Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 22, 31 May 1918 — Page 2
| This text was transcribed by: | Mahealani Fronda |
| This work is dedicated to: | Trenton Honuho'okeali'i Fronda lslaias, aloha no wau 'ia 'oe |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H., POALIMA, MEI 31, 1918.
MALAMAIA HE ANAINA HOOMANAO NO LILIU
(Mai ka aoao i mai)
Mahope iho o ka pau ana o kela mele lahui, i kalokalo ae ai ka Rev. Akaiko Akana i kekahi mau hua pule, e nonoi ana i na mana lani e palapala ia na hana maikai apau a ka Moiwahine Liliuokalani i hana ai, ma na papa phaku ma kela ao.
He himeni ku pa-ha ka i meleia mai e kaekahi poe haole eha, iloko o ke anoano eehia, alaila ua haawiia ka mkanwa i ka Lunamakaainana Andrews no ka hoakaka aua mai i kekahi mau mea i pili loa aku i ka hana i akoakoa ae ai kela anaiua no ka hoolohe ana.
Ka Haiolelo a Lorrin Andrews
Ua hoakaka mai ka Lunamakaainaua Lorrin Andrews i ka moolelo o ka Moiwahine Lihuokalani, mai kona wa kaikamahinw opio mai,ahiki wale i kona kau ana maluna o ka nohoalii o Hawaii mei,alaila mailuna mai hoi o ka nohoalii a i ke kulana makaainanam,malalo o ke aupuni hookama,e hooko ana i na kanawai o ka aina me ka waiho ana ae i na manao maikai ole apau mai iaia aku, he hookah mea n ui o ia no ke kakali ana aku o kona hoea ana mai i ka hopena ma keia ao.
“ Ke halawai pu nei kakou maloko o keia keena i piha me na mea hoomanao he nui o na wa aku la i hala.Ua lilo keia mau paia i mau hoike no na kauna makahiki ekolu i kaahope aku nei i ka Manawa a na moi ame ua kaukaialii o Hawaii nei, e malama aua iana hoomanao ana no ka Moi Nui o ke Ao nei; a he hana kupono loa, no kaliou ka hala wai pu ana maanei i keia la. No ka hoonanao ana i ke ola ana okekahi waine,no ko kakou hoomanao ana i ka moi hope loa o Hawaii maloko nei o keia hale hoano.
“Me ka malie e nee nei ka la ma kona alahele. Me kona kulana kilakila e nalohia aku ana no ia. Me ka uhi ana mai o ka po, o ka uhi mai la no ia o ka pouli, o ka nani kilakila o ke ao, ua auhee loa aku ia. Pela iho la no ke ola ana o ka kakou poe i aloha ai.
“I ka huli ana aku ihope a nana i la moali alanui o ka manawa, e ike aku ana no kakou iaia iloko o kona mau la kamalii ma ke ano he kaikamahine hele kula.
“Me he mea la ke ike aku lo no kakou iaia i ka pii ana ae he Kamaliiwahine,e pakia ana kona kulana, e imi ikaika ana i na alahele e hiki ai iaia ke hoomalu i kona lahui kanaka, ina no kona kaheaia mai e lilo i alakai no lakou. Ua ike kakou i kona haku ana i kekahi mele nani loa, e huai pau ana i ke aloha o kona aina kulaiwi, ke ki hoi e hoike okoa mai ana i kona mau ano oiaio laa.
Ka Moiwahine me ka Makaainana
“Ua ike aku kakou iaia he Moiwahine, i kohoia e kona lahuikanaka e noho hoomalu mai ia lakou, e ku ana hoi imua o lakoi me kona kulana kilakila kapukapu o kona oiwi kino. Ua ike aku kakou iaia i na minuke o kona hoohaahaaia, a i kona wa i kulou aku ai imua o kekahi mana oi ae maluna, ua waiho aku oia i kona noohoalii—ma ke ano ka mea kiekie, he moiwahine, me he mea la aia no iloko o na la o kona nani. Ua ike aku kakou iaia, ma ke kulanakauhale ma Wakinekona, e uwalo ana no ka pono o kona poe kanaka, he lede oiaio, oiai nae he Moiwahine oia ma kona mau ano apau.
“Ua ike aku kakou iaia, iloko o na loli lehulehu o na hiona i pili aku i kona ola ana, he wahine oluolu, waipa-he me ke aloha he wahine i aloha aku i kona poe kanaka ame kona lahui; ka wahine maikai hookahi o Hawaii, i kauka’i ole aku aia oia a kau iluna o ka nohoalii, alaila oia lilo i mea nui iloko o ka puuwai o kela ame keia Hawaii oiaio; ka mea hiki ole i kekahi mana ke holoi ae i kona lilo aha i moiwahine no lakou ahiki i kona hooluolu ana.
Kona Mau La Hope
“Ua ike aku kakou i kekahi mau hiona poina ole he ekolu makahiki ae nei i hala, maka hoomanao piha makahiki, no ka loaa ana o ka Moana Pakipika, ua malamaia kekahi hoikeike ma na alanui o Honolulu nei, me ke komo pu ana o na kaikamahine o na aina e pili kokoke a na i ka Moana Pakipika, a e noho ana hoi ma Hawaii nei, e mele ana i ua mele lahui o ko lakou aina, ia lakou e pii ana ma na anuu o ka Hale Kapitala a waiho aku la i ko lakou mau hae imua o Liliuokalani. Ma kela manawa, oia hookahi wale no ka moiwahiue oiaio o ka Pakipika. Ua ike kakou, oiai o Hawaii Ponoi e meleia ana, ua ka’i malie aku la na kaikamahine o ka lahui Hawaii, a kikili aku la mamua ona, me ka haawi ana aku i ka hae o ke Aupuni o Hawaii i ka Mea Kiekie. Ua ike aku kakou iaia i ke kulou ana iho, a puili mai la i ka hoailona alii iloko o kona poli, me he mea la, ua ala mai la kona mau hoo manao ana no na la i hala, a me ka minoaka ma kona mau papalina, ua apo mai la oia i ka hae. Ua maopopo no ia kakou, aia iloko o kona puuwai, me he mea la e puana okoa ae ana:
“Ua loli na mea kahiko, e haawi ana i wahi no ka mea hou;
Ua hooko ke Akua iaia iho ma na ano he nui.
“ O ka hope loa,ua ike aku kakou iaia e waiho oni ole ana maloko o keia mau paia na paia hoi e apo aku ana i ka mea i make, a i kuleana ai oia e banaia aku pela. Ua lohe kakou i na mele olioli. Ua ike kakou i na kahili e ahi malie ana. A iloko o ke kaumaha nui, me ka hauoli, ua hiki ia kakou ke hooho ae:
“E ka make! Auhea kou huelo awa, E ka lua-po, auhea kou lauakila ana.’
“He hana maa, a he mea hauoli no hoi i na la mua mai i lilo ae ai o Hawaii i Teritore, ke kipa mau ana aku e ike i ka Moiwahine Liliuokalani,me ka haaawi ana aku i ka lakou hoomaikai iain- aole wale no, ma kea no he moi hope loa no Hawaii, aka ma kea no he makaainana mua loa no keia Teritore;he eiwa Manawa oia ano i hala hope aku la. Ma ka makahiki aku nei i hala, a i keia wa nae ke akoakoa hou nei ia ma kekahi kau kuikawa, o ka men a makou i ike, o ia no ka nalohia ana aku o kekaln mea maa maloko nei o ko kakou Teritore no ka Manawa mau loa, ua hala aku ka moiwahine no kekahi wahi kiekie ae, a me kaia hoomanao hope ana, ua hoea mai la kakou i ka puina o na hana o keia ano ma ka moolelo o Hawaii nei.
“Owai o kakou i kanalua no kona noho ana ma kahi kiekie e ae amen a moi o Hawaii nei, e kiai mai ana i kona aina aloha ame kona poe kanaka owai o kakou ka i kanalua no ka nui o kona aloha no na kanaka Hawaii, ka mea maua i koi aku iaia e hoopoina i kona mau ano alii no ka pono o kona poe ka naka a e pii aku hoi kana mau leo pule a kokoke ma ka n ohoalii o ka Mea Kiekie Loa? No ia mau auo maikai lehulehu he nui iloko o ko kakou ola ana ma ka houua nei.”
Mahope iho o ka haiolelo ana mai a ka Lunamakaainana Andrews i kekahi mau mea i pili i ke ola ana o ka Moiwahine Liliuokalani, ua ku mai la ke Senatoa S.L. Desha, a kamailio mai la ma ka olelo Hawaii, he haiolelo hoi i hoalaia mai na manao aloha iloko o na Hawaii amen a haole kamaaina pu, i hoomaopopo i ka oiaio o kana mau mea apau i kamailio mai ai.
----W.S.S---
ELILA KEKAHI LUA KUPAPA’U
E hoakaka ana ka nupepa Garden Island o ka Poalua o ka pule aku nei i hala i ka hu’eia o ka lua kupapa’u o C. B Pakalamana o Kamoku, Kauai, i make kahiko, he mau makahiki lehulehu ae nei i hala.
Ua hoikeia ae ka hu’eia ana o kela lua kupap’u i ka Hope Makai Nui Werner o Hanalei, Kauai, a ma kona hele ana aku e ike pono i na mea i hanaia, a e ninaninau aku hoi i wahi e loaa mai ai he mau ike no ke poe na lakou kela hana, aole he mea i loaa mai iaia, koe wale no kona hoohuoi ana na kekahi poe Pilipino, i hoopauia mai ka mahiko aku, na lakou paha kela hana, me ka mauao e loaa nui mai he pomaikai ia lakou, ma ka loaa ana aku he mau waiwai makamae iloko oka pahu kupapa’u
Oiai nae, aole he mau ike ano maopopo loa, ekau aku ai ke koikoi o kela hana maluna o kekahi poe, ua hiki ole ke hopuia aku kekahi mea; a ina no ka waiwai i ‘o ke kumu o ka eliia ana o kela lua kupapa’a, ke hoakaka ana kela nupepa, ua halwai aku ke kolohe me na manaolana poho.
Hakoko me ka Pilikia i Kela me Keia La
Aole hiki ia oe ke hoomanawanui ma ka noho ana i ka eha, ka hu’u o na puupaa iloko o keia mau la pii o na meakuai. E halihali mai ana kekahi mau oihana i ka pilikia o na puupaa; ma no ano hana no apau, e oi loa mai ana ka hoopilikiaia o n a puupaa nawa’iwali ina oe e maluhiluhi i na manwa apau, a noho auwe paha me ke kuahaucenee ka hu’i konikoni, ke poniunou, ka nalulu ame ka maikai ole o na hana a napuupaa, e lawe i na Huaale Kuahaneenee a Doan. He mea ia a paleia aku’ai ka loaa ana i ka rumatika, ka ma’i puuwai a i ole mau ano ma’i e ae paha. He mau kaukani ana huaale a Doan i hoihoi mai ai i ko lakou kulaua ola maikai.
