Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 19, 10 May 1918 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KEKAHI MAU RULA NO KA HOIKEIKE FEA
Oiai ke hookokoke ioa mai nei ka manawa no ka wehe ana aku i ka hoikeike fea nui hookah i ikeia nualoko o keia Teritore, ma ka mahina ae nei o Iune e hoomaka ana mai ka la 10 aku ahiki i ka la la, eia ke hoomakaia mai nei ke kukulu ana i eha mau hale nunui, i wahi e hoahuia ai na mea hoikeike apau i kupono no ka hookomo ana iloko o ka huli.
O keia mau hale nunui, he kanaha kapuai ka laula, a he hookahi haneri me kanaono kapuai ka loa, ahiki i ka ekolu haneri me iwakalua kapuai, a euhiia ana oluna me ke kapolena, e lilo ai kela mau hale i mau hale kupono lono keia wa wela o ka makahiki. E ku kuluia ana keia mau hale, ma kahi e kokoke ana i kahi e uoko ai o ka poe makaikai ame ke alahao kaauwila.
O keia malalo iho nei kekahi mau rula hooponopono i kauia e ke komite fea e pili ana i na hoilkeike o na waiwui kalepa
No ka hookono ana i na hoikeike o ka oihana kalepa maloko o ka hale, e hoolako no ke komisina fea i mau hale, he 40 kapuai ke akea, a mai ka, 160 a i ka 320 kapuai ka loa. He mau hale keia he 20 kapuai ke kiekie mawaiena, a he 10 kapuai ke kiekie ma na aoao e uhiia oluna me ke kapolena, a e kapiliia hoi me ka papahele. Iua he mau paia o na hoolilo ponoi o ka poe he mau mea hoikeike ka Iakou, malalo nae o ke apono ana mai a ke kouisina fea. E kukuluia ana he mau pou o eono kapuai ke kaawale ma na aoao a ohawaena o ka hale.
E hookaawaleia aua he wahi e hele ai, o elima kapual ke akea, e holo ana mai kekahi aoao a i kekahi aoao o ka loa o ka hale. E maheleheleia ana hoi oloko o ka hale me na kuea, ma kela ame keia 32 kapuai, o ka nunui o keia mau kuea, he 26 me 30 kapuai. E mahele hou ia iho aua keia mau kuea iloko o eha mau apana o kekahi o keia mau apana he 13 me 15 kapuai ka nui, ua like ia me 196 kapuai kuea. E kuaiia aku ana keia mau kuea i ka poe hoikeike, a ua hiki hoi ia lakou ke hoolilo hou aku i ka poe e makemake mai ana aole nae e oi aku mamua o ke kumukuai i kakiia aku e ke komisina fea.
He 30 keneka ke kumukuai o ke kapuai kuea, ke loaa mua aku ka aeia e kekahi mea hoikeike e pili pu mai ana me ka uku ana nae he 20 keneka o ke kapuai kuea no kahi i loaa man, a ua hiki no hoi ke hoololiia ae ke ano o ke ku ana o ke kuea, mamuli o ka loaa ana mai o ka aeia e ka poe hoikeike me ke kaki ole ia. O na hoolilo apau e pili ana i na wahi kuai e ukuia no ia e ka mea hoikeike. E akuia ae kahi i makemakeia no ka hoikeike ana ia C. R. Willard, kakauolelo a ke Komisina Fea o Hawaii, 304 Hale Kauikeolani, aole e kaa aku mahope o ka la 26 o Mei.
Na ke komisina fea e hookomo ana i kukui iwila nui maloko o kahi kuai o 13 me ka 15 kapuai ka nui, me ka auhau ole. Iua he mau kukui hou aku kekahi i makemakeia, na ka mea hoikeike ia e uku ae. E hoa ia na kukui uwila mai ka hora 7 p.m. ahiki i ka hora 11 p.m.
Aole he komisina e kakiia, no na mea apau e kuai hooliloia aku ana, a e kauohaia mai ana paha, maloko o na wahi kuai o na waiwai kalepa. Aole e kuaiia ka pineki, ke ciga, ka waimomona ame kekahi mau meakuai e ae o kela ano, maloko o kekahi o na hale, o na waiwai kalepa. O ke komite o na waiwai kalepa ka mana e hooholo ai no na waiwai kupono i'o no ka hoikeikeia maloko o kela wabi ame ua waiwai kupono ole.
