Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 22, 31 May 1918 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Moolelo O Ka Ahahui Hooikaika Kristiano O Ka Aha Mokupuni O Kauai

Kau o Aperila, 1918.

La Hana Ekahi, Poalima, Apr. 19.

Hoomakaia na hana a ka Ahahui C. E. elike me ka papa kuhikuhi haua, ma ka himeni ana ma ka himeni 89 me ka pule a ke Kahu S. K. Kaulili ame la himeni 137, L.H.  Haawi mai ka peresidena nui o na C. E. Akaiko Akana i ka olelo paipai, ma Mataio 10:31. Nolaila, mai maka'u oukou, ua oi loa aku oukou mamua o na manu liilii he nui loa.  Kekahi keia o kana mau paipai manao pu mai o Mr. Kaulukou, a hopauia kana paipai manao ma ka himeni ana i ka pauku 3 o ka himeni 137, ame ka pule mai ia Rev. I. K. Kaauwai mai.  Mamuli o ka hiki koki ole mai o ka Hope Peresidena W. Werner ia manawa, ua lawe ae ke kakaiolelo i ke kahea ana i ua lala, a waiho mai ora i ka inoa o Mr. A. G. Kaulukou i lunahoomalu kuikawa, a hooholoia me ka lokahi o na lala apau o ka aha.   Hoomaopopoia na lala o ka aha i hiki mai penei: Waimea, Mr.s P. Meeawa, peresidena, Mrs. Hart, elele; Lihue, Alfred Akiona, peresidena, Miss L. Kaiwi, elele; Kapaa, Mrs. Aubey Kaausai, alakai pokii aine elele; Koolau Huiia, J. Hano, peresidena, Mrs. L. Ekekela, elele; Koolau, Mrs. L Meheula, alakai Pokii; Waioli, W. Werner, peresidena, E. Gardner, elele; Waioli Kuwaena, Mrs. E. Werner, alakai.  Koho k noho i ma komite no na palapala hookohu o na elele: J. M. Kaneakua, H. Blake ame Mrs. T. Ellis.  Komite no ka wae ana i an lunanui: Mrs. F. Sabo, Mrs. L. Meheula, Mr. Alf Akiona.  Komite imikumuhana, J. M Kaneakua, S. K. Kaulili ame Mrs. Kaauwai. Hapaiia ka hoike a na peresidena, hoomaka ma Waimea mai.  Na Mrs. P. Meeawa, I kana hoike peresidena, Waimea, komo i ke komite.  Mai in Mrs. F. Hart i kana hoike elele C. E. Makua, Waimea, me $1, komo i ke komite.  Mai ia Mrs. F. Sabo, Hanpepe, aohe ana mea i hoike mai no kana C. E. Makua, aohe mea i hanaia no kana hoike. O na mea nae i hauaia o ia ka haawina o Hanapepe no ka waihona Teritore.  No na Ahahui C. E. i lokahi e kokua ma ka mahelehele like ana i na apana mai Hanalei, na Koolau, Kapaa, Lihue nui ame Lihue iki, Koloa ame Waimea, ma ka lulu ana i keia huina he $61. Hanalei, $17; Lihue, $16.50; Koolau, $13.75; Kapaa, $13.75; no Waimea ame Koloa ua hoouna mua ia ka laua hawina he $13.75 pakahi ma ka lima o ka peresidena nui.  Wahi a ka peresidena nui i ka wa e hoomaopopoia ana keia haawina, o ke C. E. o Hanapepe, o ka haawina o na C.E. o ka Mokupuni o Kauai ka hikimua o ka lakou waihona iloko o ka waihona Teritore, he nui ka mahalo i ka eleu ame ka mikimiki no o ko makou peresidena mokupuni, no ka opiopio, a eleu maoli no, mama wale no ia kino hui i na hana o ka holomua o ua C. E. o kou mokupuni i haawiia mai nau e hoeueu a e paipai aku i kou mau C.E. Mai ia J.M. Kaneakua, komite imi kumuhana i heluhelu mai i ka lakou hoike hap a: 1, hoike paphelu a na peresidena; 2, na meaai ame ke Kea Ulaula; 3, kukulu i na ahahui nawaliwali; 4, waihona Teritore o na C. E; 5, alahele i ka Aha Paeaina; 6, ola i ka Aha Paeaina; 7, inoa peresidena i ka Aha Pacaina; 8, koho ana in a luna o kein aha; 9, na olelo hoalohaloha.  Ninauia ka hoike a ke komite a aponoai.  Na ka peresidena i nonoi mai e hapaiia ke kumyhaua 4. Ua lulu mai na C.E. a komo mai ka waihona a na C.E. o Kapaa ame ko Lihue ma ka lima mai o ka lelel, he $16.50, a pela me ka C.E. o Kapaa mai, a komo iloko o ka lima o ka puuku nona ka hulua he $61.  Mai ia M. Kuahualua ikana hoike elele C.E., Kapaa, me $1; komo i ke komite; Mai ia Mrs.L. Von Ekekela i kana hoike elele C.E., Koolau Huiia, me $1; komo i ke komite.  Na MRs. A Kaauwai, i kana hoike C.E. a na Pokil, Kapaa, me $.50; komo i ke komite. Na Mrs. L. Meheula i kana hoike Pokii; Koolau Huiia, me $.50, komo i ke komite. Na Eddy Gardenr i kana hoike elele C.E., Waioli, me $1; komo i ke komite. Na Mr. Werner i heluhelu mai i ka hoike a Mrs. E. Werner, alakai o na Pokii, Waioli, me $.50; komo i ke komite. Na M.J. Hano i kan hoike peresidena, Koolau Huiia, komo i ke komite. Na John B. Commings i kaua hoike hope peresidena, Kapaa, komo ke kmoite. Na E. Baueiu (Pilipino) i heluhelu mai i kana hoike elele, Kilauea, a me ka hoike pu a ka peresidena, M. Petralva, i hui pu ia ka laua hoike hookahi, nona ka huian lala C.E. Hakua. 61, huina o na Opio, 20.  Koho ka Peresidena i ke komite ekolu mai Kauai Hikina Mai a ekolu mai Kauai Komohana mai. Mamuli o ka pau o ka manawa, ua himeniia ka himeni 102, me ka pule a ka Rev. Lydgate.  Hoopanee ka aha.  La Hana Elua, Poaono, Apr. 20.  Peresidena W Werner ma ka uoho. Hilimaiia ka moolelo a ke kakauolelo a ikeia maloko o na nupepa. Hoomaopopopoia na lala o ka eha i hiki mai.  