“Ke lolo mai kou kua—E hoomanao i ka inoa.” Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa—e noi maopopo aku no ua Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mail awe i laau e ae.:)Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai, e ka Hollister Drug Co., na akena no ka Paeaina Hawaii.—Hoolaha.
PIHA O AALA PAKA I NA KEPANI NO KA HOOLOHE ANA I KO LAKOU BANA.
Ma ke ahiahi Poaono o ka pule i hala he mau kaukani Kepani i akoakoa aema ka Paka Aala no ka Paka Aala no ka hoolohe ana i ka bana o ka mokukaua a’o koa Kepani e ku nei ma ke awa@ maa mua ole ka lohe ia i na manwa aku la i bala e ko Honolulu nei mau kini.
I ka hapanui o na Kepani e noho nei ma Honolulu he mea hou loa ia lakou ka lohe ana i ka leo o ka ohe e paaniia mai ana e ko lakou lahui i lohe ole ia e lakou he mau makahiki lehulehu i hala, ua komo pun a laui e ae iloko o ia ohohia like ana, no ka mea, akahi no lakou a lohe i kekahi bana Kepani e paani mai anai i kekahi mau mele lahui like ole o na aupunei hiia. Ua haawiia aku na leo huro amen a paipai ana o na lima e ke anaina ma ka pau ana o kela ame keia paani ana.
Ua lehulehu wale na me’e i hookaniia mai e keia bana, ua nui ka hauoli o ka poe e hooiohe aku ana o na lahui like ole oiai e paaniia mai ana na melle lahui o na aupune huiia e kaua mai la i keia 1. O na bana e lohe mau ia nei oia ka Bana Hawaii, na bana a ka oihana kaua aina ame moana, ka bana o ke kula o Sana Lui, a pela aku, a o keia ka makamua loa o ka loheia ana o ka bana a na Kepani, nolaila, ua lilo i mea-ohohia nui ia a o ke kumu hoi o ka akoakoa nui aua ae o na Kepani ma Aala Paka ma ia po.
---W.S.S.----
HAHAI I KE KAO A KAKAA I KA PALI.
O Charle Aukai, he keiki Hawaii, nona na makahiki he 16, no Kaawa, ma kela huli Koolau o Oahu, ka i kaka i ka pali mahope o kona hahai ana mahope o kekalhi mau kao ahiu ma ka auwina la Poalima na aku nei i hala, a i ka ike ana aole e paa ke kao iaia, a oiai oia e hoi iho ana ilalo, ua kapeke iho la kekahi wawae ona a kuwalawala ma la i ka pali. Ua pakele ola i ka make, aka nae, ua mainoino kona kino mamuli o ka mokumoku ana i na phaku makahi ana o ka walawala ana mai.
I keia keiki i hoi mai ai mai ke kula mai ua ike aku la ka oia i kekahi mau kao ahiu e ku mai ana iluna o ke kualapa pali, a no kona nanao ana paha oia ka oi aku o ka mama i ko ke kao, me ka ike no o ko ke kao wahi ia o ka pali ua hoomaka aku la oia e pii, a ua kiekie loa no ka ia wahi o ka pali ana o ka pii ana aku hooholo iho la oia e hoopau i ke alualu ana, a iaia e ho8 iho ana, ua kapeke iho la kona wawae a hoomakamai la ke kaka ana ahiki i ka paa ana i kekahi opu nahelehele.
Malaila oia kahi i waiho ai ahiki i ke kiiia ana aku e Mr. ame Mrs. Friend, he haole me kaua wahine i hele ilaila e hoohala Manawa ai, o ke kumu o ko laua ike ana i ka Manawa i hoomaka ai keia keiki e pii i ka pali ilaila mau ko laua mau maka kahi i naua ai ahiki i ko laua ike ana aku i ke kakaaa ana mai ouakeiki la. Ua aneane e pau ka kaike o uakeiki la me ke kaua, ke pooame na poohiwi, na wahi i kuonukonuloa ka eha mamuli o ka mokumoku ana i ka phaku, a o kona maul ole e komo ana ua nahaehae.
Ua laweia aku keia keiki ahiki i kahi o ka holowaa wai iloki o ka pa hookuu holohoiona a Mrs. Swanzym a malaila i holoiia ai na wahi i haukae i ke koko. i kona wa i pohala ae ai na hookauia ae la oia e Mr, Friend maluna o kona kaa’a hoihoiia aku no kona home.
----W.S.S.-----
NO KA WAIWAI KE KUMU O KA AIHUE ANA.
Ke hoomanao nei no ko Hawaii nei poe i na mea e pili ana i ke komo aihue ia ana o ka hale kupapau o ka Moi Lunalilo, a lilo aku ke kalaunu i ka aihueia. Kuokoa poe heluhelu i ka loaa ana aku o na wai wai apau i aihueia malalo o ka malu o kekahi mau haole oluna o kekahi o na mokuluu o Amerika, e ku ana ma Honolulu nei,ma ka manawa i lawelaweia ai kela aihue, a ua paa hoi laua i ka hopuia, ma Amerika.
Ma ka huli hoi ana mai nei a ka Hope Makai Nui Aseh; ka mea i hoouna loa ia aku no Key West,Florida, no ka hopu ana i kela mau haole, aole ka he kumu e ae o ka lawelaweia ana o kela hana aihued, mamuli no ia o ka manaoio o kela mau haole, aia maloko o ka hale kupapau, he mau waiwai makamae, elike me ka laua i lohe wale ai, he mea maa i ka wa e make ai o na moi o Hawaii nei, ke kanu pu ia me na waiwai makamae.
Ma ka hoakaka a ka Hope Makai Nui Aseh, he uuku loa kahi mea i koe o kela kalaunu holookoa, elike me kona ano i kinohi, no ka mea ua hoohehee kela mau haole i ke kalaunu, me ka manao paha, pela iho la e nalowale ai, a pakelele hoi laua mai ka paa ana aku i ka hopuia, i ka wa e ikeia ai kela mea malalo o ko laua malu.
Na kekahi ka o ka poe e hana pu ana me kela mau haole maluna o ka mokuluu, i hoike ae ina makai, epili ana i ke kalaunu ame ua mea e aei aihueia e laua, uolaila, u ahuliia ko laua home ma Kakalameko, aole nae he loaa, a maka hookoloia ana aku o kahi o na mokuluu i holo aku ai, ahiki i Key West Florida, a ma ka huliia ana aku o ko laua mau keenan, he mea oiaio loa, ua loaa aku la na waiwai i hoohuoiia.
HUA’ IIA KA EPA O KEKAHI MAKAIKIU.
Mahope iho o ka hoolalaia ana o kekahi hana, ma ke ano malu, no ka mare o kekahi Pake i kana wahine, a mamuli hoi o ka hoike okoa ana aku okela wahine,nno na mea i banaia maloko o ke keena o ka makaikiu, i waiho mai ai ke kane akela wahine i na kumu hoojala hula imua o ke komisina makai, e kueana i ka Makaikiu K. Y. Kwai, a i ikeia hoi ma kekahi inoa o Akui.
Ma ka noho ana o ke komisina makai ma ka Poaono aku nei i hala, i hoike ae ai ka wahine opio, oi o Mrs. Chang,ma kekahi manawa ae nei i hala, ua noho hana aku oia maloko o ka home o A.J. Gignoux m a Manoa, ia manawa i kamaaina ai oia i ka Makaikiu Akui. Mai ke ano hoaloha mai ko laua kamaaina ana ahiki i ka hooko maoli ia ana o ka hewa, me ka ili ana mai o kekahi kulana kupilikii maluna ona, e konoia ai oia e maare aku i ke kane.
Iloko ka o kela manawa hookahi, ua hookamaaina iho la oia me kekahi Pake okoa o C hang kona inoa, me ka ae ana aku e lilo ka mea hou i panihakahaka ma kahi o kana aloha mua, a oiai aia oia iloko o ke kulana kupilikii, ua hoike okoa aku la oia i kona manao, e mare mai o Chang i kela manao, aka hoike mai la, aole ana dala, a e kakali malile no ka wahine opio ahiki i ka wa kupono.
Oiai he manawa ia no ke kupilikii i kau aku maluna o kela wahine opio, ua hakaka hou ae oia imua o ke komisina ua hele aku la oia e hui pu me ka Makaikiu akui; aole no ka makemake e mare mai o Akui iaia, oiai he wahine no kana aka no ka hana ana mai i kekahi mea pono nona e pono ai, oiai o Akui ka mea nana i hookau mai i na pilikia maluna ona.
Ua lohe ka Makaikiu Akui no ka hoopipili o Chang mekela wahine, a ua hooikaika oia e mareia o Chang me ka wahine opio iloko o ke Karisimaka aku nei i hala eia nae aole i holopono ia manao.
Ua hoea hou aku no kela wahine imua o Akui a koi aku la e hana mai i kekahi mea nona e pono ai, a iloko o keia manawa, i kamailio pu ai o Akui me ka Makaikiu MeDuffle, a o kana i ka mailio hou mai ai, e pono ana ma mea apau.
O ka mea i ikeia, o ia no ka hopuia ana o Chang, a iloko o ka aha i hoike ae ai kela wahine opio, elike me kana i olelo ae ai i na komisina, i kamailip ai oia i kekahi moolelo, a Akui i a’o aku ai iaia. Ua hoole loa o Chang i kona pili ana i ka hewa, aka nae ua hoikeia aku la iaia ke kanawai, o ka mea wale no pakele ai oia, o ka mare i ka wahine opio, no ia kumu ua mareia iho la laua, ma ka la 30 o ka mahina aku nei o Dekemaba i ahal.
Mai maikai no paha na mea apau i hanaia, ina i noho pamau loa kela wahine opio, aole nae pela, ekoi mau mai ana kona lauaikehala e hoike i ka mea oiaio, nolaila mahope mai o ko laua mareia ana ua hoike aku la oia i ka moolelo oiaio o na mea apau i hanaia ia wa i hoala mai ai o Chang ke kane a ka whine opio i na kumu hoohalahala, e ku e ana i ka Makaikiu Akui.
O ka Loio A. G. M. Robertson ka loio ma ka aoao o Chang, ka mea hoopii, ao W. T. Rawlins hoi ka loio o ka Makaikiu Akui.
-------W.S.S------
E HOOKUKU HOOHEI PILI ANA.