Ke apuia aku nei e makaukau ana na hale no ka hoikeike o na waiwai kalepa ma ka la 25 o Mei, aka aole e ili iho maluna o ke komisiua fea ke koikoi no na houlolohi, mamuli mai o na pilikia ike ole ia in a e paa ole ma kela manawa. Mahope koke iho o ka pau ana o ka hoikeike i ka lakou mau waiwai mai na hale aku oiai aole e aeia ko lakou waiho ana malaila a oi aku mamua o ka la 22 o Iune.
E hoolako apa ke komisina fea he mau kiai i na manawa apau, aka aole nae e ili aku maluna o ke komisina ke koikoi uo ka nalowale, a no ka poino paha o kekahi mea hoikeike. Ua makemakeia ka poe hoikeike e hoonolio i ko lakou mau kiai ponoi a e inisua i ko lakou mau waiwai, malalo o ko lakou mau hoolilo iho.
Mamua o ke kuni aua i na wahi hoikeike ua makemakeia ka poe hoikeike e nana mua i ke kii palapala aina o ke kahua ame ke ano o ka hale. E loaa aku no na hoakaka piha aua apau ma ke keena o ke Komisina Fea, 304 Hale Kauikeolani a mai kekahi lala mai paha o ke komite kalepa.
HE HOOMAIKAI
No na hoaloha âme na makamaka apau i komo pu mai e u me makou iloko o ke makou mau hora o ke kumakena no ka makou mau aloha i haalele mai ia makou. Rev. George Lilikalani Kopa a no na hoaloha hoi i haawi mai i ka lakou mau makana pua no ka hoohiwahiwa ana i kona kino wailua a no na hoaloha no apau i ukali pu i kona kino lepo no ka ilina o Kawaiahao ka makou hoomaikai palena ole. E oluolu e lawe aku i ka makou hoomaikai me ke aloha pumehana.
Na makou me ka huluu MRS. G. L. KOPA Me ka Ohana
Honolulu, Mei 3 1919
KA MANAWA E MALAMA AI I KA BEBE
(Kakauia e Mrs. Max West.)
O kekahi keia o ua hoakaka waiwai nui no ke ano o ka malama aua i na bebe e lilo ai i mea waiwai i na makuahine ke heluhelu me ke akahele a hoomaopopo pu hoi i na mea auo nui e pamaikai ai lakou ame ka lakou mau bebe. Eia na kakuahine ke hoomaopopo nei i keia manawa no ke ano kupono e malama ai i ua bebe no ka hoopakele ana i 100,000 o lakou i loko o ka makahiki, a i wahi e hookoia ai kela manao, i ka manawa no o ka bebe iloko o ka opu o ka makuahine, ia wa no e malamaia ai ko lakou pono ame ka palekana. Iloko o keia ame keia makahiki ua pakolu ae ka nui o na kamalii malalo o elima makahiki i pau i ka make, me ka loihi ole o ke lakou manawa e ola ai. O kekahi mahele nui oka make o keia mau nuikaainana Amerika, me ke kumu maikai ole, mamuli mai no ia o ka nele i na malama kupouo ana, a e pulamaia hoi me ka makai.
O ke kumu mua, a o ka heluna nui hoi o na make i waena o na bebe liilii, ma o na makua la no ia, E komo paana iloko o keia heluna, ua bebe i hauau mai nie ka pa, puni ole o ka manawa, a he nawaliwali loa hoi ke ola ana aku, a he mau kino a pela hoi na bebe i loaa na poino ma ka hanau aua mai, e hiki ole ai ke hoopakeleia ae ko lakou mau ola. He mea hiki wale no nae ke kaohiia mai ka holomoku ana o na bebe i ka make ke makaala loa me ke akahele ma ka aoao o na makuahine.
O na makuahine e kokoke aku ana i ka wa e hanau ai o ua bebe he mea pono e loaa na meaai maikai e loaa ka hoomaha kupono e kaawale mai na hana mai e luhi ai e lawe hoi i kekahi laau, e hooikaika ana i kona kulana no ka wa 6 hoea mai ai i kona hanau ana. E haawiia aku na meaai kupono apau i na makuahine i kokoke e hanau elike me ia e ono ana o ko lakou puu. O na meaai palaiia, a nui o ka momona, na meaai paakiki aole he pono e ai ia a pela no na meaai i kupono ole iaia. He mea ui aku no hoi o ka pono e inu nui ka mea i kokoke e hanau i ka wai i kela ame keia la. Iloko o na pule hope ewalu, mamua o ka hanau ana mai o ka bebe, e kaawale ka makuahine mai na hana ikaika mai, i wahi o koe ai kona ikaika, no kekahi hana nui e hoea mai ana, a maluna o kalana o ka makuahine, e kau aku ai na hilinai ana, no ka loaa like o ia kulana hookahi i ka bebe. He mea pono no hoi e kaa aku ka makuahine, malalo o ka lapaau ana a ke kauka, mamua ae o ka hanau ana, i hiki ai iaia ke makaala pono i ke kulana ame ka mai o ka bebe, in a he haawina kekahi o ia ano e hoea mai ana.
