Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 21, 24 May 1918 — Page 6

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Mahealani Fronda
This work is dedicated to:  Kayla A'alaopuna Fronda Islaias, aloha no wau 'ia 'oe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, MEI 24, 1918

 

HE MOOLELO KAAO NO

KE KEIKIALII AMEDA AME

KA WAHINE KUPUA PARI-BANAU

 

Iloko o ka  nui o nei mau mea apau au i kamailio mai la ia’u no kuu keiki. ke noike aku nei au ia oe aohe o’u ma naoio iki e hana mai ana ke Keikialii Ameda i kahi hewa-e hoopoino mai ai ia’u: aohe manao ike iloko o’u  he manao ino kehahi iloko ona no’u.  eia nae.aole no au e pale ae ana i kau oleloa’o.  o aohe no hoi he kanalua iloko o’u o kau mea apau i kamailio mai nei,  ua hoikeia mai no ia me kou manao maikai ma ke ano o kou kulana he luna aupuni e makaala ana i ka pono o ke aupuni”.

Ua kamailio aku ka moi ma keia ano i kana mau puna- hele i mea no lakou e  ike iho ai.  aole i lilo ka lako mau  olelo i nea nui nana e noonoo iho ai a e hoohuli hiliia ae ai kona noonoo a ku-e aku i kana keiki.  no ka mea. uaike iho oia nona iho no ka manao lili a huwahuwa wale no iloko o na luna aupuni punahele ana .ke kumu o ko  lakou hookomokomo mai i na olelo i mea e ala ae ai ka manao inaina iloko ona no kana keiki.

Eia nae. aole hiki iaia ke alo ae me ka hoohikilele ole ia ae o kona noonoo.  nolaila. hooholo iho la oia e hakilo loa ina ano apau o ke Keikialii Ameda, me kona hoike ole aku i kona manao i ke kuhina nui.

la manawa kuoha aku la oia i ka wahine kahuna e hele mai no ke kukakuka ana me ia me ka m- lu loa, a ma ke-kahi puka ma-lu loa mahope o ka halealii i hookomoia mai ai oia noloko o ka rumi kahi e noho aku ana ka moi kali o kona hoea mai.                       

la komo ana mai a ua wahine kahuna la i aku la ka moi  “E ka wahine maikai ua hoike mai oe ia’u i ka mea oiaio oia hoi,  aole i make kuu keiki o Ameda, no ka mea ua

ikemaka au iaia, ua hoea mai oia ianei, a wahi ana ia’u.noho mai nei ka a aloha ia’u a no ka hiki ole iaia ke uumi i kona aloha oia kona kumu o ka lele ana  mai.

“Eia ko’u manao no keia kauoha hou ia ana aku la oue hele mai, oia hoi, oiai ua ikemaka au iaia a e hoea maumai ana oia ianei e ike ia’u i kela ame keia manawa.  eia nae  aole no hoi he hiki ia’u ke hookikina wale aku no iaia e hoike mai ia wahi ona e noo mai nei me kona apono ole mai.

“Aohe o’u hanalua no kou ike kilokilo.  nolaila. i mea e loaa ai ia’u ka ike no kona wahi e noho mai nei a i hoopau ia ae ai hoi ko’u pohihihi. ke noi aku nei au ia oe e huli aku oe.  elike me ka ike i loaa ia oe no kona wahi e noho mai nei me kou hoike ole ae i kekahi mea o ko’u mau aialo nokau mea e hana aku ana.

“Ua maopopo aku nei ia oe ua hoea mai oia ianei a eia hou no oia maanei ikeia mamwa.  a ma ko’u maa iaia ua hoi aku oia ma ka manawa mua ana i hoea mai ai i ka wanaao loa e hiki ole ai i kahi mea ke ike i kona wahi i hele aku ai. nolaila, makeia wanaao e makaala loa oe no kana wahi e hele aku ai.

“Eia ko’u manao,  e hele oe i keia la, a ma kekahi wahialaila pee a hakilo mai no kona hoi aku.  manao au pela wale no e maopopo ai kona wahi e hoi aku ai a. i kou wawale no e maopopo ai kona wahi e hoi aku ai a. i kou wa c ike aku ai ea.   hoi hou mai oe e hoike ia’u”

Mahope o ka haalele ana iho i ka hale alii.  a oiai ua loaa kekahi ike i ka wahine kahuna mamuli o kona lohe ana mai no kahi i loaa ai o ka pia i ke keikialii Ameda.  hele plolei koke aku la oia no kela wahi.  a pee iho la ma kekahi mau kowa pohaku e hiki ole ai i kekahi mea ke ike aku iaia.