Ma ke la 10 ame. 11 o Iune , na la e malamaia ai ka hoikeike fea Teritore mawaho ae nei o Kapiolani Paka, e malamaia ae ana he hookuku hoohei me kula’i pipi mawaena o na keiki laeula o Hawaii nei, e laa o Ikua Purdy, ka moho hoohei pipi kaulana o ke ao nei; o Maikai Keliilike, ka moho o Hawaii nei; Archie Kaaua ame kekahi mau keiki Hawaii kaulana e ae ma kela hana. O Mr. Eben Low ame Angus McPhee na kanaka na laua e hoolala mai nei i keia hana hookuku.
Ma na mea i maopopo loa, ua ae mai nei o Maikai Keliilike e holo mai no Honolulu nei no ke kupale ana i kela inoa moho e kau nei maluna ona, a iloko o i a manawa hookahi e hoea pu mai ana o Mr. Purdy ame Kaaua, a hoao e kaili mai i kela hanohano e lilo aku i kekahi o laua.
Oiai nae o kela kekahi o na hana i hele ai na keiki o Hawaii nei alehua ke upuia aku nei e hoea mai ana he mau keiki paniolo pipi main a aina hanai holoholona like ole mai no ke komo pu ana e hookelakela ma keia hana.
Mawaho ae o ka hookuku hookei a kula’i ana i ka pipi ahiu e malama pu ia ana he hookuku kau lio ahiu, a no keia hana nae, ke upuia aku nei e hoea mai ana he elua mau keiki o Maui,he elua o Hawaii, a he hookah o Kauai, a biai he poe laeula no kekahi iwaena o na koa kaua lio e hoomoana mai nei, o lakou ana kekahi e komo mai ana e hoopapa me na keiki Hawaii.
No keia mau hookuku, e haawiia ana he mau makana ma ked ala maolil mawaho ae o ka inoa moho no Hawaii nei.
I ka makahiki 1908 ma ka hookuku hoohei a kula’i pipi i malamaia ma Cheyenne, Wyoming, mai@ena mai o na haole kaulana o Amerika he iwakalua-kumamaono i komo ma kela hookuku ana ua kaa ka helu ekahi ma ka oi o ka holo ia ikua Purdy,a ia Archie Kaaua hoi ka helu ekolu.
Ma na hookuku e malamaia ana ma Kapiolani Paka i keia mahina ae aole ana e nele ka ikeia o kekahi mau keiki Hawaii akamai e piha ai ka poe makai kai me na manao pihoihoi.
E LOHE ANA NO KE KAUA MA KAWAIAHAO.
No ka haawi ana aku a manawa kupono loa no na Hawaii, e lohe pono ai i na moolelo oiaio e pili ana i ke kauama Europa,ua konoia aku o Kapena Peguenaut, oloko o ke pualikoa o Canada ame W.J. Shermau,he kauaka hooikaika no ka Y.M.C.A. ma Palani e Mrs. Walter Maefarlane, ka peresidena o ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua, e haawi mai i mau haiolelo e pili ana i ke kaua, maloko o ka Luakini o Kawaiahao, e hoomaka ana ma ka hora elua o ka auwina la o keia Poaono, Iune 1, 1918, a pau ma ka hora eha o ke ahiahi.
Ua kono akea ia na iunanui amen a lala o na ahahui Hawaii apau o keia kulanakauhale. E hoea ae ma ia anaina pela no hoi na Hawaii apau, e loaa ana he manawa kaawale ia lakou..
Ua ike pono keia mau haole kaulana i na hiona weliweli o na kahua kaua, a ma ka laua mau moolelo e kamailio mai ana ma kela auwina la, me he mea la, e lawe okoa ia mai ana na hiona o na kahua kaua a kokoke imua o ka maka.
He mau haole akamai loa keia i ka haiolelo, a o ka poe i lohe mua i kolaua hoakaka ana mai i ua moolelo o na kahua kaua, ua hiki ole i ko lakou mau waimaka ke paa aku, i kau a mea o ke ku i ke aloha a ma kahi no hoi o ka piha i ka weliweli ua hele a pii ka lia maeele o ka laua mau olelo i ke kumu pepeiao.
Ua makemake maoli o Mrs. Walter Macfarlane e hoea kino ae na Hawaii apau ma kela anaina, i hiki ai ia lakou ke hoomaopopo pono, i na kumu o ko Amerika koomo ana aku iloko o keia kaua a he hookah ke kaua pu ana me Palani, Pelekane ame Italia.
O ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua ka ahahui mua loa nana i hoala ae i ka hana ana i na lole hoopumehana no na koa,a ei na ahahui Hawaii apau, ke lawelawenei i keia haua, a maloko o na home lehulehu e ikeia ana na wahine na kaikamaliine, e hoolele pau ana i ko lakou noonoo no keia hana a elike me ka hoea mau ana mai o na kauoha i Hawaii nei,pela iho la no ka hikiwawe o ko Hawaii nei poe, e hoolako aku ai i na koa elike me ka hiki.
He mea malihini ka hoea ana o na kanaka kaulana o keia ano i Honolulu nei a no ka pono ame ka pomaikai o na Hawaii he oi aku ka lohe ana i na mea oiaio mai kekahi mau kanaka mai i ike maoli i ke ano o na kahua kaua mamua o ka noho nanea me ka lohe pono ole i na mea pololei nolaila mai hoohala i ka hele ana ae ma kela anaina i haawiia ae e ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua ma keia Poaono ma ka hora elua o ka auwina la.
----- W.S.S. -----
HOOKU’IIA E KE OTOMOBILE A MAKE LOA.
(Maoi ka aoao i mai.)
ole iaia ke ike mai i ka mea nana e hookele ana a i ole i ka helu paha o ke kaa.
Hakihaki na Iwi
Ma ka manawa i hala aku ai ke kaa otomobile a haalele iho la i ke kino o ka wahine Kepani mawaena o na alahao kaa uwila, aole he mea i hele aku e hoonioni i ke kino aka ua waiho malie ia no pela me ke kakaliia ana o ka hoea aku o ke kaa makau a ua hiki ole hoi i na kaa uwila ke holo mai no kekahi aoao.
I ka wa i hoea aku ai o ke kaa makau me ka mea lawelawe o ka hale o na uila poino a nana i ke kino e waiho mai ana aole he ola i koe aka ua make loa a hoihoi loa ia aku noloko o ka halema’i o na ulia poino a mailaila aku i hoihoi loa ia ae ai no kahi waiho o na kino make o ke aupuni.
Ma ka nanaia ana nae o kona kino i loaa mai ai ka ika ua hake ka wawae akau ma kekahi mau wahi pela hoi me ka lima hema a e kahe ana hoi ke koko ma ka ihu ame ka waha e hoike mai ana i ke kukonukonu o na poino i kau aku maluna o kona kino mawaho a maloko paha.
Iloko o na mahina lehulehu mamua aku o ka hookapuia ana o ka waiona ma Oahu nei ua ike mau ia o na kumu e halawai mau ana o keia poe me na ulia mamuli mai no ia o ka waiona a i ka manawa hoi i hopuia ai o Frank Panaewa he elua hora mahope mai i kela ulia ma ka olelo a na makai aia maluna ona na hoailona no kona inu i ka waiona.
Ma ka paa ana o Frank Panaewa o ka hopuia ua hoounaia na makaikiu e huli e kekahi mea o Gouveia i oleloia ae oia pu me Panaewa ma ka noho mamua o ke kaa a ma kekahi oleloia hoi he poe ohua e ae no ka kekahi maluna a o ka huli hoi ana mai no ia e kale kaa mai kekahi wahi a lakou o ka hele ana aku i ka inu waiona.
Mahope iho o ka hoolimalima ana aku i ka Loio Rawlins i kelepona aku ai oia i ka Lunakanawai Kaapuni Heen e hookuuia mai ka mea i hoopiiia malalo po ka bona a e ka wa i aeia mai ae ua hookuuia oia malalo o ka bona o elua kaukani elima haneri dala.
----- W.S.S. -----
HE RULA MAIKAI NO KA HOME.
E kukulu i rula no kou home o ia ka malama mau ana he omole o ka Laau Hoopaa Hi a Nahu o ka Opu a Chamberlain no ke kupale ana aku i ka pilikia o ka opu. He hikiwale kana hoola ana aole e palekana kekahi home ke ole ia mea. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.—Hoolaha.
NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA
----------
(Mai ka Aoao 1 mai.)
loa lakou i ka make ma ka manawa o ke pa-hu ana ae o ke topido a i ole ua eha kukonukonu loa paha e hiki ole ai ke hoopakele ia lakou,
O ke koena iho o na koa Amerika apau ua hoopaeia aku i ka aina ma kekahi awakumoku ma Enelani.
Topidoia he Mokuluu a Hoopiholoia ma ka Moana Atelanika.
LONDON, Mei 26.—Hookahi mokuluu Kelemania nui hoopiholoia ma ka la aku la i nehinei a hookahi mokuluu e ae o ke ano hou loa a na Kelemania no oia ka U-65 i lilo mai ke aumokukaua aku a na Kelemania mamuli o ke komo ana aku iloko o kekahi awakumoku o Sepania me ka poino a paaoa e ke aupuni.
O ka mokuluu mua ua topidoia a hoopiholoia e ka mokukaua Pelekane e ukali ana i na moku kalepa maloko o ka Moana Atelanika. Ua ku pololei ia i ke topido a ka mokukaua a pihoio iho la i ka hohonu aole hookahi ola i pakele.
Mai Madrid mai ka lono i hoikeia mai ai no ka hoopaaia ana o ka Mokuluu U-65 malaila e ke aupuni e hoakaka ana ka lono kelekalapa no ka poino i loaa ia mokuluu i komo aku ai ia iloko o ke Awa Santander ma poino kona mau mikini. No ka hiki ole ke hoopau o kona mau pilikia maloko o na hora he 24 i aeia ai e ke kanawai mawaena o na lahui ua lalau okoa mai na lima o na lunakukeawa Sepania a paa ia.
Ke hooikaika mai la na Kelemania me na manaolana poho e hookaawale i na moku nahanaha a na Pelekane o ka hoopiholo ana ma ka nuku o na awakumoku o Ostend ua holopono ka lakou hoololi ana i ka mokukaua Pelekane kahiko i hoopiholoia ai i loaa ai i kowa o 30 kapuai ke akea no na moku topido e puka a e komo mai ai elike me ka hoakaka a ka lono kelekalapa i loaa ae i ka Nupepa Times. Ua lawa keia kowa no na moku wawahi topido e komo mai ai aohe nae i hoohanaia i nei manawa.