He mea ano nui ka loaa ana aku o na meaai kupono i na makuahine, pela hoi i na bebe, mamua ae o ka wa e hanau mai ai, o lilo auanei na meaai kupono ole i mea hoopilikia mai i ka wa e hanau mai ai o ka bebe. He mea ano nui loa keia e pono ai i keia aina ke hoomanao, elike me Pelekane ame Palani i hana mau ai Ma ka oleloia, maloko o Palani, ma ka manawa e hapai ai kekahi wahine, aole he manawa maikai kekahi wahine, aole he manawa maikai e ae o kona malamaia ana, elike me na mahina mamua ae o kona hanau ana mai.
E hoonua aku no ka Buro o na Kamalii ma Wakinekona, D.C., i kekahi mea e noi mai ana, me ka uku ole i kekahi buke hoakaka e kuhikuhi pono ana i na mea a na makuahine e hana aku ai. E hoolako aku no ka buro i na ahahui, a i ole, puulu paha i kikowaena no na makuahine, a malaila hoi e loaa ai kekahi kauka maikai no ka makaala ana i ko lakou pono.
O ke ku ana o kekahi kikowaena, o kekahi ia o na alahele e hiki ai i ka lehulehu ke haawi i na hoopakele ana i ka lakou kamalii, mamua ae o ka hauau ana, a mahope mai hoi o ka wa e hauau ai ma ia ano, e hoopakeleia auanei na kamalii he 100,000 e make mau nei i kela ame keia makahiki.
EHIKU POE I HOPUIA NO KA ONA
Mai ka la 10 mai o Aperila, ka manawa i mana ai ke kanawai e hookapu loa ana i ka waiona ma Oahu nei, he ehiku poe i hopuia no ka on a no ka ai kipalale loa ana i ka waiona o ka hoahy ana a huna mamua aku o ke kapy ana o ka waiona, elike me ka olelo a ka poe i hopuia. Iloko ae la o keia poe ehiku i hopuia ai he elua mau wahine, O keia ae la ka pomaikai mua i ikeia mahope mai o ka hookapuia ana o ka lama o ka lua o ka pomaikai oia ka ike ole ia o na hihia hoeha mamuli o ka on a imua o ka aha hoomalu elike me ia e hala ole ai ka ikeia iloko o na la i hala, a o ke kolu o na pomaikai oia kaike ole ia o na hihia hoeha mamuli o ka on a imua o ka aha hoomaly, elike me ia e hala ole ai ka ikeia iloko o na la i hala, a o ke kolu o na pomaikai oia ke koe o na uala a ka poe maa mau i ka lu no ka waiona a pololi ka opu o ka wahine ame na keiki, i keia mau la ua loheia ka leo o kekahi poe maa niau i ka inu rama mamua e mahalo ana no ka hookapuia ana o ka waiona akahi no ka lakou a ike i ka akoakoa iho o ke uala a hooliloia aku no kekahi mau hemahema e ae.
Ma ka oleloia ke hana mai nei ka kekahi poe i na suaipa ma kekahi mau wahi a oia ka ka oihaua makai e hakilo mai nei no ia poe. He nui ka poe e kuai mai nei i ka waiona i ua koa, pela ka hoomaopopoia, eia nae he ewalu wale no o ia poe koa i paa i ka hopuia a haawiia ae i na makai o ka oihana koa.
PAKELE HE WAHINE KEPANI MAI KA MAKE MAI
Ma ka Poalua aku nei o ka pule i hala, i kulike ai me kekahi meahou i hoikeia ae e kekahi o na nupepa o Hilo, i hoopakeleia ae ai he wahine Kepani nona ka inoa o Mrs. Hirata mai ka make mai, ma o kona haule ana iloko o kekahi lua meki nona ka hohonu he iwakalua-kumamalima kapuai.