Ma ka wanaao o kekahi la ae ua hoi a ku la ke KeikialiiAmeda me kona mau ukali no kona home malalo o ka honua me ka ike ole ia mai e na kanaka o ke kapitala.  elike no me ia ana i hol ai ma kela manawa mua ana o ka hele ana  mai e ike i ka mkuakane a hoi ai.

I ka ike ana mai o ka wahine kahuna i ke keikialii e hoi aku ana hakilo loa mai la oia no kana wahi e hele aku ai ahiki i ka nalowale ana mai kana ike aku, oia ame kona mau ukali apau.

Ua hookahaha nui ia kona noonoo ia manawa no ka maopopo olw o kahi a ka huakai i nalowale aku ai:  mamuli o ke kiekie loa o kela pali pohaku a ua lilo no hoi i mea alaimai i kapa ike aku ia mua. ua loaa iaia ka mauao koho wale ia manawa he ana nui paha ma kekahi wahi kokoke aku. a na komo ae paha ke keikialii malaila.  no ka mea hehaoha’o nuikona ia manawa no ka hiliwawe loa o ka na’owale ana ae o kela poe.

O kekahi koho ana he lua nui paha ma keahi wahi mamao iki aku a malaila lakou i komo aku ai. kahi i maa i nakupia wahine a kane i ka hoi malaila e komo aku ai no ko lakou lua

I ka nalowale ana aku o ke Keikialii me kona mau ukali.oili mai la oia iwaho mai kahi mai ana o ka pee ana.  a hele aku la e nana ma kahi ana i koho ai.  malaila paha i nalowale aku ai ke keikialii.  a ke ha-lo wale la no nea oia ma o a maanei me ke ake nui iloko ona e ike aku i ka puka.he ole nae kona ike aku:  pau na mawae pohaku iaia i ka nanaia.  a no kekahi mau manawa lehulehu  konahele ana imua a ihope e nana ai, aohe nae he ikeia aku o kekahi puka.

Me ia makaala loa no ona i ka nana ana.  ha-lo ana. kieiana  maloko aku o na kowa pohaku.  nana ae la ma ko mau aoao apau aohe wahi hoailona iki ana e ike aku a c nanaoia aku ai he puka malaila.  eia nae.  malaila no puka me ke pani hao a ke Keikialii Ameda i ke aki ai o kahi no hoi ona i komo ai ma kela mamawa mua ana ke kaalo ana ae malaila.

Ma ka mea oiaio e pili ana i nei puka huna a ke ku naha nui wale.  i na kane wale no e hamama mai ai. a he wahine.  aohe makemake o ke kupuna wahine Pari-Ban e ike; aole i na kane wale no apau e hemo ai, aka, i ka poe wale no ke kupuna wahine e lealea iho ai.

I ka ike ana o ke kupua wahine he mea hoopau manawa wale no nana ke pokaakaa ana malaila e noke ai i ka hul a kiki makehewa ka hou.  hooholo iho la oia e hoi, o kah pomaikai uuki wale no i loaa iaia ma ia hele ana aoia kona ike ana i kahi i nalowale ai o ke keikialii

Nolaila.  huli aku la oia hoi no kahi o ka halealii no ka hoike ana aku i ka moi no kana mea i ke ai: he ma-u no ia wahi ana o ka hoi ana aku a hoea no hoi i ka haleali kahikole no hoi ka la.

la hoea ana aku ana imua o ka noi i aku la: “E ka moi e manao iho ana paha oe la e loaa aku ana ia oe na ike apau e pili ana i ke keikialii mai a’u aku.  no keia hoea koke ana mai la o’u imua ou,  e hoike aku ana au ia oe, aole ana pela.

“I hoea mai la au imua ou no ka hoike ana aku ia oe aohe i holopono ka’u hana.  aole au e hoike aku ana ia oe no ka’u mea i manao ai i nei manawa, no ka mea.  he make-make au e hoike aku ia ae i na mea oiaio apau au e loaa ole ai kekahi manao kanlua ia oe.

“No ka holopono o na mea apau au e makemake ai, e haawi hou mai oe i manawa nui no’u, a e hoomanawanui no hoi oe pela ahiki i ko’u hele hou ana mai e hoike ia oe i ma mea apau.  e ae mai oe e hooko aku au i ka’u mea i hoolala ai me ko’u hoike ole aku i ka’u mea e hana aku ana.  aole no hoi e nalo ka holopono o ka’u hana e hoi mai ana au a hoike aku ia oe ia mea.”

“Ua hauoli ka moi no nei hoakaka a ka wahine kahuna. a i aku la: “E hana aku oe elike me kau i ike ai he mea pono ia e hanaia: o oe no ka haku o kau mau hana ame kou manao. e kali no hoi paha au meuka hoomanawanui ahiki i ka holopono ana mai o kau hana.