Na ka puuku i heluhelu mai i kana hoike: Oct. 17, 1917, koena, $20; luluia, $.50; huina loaa, $28. Hookaaia ia Rev. A Akuna, $7; in J.H.K. Kaiwi, $6; huina, $12; koena, $16.50.  Ma ka ninau aua i ka hoike a ka puuku, ua aponoia.  Hapaiia ke kumyhana 8, koho aua i na lunanui o ka aha.  Na Mrs. F. Sabo, ka lunahoomalu o ke komite waiho inoa o na lunanui, i waiho mai i keia hoike:  Mr. Peresidena ame na lala o keia ana hanohano o na Ahahui Hooikaika Kristiano o Kauai nei, Aloha nui kakou:  O kou komite i koho ponoia no ka wae aua i na lunanui o keai aha, ke waiho aku nei ponei: Mr. Wm. Werner, peresidena; Mrs. T. Ellis, hope peresidena; J.H.K.Kaiwi, kakauolele; Rev. J. M. Lydgate, puuku; D. K Kapahee, komite hoeueu, Rev. T. K. Kaauwai, I. J. Mundon, komit kiai, Kauai Hikina; Rev. S.K. Kaulili, J.K. Kapuaniai, komite kiai, Kauai, Komohana; J.M. Kaneakuya, kakauleia; A.G. Kaulukou hoa kuka.  Ma ka ninauia ana, ua aponoia ka hoike a ke komite wai inoa.  Kohoka peresidena i ke komite waiho inoa i ka Ahahui C.E. Nui ma Honolulu, i ka inoa o ke kakauolele.  Na Rev. S.K. Kaulili i heluhelu mai i ka lakou hoike komite na hoike elele penei: C.E. Makua o Waioli, C.E. Pokii o Waioli, C.E. Makua o Koolau, C.E. Makua ame Kuwaena o Kapaa; C.E. Makua o Lihue C.E. Makua o Waimea, C.E. Makua o Koloa, C.E. Kuwaena o Lihue; ua like me eiwa ka nui o na hoike. He maikai a nani ka hoike ame na hana a na ahahui, a ua lako loa lakou me ka waiwai nui. He mahele neemua loa keia o na ahahi me ka ikaika e ikeia nei i keia kau, a no ke kau ana ae i na hoike ma ke ana no lakou e ahai ae i ka have o keia aha ke haawi uei kou komite i ka lakou olelo hooholo, ua kaa aku ka have i ka aha kewaena o na C.E. o Lihue, no na kumn i hoikeia he 31.   Ma ke noi, ua aponoia ka hoike a ke komite.  Ua kauoha aku ka Peresidena, i ka Elele C.E. Kuwaena o Lihue e ku mai, olu o Miss Louisa K. Kaiwi a Haawiia aku ka have o na C.E. iloko o koua lima, a ma ke kauoha a ka peresidena,e ku ke anaina iluna a mele mai i ka himeni 125, L.H.  Na Mr. J.M. Kaneakua i ka lakou hoike papahelu a na peresidena, aia he 16 ka nui o na Ahahui C.E. Nalalo o keia aha, a ke hui pu ia mai me ka C.E. o na Pilipino mai Kilauea mai, piha ka 17. Na Ahahui C.E. aia elima mau C.E. aole a lakou hoike imua o keia aha, Hanapepe Huiia, Waioli Kuwaena, Koolau Kuwaena, Lihue Pokii ame Waimea Pokii. Na ahahui ma na pakeneta kickie, Waimea Makua, 100; Waioli, Makua, 90; eha mau ahahui ma ka 75 pakeneta pakahi; a 1 ma ke 70 Pakeneta; a 1 ma ke 60 pakeneta; 2 ma ke 50 a 1 ma ke 40 pakeneka.  He waihona no ko lia C.E. i ikeia ma ka inkou hoike papahelu. Niuauia ka hoike a ke komite a aponoia.  Ma ke uoi a ke Kahi Kaulili, ua hoopihaia ka hakahaku o ke komite hoalohaloha, ma kahi o S. Werner i make, a hoopihaia ka inoa o A.M. Akiona.  Na ke Kahu S.K. Kaulili, ka lunahoomalu o ke komite i heluhelu mai i ka lakou komite hoalohaloha, e pili ana i na makamaka. Ma ke noi a ka Peresidena Werner e lilo k  Peresidena Nui Akaiko Akana i komite no ke pa i ana mai i nau pa ihakahaka pepa hoike a na peresidena o ma C.E. o keia Alia, in a pah i 150 mau kope a e paa mamua o ka noho aua mai o ka Aha Paeaina.  Mamuli o ka ouolu ame ka uhane haipule o ka Peresidena Werner, ua oluolu no oia i na elima dala no kona uku no ka Aha Paeaina, u n Hoole loa mai no mamuli no o ka naau aloha a makee o na lala o ka aha i ko lakou peresidena ua pono iho la no ia mauy wahi kenikeni i kona manao, ua holo iho la wahi ana.  Ma ka mea e pili an i ka haawina o na C.E. o Hanapepe, a ua Ahahui e ae i kokua a laulima pu ai apau na apan me ko lakou mau mahele pakahi, i ka uku aku iloko o ka waihona nui o no C.E. , a wahi a ka peresidena nui, o ka Mokupuni o Kauai nei ka hikimua o ka lakou haawina i mahelhelia ai mamua o na iala o ka aha i keia mau manao hoolana i pa iho iloko o ko lakau mauy pepeiao.  Na ka peresidena he hoomaikai i na lala o ka aha mamuli o ka lakou malam a hoolohe an mai i kana mau alakai aau a me na han pili i ka holomua o na ahahui ame ka lokahi pu ana mai e kokua i na ahahui i nelea nawaliwali iloko o keiaaha, ame ka oukou mau lima kokua. He mea nae nau e Haawi aku nei i kau mau hoomaikai ana he nui i ko kakou apo lokahi ana mai a hoopau ae i ka haawina o ko kakou ahahui mai Hanapepe mai.  Mamuli o ka hana hou ole o ka aha ua nonoi mai ka Lunakanawai D.K.Kapahee e hoopanee keia aha, ua olowalu like mai na lala o ka ahu kokua, a meleia ka himeni 196, L.H., me ka pule mai ka Makua I. K. Kaauwai mai, a hoopanee loa keia aha, a noho hou mai ma kahi e noho mai ai ka Aha Makua, ma Lihue, Okatoba 16, 1918. JAS. H. K. KAIWI, Kakauolelo o ka Ahahui C.E. Lihue, Kauai, Apr. 30, 1918.