Ua haue kela wahine Kepani iloko o ka lua meki ma ke ano ulia ma Kapoho Puna a no na hora ke kanaha kumamalua kona waiho ana iloko o kela lua, me ke komo ai ole ahiki wale no i kona loaa ana aku i ka poe huli a hoopakeleia ae la hoi kona ola mai ka make mai.
Ua hele keia wahine Kepani no kahi o kona mau hoaloha a iaia i huli hoi mai ai no kona home a no ka manao o ke oki pokole ana ae ma kekahi wahi pela e hoea aku ai oia i kahi o kana kane i noho ai ua hoomaka mai la oia e hele ahiki i kona haule ana iloko o ka lua meki.
Aole i hoomaopopia ka nalowale ana o kela wahine Kepani, a hala he mau hora mahope mai a i ka wa i hoea ole mai ai ua hoomaka koke ka huli ana i kona wahi i nalowale ai me ka noke mau ana i ke kahea i kela ame keia manawa.
Mamuli nae o ka uhi e ana mai o ka pouliuli ua hoopauia ka huli ana ma ka Poakahi a ma ka Poalua ae ua hoomau hou ka huli ana a hele no hoi a hoea i ka hora eha o ke ahiahi akahi no a ikeia he meheu i kekahi mea a i kona hookolo ana aku ma kela meheu ua hele pololei loa aku la oia a aneane no e haule iloko o ka lua i haule ai ka wahine Kepani.
I ka akoakoa ana mai o ka poe huli maluna o ka waha o kela lua meki, ua hoomaopopo iho la lakou, aia ka wahine nalowale maloko o ka lua, nolaila kahea okoa iho la lakou iaia ma kona inoa, a iloko o ko lakou manao hauoli ua pane mai la na wahine nei me ka leo nawaiwali a hoomanao ae la ka poe huli aia no ke ola iloko o kona kino.
Ua hoouna koke o Richard Lyman e kilia kekahi kaula loihi a i ak wa i loaa mai ai ke kaula ua hokuuia aku la kekahi kepani nolalo o ka lua a he oiaio ua loaa aku la ka wahine poino ilalo a ma kela kaula i nakiiia ai kona kino a hukiia ae iluna.
Oiai oia e hukiia ana ua kahea ai la oia e haawiia aku he wai iaia a i ka hoea ana noluna o ka waha o ka lua ua maule okoa kela wahine aka ua pohala no nae mahope mai a maluna o ke kaa otomobile i hoihoi loa ia aku ai no Hilo me ke kaawale ana aku o na poina apau mai iaia aku.
O KONA AHIAHI IA E MAREIA AI MAKE E NAE
He kanaka Hawaii o David Kamaka ka inoa a nona na makahiki he 35, ka i pepe i kekahi pahu oue me kekahi mau kualaau nui o ka haule pono ana mai maluna on a maloko o ka hale hoohehee hao o ka halo hana hao Honolulu ma ka hora 5 o ke ahiahi Poaono aku a i hala a maloko o ka halemai o na poino ulia i lele loa ae ai kona hanu.
Pakele o Henry Bell, kekai kanaka e hana pu ana me Kamaka ma kela wahi ia manawa i ka make in a la paha ua pau elua ia la o ka ili poo wale no ko Henry Bell wahi i moku oia kekahi i lawe pu ia ae e lapaau ma ka halemai o na poino ulia.
I kulike me ka moolelo e pili ana i keia poino ana e hana ana ka keia mau kanaka ae la malalo pono iho o kekahi wahi e hooneeia ai o ua mea kaumaha ma kekahi wahi kiekie he pahuone kaumaha ke hooneeia ae ana noloko o kahi hoohehee hao a oiai ia e hooholoia ae ana ma kahi kiekie ua haule mai la ka pahu one me kekahi mau pauku laau a kau pono iluna o Kamaka he hapalua hora mahope iho o ka hoea ana ae. No ko Henry Bell mau palapu hoi aole kukonukonu loa.
I kulike ai me kekahi moolelo o ka hauwawa ana ae o ke Sabati iho nei ka kona la e mareia ai me ka wahine ana o ka hoopalau ana halawai e nae hoi me ka poino i moeuhane mua ole ia.
HIOLO KE ONE A KANU OLA IA
He Kepani o T. Kozima ka inoa he limahana Kepani ka i make loa ma ka auwina la Poaha aku nei o ka pule i hala mamuli o ka paa ana malalo o ke oue eleele ma ka lua one eleele ma Makiki i ka wa e kapala ana i ke one a hiolo iho la ke one maluna ona a mamua hoi o ka hiki ana e hoopakele i kona ola.