I mea e loaa aku ai ka hoihoi i ka wahine  kahuna. a i hoomauia aku ai no hoi kona manao hana.  haawi aku la ka moi iaia i kekahi puupuu daimana nui.  me ka olelo pu ana aku iaia he hapa wale no ia no kona uku.  aia a pau pono kana hana.  ia manawa e haawi hou ia no kona uku, aia a pau pono kana hana.  ia manawa e haawi hou ia aku ai kekahi makana iaia i oi loa ae i ko ia, a no ka holopono o kana hana ua hoike aku la ka moi i kona hilini maluna ona.

No kela hoi pololei ana aku a ke Keikialii Ameda iloko o ka manawa pokole ua houoli loa ke kupua wahine,  nolaila.  ua hokuu mau ia ke  Keikialii Ameda e hele e ike i ka moi. kona makua kane, i kela ame keia mahina.  a e makaala mau ana no hoi ke keikialii i ka hele ma ka la mua o kela ame keia mahina.

Ua maopopo i nei manawa ike kahuna wahine ko ke keikialii manawa e hele mau mai aia e ike i ka makuakane. no ka mea, ua ae mikai mai ke kupua wahine iaia e heie. a  oiai ua maopopo i ka wahine kuhuna keia hele mai ona. kakalil iho la oia no ka hoea mai o ka la e pau ai ka mahina.

He la hookahi a elua paha mamua ae o ka pau ana o ka mahina.  ua hele mua aku la oia a ma ka pli pohaku a kakali iho la ma keahi wahi e ikeia, mai ai oia e ke Keikialii Ameda ke puka mai me kona mau ukaii no ka hooko ana aku i ka mea ana i hoolala mua ai i mea nona e ike ai i kahi o ke keikialii i noho ai.

Ma kehahi kakahiaka nui ae, i ka wa a kc keikialii i puka mai ai mai ka puka hao mai, me na ukali no ona elike me mamua aku, kaalo ae la oia ma kahi e moe ana o ka wahine kahuna ana i manao ole ai e wahine kahuna la hoi oia.

I kona ike ana iho iaia e moe ana ilalo a e kau ana  no hoi kona poo maluna o kekahi pohaku a e wili ana no hoi me he mea la he mea oia i loaa i kekahi ma’i ikaika,ku iho la oia a nana pono aku la.

No ia ike ana iho a ke keikialii ua komo koke iho la ke aloha iloko ona nona,  a hookokoke loa aku la oia ma kahi ana e moe ana.  no ka ninau ana aku iaia i ke kumu o kona pilikia,  a ina he ma’i kona.  e ae  mai ana anei oia no ka haawii aku o kekahi kokua nona e pono ai oia.

Nana pono mai la na maka o ka wahine kahuna maalea. me ke ala ole ae nae iluna, emele ole ai no ke komo iho o ke aloha iloko o ke keikialii.  alaila pane mai la me kahi leo nawali, e like me ke ano o ka mea ma’i nawaliwali loa,a i ole i loaa paha i kekahi eha kupilikii loa, a ma ke ano hoi me he mea la ua hiki pono ole iaia ke hanu maikai ae.

“Ia’u i haalele aku ai i ke kulanakauhale he maikai wale no ko’u ola kino,  aka ia’u i hele mau ai, a o ka hoea mai no hoi koe ianei, ua loaa iho nei au i ka ma’i umii, a me he mea la he piva kekahi, no ka mea, ke ike nei au i ko’u wela me ka hiki pono ole ke hanu ae, a no keia ma’i i moe iho nei au maanei me ka maopopo ole o ko’u hopena.

“Ua manao ae nei au e hoi hou i ke kulanakauhale, aka, no ka ikaika loa o ka umii ma kuu aoao. manao iho, nnei e hoomaha iki maanei a mallia o loaa iki ae pha ka oluolu alaila hoi hou aku no hope.

“Aole au i manao he poe noho kokoke mai kekahi maanei; ua manao iho nei au no ko’u poino, no ka mea ua mamao loa keia mai kekahi hale kokokes loa mai.  a ua aneane loa no hoi e nele i ka manaolana no ka loaa o kekahi mea kokua mai a ia’u nae i ike aku la ia oukou akahi no a loaa ae nei ia’u ka manaolana no ka loaa o kekahi kokua. ina nae hoi e oluolu ia mai ana,” a hooki iho la ua wahine kahuna maalea nei i kana kamailio ana me ke ailiili me he mea la e pau loa ae ana kona hanu.”

