Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 22, 31 May 1918 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, MEI 31,1918
____________
KA AHAOLELO KUIKAWA
KULOKO O KAKOU
Mahope iho o ka noho ana no ka manawa i anean@piha ka elua pule, ua hoea mai i ka hookuu ana @ ke kau kuikawa o ko kakou ahaolelo kuloko, a @eaha nae na mea ano nui i lawelaweia, i pili loa aku i ka pono o na makaainana? O na pilikia maopo@ loa a kakou i ike ai iloko o keia wa, a o ke kahua nui hoi i kaheaia ai o keia kau kuikawa o ka a@aolelo, ua uuku loa ko lakou noonooia ana, ma@ o kekahi mau bila lehulehu i hookomoia ae e na hale a elua, na bila hoi i hiki no ke hoomanawanui ia, a keia kau mau ae o ka ahaolelo e noho mai ana, a kakou no e hewa ole ai ke olelo ae. ua lilo nui kekahi manawa o ka ahaolelo, ma na hana hoopau manawa, a kaokoa loa mai ka manao ae i kaheaia ai keia kau.
O ka ninau pili loa aku i na meaai, kekahi pono nui hoi o na makaainana o keia Teritore, ma ka hoomaopopo ana, he uuku loa ka mea i hanaia e keia kau o ka ahaolelo, koe wale no ka hookaawale ana i kekahi haawina dala, no ka hoohana ana aku o ke kiaaina, elike me kana i ike ai he pono. ma ke kuai ana paha i na meaai i ike maoli ia ai ka pilikia o na makaainana. Ua kupilikii maoli kakou iloko o keia manawa, mamuli o ka hapa loa mai o ka loaa ana o ka laiki ame ka poi, o ka hana pono a ka ahaolelo e hooko mai ai, o ia no na alahele e loaa ana o ka laiki ame ka poi, o ka hana pono a ka ahaolelo e hooko mai ai, o ia no na alahele e loaa nui ai keia mau meaai, no ka ha@ai ana i na makaainana o keia Teritore.
Ua hiki ole e loaa nui mai ka laiki ia kakou iloko o keia manawa maiwaho mai, mamuli o ke kaka@kahi loa o na mokuahi e kipa mai nei i Honolu@a nei. no ia kumu, he uuku loa na wahi kaaw@e o na mokuahi, e hiki ai na mea pili i na meaai e hoounaia mai i Hawaii nei, nolaila e kono maoli ia mai ana kakou e hoomahuahua maoli aku no i ke kanu ana i ko kakou laiki, no ka hoopakele ana ae i na makaainana, no keia mau mahina e n@ aku nei, mai ka halawai ana me ka wi.
Ke oi loa ae nei ka pipii o ka poi, i ike ole ia ia na manawa e ae, mai ka hoomakaia ana o ka poi e ai e na kanaka, in a aole ana e loaa he mau alahele e loaa nui mai ai ka poi, he mea oiaio loa, e ne@e maoli ana ka hiki ana i ko kakou poe ilihune ke kuai i poi na lakou; o ka manaolana a na makaainana i kau aku ai maluna o keia kau kuikawa o k@ kakou ahaolelo, ua hoea mai ia i ke pho wale ana.
Malia paha o na komisina o na meaai ke kuleana nui ma ka ninau pili i na meaai; a hoea wale m@ nae i keia manawa, aole he mea maopopo a kela k@misina i hana ai, elike me na mea oiaio ka@ e ike nei i keia wa, ka hoemi ole ia iho o na kumukuai o ka laiki ame ka poi, a pela pu hoi me kekahi mau meaai e ae a kakou e uku nei me na da@a nunui.
He kuleana nui ko ka ahaolelo e hana ai i keka@ mau hooponopono ahaolelo ana, i wahi e ka@ nui ia ai ko kakou mau meaai kuloko, no ka m@ aia he mau aina aupuni malalo o ka hoolima lima i h@ea mai i ka pau ana o ka manawa hoolima@ me na mahiko, a e hookokoke aku nei pa@a i ka pau ana ma keia mua aku; e hookuonoo@ kela mau aina e pono ai, a e kanuia aku hoi me na meakanu, e hiki ai ke hanaiia mai na makaainana o ke Teritore, me ko kakou kaukaʻi ole ak@ i na meaai maiwaho mai.
@ nae he pono pilipaa ka i haawiia mai e ke K@nawai Kumu i na makaainana e waiho ae ai i ka @akou mau noi, no ka hookuonoono ana i na aina aupuni i pau ka manawa hoolimalime, ka k@ pepa e hoeueu ikaika aku nei i na makaai@ mai hookunana wale i ka waiho ana ae i na @ he iwakalua-kumamalima, no ka wehe ana i @ aina aupuni i kupono no ke kanu kalo ana ame ke kanu laiki. a e hoohana aku i ko kakou ikaika, ma ka mahi ana i ka aina, e lilo ai lokou i poe kokua aku i ka poe i maa i ka ai ana i ka lakou ai ponoi iho.