Ua lilo na mokulele Pelekane e hoohaule iho ana i na poka pa-hu ma ka lewa iho i mea hoopilikia i na kanaka i hoohanaia maloko o keia wahi no ka eli ana i kowa a mamuli o kekahi poka pahu pololei loa i haule iho maluna o kekahi maoku wawahi topido Kelemania e ku ana kokoke i kahi o na makukaua i hoopiholoia ai ua piholo ua moku wawahi topido la a ua lilo pu ia i mea paniku hou i ka nuku o ke awa e komo aku ai.
Nanea na Kelemania Pau i ka Lukuia a Lawepioia e na Amerika
FRANCE, Mei 26.-Me ka hoike mua ole ia aku elike me ka mea i maa mau ua he ke muaia aku na pu kuniahi i ka enemi ua hanaia e na koa Amerika ma ka mahele o ka laina ma Picardy kekahi kaua huapo maluna o na Kelemania.
Me kekahi mea hoopakele ole mawaho ae o na pu kuniahi i maa mau ke ki mau ia aku ua kokolo ma-lu aku la na koa Amerika me ka malie loa a a’e aku la ma o o ka No Man’s Land ma ka po Poalima me ka pee ana mahope o na kumulaau ame ua ahua e hiki ana e huna ia lakou mai ka ike ana mai a ka enemi o ka hua ma ia hana ana ua hoea aku lakou ma kahi a ka enemi e noho ana ma ke ano hoohikilele loa. Ua pepehiia e lakou a make kekahi heluna nui o ka enemi a ua hoihoiia mai e lakou he mau paahao me ka liilii loa o ko lakou poe i poino.
Maloko o ka mahele o ka launa ma Toul ma ka Poalima a ma koa Amerika i ikiea mai ka manawa mai o ko lakou lawe ana ia mau laina auwaha.
Ma ka po Poalima ua holopono loa ke ka’i ana aku a na koa hoomakakiu ahiki i ke komo ana iloko o na auwaha a na Kelemania a nee aku la no imua ahiki i ke komo ana iloko o ka lua o na laina auwaha a na Kelemania me ka halawai ole me ka enemi.
Maloko o ka hoike a ke Kenerala Pershing o ka hooina ana aku i Wakinekona ma ka la e nehinei i hoike aku ai oia e kekahi mau kaua holopono loa a na Amerika ma ka lewa iho. Ua hoike pu aku oia i ke kiia ana aku a walawala ana i ka honua o eha mau mokulele a ka enemi a ua hoike pu aku no hoi i ka holopono o ka hahai ana aku a kekahi mau mokululu Amerika mahope o ke enemi maloko o ka mahele Toul.
Paa ke Aumokukaua Rukini i na Kelemania.
----------
AMSTERDAM, Mei 26.-E hoakaka ana ka Nupepa Frankfurter Zietung i ka paapio ana o na Kelemania ma ka manawa a lakou i lawe ai i ke kulanakauhale o Sebastopol ke awa kumoku Lrimea kekahi heluna nui o na mokukaua Rukini o ke Kai Eleele. Ehiku mau mokukaua hoopakele ekolu mau moku wawahi topido o ke ano hou loa me ehiku mau moku wawahi topido kahiko. Elua mau mokuahi me elua mau moku wawahi topido i holo aku a pakele.
Loaa he Manawa Lawa Loa no na Aupuni Hui e Lawe Mai ai i Mau Koa Hou.
----------
NEW YORK, Mei 26.-O ke kaua nui a na Kelemania i upuia aku ai e hooukaia mai ana oia mau no ka hoohakaliaia loaa he la hou no ka pomaikai o na Aupuni Huiia hookahi la hou e hoomakaukau ai no ke kupale ana aku i ke kaua hoee nui a ke Kenerala Hindenburg a e hohui aku ai i ka heluna o na pu raifela Amerika ma na heluna nui ma na wahi apau o ka laina; hookahi la hou i loaa e hoonui aku ai i ka heluna o na poka pu kuniahi ame na pu kuniahi maluna o na mahele oi ae o ke oneanea.
Me he mea la mamuli paha o ka holopono o ka luku ana a na kanaka lele i ka lewa a na Aupuni Huiia ke kumu o ka hookaulua ia ana o ke kaua.
E hoakaka ana ka lono kelekalapa alikia Kelemania hookunaia ana mamuli ka o ka nui o ka ino aka e hoakaka ana nae he eha mau mokulele kilo a na Aupuni Huia i hiia ae a haule i ka honua iloko o ia la.
Ua hooukaia mai he kaua e na Kelemania e nehinei lehulehu na manawa o ka hoai ana mai i mea e lilo aku ai kekahi mau paahao ia lakou pela ka hoomaopopoia i loaa aku ai kekahi ikeia lakou no ke kulana hoonee kaua a na Aupuni Huiia. Ma ka hapanui ana mai ua hoauhee mua ia aku lakou mamua o ka hoea ana mai i ka laina aupaha mua loa a na Palani a i ole a na Pelekane he kakaikahi wale no ka paahao i laweia.
Ai Manu na Italia
Ma ka lono mai Roma ma ka pualiikoa Italia hoomakakiu ka i komo aku a luku i na koa Auseturia no ka mahele Monte Asolone o ka la ana a lilo mai kekahi mau pu maloko o na auwaha a lukuia aku na koa a paapio mai kekahi heluna nui o na koa. Iloko o ke kaua ana ma ka lewa he elima mau mokulele Auseturia i kiia aku a haalele i ka honua me ka poino ole o kekahi mokulele a na Italia.
Ua loaa mai ianei ma ke ahalele mao Basel, kekahi moolelo no ka laua i hooukaia e na kanaka Pelekane lele i ka lewa ma ka Poalua maluna o ke kulanakauhale o Mannheim. @ nakaka ana ma keia lono hookahi po a pa-hu i haule pono iho maluna o ka halealii. O ka poe o ka halealii aole aloko ia manawa ua hala i Berlin i ka makaikai ma ia ano i nele ai ka hopihookoiia ana aku elike me ka pinapina loa o ka ikeia o ia ano hana e ko Ladana ame ke Parisa mau makaainana. He ikeia nona poka pa-hu i hoohauleia iho e na kanaka lele i ka lewa Pelekane a iluna o keia kulanakauhale a holapu ae la ke ahi i ka hale hana chlorine. Kahi a na Kelemania i laew nui mai ai i ka lakou mau ea mama hoopoino ola.
----W.S.S.----
KU OLE I KA MANA KA HUIKALAIA ANA.
----------
Aole he loihi ae nei o ka manawa hala ua hoopuka ae o Kiaaina Pinkham he kauoha pili oihana e hoakaka ana i kona huikala piha ana aku o C.G. Bartlett ka lunanui mua a peresidena o ka hui hana bia ka Honolulu Brewing Co., mamuli o ka pau ana o kekahi huina dala mahuahua o ka hui iaia oiai nae aole i hookolokoloia ekal haule imua o kekahi aha hookolokolo a alawaia.
Ua oili ae nei kakhi mau manao iloko o keia manawa aole i ku i ka mana kela huikala ana a ke kiaaina a ke paa mai nei no maloko o ka moolelo o ka aha a ma na buke hoi o ke keena o ka loio kalana na kumu hoopii hoahewa he eono ka nui e ku-e ana ia Mr. Bartlett a ina no kona huli hoi hou mai no Honolulu nei e hopuia ana no oia a hookolokoloia e lilo ole ai kela huikala ana a ke kiaaina i kumu nona e pakele ai mai ke kau ana aku o ka hoopa i maluna ona ina no kona pili i ka hewa.
Ma ka manawa i hopuia ai o Mr. Bartlett ua holo mahuka oia mai Honolulu aku nei me ka loaa ole ahiki i keia manawa a no ka pono o kana kaikamahine i waiho ae ai ka hoahanau o Mr. Bartlett he noi imua o ke kiaaina no ka huikala ana mai i ka makuakane o kela kaikamahine i ole ai e kau aku no kiko eleele o ka hewa a kona makuakane i hana ai maluna ona.
----W.S.S.----
MA MEAHOU I IKEIA MA KOHALA HEMA, HAWAII.
----------
Ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe: Ma Puako, S. Kohala, Mei 5,1918, ua lalau aku o Puakea (opio) i kekahi pahi a oki ae la i kona a-i me ka menemene ole me ka manao e make oia iaia iho he hoihoi ole paha i keia ola honua ana; ia wa i ike aku ai kona papa, J.W. Puakea i keia hana weliweli a kana keiki ua lele aku oia a hopu i ka pahi a kana keiki e oki nei i kona a-i a kaili mai la mai iaia mai me kona kino elemakule aloha keiki.
I ka wa nae i paa mai ai o ka pahi iaia aia hoi ua moku mua ae la ka a i o keiki mai ka aoao hema o ka a i ahiki i ka aoao akau me ka moku hapa ana o kona kani a-i a hihio ka makani he 6 a oi iki iniha ka loihi o kahi i moku i keia pahi a ka lima o Puakea i hana ino aloha ole ai iaia iho.
Ua telepona ka Hope Makai Nui W.K. Notley ua hiki ae oia malaila me ka makai W.P. Akau me ke kauka aupuni Dr. Miller a ua ike ke kauka aole e make: nolai ua humuia e ke kauka me ke kau ia i ka laau a eia ke noho mai nei me ka manao lana no ka lanakila.
Ma ka mea hoomaopopoia me he la i ka inu waiona ka mea nana i hapai mai i keia hana menemene ole a ulu mai na noonoo pono ole e hoopoino iaia iho no ka ukiuki i kekahi.
He koa o Puakea (opio) nona na makahiki he 21 a oi a ua makaukau no ka hele aku ke heaia mai.
Ahea no la hoi kakou e Hawaii uuku ao kanaa mai e waiho i ka inu waiona. He mea henehene ka waina he walaai nui ka mea e ona ai o ka poe apau i puni malaila aole no i naauao.”
E hoomanao mai hoopa mai hoao mai lawelawe hou i keia mpp nahesa wake o ke kuli ka make o ka lohe ke ola.
Eia na Kula Sabati o Kohala Hema ke hoomaumaa nei i ka lakou mau himeni me na haawina no ka hoike e malamaia ana ma ka betela o Imiola, Waimea ma ka la 2 o Iune 1918. Rev. W.M. Kalaiwaa me Mrs. L. Kapoi na kenerala alakai himeni me ka loea o na pana ana ko ke K.S. o Waimea a o S.K. Kamai ame Mrs. Hattie Ah Sin ko ke K.S. o Kawaihae-kai.
Imua e na K.S. o Kohala Hema no ke kahua kaua heihei lani no ke ala o ka lanakila no ka lei maeole ma-o.
Ke pii mau ae nei ka makaukau o kekahi mau hoahanau o keia ekalesia ma ke kanawai himeni malalo o na a’o ana a ke kahu.