Owai hoi ia mea komohia ole iho o ke aloha i ka ike aku i ka waiho mai o kela wahine pilikia he haawi iho paha ko ka mea aliha i ka hoakanaka i ke kokua elike me ke kanaka Samaria maikai i hana iho ai i ke kanaka i powaia e waiho ana mahai o ke alanui:

            “E ka wahine maikai.”  i pane aku ai ke Keikialii Ameda aole oe i mamao loa mai kahi aku e loaa ai ia oe o ke kokua elike me kau i manao wale ai eia au maanei ua makaukau e haawi aku i ke kokua au i makemake loa ai.

“E ae mai oe e laweia aku i kahi e  malamaia mai ai oe me ka maikai, aole  no i mamao loa mai keia wahi aku ke hoea ka oe ilaila la ea, e haawi ia mai ana ke malama kuppono loa ana nou,  aole oia wale, aka e loaa pu mai ana ia oe ka laau e hoopau koke ia ae ai kena pilikia ou.    “Nolaila ea, e oluolu oe e ala ae iluna. a e ae mai oe i kekahi o ko’u mau kanaka e hookau ae ia oe mahope ona a halihali aku ia oe no kahi ou e malama maikai ia mai ai.

I ka lohe ana mai o ka wahine kahuna hooma’ima’i a maalea ke olu loa la loko ona ia Manawa.  No ka mea e loaa ana iaia ka ike no kahi a ke keikialii i noho ai.

He kupanaha ka ike ole o nei wahine kahuna ma kona ano he wahine kilokilo no kahi a ke keikialii i noho ai.  Me he mea la ua hooneleia oia i ka ike e ka mana o ka mana o ka wahine kupua Pari-Banou alia nae hoi.  O laua pu ana paha ke papapau like ana i ka pouli: hele a ike ke kupua wahine Pari- Banou he wahine kahuna keia e lawe ia aku ana. A hole mai i ka laweia aku iloko o ke kakela ona ike i’o oia.

Aohe ua wahine kahuna nei i hoole mai i ke noi.  No ka mea o kona make make ia aiaila.  Hooikaika ae la e ala iluna ma kea no hoopinipini i mamaoia aku ai o ka kma’i ka mea nana i hoomawali loa iaia e hiki pono ole ai ke ala ae.

Mamuli o keia ike aku o ke keikialii i ka hiki pono ole iaia ke ala ae.  Kauoha okoa aku la oia i kekahi mau kanaka ona clua e lele iho ilalo mailuna iho o ko laua mau lio,  a e hele aku e kokua i ka wahine ma ka hapai ana ae iaia iluna.  A kaialupe ae la a hookau iaia iluna o ka lio mahope o kekahi o na kanaka.

I na kanaka i pii ae ai noluna oko laua mau lio huli hou aku la ke keikialii ihope no ka hoi hou ana aku noloko o ke kakela malalo o ka honua. A ukali aku la no hoi na kanaka apau nhope ona : a komo nui aki la iloko ma kahi o ke pani hao i wehe mua ia mai ai a hamama e kekahi kanaka ona i hele mua aku ai e wehe.

            Ua komo aku la oia iloko a iaia i hoea aku ai iloko o ke kakeia o ka moiwahine kupia,. Me ia kau no ona iluna o ka lio hoouna aku la oia i kekhai o na kauwa e kii i ka Moiwahine Pari-Banou ae olelo aku iaia e hele mai no ke kamailio pu ana me ia .

            Me ka awiwi wale ia hele ana mai aka moiwahine a hoea ana imua oke keikialii. Me ka maopopo ole iaia o ke kumu o kona ke naia ana aku e hele mai, a no ka hoi koke ana mai hoi kekahi o ke keikialii me ka hikiwawe loa.

            “E noi aku ana au ia oe. E kuu aliiwahine,” i pane aku ake keikialii, i ko laua manawa i halawai ae ai me ke kuhi kuli, pu ana ae i ka wahine kahuna hoopinipini e hapaiia ae ana e na kanaka elua mai ka lio ae ae kaialupe mai ana iaia ma kona mau lima,” e aloha ae hoi oe i kela wahine elike me ko’u aloha iaia.

            “Loaa aku nei oia ia’u me ke kulana nawaliwali loa e moe ana mawaho ae nei. A ua olelo aku nei au iaia e haawiia aku ana na kokia ana i makemake ai maloko o keia wahi.

“Ke waiho aku nei au iaia iloko o kau malama ana a he manaoio no ko’u e malania ana uo oe iaia me ka mikai loa,mamuli paha o ‘ka kaua noonoo pu ana a i ole mamuli paha o keia noi a’u ia oe.”