__________________________________________
HE PONO I'O E LOAA I
HOME NO KE KIAAINA
O kela manao i hoalaia ae e na solona kaukanawai ma keia kau kuikawa o ko kakou ahaolelo kulo@, no ka home o ka Moiwahine Liliuokalani, i ikeia ma ka inoa o Wakinekona Hale, i home no ka luna oihana kiekie o keia Teritore, oia hoi ke kiaaina. o kekahi ia o na manao kupono loa, a oiainae, he nui ka manawa kupono e noonoo ai maluna o keia kumuhana, ua hiki no e waihoia aku ko@a noonooia ana a kekahi wa kupono, in a paha ia ma keia kau mau ae o ka ahaolelo kuloko.
O ka loaa ana o kekahi home kupono no ke kanaka e noho ana ma ke poo o ke aupuni Teritore. ma ke ano he waiwai ia no ke aupuni, o kela kekahi o na anuu e pii ae ai o Hawaii uuku, a kaulike aku me na aupuni e ae o ka honua nei.
E kipa mau mai ana na luna aupuni kiekie o na aupuni e, i o kakou nei, e malama ana ke Kiaaina he mau aha hoohauoli, a mau anaina ike pili oihana. o ka loaa ana o kekahi home kupono, i hoolako pono ia malalo o na hoolilo o ke aupuni, he hana ia a Hawaii nei i hoike okoa ae ai i kona makee e loaa na hookipa ana ma ke ano hanohano i na malihini kiekie apau a keia Teritore, elike me kela pono i loaa i ka Peresidena o Amerika Huipuia, a i na luna oihana kiekie o kekahi mau wahi e ae, i hoolakoia mai ai he mau home noo lakou e ke aupuni.
No ka hooko ana aku i kela manao, e loaa he home no ke kiaaina o keia Teritore, aole he wahi kupono e ae, elike me Wakinekona hale, a o ka lilo ana mai o kela wahi o ka Moiwahine Liliuokalani he waiwai no ke aupuni, e mau aku ana ke ku ana o kela home, he kiahoomanao no ka moiwahine hope loa o Hawaii nei, mamua hoi o ka lilo ana aku i kekahi poe okoa, e hooliloia aku ana kela wahi no kekahi mau oihana, koe wale no a hooliloia aku i home noho.
He hookumu wale ana no keia i kela manao no Wakinekona Hale, a i hoea mai i ke kau mau o ka ahaolelo i keia makahiki ae, he mea pono no e hoala hou ia mai ka noonoo ana maluna o keia kumuhana a e hookaawaleia ae hoi i haawina dala, no ka hooko ana aku i ka manao, e lilo mai i waiwai no ke aupuni.
____________________________________________
E WEHE HOU IA KA MAKEKE
KUAI LIILII TERITORE
O kela keena kuai liilii o ka makeke Teritore i paniia ai, he mau mahina ae nei i hala, he mea pono e wehe hou ia i keia wa i hoopakeleia ae ai kakou iloko o keia wa pipii o na meakuai apau, mai ka uku ana aku i na kumukuai nunui o na mea a kakou e kuai ana, ma na makeke e ae o keia kulanakauhale.
He pilikia maopopo loa kei i ikeia e ka poe i maa i ke kuai ana maloko o ka makeke Teritore, no ka mea i keia la ke uku nei lakou ma kahi o ka papalua, a papakolu ma na wahi e ae, mamua o ka lakou e uku ana ma ka makeke Teritore, oiai he hana hoopukapuka ka ka poe ma ia mau makeke a hana nei, aole hoi mai ka poe na lakou ponoi no na waiwai, e kuai hoolilo pololei aku ai i ka lehulehu, e loaa ai n kumukuai kupono i kulike me ka make o ka poe waiwai me ka poe na lakou ke dala.
Mamuli o ka hoopauia ana o kela makeke kuai liilii, ua konoia aku na wahi kuai e ae e hoopipii i ke kumukuai o na meakuai, no ka mea aole he mau wahi e ae a ka lehulehu e hele ai e kuai, o kela mau wahi wale no i makaukau e imi mai i na pmaikai he nui elike me ia e hiki ana ia lakou ke hana.
Ma ka manao o keia pepa, ua kuhihewa loa ke paniia ana o kela makeke kuai liilii, oiai ma na hoike oiaio e pili ana no na loaa ame na hoolilo o kela makeke, aole he manawa i ikeia ai i ke poho, aka e oi mau ana na loaa maluna o na hoolilo, a e uku pono ia ana hoi na luhi o ka poe apau ma kela makeke, a iloko o ia manawa hookahi, e loaa aku ana i ka poe na lakou, mamua o ka ae ana aku e hoolilo ma na makeke i ake wale no i ko lakou mau pomaikai iho. a e pulapu aku hoi i ka poe na lakou ia mau meaai.