OLELO HOALOHALOHA

Ke hele liilii nei

Na hoa o kakou,

Elike me ka wai paihi,

Pela ka lele mau

E hele liilii ana,

Apau lon ae kakou,

Aohe kaula e paa ai,

E moku ana no.

Pele i ko ai ka olelo: O ke kanaka i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, a ua piha i na popilikia; puka mai no ia me he pua la a ua okiia aku; holo aku no ia me he aka la, aole ia e mau. Pela a moe iho ai ke kanaka, aole ia e ku hou mai no ka mea, no ka lepe mai ke kauaka, a e hoi aku no oia ilaila.  Ma ka wehena o ka pawa o ke ao la 4 o Aperila, 1918, ma ka home uoho o Mrs. Sela Kaukini, ma Makua, ua kipa ae la ka anela o ka make a lawe aku la i ka hanu ola o Mrs. Kaaihue L. Kaoualii, he hoahanau, he haumana Kula Sabati, a he lala no ka Ahahjui Hooikaika Kristiano o k Ekalesia o Waianae.  Nolaila, e hoohoiia, ke komo pu aku nei makou, ua hoahanau, na haumana Kula Sabati, ua Hooikaika Kristiano o ka Ekalesia i oleloia maluna, me ka ohan i hooluuluuia, o ka makuahine i hala aku, ma o ko makou komite la.  Ke pule ne makou i ka Makua Lani, e oluolu e lawe aku i ko oukou mau luuluu a e hoomaha mai ia oukou uo ka manawa i kow o keia ola honua ana.  O makou ino no me ka walohia,

S.W. KEKUEWA

M.K. LELEO,

SAMUEL L. MAPU,

MRS. D. KEAWEKANE,

MRS. S. W. KEKUEWA

MRS. O. KEAWEKANE,   Komite.

 

E HELUHELU AKU OI I KEIA PALAPALA ILOKO O KA LUAKINI, SABATI, MEI 26.