Iloko o keia Manawa apau a ke Keikialii Ameda e kamalilio aku ana, aole i haalele iki ka moiwahine kupua i ka nana ana a kona mau maka maluna o ka wahine ma’i hoopunipuni a i ka pau ana o ka ke keikialii kamailio ana aku kauoha ae la ua moiwahine kupua la i kekahi o kana mau kauwa wahine e lawe aku i ka wahine ma’i hoopunipuni iloko o kekahi rumi o ka halealii a e malama pono loa iaia elike me ia a laua e malama mai ai iaia.

            Oiai na wahine kauwa elua e hooko ana i ke kauoha a ko laua haku i ka haawi ana aku hele mai la ka Moiwahine Pari-Banou a kokoke loa ia Ameda a hawanawana mai la:  “e haawi aku ana au i ko’u mahalo ia oe no kou hoike ana i kou aloha i ka hoakanaka.

            “He hana keia e hauoli nui nei au a e haawi aku ana no hoi au i ka’u kokua iaia elike me kau i makemake mai ai ia’u e hana aku nona.

            “He hana maikai kiekie loa keia au i hana ai aka nae ke hopohopo nei au e lilo ana nei hana aloha au i hana e loaa mai ai he uku makana maikai ole ia oe he hana keia e ahuwale ai kou wahi e noho nei.

            “Ma ko’u ike aohe ma’i o kela wahine elike me ia au i ike aku ai.  Ma ko’u ike ua hoolimalimaia mai oia e ko makuakane ma ke no he kiu e hele mai e hoolaua no kou waho i noho ai he hana hoi e hookomo aku ana ia oe a ia’u pu iloko o ka pilikia.

            “Eia nae mai lilo nei mau olelo aku la a’u ia oe i mea nou e kaumaha ai; e hoomaopopo mai oe i keia pehea la ka nui o ka poino e hanaia mai ana nou mai maka’u oe no ia pilikia no ka mea e ku mau aku ana au e kokoua mahope ou.

            Na’u oe e hoopakele mailoko mai o nei mau hana apau e hoao ia mai nei e hoopoino ia oe.  Aole o’u makemake e hookomo mai i kela wahine iloko nei o ko kaua aupuni aka mamuli wale no o kuu aloha ia oe ma kau mea e olelo mai ai malaila wale aku no au e hooko ai oiai ua ike no hoi au i kou aliha no’u a pela no hoi au nou; oela au i ae aku nei me kuu ike no nae he hopena poino ke ukali mai ana mahope ou.

            “O hele a mai maka’u ae no na mea apau a hanaia mai ana nou a mai lilo hoi ka’u mau olelo i hoike aku la i kumu hookuemi i kou noonoo e hele imua.”

            “E ka moiwahine oiai aohe a’u mea i hoeha aku ai a’u e hoomanao nei a oiai no hoi aohe no o’u manao iki e hana aku i kahi mea o ia ano aohe manao iki iloko o’u e loaa ana ka noonoo i kekahi mea e hoeha mai ia oe.

            “Eia nae e waiho malie keia pela elike me ia iho la aole au e hooki iki ana i ka hana ana aku i ka maikai apau nou elike me ka hiki ia’u i ka wa e loaa ai ia’u he manawa maikai.”

            I ka pau ana i keia mau olelo ana haalele mai la oia i ka wahine kupua a huli hou aku la hele no ka hoomau ana aku ma kana huaka’i i hookauluaia mamuli o kona halawai ana me ka wahine kahuna hoopunipuni a aohe no hoi i hala kekahi manawa loihi loa ia lakou o ka hele ana aku me na ukali ana hoea nui aku i ka halealii o kona makuakane a elike me ohaoha o kona hookipaia ana aku i ka manawa mua pela no i nei manawa.

            Eia nae he ano hoomalae wale no ko ka makuakane ia ike ana mai ana i ke keiki no ka mea ke hoomanao la no oe e ka makamaka heluhelu i ke kamailio mawaena ona ame na punahele ana e pili ana no ke kipi aku o ke Keikialii Ameda he manao nae a ka poe punahele o ka hookomo ana aku iloko ona i komo ole iho kekahi manao hoohuoi iloko ona no ke keiki e kipi aku ana iaia.

 

 

MOKUNA VIII.

 

            Ua hoea ake la ke Keikialii Ameda imua o ka makuakane nolaila e haalele kakou ia laua e kamailio a e luakaha ana paha a e huli ae ka kakou nana ana ihope i ka wahine kahuna hoopunipuni pehea aku nei la kona ma’i.

