hala, i liookuu loa ia maī ai o Kapena Ilenry, Allen, ka haole nana i ki i ka pu ia S. .T. Walker, a make nia kahi kokoke i Aala Paka, 110 kona pili ole i ka hewa pepehikanaka ma ke <legere elua elike me ke kumu hoopii e ku-e ana iaia. lloko o na ininake <;ha wale 110 maliope iho o ka waihoia aiia akū o'ka hihia iloko o ka liina o na kiure, i hoihoiia mai ai ka olelo hooholo, me na manao •lokahi iloko o na kiure, ua hookuuia ka mea hoopiiia, mamuli o ka pili ole o ka hewa pepeliikanaka iaia. No na sekona he uini, niahope ilio o ka hoihoi -ana mai o na kiure i ka lakou olelo hooholo, aole he nakeke i loheia, ua hamau loa na mea apau maloko a mawaho o ke "keena hookolokolo, a iloko o ia meha pu, i welo haaheo ae ai he elua mau hae Anierika, e paaia ana e kekalii mau keiki koa eluā, e 'lioike inai ana hoi kelā hana i' kekahi o_ na hiona ilihia i kau aku maluna o na inea apau. Aole he leo huro maiwaena mai 0 ke ?inaina o ka poe mākaikai, a he. ;nau uluao'a aka he hookahi inea i ikeia. o ia no ke ku ana ae o kela ame keia o kona mau hoaloha ilūnā, a liaawi mai la i kona lima no kā lūlulima pu ana me Kapena Aenry Allen, ka hāole mua loa nana i ki aku i ka. mea k'uinakaia i ka hae Anierika ; me kona maka'u ole i ka inake. j Oiai e hoolohe ana i ka olelo liooholo a ua noho malie loa o Kāpena Allen, a i ka wa i heluheluia āe āi' na mea a kela kiure i liooholo ai, akahi iio oia a hina pono mai iliope o koua noho, me ka piha i ka ililiia, ā oiai koiia mau hoaloha e lulunii mai ana no ka' ike anā iaia, ua nele maoli ka loaa ana he mau huaolelo kupono ma konā aoāb, e lioakaka ae ai no ka hauoli i loaa iāia, e.ka nae uā lawa ke āiio'o kanā nana ana mai, ame ke ano o kanā nieā i hana jnai ai, i lioike oiaio no ka mba nui iloko o kona puuwai. Ka'ihuāka'i na Koa Iloko o na la e hooloheia ana ka hihia pepehi kanaka o Kapena Alleū, e piha mau aiia oloko o ke ke6na» liookolokblo 1 na koa, no ko lakou niakemake e lohe i ka liopena o ka hihiā, o kekaln o na leanaka i makee i ka pono o ka hae o kona aina, a i ka inanawā i hookuu la 'ela'eia mai ai ka mea i hoopiiia, a haalele aku la i ke keena hhkolokolo, ua ukali mai na koa i hoea ae malaila, mahope ona, e ka'i ana hoi ma ke alanui Moi, nolalo o koiia wahi kuāi waimomona malalo o Aala Paka, oiai hoi ua hao Amerika e welo haāheo āua i ka makani.

He mea oiaio, aia ka lehulēhu mahope b Kapena Allen i na mahawa apau, jhai kela inanawa mai i lawe a'e ai oia i ka mana o ke kanawai iloko o kona ]ima, ahiki wale i kela hokuuia āna mai ]a me ka lanakila, uo ia kumu, oiai oia e huli hoi ana no kona wahi', me ka ukāli pu hoi o na koa mahope ona', he hookahi mea maopopo loa iloko o ka noonoo o ka lehulehu e ike aku' aua i kela hiona, o ia no ka piha me'-ka hauoli. Ikeia. ka Makaukau o ka Loio Pale Me he mea la iwaena o na hihiā ano nui apau i' laweia ae imua o na aha hookolokolo 0 Hawaii nei, o ka liihia pepehikanāka o Kapena Allen, kekahi o na hihia ano nui loa, a i loheia ai no hoi kekahi mau kumupale naauāo a ko'iko'i, i haawiia ae e ka Loio Lorrin Andrews imua o na kiure, e hiki ai' i kekahi mea ke kupaa iho, aka e haawi ana oia i na apono ania no ka hookiiuia o ka mea i lioopiiia, a pela no i lokahi ai na kiure ma ka lakou olelo hooholo. Ua kaa i ka Loio Kalana Brown, ka ■wehe mua āna i na olelo hoakaka imua 0 na kiure, ma ka hoakaka ana āku imuk o lakou, no ko lakou kohoiā āna, i j)oe hooko pono i ke ITa hoakaka aku oia i na mea oiaio apau i pili 1 ka hihia o Kapena Allen, he mau m«a oiaio hoi i hooiaio ia mai e ka mea hoopiiia, a wahi' ana, ua maopopo loa, ka hookoia anā o ke