THOS. S. K. NAKANELUA.
Kawaihae, S. Kohala, Mei 24, 1918.
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MALAMAIA HE ANAINA HOOMANAO NO LILIU
(Mai ka aoao i mai)
Mahope iho o ka pau ana o kela mele lahui, i kalokalo ae ai ka Rev. Akaiko Akana i kekahi mau hua pule, e nonoi ana i na mana lani e palapala ia na hana maikai apau a ka Moiwahine Liliuokalani i hana ai, ma na papa phaku ma kela ao.
He himeni ku pa-ha ka i meleia mai e kaekahi poe haole eha, iloko o ke anoano eehia, alaila ua haawiia ka mkanwa i ka Lunamakaainana Andrews no ka hoakaka aua mai i kekahi mau mea i pili loa aku i ka hana i akoakoa ae ai kela anaiua no ka hoolohe ana.
Ka Haiolelo a Lorrin Andrews
Ua hoakaka mai ka Lunamakaainaua Lorrin Andrews i ka moolelo o ka Moiwahine Lihuokalani, mai kona wa kaikamahinw opio mai,ahiki wale i kona kau ana maluna o ka nohoalii o Hawaii mei,alaila mailuna mai hoi o ka nohoalii a i ke kulana makaainanam,malalo o ke aupuni hookama,e hooko ana i na kanawai o ka aina me ka waiho ana ae i na manao maikai ole apau mai iaia aku, he hookah mea n ui o ia no ke kakali ana aku o kona hoea ana mai i ka hopena ma keia ao.
“ Ke halawai pu nei kakou maloko o keia keena i piha me na mea hoomanao he nui o na wa aku la i hala.Ua lilo keia mau paia i mau hoike no na kauna makahiki ekolu i kaahope aku nei i ka Manawa a na moi ame ua kaukaialii o Hawaii nei, e malama aua iana hoomanao ana no ka Moi Nui o ke Ao nei; a he hana kupono loa, no kaliou ka hala wai pu ana maanei i keia la. No ka hoonanao ana i ke ola ana okekahi waine,no ko kakou hoomanao ana i ka moi hope loa o Hawaii maloko nei o keia hale hoano.
“Me ka malie e nee nei ka la ma kona alahele. Me kona kulana kilakila e nalohia aku ana no ia. Me ka uhi ana mai o ka po, o ka uhi mai la no ia o ka pouli, o ka nani kilakila o ke ao, ua auhee loa aku ia. Pela iho la no ke ola ana o ka kakou poe i aloha ai.
“I ka huli ana aku ihope a nana i la moali alanui o ka manawa, e ike aku ana no kakou iaia iloko o kona mau la kamalii ma ke ano he kaikamahine hele kula.
“Me he mea la ke ike aku lo no kakou iaia i ka pii ana ae he Kamaliiwahine,e pakia ana kona kulana, e imi ikaika ana i na alahele e hiki ai iaia ke hoomalu i kona lahui kanaka, ina no kona kaheaia mai e lilo i alakai no lakou. Ua ike kakou i kona haku ana i kekahi mele nani loa, e huai pau ana i ke aloha o kona aina kulaiwi, ke ki hoi e hoike okoa mai ana i kona mau ano oiaio laa.
Ka Moiwahine me ka Makaainana
“Ua ike aku kakou iaia he Moiwahine, i kohoia e kona lahuikanaka e noho hoomalu mai ia lakou, e ku ana hoi imua o lakoi me kona kulana kilakila kapukapu o kona oiwi kino. Ua ike aku kakou iaia i na minuke o kona hoohaahaaia, a i kona wa i kulou aku ai imua o kekahi mana oi ae maluna, ua waiho aku oia i kona noohoalii—ma ke ano ka mea kiekie, he moiwahine, me he mea la aia no iloko o na la o kona nani. Ua ike aku kakou iaia, ma ke kulanakauhale ma Wakinekona, e uwalo ana no ka pono o kona poe kanaka, he lede oiaio, oiai nae he Moiwahine oia ma kona mau ano apau.
“Ua ike aku kakou iaia, iloko o na loli lehulehu o na hiona i pili aku i kona ola ana, he wahine oluolu, waipa-he me ke aloha he wahine i aloha aku i kona poe kanaka ame kona lahui; ka wahine maikai hookahi o Hawaii, i kauka’i ole aku aia oia a kau iluna o ka nohoalii, alaila oia lilo i mea nui iloko o ka puuwai o kela ame keia Hawaii oiaio; ka mea hiki ole i kekahi mana ke holoi ae i kona lilo aha i moiwahine no lakou ahiki i kona hooluolu ana.
Kona Mau La Hope
“Ua ike aku kakou i kekahi mau hiona poina ole he ekolu makahiki ae nei i hala, maka hoomanao piha makahiki, no ka loaa ana o ka Moana Pakipika, ua malamaia kekahi hoikeike ma na alanui o Honolulu nei, me ke komo pu ana o na kaikamahine o na aina e pili kokoke a na i ka Moana Pakipika, a e noho ana hoi ma Hawaii nei, e mele ana i ua mele lahui o ko lakou aina, ia lakou e pii ana ma na anuu o ka Hale Kapitala a waiho aku la i ko lakou mau hae imua o Liliuokalani. Ma kela manawa, oia hookahi wale no ka moiwahiue oiaio o ka Pakipika. Ua ike kakou, oiai o Hawaii Ponoi e meleia ana, ua ka’i malie aku la na kaikamahine o ka lahui Hawaii, a kikili aku la mamua ona, me ka haawi ana aku i ka hae o ke Aupuni o Hawaii i ka Mea Kiekie. Ua ike aku kakou iaia i ke kulou ana iho, a puili mai la i ka hoailona alii iloko o kona poli, me he mea la, ua ala mai la kona mau hoo manao ana no na la i hala, a me ka minoaka ma kona mau papalina, ua apo mai la oia i ka hae. Ua maopopo no ia kakou, aia iloko o kona puuwai, me he mea la e puana okoa ae ana:
“Ua loli na mea kahiko, e haawi ana i wahi no ka mea hou;
Ua hooko ke Akua iaia iho ma na ano he nui.
“ O ka hope loa,ua ike aku kakou iaia e waiho oni ole ana maloko o keia mau paia na paia hoi e apo aku ana i ka mea i make, a i kuleana ai oia e banaia aku pela. Ua lohe kakou i na mele olioli. Ua ike kakou i na kahili e ahi malie ana. A iloko o ke kaumaha nui, me ka hauoli, ua hiki ia kakou ke hooho ae:
“E ka make! Auhea kou huelo awa, E ka lua-po, auhea kou lauakila ana.’
“He hana maa, a he mea hauoli no hoi i na la mua mai i lilo ae ai o Hawaii i Teritore, ke kipa mau ana aku e ike i ka Moiwahine Liliuokalani,me ka haaawi ana aku i ka lakou hoomaikai iain- aole wale no, ma kea no he moi hope loa no Hawaii, aka ma kea no he makaainana mua loa no keia Teritore;he eiwa Manawa oia ano i hala hope aku la. Ma ka makahiki aku nei i hala, a i keia wa nae ke akoakoa hou nei ia ma kekahi kau kuikawa, o ka men a makou i ike, o ia no ka nalohia ana aku o kekaln mea maa maloko nei o ko kakou Teritore no ka Manawa mau loa, ua hala aku ka moiwahine no kekahi wahi kiekie ae, a me kaia hoomanao hope ana, ua hoea mai la kakou i ka puina o na hana o keia ano ma ka moolelo o Hawaii nei.
“Owai o kakou i kanalua no kona noho ana ma kahi kiekie e ae amen a moi o Hawaii nei, e kiai mai ana i kona aina aloha ame kona poe kanaka owai o kakou ka i kanalua no ka nui o kona aloha no na kanaka Hawaii, ka mea maua i koi aku iaia e hoopoina i kona mau ano alii no ka pono o kona poe ka naka a e pii aku hoi kana mau leo pule a kokoke ma ka n ohoalii o ka Mea Kiekie Loa? No ia mau auo maikai lehulehu he nui iloko o ko kakou ola ana ma ka houua nei.”
Mahope iho o ka haiolelo ana mai a ka Lunamakaainana Andrews i kekahi mau mea i pili i ke ola ana o ka Moiwahine Liliuokalani, ua ku mai la ke Senatoa S.L. Desha, a kamailio mai la ma ka olelo Hawaii, he haiolelo hoi i hoalaia mai na manao aloha iloko o na Hawaii amen a haole kamaaina pu, i hoomaopopo i ka oiaio o kana mau mea apau i kamailio mai ai.
----W.S.S---
ELILA KEKAHI LUA KUPAPA’U
E hoakaka ana ka nupepa Garden Island o ka Poalua o ka pule aku nei i hala i ka hu’eia o ka lua kupapa’u o C. B Pakalamana o Kamoku, Kauai, i make kahiko, he mau makahiki lehulehu ae nei i hala.
Ua hoikeia ae ka hu’eia ana o kela lua kupap’u i ka Hope Makai Nui Werner o Hanalei, Kauai, a ma kona hele ana aku e ike pono i na mea i hanaia, a e ninaninau aku hoi i wahi e loaa mai ai he mau ike no ke poe na lakou kela hana, aole he mea i loaa mai iaia, koe wale no kona hoohuoi ana na kekahi poe Pilipino, i hoopauia mai ka mahiko aku, na lakou paha kela hana, me ka mauao e loaa nui mai he pomaikai ia lakou, ma ka loaa ana aku he mau waiwai makamae iloko oka pahu kupapa’u
Oiai nae, aole he mau ike ano maopopo loa, ekau aku ai ke koikoi o kela hana maluna o kekahi poe, ua hiki ole ke hopuia aku kekahi mea; a ina no ka waiwai i ‘o ke kumu o ka eliia ana o kela lua kupapa’a, ke hoakaka ana kela nupepa, ua halwai aku ke kolohe me na manaolana poho.
Hakoko me ka Pilikia i Kela me Keia La
Aole hiki ia oe ke hoomanawanui ma ka noho ana i ka eha, ka hu’u o na puupaa iloko o keia mau la pii o na meakuai. E halihali mai ana kekahi mau oihana i ka pilikia o na puupaa; ma no ano hana no apau, e oi loa mai ana ka hoopilikiaia o n a puupaa nawa’iwali ina oe e maluhiluhi i na manwa apau, a noho auwe paha me ke kuahaucenee ka hu’i konikoni, ke poniunou, ka nalulu ame ka maikai ole o na hana a napuupaa, e lawe i na Huaale Kuahaneenee a Doan. He mea ia a paleia aku’ai ka loaa ana i ka rumatika, ka ma’i puuwai a i ole mau ano ma’i e ae paha. He mau kaukani ana huaale a Doan i hoihoi mai ai i ko lakou kulaua ola maikai.