            Iloko o keia manawa aia ka wahine kahuna iloko o kekahi rumi nani loa o ka halealii kahi i moe ai iluna o kekahi punee nani mahope o kona laweia ana aku a hiki iloko olaila mamuli o ke kauoha a ka Moiwahine PariBanou i kana mau haiawahine elua.

            I ka wahine kahuna i laweia aku ai noloko o ka rumi ua hoonohoia aku la oia maluna o ka punee a hoomakaukauia mai la kekahi moe nona e moe ai e kakhi o na wahine kauwa ma kahi kokoke mai i ka punee.

            I ka makaukau ana o ka moe hapaiia ae la oia a hoomoe ia iluna o ka moe me ia mau no o ka hana hoopunipuni a nei wahine kahuna me he mea la he mea ma’i i’o oia.

            Iaia i moe iho ai oili aku la kekahi o na wahine kauwa iwaho a ia hoi ana mai ana he pa wai holoi maka gula me kekahi wai iloko.

            Haawi mai la oia i ka wahine ma’i e inu a no ka hiki pono ole iaia ke ala ae oiai oia e nake wale ana no ia manawa me he mea la ua loaa i ka haukeke hapai ae la kekahi wahine iaia iluna i hiki pono iaia ke noho ae iluna a i hiki ai hoi iaia ke inu aku i ka wai.

            “E inu aku oe i keia wai.”  wahi a ka wahine kauwa nana i lawe mai i ka wai.  “He wai ola keia i laweia mai ka waipuna mai a na liona a he laau kaulana loa no hoi noka hiki ke hoola i na ano ma’i like ole apau.

            “Hakalia wale no i kou inu aku e ike iho ana no oe i kou oluolu koke ae iloko o ka hapalua hora.  Hoao aku paha oe la?”

            I nalo ia ka ihi hoopupu iki iho la ua wahine kahuna la i ka inu ana aku no kekahi manawa loihi me he mea la aia kekahi manao makemake ole iloko e inu i ua wai la he akamai nae.

            No ka hoomau aku nae o na wahine kauwa i ka laua hookikina ana inu i’o aku la ua wahine la me ke ano kakai hoopunipuni a i ka pau ana hooiima iho la i kona mau maka me ka luliluli ana ae o ke poo ia manawa hookahi me ke mea ia ku-e loa kona manao ia inu ana ae la ana.

            I keia pau ana hina hou iho la oia ilalo a uhi iho la na wahine iaia me ke kihei kilika.  “Moe malie a hiamoe aku ina e makemake ana oe e hiamoe a ke manao nei maua ina oe e puoho ae ana ua haalele mai kena ma’i kuni ia oe.

            “E haalele ana maua ia oe e hiamoe a e hookaawale aku maua ia maua iho ma kahi e i ole e hoonioniia aku kou hiamoe ana.  Mai maka’u oe no kena ma’i ua inu aku la hoi oe i ka wai ola.”

            Aole ke kahuna wahine i hana i keia hana hooma’ima’i ana i mea nona e hoopaa loihi ia ai me kekahi ma’i hoopunipuni wale no aka no ka makemake wale no e loaa iaia ke ike no kahi o ke Keikialii Ameda i noho ai a pela me ke kumu o kona huna loa ana imua o kona makuakane i na mea apau e pili ana i kona noho ana a oiai ua loaa pono iho la iaia ka punana kahi ana i akenui loa ai e ike hooholo iho la oia e hoike koke aku i na wahine kauwa ua ole oia no ka mea makemake loa oia ia manawa e hoi a hoike aku i ka moi no kana mau mea apau i ike ai.

            O manaoia mai nae he ma’i hoopunipuni wale no ka kona no ka mea aihe i liuliu loa ia inu ana iho o ke ola koke no ka ia hoololo hou iho la oia no kekahi manawa a ua aneane paha e piha ka hora o ia kale hou ana hoea mai ana na wahine kauwa noka nana ana iaia maloko o ka laua manawa o ka hoike ana mai iaia e hoi mai ai laua.

            Ia laua i u komo mai ai ua ala ae ka wahine kahuna hoopunipuni a e noho ana iluna ua paa kona lole i ke komo a e noho ana iluna o ka punee a malaila oia i ala ae ai i kona wa i ike mai ai ia laua i ke komo ana aku.

            “He laau maikai a hikiwale maoli no kela o ke ola; aohe i liuliu loa ia mie ana iho nei a’u o ko’u ike koke iho nei no ia i ko’u maikai; ua kaawale loa aku la ka wela mai ko’u kino aku a ke ike nei au i ko’u maikai loa i nei manawa me he mea la aohe au i loaa i ka ma’i.