_______________________________________________
KA LA KAU PUA MA HONOLULU NEI
Aole he manawa kupono e ae, no ka hoomanao ana i ka La Kau Pua, elike la me ia i hoomanaoia ae ai e na kaukani o na kaukani o na makaainana, aole wale ma ke komo ana iloko o ke ka'ihuaka'i, aka ma ka ike maoli ana aku no i kekahi hiona e nele ole ai ke komohia ana iho o na ma@nao aloha iloko o kela ame keia makaainana Amerika oiaio.
Ua hoomanaoia ka la 30 o keia mahina, i La Kau Pua, no ka pono o na koa i molia aku i ko lakou mau ola, no ka pono o ko lakou aina ame na makaainana, aka o ka mea i oi ae ai na hoomano ana ikia la ano nui ma ka moolelo o Amerika, o ia no ko kakou hoomanao pu ana, no ka poe i haalele iho i ko lakou aina ame ko lakou ohana ohana; a ua pono hoi ka hoomanao ana a ko ke kulanakauhale nei poe, no ka mea aia ma na kahua kaua na keiki Hawaii, e loaa ai ka hoomanao oiaio iloko o kakou, no ko kakou mau keiki pono@ e ola mai nei i keia la, ma ka haawi ana ae i na hoomaikai palena ole i ka Haku o na Haku, ke Alii o na Alii, no ka pakele ana mai o ko kakou ola.
He mau mea aloha pili loa kekahi ia kakou i haalele mai i keia ola ana, a no lakou hoi na hoailoha ma na pa ilina o kela ame keia ekalesia; ua hoike okoa maoli ae no kekahi poe o kakou i na manao no ka lakou mau iwi e waiho mai nei, a i hoike oiaio no ia aloha, ua ku maoli i ka nani ame ka mahaloia, ka lakou mau hoohiwahiwa, i waiho iho ai maluna o na he kupapa'u.
O ka hoomanao oi ae, o ia no ka hoomaikai a hoonani ana aku i ke Akua no ka poe i hookaheia ko lakou mau koko, a i lilo ai hoi ka lakou mau hooikaika ana, i wahi e oili mai ai he mau hopena maikai, e pono ai na mea apau, elike me ia a kakou e ike pono nei, he maka no he maka; a ma kekahi olelo okoa ana ae hoi, ke ohi nei kakou i na hua ohaha o ka hauoli, oiai ua nohoalii mai ke kuokoa ma Amerika holookoa apau a ke hea mai nei hoi ka poe i moe no na mea i Hanaia aku e Jakou.
_______________________________________________
O ka põe i haule hope ko lakou uku ana mai i ka lakou nupepa e pono e hoomanao koke mai, o konoia mai auanei makou e paa ika nupepa; no laila in a aia mau na manao makee i kei pepa e loaa au aku ia lakou, alaila e hoao e lanakila maluna o ka noho aie ane.
________________________________________________
E hookoe i ka palaoa h@ita no ka pono o ko kakou poe koa, a e lawe aku i na palaoa e ae, no ka mea ua laula ia no ka hoohui ana aku i ka poi me ke kupono maoli, i oi aku imua o ka palaoa huita, oiai o ka kaou wale no ia i makemake ai, e loaa he nana e hoomahuahua ae i ka poi.
Nuhou
Kuloko
Ua hooholo ae nei ka ahaolelo kuikawa i haawina o umi kaukani dala no ka wehe ana aku i alanui no na aina hookuonoono o Kapaa, Kauai.
_____________________
Mamuli o ke ulolohi loa o ka loaa ana mai o na kanawai i hooholoia o keia kau kuikawa i keia keena ua hoopanee hou ia ka hoopuka ana aku a keia pule ae.
______________________
O ke ka'ihuaka'i o na koa ma nehipei no ka hoomanao ana i ka La Kaupua, o kekahi ia o na ka'ihuaka'i nui i ikeia i loaa ole mai i na makahiki nei i hala.
______________________
Maloko o ka aha senate ma ka Poakahi nei i hooholoia ai ka bila lomi lomi, e haawi ana i ka aeia i ka poe ike lomilomi apau, e lapaau aku i na ma'i, koe nae ka haawi ana i na laau.
______________________
Ua kakauinoa mai nei ka Peresidena Wilson i ke kanawai hookapu waiona no Hawaii nei, nolaila he elua wale no mahina i koe, hoea mai i ke kapu holookoa ana o ka waiona ma keia Teritore.