karaima, a i kulike ai me ka manao o ke kanawai, pela no i īnakemakeia ai na kiure e hooko aku i ka hana i wāihoia akn ai ilOko' o ko ]akon lima. I pane ma ka aoao o ka mea hoopiiia, no ke kupale ana i kona pono, i hoakaka mai ai ka L*oio Andrews, aole wale no o ko Honolulu nei poe, ke kakali aku nei e lohe i_ka oieīoh hooholo a na kiure no kela hihia, aka o ko ke ao holookoa nei kekahi, e hoakaka aua hoi imua o lakou, i ke kulana o ka aina i keia manawa, a e nana aku i ka hiona maluna o na kahua kaua i* keia la, ka hana a na kanaka Amerika oiaio apau *i molia aku ai i ko lakou.mau ola, a i

lawe ae ai i ke kanawai iloko o ko lakoa linia. Ua hoakaka aku ka Loio Andrews he hookahi niea ano nui loa ma kela hihia, a na kiurē e pono ai ke noouoo me ke akahele loa, o ia no ka pono kupale, ka mea ana i liooiaio aku ai imua o na kiure, ua oi ae ia niamua o na kanawai | o ka aina, he pono pilipaa hoi a ke Akua i haawi mai ai i ke kanaka e kupale no kona ohana. No ka mea a Kapena "Allen i liana' ai, me ke ki ana i kekahi haole na- • na i hoohaahaa a i kumakaia i ka hae Amei'ika, he elua mau hana nui loa a Kajtenft Allen i hooko aku.ai, o ka inua, o ia no ke kupale ana i ola mai I kekahi enemi ino loa niai, a o ka lua, | 110 ke kupale ana 110 ia no _k<>na hae j aloha. , | I Me ka niakankau apau oka oiliana ! loio i loaa iaia, i ai ka Loio ! Amlrews i ka moolelo o Nathan Ilale, ■ I ! kana mau olelo i ko«a manawa e hoo- • • makaukauia ana e li, e na kaiiaka Pele- j ■ kane, ma ka olelo ann ae, o kana mea waīe no 1 minamina ai,,o ia ka hookahi wale iio ola, i haawiia aku 110 ka pouo o kona aina. | Mai "Tca moolelo inai o kela kanaka ; kaulana, ka hoohele ana ae o na lioakaj ka a ka Loio Andrews no Ua pono 0 ka mea i hoopiiia, ahiki i ka wa o ke kaua ; huliamahi, ka inanawa hoi a ke K!ia- ! j aina feamuel .1. Kirkwbo(V o ka Mokuaina o īowa, i ka inakahiki 1861, i ho- I ! ike okoa ae ai i kona manao, lie mea ' pono, e'ki ia ka poe kumākāia apau i; ka pu. I I'a lawe maoli inai oia ina olelo oia- , io i hoopukaia e kela kiaaina, ma kā J olelo ana: "He manawa kupilikii ke-; ,ia, " iaia i kukala niai ai pela mailuha ! ! mai o na auuu ō ke alapii o ka hale au- : puhi ma lowa, "eia he mau k'iii aihe [ ' na kumakaia iwaena o kako\i i makaukau 6 hoopoinō i ka Ilnionā. tna He mea kumakaia kekahi e hoho nel iloko j o keia nokuaina, a e hoinoino āku'i ka haē, ē ki āki.i iaia i ka pii, ā e hel'e māi imim o'u, nā'u no ē haawi aku i na ; huikala āna." ' [ j No ka hbra hookahi a oi kela noke | ana ā kā loio o Kapēna Allen i kā hok- j kaka i na kumu pale no t<a pono o ko- ! na 'haku, hoihoi pono niāi la *i kana mau kaniāilio āna, i na atib niai- I kai o Kapeiia Alle'n, 'anie na ano'ino o !ka meā' i niake, # e hoike ana iioi ina ; olelo lehulehū 'a Walker i kaniailio ai j 110 ka pono' e iiui' na koā Amerika e make, no ko lakou kaua ku-e a'na aku | }ia Kelemania, o o kela aii'o j wahi ana, he hookahi wale no oleio hooliolo kupono loa, a kekahi papa kiure o na kanaka Amerika e hoopuka mai ai, 0 ia po ka hookuu i ka mea i iioopiiiā. "Aia ko kakoū mau koa Anierilta lee make'mau mai la i kela anie keia la, no ( ke kupale ana i ko kakou liae, e 'ae ana ! anei oukou e hookauio. inai ka hoohila- j hilā māliina o l^akou,'ma oko oukou | apono anā 5 na a ke kanaka i'āu- | aino i na haawina ehaeha o kana mea j 1 hāna mai ai!" wahi o kana mau olelo j hope iniua o na kiure. a he mea oiaio, t ua hoea mai i ka lmiakila ana o kaiia ' mau hooikaika ana apāu no ka pono o ka j mek i hoopiiia, maniuli o ka hōokūu hou ( ia anā mai e hele me ka lanakila.