“Aohe paha i piha ka hora elike me ka loua i kamailio mai ai o ko’u ole ae nei no ia; aohe au e kala i ala ae au a kali aku nei me ko’u uluhua loa no ko olua hoea koke o ke mai no ko’u makemake e lawe aku olua ia’u imua o ka olua haku i haawi aku au i ka’u hoomaikai iaia a oke hoi ua ola loa ae nei au i noi pu aku au iaia e hookuu ma ia’u e hoi no ko’u home; ke manao mai nei paha ko ma ka poe he huaka’i pono ka’u i hele mai ai eia ka he huakoke halawai ana me ka pilikia.”

            No ka hauole i na wahine kauwa i like no ke ana kupaa me ko laua hakuwahine he keu mae hoi ka ike ole iho he ma’i hoopunipuni wale no ko nei wahine no ke ola koke ana ae ona hele aku la mamua a mahope aku ua waiho kahuna la o ka hahai ana aku i loaa ke kamaaina nana e kuhikuhi aku iaia i ke alanui.

            Maloko aku o kekahi rumi i hoonaiia me na mea apau a ka maka ame ka pa au e hauoli ai i alakaiia aku ai ua wahine la a ke hookani wale la no oloko o ka wahine maalea i ka nani o na mea apau ana e ike aku ana ahiki i ko lakou hoea ana aku iloko o ka rumi i oi ae ka nani ke akea ka kiekie o na paia i ko na rumi e ae apau oloko o ka halealii.

            E noho ana o a Pri-Banou maluna o ka noho kalaunu i hanaia me ke gula wale no a i kinohinohiia no hoi na aoao apau a pela me ka puoluolu maluna ae o ka nohoalii me na pohaku momi wale no ke daimana ka rube ka onika ka iasepi ka emerala ke sepaire a pela aku.

            Ua eehia maoli ka wahine kahuna ia komo ana aku ana iloko a ike aku la i ka a ame ka anapa mai a na pohaku momi ma na wahi apau o ua rumi la a he oi ae no hoi kona nani i ko na rumi e ae apau.

            O keia ka rumi kalaunu a e noho ana maluna o ka nohoalii nani i hanaia me ke gula maemae a i kinohinohi me na pohaku momi like ole ka Moiwahine Pari-Banon o ke aupuni malalo o ka honua a e ku ana ma kela a ma keia aoao ona kekahi mau kaikamahine huapala i kahikoia me na lole aiai loa e anapa ana elike me ka hau.

            I ke komo ana a ka wahine kahuna a ike i ka nani lua ole o na mea apau oloko o ia rumi me ke eehia nui oia i kukulu iho ai malalo iho o na paepae wawae o ka nohoalii a me kona mau maka hoi e kulou ana ilalo i hoomau iho ai oia i ke kukuli i keia mau huaolelo:

            “Ke hauoli nei au e ka wahine maikai i kou oluolu koke ana ae la e loaa ai ia oe ka ikaika maikai o kou ola kino a e hoi koke aku ai oe no kou home.  Aohe au e kaohi aku ana ia oe e noho aka nae ina he makemake kou e hele aku e maka’ika’i aole au e ku-e aku ana ia makemake ou.

            “Ia o kou makemake ia ea o hele me a’u mau wahine kauwa e maka’ika’i na laua e lawe aku ia oe e hoomaka’ika’i ma na wahi waiwai a kou mau maka ame kou naau e ike aku ai.

            Haawi aku la ka wahine kahuna i kana hoomaikai i ka moiwahine a oiai e hoomau ana no i kana noho naa ilalo kukuli hou iho la oia a kulou aku la imua o ka noho alii no ka lua o ka manawa a ma keia manawa aneane e pa kona poo i ka papahele i ka ua mea o ka haahaa loa o kana kulou ana. 

            I ka pau ana emi hope aku la oia a ku a ku ae la hele ma ka hahai ana aku mahope o na wahine kauwa na alakai na alakai na laua e lawe aku e hoomaka’ika’i iaia iloko o na rumi apau o ua halealii la.

            Ua hoomaka’ikaiia aku la oia maloko o na rumi apau a mai kekahi rumi a i kekahi kona lawe hele ia ana aku ahiki i ka rumi hope loa na rumi no a ke Keikialii Ameda i laweia aku ai e hoomaka’ika’i e ka Moiwahine Pari-Banou ma ka manawa ana o ka hoea mua ana aku iloko o ua hale alii la a iaia e hele la ke hookani wale la no oia i ka naau lua ole o kana mai mea apau e ike aku ana.