Ua hoapono piha loa ia ka hilinai ana o na Poo Aupuni o ka Oihana Meaai o Amerika Huipuia no ka pane ana mai o na kanaka o ka aina, me ka naau piha i ka hoihoi ame ke aloha, i ka wa i waihoia aku ai o na ike oiaio o na noi kupono na ka moemi ana mai i na meaai.  Ua hoomoakaka lea ae makou i ko makou mana hooko a ike hoi aole wale no ma ka noonoo pu ana, aka ma ka lokahi puana ma ka hana. Na Keia pane huliamahi ana mai a na kanaka ke kumu o keia noi hou i ka wa ano.   Aole i niki aku ka makou hana i kau wahi o ka hopena.  Iloko o na akeakea o na hopena hauoli o ka makou hooikaika ana, a iloko no hoi o na akeakea o ka mea i hookoia, ua pii mahuahua mau ae nei ko kakou niau waiwai meaai i hooiliia aku a ke hiki aku nei na kei ana i ka haawiua emi loa i na aina e; aka eia no nae ka nele ke kono ike ike mai nei no ka hoala hou ana ae i ka pili aloha ame ka hana. Oiai he mea pono loa e hooko mau ia aku na kauoha apau o ke Poo Aupuni Oihana Meaai  era hoi kekahi mau mea maopopo a u e ake nui nei e kalele nui ia aku i ka wa ano.  Ma na mea pili i ka io pipi a i ole na mea i o e ae paha, ua nui maoli ke koikoi o ka hoouna ana aku i keia mau mea maluna o na mea kupono e hiki ai.  Oiai @a hoomaluahua ia ae nei ka meaai a na aupuni huiia ma kahi o ka averika o hookahi ame Hookahi Hapaha paona no ke Kauaka hookahi no ka hebedoma hookahi, a ke haaheo nei hoi kakou, ma keia la ma kahi o ka averika o ekolu ame hookahi hapaha paona a ke kanaka hookahi no ka hebedoma hookahi.  A i ka noonoo pono ana ae i keia mau mea e hoapono ia mai ana ka makou noi no ka hooki ana ae i ka ai ana i na i o holoholona apau, i huipuia me na io manu, elike hoi meka hiki ke hoemi ia a i ka elua paona no ke kanaka hookahi nona na makahiki maluna aku o ka eha no ka hebedoma hookahi.    Ma kahi hoi o na kopaa, ua hoopihoihoi nui ia ko makou noonoo mamuli o ka hoolilo pau ia ana o na mokuy no ka lawe ana i ko kakou mau koa ameka hanai pu aua i na koa o na Aupuni Huiia, a no ia kumu he mea pono loa ia kakou e hoomakaulii loa i ka ai ana i ke kopaa.  Ke kalele aku nei au i ka waiwai nui no keia kau wela ewaena o ko kakou poe kanaka ka hoahu nui ana ma ka hoomoa a malama ana i na meaai iloko o na tini elike me na meaai tini, ma keia hoi kakou e pono ai ma ka malama ana i ko kakou mau meaai.  Aka o na mea e pili ana i ka palaoa (huita) o ia ka mea kupilikii loa o na ninau meaia o na aupuni huiia.  Ina e hoolako nui aku ana kakou i na koi a ko kakou mau puali koa ame na hoa o na aupuni huiia me ka palaoa (huita), ame na miliona o ka poe iloko o ka nele me ka hune o na Aupuni Huiia, he mea pono loa ia kakou e hooki i ka ai palaoa ana maloki o na palena o Amerika Huipuia ahiki aku i keia kau ohi hua ana, ma ka hoemi ana iho a i ka hookahi hapakolu kulike me na rula maa mau.  He mea keia mawaho ai o ka noonoo no kakou e hoho ai ma keia huli ana o ke au o ka we nee nei.  Na kela ame keia mea o kakou e hiki ana ke haawi mana walea no ke kokua ana i na kanaka iloko ka ehaeha, he haawina pomaikai pookela loa ia a aole hoi ia he mohai.  Aole e hiki i ua mea ola apua o ko kakou lahui ke auamo like i keia haawina kaumaha.  O ka poe e hana ana i na hana kaumaha me ka ikaika he mea pono e hoonui ia ae kana mahele palaoa mamua o ka poe iloko o na oihana keena.  Mamuli o ka noho paa mau o na whanie iloko o na oihana i kela ame keia la ame ka nele o na home i na pono puhi palaoa he lehulehu na hale iwaenakonu o ua kulana kauhale nunui e pono e hoolakoia me ua mahele ai i hoomakaukau mua ia elike paha me ka popo palaoa.  Eia hou, he mea pnon loa ia kakou e kupale mau, aku no na koi kuikawa a na kamaiki ame ka poe ua waliwali.  I wahi e pono ai ke kulaua mawaho a e hoopakeleia ae ai na auwe ana maanei, he mea pono loa, o ka poe i hiki ole ke hoolakoia aku, e kapae ae i ka huita, a mau mea e ae paha i hauaia no ka huita mai, ahiki i keia kau ohi ai ae.  Ua lili i mea mahalo nui ia ka ae ana mai o kakahi mau ahahui lehulehu ame kekahi mau puulu o na kanaka e hooko aku i keia alahele.  Ke upuia aku nei e hoike aku ana oe i keia mea i kou ahahui, a i kou puulu paha, e hoeueu aku aua ia lakou e hui pu mai me kakou ma keia hana.

HERBERT HOOVER

W.S.S.

UA LAWA.

E Mr. Lunahoponopono, Aloha oe:  No keia paio mawaena ou ame W.F. Mossman ma kau nupepa, ke manao nei au ua lawa.  O ka mea i koe e lawe ae o W.F. Mossman i daua hewa ino e hapala nei iau a kukulu imua o ka Ahahui o na Ekalesia Ahahuina o ka Mokupuni o Oahu, no ka mea, o ka hihia o Rev. S. K. Oili aia imua o ia aha i keia wa, Haueli au e ku ae o Mossman ame au imua o ia aha.  E hai mai iau i hiki ai iau ke hoomakaukau i ea kumupale e puehu ai ke kumu hoopii a W. F. Mossman elike me ka opala.

WILLIAM KAMAU.

Pearl City, Oahu, Mei 28, 1918.

 

DAVID M. KUPIHEA

KO HAWAII NEI LOEA O NA HANA AKAMAI

Ka Makuakane o ka Bila Kanawai Upena Uwea Hoonee amena Hinai Uwea Hooluuluu "Makalei."

Hooholo lokahi ka ahaolelo kuloko nei, a aponoia ma ke kakauinoa ana o ke kiaaina i ka bila helu 18 a Hon. D.M Kupihea, pili i ka ae ana ia o na upena uwea ame na hinai uwea no ka lawai'a ana, a ua lilo i kanawai i keia la, a o ia ke kanawai helu 4 o na kanawai apau i hooholoia i keai kau kuikawa.  He pakui keia kanawai no ke kanawai helu 14 pili i ke kanawai o na i a.  Oiai ua papa loa ke kanawai helu 14 o ke kau o 1915, i ka lawai'a ana me na opena pa uwea ame na hinai uwea, aka, i keia la mamuli o ka holo an o kena kanawai, ua noa i na kupa apu ka lawaia ana i na ia apau i hoakakaia e ke kanawai helu 14 o ke kau o 1917, me ua upena uwea ame na hinai uwea hooluuluu, a o ka oi loa aku, o ia no ka lilo ana o kela hinai ano hou, o ia ka hiuai hooluuluu maklei i pookela maluna o na hinai lawaia apua, a i ike mua ole ia i keia auhau, koe aku ua kupuna i ke au kahiko loa.