“Ke lolo mai kou kua—E hoomanao i ka inoa.” Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa—e noi maopopo aku no ua Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mail awe i laau e ae.:)Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai, e ka Hollister Drug Co., na akena no ka Paeaina Hawaii.—Hoolaha.
PIHA O AALA PAKA I NA KEPANI NO KA HOOLOHE ANA I KO LAKOU BANA.
Ma ke ahiahi Poaono o ka pule i hala he mau kaukani Kepani i akoakoa aema ka Paka Aala no ka Paka Aala no ka hoolohe ana i ka bana o ka mokukaua a’o koa Kepani e ku nei ma ke awa@ maa mua ole ka lohe ia i na manwa aku la i bala e ko Honolulu nei mau kini.
I ka hapanui o na Kepani e noho nei ma Honolulu he mea hou loa ia lakou ka lohe ana i ka leo o ka ohe e paaniia mai ana e ko lakou lahui i lohe ole ia e lakou he mau makahiki lehulehu i hala, ua komo pun a laui e ae iloko o ia ohohia like ana, no ka mea, akahi no lakou a lohe i kekahi bana Kepani e paani mai anai i kekahi mau mele lahui like ole o na aupunei hiia. Ua haawiia aku na leo huro amen a paipai ana o na lima e ke anaina ma ka pau ana o kela ame keia paani ana.
Ua lehulehu wale na me’e i hookaniia mai e keia bana, ua nui ka hauoli o ka poe e hooiohe aku ana o na lahui like ole oiai e paaniia mai ana na melle lahui o na aupune huiia e kaua mai la i keia 1. O na bana e lohe mau ia nei oia ka Bana Hawaii, na bana a ka oihana kaua aina ame moana, ka bana o ke kula o Sana Lui, a pela aku, a o keia ka makamua loa o ka loheia ana o ka bana a na Kepani, nolaila, ua lilo i mea-ohohia nui ia a o ke kumu hoi o ka akoakoa nui aua ae o na Kepani ma Aala Paka ma ia po.
---W.S.S.----
HAHAI I KE KAO A KAKAA I KA PALI.
O Charle Aukai, he keiki Hawaii, nona na makahiki he 16, no Kaawa, ma kela huli Koolau o Oahu, ka i kaka i ka pali mahope o kona hahai ana mahope o kekalhi mau kao ahiu ma ka auwina la Poalima na aku nei i hala, a i ka ike ana aole e paa ke kao iaia, a oiai oia e hoi iho ana ilalo, ua kapeke iho la kekahi wawae ona a kuwalawala ma la i ka pali. Ua pakele ola i ka make, aka nae, ua mainoino kona kino mamuli o ka mokumoku ana i na phaku makahi ana o ka walawala ana mai.
I keia keiki i hoi mai ai mai ke kula mai ua ike aku la ka oia i kekahi mau kao ahiu e ku mai ana iluna o ke kualapa pali, a no kona nanao ana paha oia ka oi aku o ka mama i ko ke kao, me ka ike no o ko ke kao wahi ia o ka pali ua hoomaka aku la oia e pii, a ua kiekie loa no ka ia wahi o ka pali ana o ka pii ana aku hooholo iho la oia e hoopau i ke alualu ana, a iaia e ho8 iho ana, ua kapeke iho la kona wawae a hoomakamai la ke kaka ana ahiki i ka paa ana i kekahi opu nahelehele.
Malaila oia kahi i waiho ai ahiki i ke kiiia ana aku e Mr. ame Mrs. Friend, he haole me kaua wahine i hele ilaila e hoohala Manawa ai, o ke kumu o ko laua ike ana i ka Manawa i hoomaka ai keia keiki e pii i ka pali ilaila mau ko laua mau maka kahi i naua ai ahiki i ko laua ike ana aku i ke kakaaa ana mai ouakeiki la. Ua aneane e pau ka kaike o uakeiki la me ke kaua, ke pooame na poohiwi, na wahi i kuonukonuloa ka eha mamuli o ka mokumoku ana i ka phaku, a o kona maul ole e komo ana ua nahaehae.
Ua laweia aku keia keiki ahiki i kahi o ka holowaa wai iloki o ka pa hookuu holohoiona a Mrs. Swanzym a malaila i holoiia ai na wahi i haukae i ke koko. i kona wa i pohala ae ai na hookauia ae la oia e Mr, Friend maluna o kona kaa’a hoihoiia aku no kona home.
----W.S.S.-----
NO KA WAIWAI KE KUMU O KA AIHUE ANA.
Ke hoomanao nei no ko Hawaii nei poe i na mea e pili ana i ke komo aihue ia ana o ka hale kupapau o ka Moi Lunalilo, a lilo aku ke kalaunu i ka aihueia. Kuokoa poe heluhelu i ka loaa ana aku o na wai wai apau i aihueia malalo o ka malu o kekahi mau haole oluna o kekahi o na mokuluu o Amerika, e ku ana ma Honolulu nei,ma ka manawa i lawelaweia ai kela aihue, a ua paa hoi laua i ka hopuia, ma Amerika.
Ma ka huli hoi ana mai nei a ka Hope Makai Nui Aseh; ka mea i hoouna loa ia aku no Key West,Florida, no ka hopu ana i kela mau haole, aole ka he kumu e ae o ka lawelaweia ana o kela hana aihued, mamuli no ia o ka manaoio o kela mau haole, aia maloko o ka hale kupapau, he mau waiwai makamae, elike me ka laua i lohe wale ai, he mea maa i ka wa e make ai o na moi o Hawaii nei, ke kanu pu ia me na waiwai makamae.
Ma ka hoakaka a ka Hope Makai Nui Aseh, he uuku loa kahi mea i koe o kela kalaunu holookoa, elike me kona ano i kinohi, no ka mea ua hoohehee kela mau haole i ke kalaunu, me ka manao paha, pela iho la e nalowale ai, a pakelele hoi laua mai ka paa ana aku i ka hopuia, i ka wa e ikeia ai kela mea malalo o ko laua malu.
Na kekahi ka o ka poe e hana pu ana me kela mau haole maluna o ka mokuluu, i hoike ae ina makai, epili ana i ke kalaunu ame ua mea e aei aihueia e laua, uolaila, u ahuliia ko laua home ma Kakalameko, aole nae he loaa, a maka hookoloia ana aku o kahi o na mokuluu i holo aku ai, ahiki i Key West Florida, a ma ka huliia ana aku o ko laua mau keenan, he mea oiaio loa, ua loaa aku la na waiwai i hoohuoiia.
HUA’ IIA KA EPA O KEKAHI MAKAIKIU.
Mahope iho o ka hoolalaia ana o kekahi hana, ma ke ano malu, no ka mare o kekahi Pake i kana wahine, a mamuli hoi o ka hoike okoa ana aku okela wahine,nno na mea i banaia maloko o ke keena o ka makaikiu, i waiho mai ai ke kane akela wahine i na kumu hoojala hula imua o ke komisina makai, e kueana i ka Makaikiu K. Y. Kwai, a i ikeia hoi ma kekahi inoa o Akui.
Ma ka noho ana o ke komisina makai ma ka Poaono aku nei i hala, i hoike ae ai ka wahine opio, oi o Mrs. Chang,ma kekahi manawa ae nei i hala, ua noho hana aku oia maloko o ka home o A.J. Gignoux m a Manoa, ia manawa i kamaaina ai oia i ka Makaikiu Akui. Mai ke ano hoaloha mai ko laua kamaaina ana ahiki i ka hooko maoli ia ana o ka hewa, me ka ili ana mai o kekahi kulana kupilikii maluna ona, e konoia ai oia e maare aku i ke kane.
Iloko ka o kela manawa hookahi, ua hookamaaina iho la oia me kekahi Pake okoa o C hang kona inoa, me ka ae ana aku e lilo ka mea hou i panihakahaka ma kahi o kana aloha mua, a oiai aia oia iloko o ke kulana kupilikii, ua hoike okoa aku la oia i kona manao, e mare mai o Chang i kela manao, aka hoike mai la, aole ana dala, a e kakali malile no ka wahine opio ahiki i ka wa kupono.
Oiai he manawa ia no ke kupilikii i kau aku maluna o kela wahine opio, ua hakaka hou ae oia imua o ke komisina ua hele aku la oia e hui pu me ka Makaikiu akui; aole no ka makemake e mare mai o Akui iaia, oiai he wahine no kana aka no ka hana ana mai i kekahi mea pono nona e pono ai, oiai o Akui ka mea nana i hookau mai i na pilikia maluna ona.
Ua lohe ka Makaikiu Akui no ka hoopipili o Chang mekela wahine, a ua hooikaika oia e mareia o Chang me ka wahine opio iloko o ke Karisimaka aku nei i hala eia nae aole i holopono ia manao.
Ua hoea hou aku no kela wahine imua o Akui a koi aku la e hana mai i kekahi mea nona e pono ai, a iloko o keia manawa, i kamailio pu ai o Akui me ka Makaikiu MeDuffle, a o kana i ka mailio hou mai ai, e pono ana ma mea apau.
O ka mea i ikeia, o ia no ka hopuia ana o Chang, a iloko o ka aha i hoike ae ai kela wahine opio, elike me kana i olelo ae ai i na komisina, i kamailip ai oia i kekahi moolelo, a Akui i a’o aku ai iaia. Ua hoole loa o Chang i kona pili ana i ka hewa, aka nae ua hoikeia aku la iaia ke kanawai, o ka mea wale no pakele ai oia, o ka mare i ka wahine opio, no ia kumu ua mareia iho la laua, ma ka la 30 o ka mahina aku nei o Dekemaba i ahal.
Mai maikai no paha na mea apau i hanaia, ina i noho pamau loa kela wahine opio, aole nae pela, ekoi mau mai ana kona lauaikehala e hoike i ka mea oiaio, nolaila mahope mai o ko laua mareia ana ua hoike aku la oia i ka moolelo oiaio o na mea apau i hanaia ia wa i hoala mai ai o Chang ke kane a ka whine opio i na kumu hoohalahala, e ku e ana i ka Makaikiu Akui.
O ka Loio A. G. M. Robertson ka loio ma ka aoao o Chang, ka mea hoopii, ao W. T. Rawlins hoi ka loio o ka Makaikiu Akui.
-------W.S.S------
E HOOKUKU HOOHEI PILI ANA.