            O ka mea oi loa aku o ka hookahaha mai i ka naau o ka wahine kahuna mahope o kona ike ana i na rumi apau ame na mea nani like ole oia ka mea i kamailioia aku ai iaia e na wahine kauwa e pili ana i ka moiwahine ko laua hakuwahine oia hoi he mau halealii hou aku no ko ka moiwahine haku o laua aia ma kekahi mau wahi mama aku a he oi ae ka nui ame ka nani o ia mau halealii i ko ka halealii ana e ike ana ia manawa a i hiki ole hoi ia laua ke wehewehe i na ano apau.

            “He like ole na kii o ia mau halealii i hanaia ai a he oi aku no hoi ka nani o na kihapai pua na ululaau ame na paka i piha me na holoholona; he nui na mea nani malaila eia nae aohe hiki ia maua ke hoakaka pono aku ia oe.”

            Oiai keia mau wahine kauwa e hoakaka aku ana i ka wahine kahuna no ke kiekie o ka waiwai ka mana ame ka hanohano o ka Moiwahine Pari-Banou maloko o kona aupuni ke kokoke loa aku la lakou ia manawa i ka puka panihao owaho a he mau minuke pokole hoea aku la i ka puka kahi a ke Keikialii Ameda i komo mai ai ma ka manawa mua loa ana o ka hele ana mai e huli i ka pua ana.

            I ka hemo ana mai o ka puka haawi ae la lakou i ko lakou aloha hope loa a hemo aku la ka wahine kahuna iwaho me ka hauoli no ka holopono o kana misiona mahope o kona haawi ana mai i ka mahalo i na wahine kauwa no ko laua hooluhiia ana ma o ka lawe ana aku e hoomaka’ika’i iaia.

            I ka hemo loa ana aku o ka wahine kauwa me he mea la e koiia mai ana oia e huli hou mai ihope e nana i ka puka a i huli i’o mai kona hana e nana o ka pali pohaku paa wale no kana o ka ike ana mai e ku aku ana ohe ke puihao aa o ka ike ana mai ia lakou i oili mai ai iwaho.

            Ke ha-lo la oia ma o a maanei he ole kona ike aku no kekahi manawa kona nana ana aohe loaa iki iaia o kekahi hiohiona puka he pali pohaku hamani pu wale no a i iho la oia iaia iho.  “He keu aku a ka mea kanahao; maanei no hoi makou i oili mai nei a oia hoi ka’u i nana hou aku la aohe iho la ka hoi he ike ia aku.”

            Aole hiki iaia ke ike aku ia puka ia manawa ua nalo i ka ike a kona mau maka elike me ka hiki ole i na maka o na wahine e ae apau ke ike aku i na kane wale no e hoihoiia ana e ke kupua wahine e ikeia ai a e hemo mai ai elike me ia i hemo mai ai i ka wa a ke Keikialii Ameda i hoea ae malaila ma kela manawa mua ana o ka maalo ana ae no ka mea he puka huna keia.

            I kona ike ana ua nele ka hiki iaia ke ike aku kaha aku la oia hoi me ka hoihoi o na maka no kona ike ana i kahi o ke keikialii i noho ai kana nuhou nui e hoi aku ai e hoike i ka moi a no ka holopono hoi o kana misiona o ka hele ana mai i ka loa.           

            Iaia no a komo iloko o ke kulanakauhale hoomama loa aku la kana hele ana no ka halealii a ma ka puka ma-lu mahope o ka halealii i maa iaia i komo aku ia oia noloko o ka halealii a hoolaunaia aku la e kakhi o na kauwa imua o ka moi.

            “Mamuli o ke kaumaha o kou helehelena ke nana aku i loaa iho la ia’u ka manao aole i holopono kau hana nolaila ma ia ano ke manao nei au aohe au meahou e hoike mai ana ia’u.  Oia anei?”  wahi a ka moi o ke kamailio ana mai me ke kaumaha o kona helehelena.

            “O e ka moi”  i pane aku ai ka wahine kahuna.  “ua koho hewa mai la oe:  aole no ka nele o ka’u huaka’i ke kumu o ke kaumaha o ko’u helehelena au o ka ike ana mai la aka no ka holopoho o ka misiona au e haawi mai ai na’u e hana a e ae mai oe e hoolohe pono mai i ka’u moolelo mai ka mua a ka hope a ke manaolana nei no au i ka wa e pau ai o ka’u hoike ana aku e ike ana no oe i kou hauoli.

            “O ke ano kaumaha maluna o ko’u helehelena ai o ka ike ana mai nei aole ia no ka hana au i haawi mai ai ia’u e hana no ka mea ua ike au i ka holopono o ia hana aka no kekahi kumu e ae ka mea i ano e ai ko’u naau ma o ko’u helehelena la a ina no ko’u hoakaka aku ia oe ia na mea apau e ike iho ana no oe i ke kumu.”

( Aole i pau. )