He lua ole ka hinai "makalei" ma kona mau aoao apau, no na manawa lehulehu kna hoao ia ana, kilo ia, imi ia a hoololiloliia, a hooponopono hou ia, a ua hooiaio ia kona kupono e lilo oia ka panepoo o na lawai'a helu ekahi a ka lahui Hawaii e hoomaka hou ai e kukulu hou i ka oihana lawai'a no ka palekana o na ohana Hawaii apu ame ko lakou holomua o keia mua aku ma ke ano ihui, i hookahi ma ka olelo, i hookahi ma ka hana, a i hookahi ma ke ano nohoua ohana ana.   O ka ikaika ume o keia hinai makalei i na ano i'a like ole ame ka waiwaii'o na i'a i kuaiia i kela ame kaia iwakalua kumamaha hora, lte 50 paona i'a ma ka aerika an o 20 keneta o ka paona, a ua like me $10 ka loaa.  Ma ka hoikeike o Iune ae nei e ikeia no keia hinai.  Aole maunu, a aole na ano e ae e hoohana ia no na makalei.  E liookuuia na hinai makalei ma kahi o na ko'a i'a, na kahe, na kuuna, o na kai papa'u a hohonu paha, ua lilo ka hinai makalei i mea hoohauoli aku i na i'a e nonoho ana ma ia wahi, a nui pu ko lakou hoohihi e hoi aku noloko o ka home hou elike no me ka iini o na kino uhane e noho ana ma ka aina maloo e hoi aku e noho ma ke kaona, na hale hou ame na hotele, a pela aku pela no na i'a o ke kai.  E hana e na Hawaii i na hinai makalei, e hoolako i keia oihana me keia ike ano hou loa manawalea wale, e malama mai ana oi ia oe me kou ohana i kela ame keia la me n i'a hou. He maalahi loa ke kiina.  Iua hemahema oe, alaila ua makaukau ka inoa maluna e kuhikuhi aku ia oe me ka puuwai hamama.  Free to all.

W.S.S.

HOPUIA NO KA OLELO KU E.

No ka olelo hoinoino o George Kruger i kekahi o na koa Amerika i paa ae ai oia i ka hopuia ma ka Poalima aku nei i hala, oiai e noho mau  aku ana na kiu o ke aupuni, me ka hoolohelohe ana i ka poe apauy e kamailio kue ana i ke aupuni a i na koa me ko lakou aahu o ka oihaua koa o Amerika.  O ke ano o na olelo hoinoino a Geo. Kruger, o ia no ke kapa ana aku i na Pelekane i ka hupo. Ua like pu no na Americka me na Kelemania, he mau hoahahau lakou.  Ua kamailioia ae kela mau olelo hoinioino, ma ke alanui Hokele, i manaoianae ua hoopukaia aku ia me ka maikai ole o na manao maloko, pela iho la i hoopukaia ae ai na olelo i kupono ole.  Ma ka olelo a ka haole kao o ke kamailio pu ana me Mr. Kruger, ua hoike okoa mai ka o Kruger i kona wahi i hanau ai, ma Amerika no ia, a o kona lahui oiaio he Kelemania ma o kona kupunakane la.  Ua kaa aku kela haole hoinoino ia Amerika malalo o ka malu o na kanaka federala, no ke kakali ana aku ahiki i ka wa e ninaninauia aku ai kona pili i ka hewa ame ka ole.

HE HOOMAIKAI I KA AHAHUI MANAWALEA A HOOLEWA O NA HONO A PIILANI.