Ma ke la 10 ame. 11 o Iune , na la e malamaia ai ka hoikeike fea Teritore mawaho ae nei o Kapiolani Paka, e malamaia ae ana he hookuku hoohei me kula’i pipi mawaena o na keiki laeula o Hawaii nei, e laa o Ikua Purdy, ka moho hoohei pipi kaulana o ke ao nei; o Maikai Keliilike, ka moho o Hawaii nei; Archie Kaaua ame kekahi mau keiki Hawaii kaulana e ae ma kela hana. O Mr. Eben Low ame Angus McPhee na kanaka na laua e hoolala mai nei i keia hana hookuku.
Ma na mea i maopopo loa, ua ae mai nei o Maikai Keliilike e holo mai no Honolulu nei no ke kupale ana i kela inoa moho e kau nei maluna ona, a iloko o i a manawa hookahi e hoea pu mai ana o Mr. Purdy ame Kaaua, a hoao e kaili mai i kela hanohano e lilo aku i kekahi o laua.
Oiai nae o kela kekahi o na hana i hele ai na keiki o Hawaii nei alehua ke upuia aku nei e hoea mai ana he mau keiki paniolo pipi main a aina hanai holoholona like ole mai no ke komo pu ana e hookelakela ma keia hana.
Mawaho ae o ka hookuku hookei a kula’i ana i ka pipi ahiu e malama pu ia ana he hookuku kau lio ahiu, a no keia hana nae, ke upuia aku nei e hoea mai ana he elua mau keiki o Maui,he elua o Hawaii, a he hookah o Kauai, a biai he poe laeula no kekahi iwaena o na koa kaua lio e hoomoana mai nei, o lakou ana kekahi e komo mai ana e hoopapa me na keiki Hawaii.
No keia mau hookuku, e haawiia ana he mau makana ma ked ala maolil mawaho ae o ka inoa moho no Hawaii nei.
I ka makahiki 1908 ma ka hookuku hoohei a kula’i pipi i malamaia ma Cheyenne, Wyoming, mai@ena mai o na haole kaulana o Amerika he iwakalua-kumamaono i komo ma kela hookuku ana ua kaa ka helu ekahi ma ka oi o ka holo ia ikua Purdy,a ia Archie Kaaua hoi ka helu ekolu.
Ma na hookuku e malamaia ana ma Kapiolani Paka i keia mahina ae aole ana e nele ka ikeia o kekahi mau keiki Hawaii akamai e piha ai ka poe makai kai me na manao pihoihoi.
E LOHE ANA NO KE KAUA MA KAWAIAHAO.
No ka haawi ana aku a manawa kupono loa no na Hawaii, e lohe pono ai i na moolelo oiaio e pili ana i ke kauama Europa,ua konoia aku o Kapena Peguenaut, oloko o ke pualikoa o Canada ame W.J. Shermau,he kauaka hooikaika no ka Y.M.C.A. ma Palani e Mrs. Walter Maefarlane, ka peresidena o ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua, e haawi mai i mau haiolelo e pili ana i ke kaua, maloko o ka Luakini o Kawaiahao, e hoomaka ana ma ka hora elua o ka auwina la o keia Poaono, Iune 1, 1918, a pau ma ka hora eha o ke ahiahi.
Ua kono akea ia na iunanui amen a lala o na ahahui Hawaii apau o keia kulanakauhale. E hoea ae ma ia anaina pela no hoi na Hawaii apau, e loaa ana he manawa kaawale ia lakou..
Ua ike pono keia mau haole kaulana i na hiona weliweli o na kahua kaua, a ma ka laua mau moolelo e kamailio mai ana ma kela auwina la, me he mea la, e lawe okoa ia mai ana na hiona o na kahua kaua a kokoke imua o ka maka.
He mau haole akamai loa keia i ka haiolelo, a o ka poe i lohe mua i kolaua hoakaka ana mai i ua moolelo o na kahua kaua, ua hiki ole i ko lakou mau waimaka ke paa aku, i kau a mea o ke ku i ke aloha a ma kahi no hoi o ka piha i ka weliweli ua hele a pii ka lia maeele o ka laua mau olelo i ke kumu pepeiao.
Ua makemake maoli o Mrs. Walter Macfarlane e hoea kino ae na Hawaii apau ma kela anaina, i hiki ai ia lakou ke hoomaopopo pono, i na kumu o ko Amerika koomo ana aku iloko o keia kaua a he hookah ke kaua pu ana me Palani, Pelekane ame Italia.
O ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua ka ahahui mua loa nana i hoala ae i ka hana ana i na lole hoopumehana no na koa,a ei na ahahui Hawaii apau, ke lawelawenei i keia haua, a maloko o na home lehulehu e ikeia ana na wahine na kaikamaliine, e hoolele pau ana i ko lakou noonoo no keia hana a elike me ka hoea mau ana mai o na kauoha i Hawaii nei,pela iho la no ka hikiwawe o ko Hawaii nei poe, e hoolako aku ai i na koa elike me ka hiki.
He mea malihini ka hoea ana o na kanaka kaulana o keia ano i Honolulu nei a no ka pono ame ka pomaikai o na Hawaii he oi aku ka lohe ana i na mea oiaio mai kekahi mau kanaka mai i ike maoli i ke ano o na kahua kaua mamua o ka noho nanea me ka lohe pono ole i na mea pololei nolaila mai hoohala i ka hele ana ae ma kela anaina i haawiia ae e ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua ma keia Poaono ma ka hora elua o ka auwina la.
----- W.S.S. -----
HOOKU’IIA E KE OTOMOBILE A MAKE LOA.
(Maoi ka aoao i mai.)
ole iaia ke ike mai i ka mea nana e hookele ana a i ole i ka helu paha o ke kaa.
Hakihaki na Iwi
Ma ka manawa i hala aku ai ke kaa otomobile a haalele iho la i ke kino o ka wahine Kepani mawaena o na alahao kaa uwila, aole he mea i hele aku e hoonioni i ke kino aka ua waiho malie ia no pela me ke kakaliia ana o ka hoea aku o ke kaa makau a ua hiki ole hoi i na kaa uwila ke holo mai no kekahi aoao.
I ka wa i hoea aku ai o ke kaa makau me ka mea lawelawe o ka hale o na uila poino a nana i ke kino e waiho mai ana aole he ola i koe aka ua make loa a hoihoi loa ia aku noloko o ka halema’i o na ulia poino a mailaila aku i hoihoi loa ia ae ai no kahi waiho o na kino make o ke aupuni.
Ma ka nanaia ana nae o kona kino i loaa mai ai ka ika ua hake ka wawae akau ma kekahi mau wahi pela hoi me ka lima hema a e kahe ana hoi ke koko ma ka ihu ame ka waha e hoike mai ana i ke kukonukonu o na poino i kau aku maluna o kona kino mawaho a maloko paha.
Iloko o na mahina lehulehu mamua aku o ka hookapuia ana o ka waiona ma Oahu nei ua ike mau ia o na kumu e halawai mau ana o keia poe me na ulia mamuli mai no ia o ka waiona a i ka manawa hoi i hopuia ai o Frank Panaewa he elua hora mahope mai i kela ulia ma ka olelo a na makai aia maluna ona na hoailona no kona inu i ka waiona.
Ma ka paa ana o Frank Panaewa o ka hopuia ua hoounaia na makaikiu e huli e kekahi mea o Gouveia i oleloia ae oia pu me Panaewa ma ka noho mamua o ke kaa a ma kekahi oleloia hoi he poe ohua e ae no ka kekahi maluna a o ka huli hoi ana mai no ia e kale kaa mai kekahi wahi a lakou o ka hele ana aku i ka inu waiona.
Mahope iho o ka hoolimalima ana aku i ka Loio Rawlins i kelepona aku ai oia i ka Lunakanawai Kaapuni Heen e hookuuia mai ka mea i hoopiiia malalo po ka bona a e ka wa i aeia mai ae ua hookuuia oia malalo o ka bona o elua kaukani elima haneri dala.
----- W.S.S. -----
HE RULA MAIKAI NO KA HOME.
E kukulu i rula no kou home o ia ka malama mau ana he omole o ka Laau Hoopaa Hi a Nahu o ka Opu a Chamberlain no ke kupale ana aku i ka pilikia o ka opu. He hikiwale kana hoola ana aole e palekana kekahi home ke ole ia mea. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.—Hoolaha.
NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA
----------
(Mai ka Aoao 1 mai.)
loa lakou i ka make ma ka manawa o ke pa-hu ana ae o ke topido a i ole ua eha kukonukonu loa paha e hiki ole ai ke hoopakele ia lakou,
O ke koena iho o na koa Amerika apau ua hoopaeia aku i ka aina ma kekahi awakumoku ma Enelani.
Topidoia he Mokuluu a Hoopiholoia ma ka Moana Atelanika.
LONDON, Mei 26.—Hookahi mokuluu Kelemania nui hoopiholoia ma ka la aku la i nehinei a hookahi mokuluu e ae o ke ano hou loa a na Kelemania no oia ka U-65 i lilo mai ke aumokukaua aku a na Kelemania mamuli o ke komo ana aku iloko o kekahi awakumoku o Sepania me ka poino a paaoa e ke aupuni.
O ka mokuluu mua ua topidoia a hoopiholoia e ka mokukaua Pelekane e ukali ana i na moku kalepa maloko o ka Moana Atelanika. Ua ku pololei ia i ke topido a ka mokukaua a pihoio iho la i ka hohonu aole hookahi ola i pakele.
Mai Madrid mai ka lono i hoikeia mai ai no ka hoopaaia ana o ka Mokuluu U-65 malaila e ke aupuni e hoakaka ana ka lono kelekalapa no ka poino i loaa ia mokuluu i komo aku ai ia iloko o ke Awa Santander ma poino kona mau mikini. No ka hiki ole ke hoopau o kona mau pilikia maloko o na hora he 24 i aeia ai e ke kanawai mawaena o na lahui ua lalau okoa mai na lima o na lunakukeawa Sepania a paa ia.
Ke hooikaika mai la na Kelemania me na manaolana poho e hookaawale i na moku nahanaha a na Pelekane o ka hoopiholo ana ma ka nuku o na awakumoku o Ostend ua holopono ka lakou hoololi ana i ka mokukaua Pelekane kahiko i hoopiholoia ai i loaa ai i kowa o 30 kapuai ke akea no na moku topido e puka a e komo mai ai elike me ka hoakaka a ka lono kelekalapa i loaa ae i ka Nupepa Times. Ua lawa keia kowa no na moku wawahi topido e komo mai ai aohe nae i hoohanaia i nei manawa.
Ua lilo na mokulele Pelekane e hoohaule iho ana i na poka pa-hu ma ka lewa iho i mea hoopilikia i na kanaka i hoohanaia maloko o keia wahi no ka eli ana i kowa a mamuli o kekahi poka pahu pololei loa i haule iho maluna o kekahi maoku wawahi topido Kelemania e ku ana kokoke i kahi o na makukaua i hoopiholoia ai ua piholo ua moku wawahi topido la a ua lilo pu ia i mea paniku hou i ka nuku o ke awa e komo aku ai.