Elua keia mau Kepani e hoopiha ana i na kaa me ke one i ka wa i hiolo iho ai ka umalu pali maluna ae o laua a paa laua i ke one i ka wa i hiolo iho ai ka umalu pali maluna ae o laua a paa laua i ke one. Ua lehulehu wale na Kepani i hele aku e kokua i laua a na lakou i kahea mai i ka halewai a he mau paahao lehulehu ka i hoounaia aku no kahi o na Kepani i poino. Hookahi o keia mau Kepani i paa hapa i ke one a oia ka mea i pakele mahunehune o Goto ka inoa o Kizoma ke kaikuaana ka mea i paa loa malalo o ke oue a oia ka mea o laua i make. Me ka hana nui na paahao o ke kope ana i ke one a kaawale ahiki i ka loaa ana aku o ke kino o Kozima a ua hele no hoi a uhi na eheu o ka po akahi a loaa.
E LOA KA IKE NO KA HOOMAKAUKAU ANA
Oiai o Hawaii nei kekahi wahi nui o na ano ia like ole e loaa ai eia nae he keu aku no a ka pipii o ke kumukuai no ia kumu ua hookomo nui ia mai paia mai Amerika mai no ka hoolako ana maanei nei. O kekahi kumu i hoounaia mai ai na ia o Amerika ia nei no ka maopopo ole i ka poe lawaia ke ano o ka malama ana i ka ia e poino ole ai a i ole hoomanawanui aku paha i ke kaulai ana a maloo i ka la ke kau ana iluna o ka uwahi a mau ano e ae o ka malama ana i ka ia. Ina no ka loaa o keia makaukau alaila e hiki ana e waihoia ka ia no ka manawa loihi e lako mau ai na mokupuni apau i ka ia.
Ma ka mahele pili i na meaai maloko o ke kahua hoikeike fea Teritore i ka mahina ae nei o Iune e haawiia ana he makana kuikawa no na ia o na ano like ole i hanaia e hiki ai ke waiho uo ka manawa loihi. Ma keia ano ua manao ke komite pela io la e hiki ai ke hookoeia na ia i meaai. O ka poe apau i ike i ke ano o ka hana ame ka malama ana i wahi e mau ai ka maikai o na ia ke hoeueuia nei lakou e komo ae iloko o keia hookuku ana no ke alualu ana i na makana.
Aole wale no i pili keia i na ia aka i na puaa kekahi ma Hawaii nei e hoohoihoiia aku ka poe hanai puaa ma ka loaa ana he makaukau no ka hana ana i ka puaa i wahi e mau aku ai ka maikai. E haawiia ana na makana kuikawa no na hoikeike maikai loa o na puaa hame ame na puaa uwahi i ka mea a i ka poe paha e waiho ae ana i na hoikeike pili puaa imua o ka lehulehu.
Ke hookomo nui i a mai nei ka puaa home ame ka puaa uwahi mai Amerika mai no Hawaii nei. O keia kekahi o na meaai i ake nui ia ai no na koa Amerika ma Palani i like aku no ke ano nui me ka pipi ame ka huita. O kela ame keia auneki e hookoeia ana e Hawaii nei e hooliloia aku no ia ma a hanai ana i na koa ma Europa.
He hookahi kumu nui i hookomoia mai ai ka puaa ame ka hame i Hawaii nei o ia no ka maopopo ole i ka poe hanai puaa ame ka poe pepehi puaa i ke ano o ka hana ana e hiki ai ke waiho loihi me ka pilikia ole. Ke pii mahuahua ae nei ka nui o na meaai ma Hawaii nei elike me na mea i hoomaopopoia a ma ka manaolana o ka lunahooponopono o na meaai e hoea mai ana i ka manawa e pau ai ka hookomoia ana mai o na meaai maiwahomai.
Ma ka hoikeike fea e hoea mai ana e hoikeikeia aku ai na ano o ka hana ana i wahi e mau ai ka maikai o ka malama ana i na puaa e ka poe ia lakou e lilo aku ai na makana a e hoakakaia ae ai ke ano o ka hana nua ma ia ano e hiki ai i ka poe pepehi puaa ame ka poe hanai puaa ke hoohana aku. Ka poe i loaa na makaukau ma ka hana ana i na io holoholona e hiki ai ke waiho loihi me ka pilikia ole he mea pono ke komo ae iloko o ua hana hoikeike. Aole he auhau uo ka poe e komo ae ana ma keia hoikeike.