I ka Lunahoponopono o ke Kuokoa, Aloha kaua:  E oluolu oe no'u kekahi kolamu kaawale o ka kaua hiwahiwa a ka lahui, i ike mai ai na kini makamaka ame na hoaloha oiwi Hawaii o kaua apua, na moku kele i ke kai, mai ka la hiki ae e hii ia mai la ma ke alo i ka poli o Haehae, a ka la kau e hoeelo aku la i ka ilikai o Lehua, anoai wal ke poomanao e kau ae la maluna.  Mamuli o ka lawe ana ae o Mrs. Mima Apo, peresidena o ka ahahui i hoikeia maluna nie kona mau hope ame na lala i ka hookahi hapakolu o ko'u mau hoolilo, no ka'u wahine i aloha nui ia, Mrs. Loika Menese i make ma ke Sabati, Mei 5, 1918, ma Mokauea St., Honolulu, nolaila ke haawi aku nei au i na lioomaikai ana a nui ia oukou e o u mau kaikuahine ma ka hana, oiai owau o ko oukou kaikunane nei me ko'u kaikuahine ma ke kino i haalele mai ia'u, he mau lala ku maikai iloko o ka ahahui i hoikeia maluna, a mamuli o ka make ana o ka'u aloha, he wahine, ua nana ole ae au i ka mui o na hooiilo no ka hoihoi ia ke kino wailua o ka'u wahine no Maui, a ua hookoia ia upu ana, a ua hoihoi ia ke kino o kuu aloha iloko o ka hale hoomaemae a ialoa o na kino make o H.H. Willians i ka la no i make ai, a kau ma ke Kalaudina o ka Poakahi, Mei 6, 1918, no Lahaina, i ka malu ulu o Lele, a ku ia po i Lahaina, a kau ma ka waapa me ka ohana o kuu lei nouka o ka uwapo, a hui aloha me ka peresidena puuwai palupalu ame kona mau hope, a ua makaukau ke kaa no'u ame ka'u wahine e moe ae ana iloko o kona home holowaa pahu, a ua makaukau pu me ke kaa o ka ohana ame na hoaloha i hahai pu mai ia'u no ko maua home kuaaina, a oiai ka huaka'i e hoi ana ma ke alahele e hiki aku ai i ka home, ua ulu mai na hoomanao ana i kahi i pili ia ai me kuu wahine a na ka waimaka no e hiolo an a hoopulu i na lihilihi kuku o Aipo, e iho makawalu ana ma na wahi apua o kau papalina, a ulu pu mai la na hoomanao ana o na wahi apua i pili ia ai mai na la malihini ahiki i ke kamaaina ka noho ana ia Kaanapali, ahiki i ko maua home ia po, i ka hora 2 a oi o ia wana ao, a hui me ka maua mau lei keiki me na makamaka e kali mai ana, ua makaukau na mea apua, a o ia no ka manawa o ka peresidena o ka ahahui ame kona mau hope i lawe ae ai i ka hooponopono ana i ka'u wahine ia po a ao ae Poalua, a ka Poakolu, Mei 8, 1918, i ka hora 4:30 p.m., i hoonaloia aku ai kuu wahine no ka wa mau loa.  I ka Poalra, Mei 16, 1918, loaa mai la ia u he kauoha mai ka peresidena o ka ahahui, a hui kuka pu no na mea i hooliloia no kuu wahine, a ua hoikeia aku na hoolilo apau e pili ana no kuu wahine, a o ia ka manawa a ka peresidena i hoike mai ai ia'u, ua loaa mai iaia he $55, o ia hoi he 110 lala ku maikai, ma ka hapalua a kela ame keia lala e uku mai ai i ka ohana o ka lala i make, a he 22 lala ku maikai ole, a mamuli o ka noonoo maikai ana o na luna nui ame na lala o ka ahahui i hoikeia maluna, no ko lakou kaikunane ne iloko o na hawina o ka luuluu ame ke kaumaha ua unuhiia mai he $5.30 mai kekahi waihona i hoahuia e kekahi mau le@e puuwai aloha, a kkuonoono o ua Malu Ulu nei o Lele, nolaila, ua hoohuiia mai ka $5.30 me ke $55, ua like me $60.30, a lawe na hoolilo penei:  Kaa kupapa'u, $5; kaa o na luna nui o ka ahahui, $7; kaa ohana o ka mea i make, $2: 1 komite hoike lohe, $.50; 2 eli lua kupapa'u. $2; 1 pahu poi, $1; 2 kamano paakai, $1.80; Kahunapulu J. K. Holrio, $1; huina, $20.30; koena dalamai i koe, $40; a ua loaa pono mai ia'u na koena dala mai i koe elike me ia maluna ae.  Nolaila, eia au he oiwe Hawaii kupa Amerika oiaio, he hookahi kakou ma ka ili, ma ke koko, a ma ka olelo makuahine o ko kakou lepo aloha, a he hookahi no o kakou kupuna o Kakuhihewa, eia ka wa @io kakou e ala like mai ai a laulima pu me ua lele na lakou i hoala a ku kaahahui nona ka inoa e kau haaheo ae la ma ke poo o keia kukulu manao, oia o "Na Hone a Piilani," i poohiwi me ka poohiwi, he unauma me ka umauma, e ala e na kupa o ua la'i kaulana nei o Lele, e laulima pu mai kakou me na manaolana oiaio, mamua o ka hoolei pau loa ana i na hapaumi iloko o na hale kiionoino.  Nolaila, maluna ae o na mea apua ke nonoi aku nei au ia oukou e o'u mau kaikuahine aku i koe, aole i komo i keia ahahui ame kuu mau houhanau aku i koe, e hoi mai kakou iloko o ka Ahahui Manawalea a Hoolewa o Na Hono a Piilani, oiai he aoao palupalu ke kapena nana e hookele nei i keai ahahui, a he kupa kamaaina no ka Malu Ulu nei o Lele.  Nolaila, ke haawi aku nei au i ka hoomaikai a nui i ka peresidena ame kou mau hope, na lala apua o kuu ahahui, a na ka lokomakiai o ko kakou Akua ma ka lani, e hooholumua aku a hoohua mai i na pomaikai he nui, a e alakai ia oukou iloko o ua manaolana o ka holomua o ka kakou ahahui.

CHARLES B. MENESE.  Kaanapali, Maui, Mei 20, 1918.

WASHINGTON, Mei 25>  Ma keia la i kakau iho ia ka Peresidena Wilson i kona inoa maluna o ka hila a Sheppard Kalanianaole e hoolilo ana ia Hawaii teritore maloo na iwi o Hua i ka la mahope aku o na la he kanaiwa.

HOALOHALOHA NO EKEKELA IOPA KAPELA.