Nanea na Kelemania Pau i ka Lukuia a Lawepioia e na Amerika
FRANCE, Mei 26.-Me ka hoike mua ole ia aku elike me ka mea i maa mau ua he ke muaia aku na pu kuniahi i ka enemi ua hanaia e na koa Amerika ma ka mahele o ka laina ma Picardy kekahi kaua huapo maluna o na Kelemania.
Me kekahi mea hoopakele ole mawaho ae o na pu kuniahi i maa mau ke ki mau ia aku ua kokolo ma-lu aku la na koa Amerika me ka malie loa a a’e aku la ma o o ka No Man’s Land ma ka po Poalima me ka pee ana mahope o na kumulaau ame ua ahua e hiki ana e huna ia lakou mai ka ike ana mai a ka enemi o ka hua ma ia hana ana ua hoea aku lakou ma kahi a ka enemi e noho ana ma ke ano hoohikilele loa. Ua pepehiia e lakou a make kekahi heluna nui o ka enemi a ua hoihoiia mai e lakou he mau paahao me ka liilii loa o ko lakou poe i poino.
Maloko o ka mahele o ka launa ma Toul ma ka Poalima a ma koa Amerika i ikiea mai ka manawa mai o ko lakou lawe ana ia mau laina auwaha.
Ma ka po Poalima ua holopono loa ke ka’i ana aku a na koa hoomakakiu ahiki i ke komo ana iloko o na auwaha a na Kelemania a nee aku la no imua ahiki i ke komo ana iloko o ka lua o na laina auwaha a na Kelemania me ka halawai ole me ka enemi.
Maloko o ka hoike a ke Kenerala Pershing o ka hooina ana aku i Wakinekona ma ka la e nehinei i hoike aku ai oia e kekahi mau kaua holopono loa a na Amerika ma ka lewa iho. Ua hoike pu aku oia i ke kiia ana aku a walawala ana i ka honua o eha mau mokulele a ka enemi a ua hoike pu aku no hoi i ka holopono o ka hahai ana aku a kekahi mau mokululu Amerika mahope o ke enemi maloko o ka mahele Toul.
Paa ke Aumokukaua Rukini i na Kelemania.
----------
AMSTERDAM, Mei 26.-E hoakaka ana ka Nupepa Frankfurter Zietung i ka paapio ana o na Kelemania ma ka manawa a lakou i lawe ai i ke kulanakauhale o Sebastopol ke awa kumoku Lrimea kekahi heluna nui o na mokukaua Rukini o ke Kai Eleele. Ehiku mau mokukaua hoopakele ekolu mau moku wawahi topido o ke ano hou loa me ehiku mau moku wawahi topido kahiko. Elua mau mokuahi me elua mau moku wawahi topido i holo aku a pakele.
Loaa he Manawa Lawa Loa no na Aupuni Hui e Lawe Mai ai i Mau Koa Hou.
----------
NEW YORK, Mei 26.-O ke kaua nui a na Kelemania i upuia aku ai e hooukaia mai ana oia mau no ka hoohakaliaia loaa he la hou no ka pomaikai o na Aupuni Huiia hookahi la hou e hoomakaukau ai no ke kupale ana aku i ke kaua hoee nui a ke Kenerala Hindenburg a e hohui aku ai i ka heluna o na pu raifela Amerika ma na heluna nui ma na wahi apau o ka laina; hookahi la hou i loaa e hoonui aku ai i ka heluna o na poka pu kuniahi ame na pu kuniahi maluna o na mahele oi ae o ke oneanea.
Me he mea la mamuli paha o ka holopono o ka luku ana a na kanaka lele i ka lewa a na Aupuni Huiia ke kumu o ka hookaulua ia ana o ke kaua.
E hoakaka ana ka lono kelekalapa alikia Kelemania hookunaia ana mamuli ka o ka nui o ka ino aka e hoakaka ana nae he eha mau mokulele kilo a na Aupuni Huia i hiia ae a haule i ka honua iloko o ia la.
Ua hooukaia mai he kaua e na Kelemania e nehinei lehulehu na manawa o ka hoai ana mai i mea e lilo aku ai kekahi mau paahao ia lakou pela ka hoomaopopoia i loaa aku ai kekahi ikeia lakou no ke kulana hoonee kaua a na Aupuni Huiia. Ma ka hapanui ana mai ua hoauhee mua ia aku lakou mamua o ka hoea ana mai i ka laina aupaha mua loa a na Palani a i ole a na Pelekane he kakaikahi wale no ka paahao i laweia.
Ai Manu na Italia
Ma ka lono mai Roma ma ka pualiikoa Italia hoomakakiu ka i komo aku a luku i na koa Auseturia no ka mahele Monte Asolone o ka la ana a lilo mai kekahi mau pu maloko o na auwaha a lukuia aku na koa a paapio mai kekahi heluna nui o na koa. Iloko o ke kaua ana ma ka lewa he elima mau mokulele Auseturia i kiia aku a haalele i ka honua me ka poino ole o kekahi mokulele a na Italia.
Ua loaa mai ianei ma ke ahalele mao Basel, kekahi moolelo no ka laua i hooukaia e na kanaka Pelekane lele i ka lewa ma ka Poalua maluna o ke kulanakauhale o Mannheim. @ nakaka ana ma keia lono hookahi po a pa-hu i haule pono iho maluna o ka halealii. O ka poe o ka halealii aole aloko ia manawa ua hala i Berlin i ka makaikai ma ia ano i nele ai ka hopihookoiia ana aku elike me ka pinapina loa o ka ikeia o ia ano hana e ko Ladana ame ke Parisa mau makaainana. He ikeia nona poka pa-hu i hoohauleia iho e na kanaka lele i ka lewa Pelekane a iluna o keia kulanakauhale a holapu ae la ke ahi i ka hale hana chlorine. Kahi a na Kelemania i laew nui mai ai i ka lakou mau ea mama hoopoino ola.
----W.S.S.----
KU OLE I KA MANA KA HUIKALAIA ANA.
----------
Aole he loihi ae nei o ka manawa hala ua hoopuka ae o Kiaaina Pinkham he kauoha pili oihana e hoakaka ana i kona huikala piha ana aku o C.G. Bartlett ka lunanui mua a peresidena o ka hui hana bia ka Honolulu Brewing Co., mamuli o ka pau ana o kekahi huina dala mahuahua o ka hui iaia oiai nae aole i hookolokoloia ekal haule imua o kekahi aha hookolokolo a alawaia.
Ua oili ae nei kakhi mau manao iloko o keia manawa aole i ku i ka mana kela huikala ana a ke kiaaina a ke paa mai nei no maloko o ka moolelo o ka aha a ma na buke hoi o ke keena o ka loio kalana na kumu hoopii hoahewa he eono ka nui e ku-e ana ia Mr. Bartlett a ina no kona huli hoi hou mai no Honolulu nei e hopuia ana no oia a hookolokoloia e lilo ole ai kela huikala ana a ke kiaaina i kumu nona e pakele ai mai ke kau ana aku o ka hoopa i maluna ona ina no kona pili i ka hewa.
Ma ka manawa i hopuia ai o Mr. Bartlett ua holo mahuka oia mai Honolulu aku nei me ka loaa ole ahiki i keia manawa a no ka pono o kana kaikamahine i waiho ae ai ka hoahanau o Mr. Bartlett he noi imua o ke kiaaina no ka huikala ana mai i ka makuakane o kela kaikamahine i ole ai e kau aku no kiko eleele o ka hewa a kona makuakane i hana ai maluna ona.
----W.S.S.----
MA MEAHOU I IKEIA MA KOHALA HEMA, HAWAII.
----------
Ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe: Ma Puako, S. Kohala, Mei 5,1918, ua lalau aku o Puakea (opio) i kekahi pahi a oki ae la i kona a-i me ka menemene ole me ka manao e make oia iaia iho he hoihoi ole paha i keia ola honua ana; ia wa i ike aku ai kona papa, J.W. Puakea i keia hana weliweli a kana keiki ua lele aku oia a hopu i ka pahi a kana keiki e oki nei i kona a-i a kaili mai la mai iaia mai me kona kino elemakule aloha keiki.
I ka wa nae i paa mai ai o ka pahi iaia aia hoi ua moku mua ae la ka a i o keiki mai ka aoao hema o ka a i ahiki i ka aoao akau me ka moku hapa ana o kona kani a-i a hihio ka makani he 6 a oi iki iniha ka loihi o kahi i moku i keia pahi a ka lima o Puakea i hana ino aloha ole ai iaia iho.
Ua telepona ka Hope Makai Nui W.K. Notley ua hiki ae oia malaila me ka makai W.P. Akau me ke kauka aupuni Dr. Miller a ua ike ke kauka aole e make: nolai ua humuia e ke kauka me ke kau ia i ka laau a eia ke noho mai nei me ka manao lana no ka lanakila.
Ma ka mea hoomaopopoia me he la i ka inu waiona ka mea nana i hapai mai i keia hana menemene ole a ulu mai na noonoo pono ole e hoopoino iaia iho no ka ukiuki i kekahi.
He koa o Puakea (opio) nona na makahiki he 21 a oi a ua makaukau no ka hele aku ke heaia mai.
Ahea no la hoi kakou e Hawaii uuku ao kanaa mai e waiho i ka inu waiona. He mea henehene ka waina he walaai nui ka mea e ona ai o ka poe apau i puni malaila aole no i naauao.”
E hoomanao mai hoopa mai hoao mai lawelawe hou i keia mpp nahesa wake o ke kuli ka make o ka lohe ke ola.
Eia na Kula Sabati o Kohala Hema ke hoomaumaa nei i ka lakou mau himeni me na haawina no ka hoike e malamaia ana ma ka betela o Imiola, Waimea ma ka la 2 o Iune 1918. Rev. W.M. Kalaiwaa me Mrs. L. Kapoi na kenerala alakai himeni me ka loea o na pana ana ko ke K.S. o Waimea a o S.K. Kamai ame Mrs. Hattie Ah Sin ko ke K.S. o Kawaihae-kai.
Imua e na K.S. o Kohala Hema no ke kahua kaua heihei lani no ke ala o ka lanakila no ka lei maeole ma-o.
Ke pii mau ae nei ka makaukau o kekahi mau hoahanau o keia ekalesia ma ke kanawai himeni malalo o na a’o ana a ke kahu.
THOS. S. K. NAKANELUA.
Kawaihae, S. Kohala, Mei 24, 1918.