PAA I KA HOPUIA NO KA HOOPAE OPIUMA
Me ka hoao ole e huna aku i hookahi kini opiuma ma kahi e loaa ole aku ai i ke kanaka o ka oihana kukeawa i ka wa e huliia aku ai kona kino i paa me ai he haole paoahi poluna o ka mokuahi Colusa i ka hopuia ma ke Poakahi aku la i hala ma ka uwapo Helu 7 me ka mihi ana nae mahope mai no kona hoao ana e hoaano aku e kue i ke kanawai.
O ka mea apiki i ka wa a kela haole paoahi i iho mai ai nolalo o ka uwapo e ike aku ana no oia i ka huliia mai o kona mau hoa e ke kiai ma ka puka pa a i ka manawa i hoea mai ai i kona wa e huliia ai ua loaa mai la ke kini Popiuma mamua o kona alo i hookomoia maloko o ke palaka me kona olelo ana aku i ke kiai he ope paka oiai no nae ua ike no oia he kini opiuma.
Ua lawe loa ia kela haole hoopae opiuma imua o ka ilamuku Amerika a o kana pane i ka wa i minUauia mai ai no ke kumu o kona lawelawe ana i kela hana aole ka i maopopo iaia.
Ua kaumaha loa kela haole paoahi i kana mea i haua aku ai no ka mea he wahine kana me na keikiS liilii e noho mai la me ka moeuhane mua ole eia oia iloko o na umii ana a ke kanawai.
HOOIAIOIA KA OIIA MAI O NA KOA
Ma ka Poalima aku ia i hala i hoikeia ae ai e ka Mekia Henry U Miriam kahi o ke kahua e hoomoaSna ai na koa e ohiia ana oia ke kahua kokoke mai i ka Papu imaikaika ma ka miku o ke awa a e wehe kokeia ana ia wahi i ka manawa e loaa mai ai o ke kanoha no ka hoakoakoaia ana ae o na koa.
Lehulehu wale ka na aliikoa kiekie i hoea ae e naua no ke kahua hoomoana i manaoia ma ke kakahYiaka Poaono aku nei. Ua hookohuia na aliikoa na lakou e hoomalu ana i na koa ma kelawahi hoomoana o ko lakou mau inoa nae aoh i hoikeia ae ahiki ka i ka loaa ana mai o ke kauoha. E hookaawaleia ana kekahi wahi o ia kahui no ka Red Cross mamua pololei mai o ka hale hoopae limahana. Ua manaoia o kekahi kumu i kue ai ka oihana kaua aina i ka hale hoahu panda ma kona wahi e ku nei i nei manawa oia no ke kokoke loa o na koa e ohiia ana ma kela wahi i ka wa e kauohaia mai ai.
HOOKUI NA KAA OTOMOBILE A EHA EKOLU POE
No ka pouli o kke alanui i ka uwahi o kekahi malako e puhipuhiia ana ke kumu o ka halawai ana o kekahi poe me ka poino mauwale maluna o ke alanui mawaeua o Aiea ame Waipahu ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala i ka wa i hookui aku ai ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e ka Mekia Eugene R. Householder me ke kaa otomobile lawe ukaua i piha i na Kepani e holo mai ana ma ka huakai hoolewa o ke kaa otomobile o ke aliikoa ka i huli a nahaha inoino loa.
O.W. Bothwick ka mea malama halekupapau o ke alanui Beritania ke kalaiwa ana i ke kaa kupapau a he kaa otomobile lawe ukana ke ukali mai ana mahope a i ka hiki ana ma kahi o ka malako e puhipuhiia ana o ka opal a no ka puli loa i ka uwahi e ike pouo ole ia mai ai omua he ike lihi ana mai kana i ka maalo ana aku o kekahi kaa otomobile mamua aku nei a he mau sekona kakaikahi ma ia home iho ua hookui aku la ke kaa otomobile a ke koa e kau ana i ke kaa otomobile lawe ukana i piha i n Kepani e holo mai ana no ke kaona nei no ka hoolewa.