Mr. Lunahooponopono, Aloha nui: e oluolu mai i rumi kaawale no keia malihini e kau ae la , a na ka wahaolelo ia a ka lehulehu e uwila ae ma na kihi o ka aina.  Aole o kakou home e mau ana @@anei, a no ka mea, he mahu ko kakou ola ana i pua ae a nalo iho la.  Eia nae, o ka poe i make iloko o ka baku, he pomaikai, a no ka mea, e hoomaha lakou i ko lakou luhi, a o na maikai apua a lakou luhi, a o na maikai apau a lakou e haua ai, e hahai mau ana ia mahope o lakou. I ke kane i aloha nui ia, Iopa Kapela, luuluu wale! Ua oluolu i ka Mea Kiekie loa iloko o Kona mana palena ole, e lawe aku i ka hanu ola o kau mea aloha, Mrs. Ekekela I. Kapela, ko makou haopaahana hoi ialoha nui ia, ma ka hora 7 p.m., o ka la 14 o Aperila, 1918, ua pili kona mau lihilihi maka no ka wa mau loa, a ko ae la ka olelo a ka palapala: E hele aku no au i ke ala, aole e huli hou mai, ke pau ae ka huina o kaou mau la Walohia wale!  O Mrs. Ekekela I Kapela, he hoalianau no ka Ekalesia hoolepope o Waianae, he lala Kula Sagati, a he lala no ke C.E., he makuahine hoopono, he puuwai hamama maopopo, a he mea nui no iaia kana mau moopuna.  Ua piha iaia na makahiki o kona hanu ana i na ea oluolu o keia ola ana i ke 50 a oi, eia nae, ma ka hapa hope o kona ola ana, aia mau na haawina @@waliwali e hoomailo mau ana i koua kino ame ia haawina oia ahiki i ka hookoia ana o ka olelo a ka Palapala Hemolele, he lepo oe a e hoi aku no oe i ka lepo. Walohia wale!  Nolaila, ua ili iho maluna ou ke kane i hoonele ia i ka wahine, ua keiki i ka makuahine ole, na moopuna i ke tutu ole, na hoapaahana, ka ohana hoolookoa apua, na haawina o ka luuluu ame ka ehaeha.  Nolaila e hooholoia, o makou o na luna ame na hoananau o ka Ekalesia Hoolepope o Waianae, ame na lunanui o ke Kula Sabati ame ua C.E. ma o ko makou mau komite la, ke komo pu aku nei makou me oe, e auamo pu i na ehaeha, na luuluu, na kaumaha i kau iho maluna ou. Nolaila, e hooholo ia, ke pule nei makou i ka Mea Mana Loa, e hoomama mai i kou mau luuluu, no kou hoapili he wahine i hala aku ma ke ala o na mea apau.  E hooholo hou ia, e hoounaia i hookahi kope o keia hoalohaloha i ke kane wahine make, hookahi hope i ka Nupepa Kuokoa, hookahi kope i Ka Puuhonua. Na Iehova no i haawi mai a Nana no i lawe aku, e hoomaikaiia ka inoa o Iehova.

O makou iho no na komite,

S.W. KEKUEWA,

SAMUEL MAPU,

M.K. LELEO,

MRS. A KEAWEKANE,

MRS. S.W. KEKUEWA.

NA LEKA I KII OLE IA MAI AHIKI I MEI 25, 1918.

Apio, Mrs. Rosie

Hao, Mrs. Lahela

Haleamau, Miss Mary

Hilo, Mrs. John

Holi, Mr. Nami

Ilaino, Mrs. K

Kaainoa, Mrs. John

Kaainoa, Mrs. John

Kaili, Mrs. Lucy

Kaopuiki, Daniel

Kahanau, A

Kaleohano, J

Kalaeloa, Miss Helen P

Kalai, Mrs. Grace

Keawe, Wm. H

Kealoha, Mrs. Rose

Keoneula, Pikai

Kekahuna, Henry

Kihei, Mrs. Kalani Pahoa

Kila, Mrs. Kalipo

Kiapa, Miss Vioilet

Kaholoalani, Mrs. Geo.

Mahi, Miss Rebecca

Malea, George

Manaku, Johnnie Jr.

Mahulu, Mrs. Ii

Nalu, Mrs. Lewaina

Nai, Miss Hattie

Namauu, Mrs. Geo.

Nakea, Auther

Naheula, H B

Pahulehua, Miss Eliza K.

Poepoe, M

Paaluhi, Eddie

Waiole, Miss Mabel

KAUOHAIA MAI NA KOA E H MAKAUKAU.

Mahope iho o ke kakali ana no kahi manawa loihi, no ke kaheaia o na pualikoa kiai lahui o Hawaii o komo aku iloko o ke kaua, ua hoo kaia ae he kauoha ma ke ahiahi o Poakahi aku la i halu, e Kapena seli, ke kumu a o koa o Amerika @ nei nei, i ka Puali Mua, o na Puali Kiai Lahui ma Hawaii nei, e homaikau.  No ka hoike ana aku i ka lohe i aliikoa kiekie o na pualikoa kiai ia o na mokupuni e ae, ua hoounaia he lohe ma ke kelekalapa uwea ole kela ahiahi, i na mekia, mai Haw Maui amer Kauai, e ku makaukau i wa apua, noka hoea aku o na kauo no ka hoomakaukau ana o na puali o Hawaii nei, e ku ae imua no ka h a lakou i koho ai, e bana aku no ke puni o Amerika Hapiuia.  Aole he la amopopo loa i hookaa leia no ka hoakoakoa ana ae i na pukoa Hawaii, ma kekahi wahi, aka upu ia aku nei nae ia, e hoea mai i na manwaapau, a i ka manawa e iho ai na keiki Hawaii i ko lakou @ kahiko o ka oihana koa, e mau aku ka paa o kela mau kahiko, ahiki i hoea ana mai o ka hopena o keia ka. I ka manawa i pahola ae ai o ka la no ka hoea mai i ka wa e kabea o ia mai ai o na pualikoa kiai lahui, lilo ia i mea hoohauoli aku i ka ma o na allkoa, i kahiko ko lakoa nana iloko o ka oihana koa @ Hawaii me ko lakou ake loa, e hoes aku no ka o ke kaua.  Ma kela Poakahi no i hoea mai he lono kelekalapa mai wakinek mai e hoakaka ana no ka hoomakau ana o ko Hawaii nei mau pualikoa @ lahjui ame ka poe i kupono no ka oih koa.  Ina no ka hoea i'o mai o ke kauol na pualikoa kiai lahui o Hawaii ne komo aku iloko o ke kaua, alaila, e @ kaawaieia ana no lakou ma kekahi @ wahi kauwale, o na kahua hoomoanana koa Amerika maanei, me ko la ku kiai no ka palekana o Hawaii a i ka wa hoi e kauohaia mai ai na Amerika maoli, ia wa e lawe ae ai pualikoa Hawaii i ko lakou mauy me lua.  Aole me mai i hopo iho ka mana koonei poe kanaka opio, no ka nee aku imua o na kahua kaua, ina ua kemakeia mai ua pualikoa Hawaii kemo kino aku, aka @ae e hala @@@ kahi manuwa loijhi ia lakou e @oon maa ai, a e hoomakaukau ai ia la iho, maatua o @@ na aku i ke kai no ka paio @@@ aua me na enemi.

W.S.S.

LOAA AKU KEKAHI KINO MAI

Ma ka Poaha o ka pule aku nei i @ i loaa aku ai kekahi kino make ma@ o Pauohia, a ma na mea i koho wale he kino kela no kekahi Kepani, a o kumu hoi o kona make ana, mamuli ia o ka lawe maoli ana ae i kona me kona mali lima ponoi.  Ua hoopaaia he kaula ma ka a kela kino make, a o kekahi piko he ke kaula, ua hoopaaia i ke kumul@ ela mae ia @@oino ke kino, me he @ ia he hookahi pule okoa a oi ka loil@ ka manawa i make ai o kela mea.  Ua nui na hooikaika ana ma ka a o na kanaka o ke nupuni, e maopopo kahi mea i nalowale, a i hooh@ei ia ha, eia ka he Polo kiko kela o lawe ana i kona ola iho.

UA OLELO AE KEKAHI LEDE KAMAAINA O HONOLULU NEI NA KA B.B.C. I HOOPAKELE I KONA OLA

E komo mau mauy ana na olelo hoike no na hoola hou i hanaia e ka laau B.B.C. i keia pule o ia no ka mea i hoikeia ae e Mrs. Sam Kala, he lede kamaaina a i ike nui ia o Honolulu nei, e noho ana ma ke alanui St. Antonio, Puowaina, ka mea i noho nawaliwali no na makahiki loihi.  O ke emi pu mai, ka nalulu, ke kuahaneenee ame ke kulaua maikai ole maoli kona pilikia, a ua hiki ole maoli iaia ke lawelawe aku i kekahi haua a i kekahi mea paha, uo ia kumu ua poho maoli koua manaolana no koua ola maikai hou.  Wahi a Mrs. Kala: "Ua paa loa ko'u manaoio, na ka B.B.C. i hoopakele i kuu ola a i hoihoi hou mai i ko'u ola kino maikai.  Ua lawe au me ka pololei no kekahi mau mahina a ua hiki ia u ke hele me ka ikaika, a ke lawe lawe mei i ka'u mau haua apua, a ua makemake au e ike mai kekahi poe i ka mea a ka B.B.C. i hana mai ai no'u, i wahi e loaa ai ia lakou ka pomaikai, mai keia laau kamahao mai."  Wahi hoi a Ben Bruns: "O na huaolelo maikai elike me ia maluna ae, o ka moolelo iho, la ia o ka B.B.C. ka mea nana e hookomo aku i na meapaahana me ka ikaika wikani o ke ola ame ka ikaika o na la opio, e kukulu ana i ke kino a ikaika mamua o ka oma ima'i ame ka ma'i, a o kana haua iho lu ia. Ina he ikaika ke kino, a e holopono an kona mau meapaa@aua, a e lawelawe ana i ka lakou mau hana, aole loa he ma'i. O ka B.B.C. ka mea nana keia haua. Kukulu hou i kou kino, e haawi ana i ka ikaika, mamua o na oma'ima'i e hoopilikia ana ia mea, me ka hoohiolo ana, a o ke ola kino maikai ka hopena e loaa ana. O keia iho la ke kumuy i haawipio ai ka Rumatika, ke koko ino, ka nalulu, ka haalulu, ka hiaa i ka po, ka nanauakea ame ke kulana emi pu, ka molohai, ka fiva torpid, ka lepopaa, na pilikia o ka puupaa me ka muumimi i ka B.B.C. ina no ia he mau ma'i loihi o ke ku ana, elike me ia i hooiaioia mai e na kauaka kamaaina kuloku, i hoike ae no keia mea." Ke kuaiia nei ka B.B.C. e ka poe kawili laau apau, na halekuai mahiko ame ka poe kuai laau lapaau.  Aole i hoopiiia ae ke kumukuai.  He $1.00 o ka omole.  I keia pule, 6 no $5.00.  Na'u e uku i ke ope ana ame na lilo p ka hoouna ana no ua kauolia o $5.00. Na pepa hoakaka haawi wale me na hoakaka ana, e loaa no ma ke keena o Ben Bruns, akena no ka C.C.O. 161 Alanui Mei, ma Ewa O ka Mekeke Kuai i'a.  Hoolaua.