O ka Mekia Househoder ame ka wahine ke kau ana iluna o ke kaa otomobile. I ka wa i hookui ai a no ka ikaika loa o kela hookui ana ua huli ke kaa otomobile a ka Mekia Householder ame ka wahine ke kau ana iluna o ke kaa otomobile. I ka wa i hookui ai a no ka ikaika loa o kela hookui ai a no ka ikaika loa o kela hookui ai a no ka ikaika loa o kela hookui ana ua huli ke kaa otomobile a ka Mekia Householder e kau ana a paa loa ka wahine malalo o ke kaa. Ua ku koke ko Bothwick kaa a holo aku la e kokua i na mea poino a ma ka Bothwick kaa a holo aku la e kokua i na mea poino a ma ka Bothwick olelo ka o ka hoike ana ae no ka punohunohu loa o ka uwahi ma kela wahi i hookui ai na kaa ua hiki ole ka iaia ke ike aku i ke kino o Mrs. Householder ahiki i kona kokoke loa ana aku.
Ua nui ka eha iloaa ia Mrs. Householder. Ua laweia mai oia no ka halemai o Kahauiki. Ua moku kekahi wahi o ka lima o ka Mekia Householder i ke aniani o kekahi o na Kepani e kau ana iluna o ke kaa otomobile lawe ukana ka i haki ka wawae.
E HOOPAU LOA IA ANA KE KULA KELEMANIA O LIHUE
E hoopau loa ana o Mrs. Donna Isenberg i ke kula Kelemania kuokoa ana e ao mai la ma Lihue Kauai ma ka pau ana o keia hapaha.
He leka ka ka i loaa ae i ke kahukula mai H.W. Kineey mai ia Mrs. Isenberg ponoi mai e hoike ana no ia hoopau ana ia kula. Ma kekahi manawa kokoke ka i hala aku nei ua noiia ae ke Kahukula Nui Kinney e ka Hawaiian Vigilaue Corps e lawe koke ka papa komisina kula i kekahi keehinahana e paniku kokeia aku ai kela hula. Ma ka noho ana a ka Papa ua hooholoia e paniku ia kula no ka manawa i maopopo ole a ua hoikeia aku ia mea ia Mrs. Isenberg a o keia ae la maluna kana pane.
O ka la e paniku loa ia ai ia kula oia ka la hope loa o keia hapaha i hiki ai e loaa ae i ka papa hoonaauao he manawa e hookomo ae ai i na haumana iloko o na kula e ae.
KUU WAHINE HELELOA
I ka Lunahooponopono ahonui Solomon Hanohano Aloha kaua E oluelu mai kou puuwai lokomaikai in a e loaa ana he wahi rumi kaawale ma ke kino lahilahi o ka kaua lei milimili ka Nupepa Kuokoa no kela mau wahi lalani olelo e kau ae la maluna no kuu wahine heleloa Ekekela.
Ua hanauia oia mai ka puhaka mai o kona makuahine Kekaula ame kna papa Kaaihue ma Kau Hawaii i ka la 11 o Aperila 1864. Haalele oia ia Hawaii hoi mai i Honolulu nei me kona luaui mama mare oia me au kana kane ma Waianae nei i ka mahina o Mei la 24 1884 make aku la i Aperila la 14 1918 ua piha ia mana na makahiki he 34 o ka malama ana i ka berita laahia o ka mare.
Mai leo maua mau puhaka mai he elua a maua mau keiki he hookahi keikikane oia o Hihiani Iopa ame kona pokii kaikuahine oia o Mrs. Kalipo Peter Kinolau. Eia no keia mau keiki elua a maua ke ola nei ke auamo nei i ka auamo kaumaha he aloha i ko laua makuahine.
Aloha olua e au mau lei i ko olua mau la opio he mau milimili olua na ko olua mama pela no hoi au ko olua papa nei e uwe helu aku nei. Auwe kuu wahine e kuu hoapili o ka Ulaniu o Pokai ia wahi a kaua e hoonuu ai i ka ono o ka niu haohao me ua lei aloha a kaua. Ia oe hoi o Kanewai ka wai kaulana o Olopua ke kuahiwi nani o Kaala ka puu kaulana o Maunalahilahi ke oue kaulana o Malae ame na wahi kaulana e ae o ua aina wela nei o Waianae nei ua pau ko oukou hooipo pu ana me Mrs. Ekekela Iopa Kapela.
Ke haawi aku nei i ka poe apau o Waianae nei i na hoomaikai mai kou puuwai loa mai ka poe i haawi mai i na makana pua ame ka poe e akoakoa pu mai nei me au ke kane i hooneleia i ka wahine. O ko ke Akua kuleana no nae ia Nana no i haawi mai Nana no i lawe aku.
He lala kuu wahine no ka Hui Oiwi o na Wahine o Waianae nei he hoahanau no ka Ekalesia a hoa paahana pu no na mea e pili ana i ko ke Akua aupuni. Na ke Akua mana loa e kiai mai iau a ia kakou apau loa me Kona aloha a e hoomama mai i ka poe luuluu a kaumaha.
Me oe e ka Lunaheoponopono kou aloha ame kou mau keiki hoonohohua o ka papapai. Owau iho no me ka haahaa IOPA KAPELA. Waianae Oahu Aperila 22 1918.
HE RULA MAIKAI NO KA HOME
E kukulu i rula no kou home o ia ka malama mau ana he omole o ka Laau Hoopaa Hi a Nahu o ka Opu a Chamberlain no ke kupale ana aku i ka pilikia o ka opu. He hikiwawe kana hoola ana aole e palekana kekahi home ke ole ia mea. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau o Benson Smith & Co Ltd na akena no Hawaii. Hoolaha.
KOKUA NEI KEIA HUI PAI I KE KEA ULAULA
No ka haawi ana aku i na kokua no ka waihona Kea Ulaula na heile ao ka hui pai nupepa ka Hawaiian Gazette i kona manao ohohia no kela hana ma o ke kakauinoa ana o kona mau limahana apau loa mai ka lunanui mai o ka hui ahiki aku i ka mea malama hale maluna o kekahi pepa i hoomakaukauia e kauoha ana i ka hui e lawe ae mailoko mai o ko lakou ukuhana i kekahi huina elike me ka lakou i manao ai he pono i kela ame keia mahina e hoomaka ana mai keia manawa aku ahiki i ka pau ana o keia makahiki.
Ma keia ano iho la i hoohanaia aku e keia hui pai nupepa ua loaa ke hookahi haneri pakeneka piha i keia hui ma ke koe ole ana o kekahi mea hookahi aka ua haawi aku na limahana apau i na kokua ana i ke Kea Ulauia e aneane ai e piha ka hookahi kaukani dala ke pau keia makahiki aka nae in a e hui pu ia me ka ka hui mau lala e haawi mau ai i kela ame keia mahina aia ma kahi o ke kaukani dala a oi.
He hookahi haneri me kauaha i amamalima ka nui o na limahana maloko nei o keia hui pai nupepa mailoko mai o keia heluna he hookahi wale no mea i kakau ole i kona inoa ame ka huina o kaua kokua mamuli o kona hoihoiia ana maloko o ka halemai.
O ka hui kanahi kekahi o Dilinahama ma i piha ka hookahi haneri pakeneka o na hana kokua i ke Kea Ulaula no ka mea ua pau loa na limahana malalo o kela hio i ka haawi i ka lakou mau kokua ana a me he mea la pela no me kekahi mau hale oihana e ae o keia kulanakauhale.
HOOLE KE KIURE KIEKIE I KA HOOPII AE IA AH WING
Ma ka noho ana o ka aha a ke kiure kiekie o ke Teritore e niuan nau a e noii pno i ka hihia o Ah Wing ka Pake i ki ai ia Ma Sam ma Wahiawa ma ke Sabati aku nei i hala a i hoopiia ae ai no ka hewa pepehikanaka ma ke degere ekahi ua hoole ke kiure kiekie i ka hookomo ana ae i kekahi hoopii nona imua o ka aha kaapuni no ke kumu mo he mea la i ki o Ah Wing ia Ma Sam no ka hoopakele ana i ka hanohano o kona heme.
Ua kiia e Ah Wing o Ma Sam ke Pake ekea aku ma Wahiawa ma ke Sabati he pule i hala a i kona wa i laweia ae oia i kona hewa a waiho loa ia ne kona hihia imua o ke kiure kiekie o ko Teritore. Ma ka oleloia o Mr. Sam i kiia ai a make he keu aku ka a ka Pake hoomakaleho i ka wahine a Ah Wing a n ekolu mahina kona nalowale ana a ma kela Sabati i kiia ai oia i ka pu ua hoea hou aku la i Wahiawa a hoao aku la e hoopoino in Mrs. Ah Wing. No kana kahea ana ae no kekahi kokua i holo aku ai o Ah Wing a i kona ike ana aku i ke aumeume o Ma Sam i ka wahine ua kii aku la o Ah Wing i kana pu panapana a ki ia Ma Sam a make loa.