_____________________
Mahope o ka hoohala ana i kekahi mau pule lehulehu ma Amerika i huli hoi mai ai ka Hope Makai Nui Asch o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka poah@ o ka pule aku nie i hala.
_____________________
Iloko o na la e malamaia ana ka hoikeike fea Teritore, mai ka la 10 aku o Iune ahiki i ka la 15, he nui na ha@ hoikeike, me na hana hoopihoihoi noonoo, e hoikeikeia mai ana imua o ka lehulehu.
____________________
O kekahi o na ninau ano nui i lawei@ ae e na solona kaukanawai iloko o keia kau kuikawa, o ia no ka noonoo a@a e lilo mai ka home o ka Moiwahine Liliuokalni i home no ke kiaaina o Hawaii nei.
____________________
Ma ke kakahiaka o keia Poakahi ae, imua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Heen, e hooloheia ai ka hihia ohumu i hoopaneeia mai o Mrs. Theresa Owana Belliveau, Samuel Kamakaia ame James A. Kealoha.
____________________
Ma ka la 8 o keia mahina, o ia ka Poaono, e hoea mai ai ke Kakauol@lo Lane, o ke keena kalaiaina me kona mau hoahele no ka Peredaiso o ka Pakipika, e loaa ai iaia he ma@awa nui kupono no ka makaikai ana i ke kula na o Hawaii nei.
____________________
Oiai ma kahi o kana hana ma ka po o ka Poakahi nei, i loaa ai ka Makai Kaulio Joe Kaleohano i ka ma'i a hoihoiia mai noloko o ka halema'i o na ulia poino, ma@aila i haawiia aku ai iaia na lapaau ana. me kona noho ma kela halema'i ma ia po.
___________________
O ka hoopiii a ke Keikialii Kuhio e ku-e ena i ka palapala hooilina a ka Moiwahine Liliuokalani, o ka hooloheia ana maloko o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni C. W. Ashford ma ka Poakahi nei, ua hoopanee hou ia aku la no ka manaw@ o elua pule.
__________________
O ka põe o na kuaaina e manao ana e holo mai no Honolulu nei no ka nana @na i ka hoikeike fea Teritore, e loaa no ka hoemiaa o ko lakou ukumoku, ke kau mai ma ka mokuahi e hoea ana i keia kulanakauhale, ma ka la 8 o Iune, a haalele iho hoi ia Honolulu nei ma ka la 18.
_________________
Ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, ma kahi kokoke i Aala Paka, i paa ae ai he Pake i ka hopuia no ka lona ana aku he omole kini malalo o koua malu, i ku-e i ke kauoha a ka Peresidena. Aole i lilo na kumupale a kela Pake i kamailio ae ai i na kanaka o ke aupuni i kumu nona e pakele ai.
_________________
Ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala i huli hoi mai ai o John Wise, ka mea a ka Ahahui Uniona o na Poola o ka hoouna ana aku nei no ka huli ana ia Charles Holoua, ka elele a ka ahahui a ka ahahui o ka hoouna ana i Amerika me ka lohe ole ia o kana hoike a wahi a John, Wise, ua hala aku o Mr. Holoua no Alaska.
_________________
Maloko o ka Luakini o Kawaiahao ma ka hor@ elua o ka la apopo, Iune @, e haanwi ae ana he kapenakoa Canada ame kona kokoolua, he me lawelawe no ka Y. M. C. A. ma Palani he mau haiolelo epili ana i na hiona weli weli o na kahua kaua, a ua konoia na me apau e hoea ae ma i amanawa o ka lohe ana i keia mau kanaka kaulana i ka haiolelo. Na kekahi mea makuakau i ka unuhi olelo, e mahele mai ana i ka laua haiolelo imua o na Hawaii.
________________
POMAIKAI KA POE MAKAALA
__________
I kela mau la aku la, ka pau ana i ka huli pono ia o ka moolelo o na kuleana apau e waiho la ma Waihole, Waikane, Hakipuu ame Kualoa ma Koolaupoko, Oahu, e Kale Hapakini Opio O ke kanaka e ninau a e hui ana me ia i wahi e maopopo pono ai kona kuleana, oia no ke kanaka e pomaikai ana. E n@ue mai a e hele aku kakou imua.
KALE HAPAKINI OPIO,
37 Alanui Kalepa Iuna.
6391-tf
Nuhou
Kuwaho
PARIS, Mei 23.-He kaua hou ka i houkaia mai e na kanaka lele i ka lewa Kelemania maluna o Parisa nei a ua holopono ka lele ana mai a kekahi o lakou, ua komo mai iloko o ke kulanakauhale a ua hoohaule iho i kekahi mau poka pa-hu ma na wahi lehulehu. Aohe moolelo i loaa mai no ka poino i hanaia iho e ia mau poka pa-hu. Ua lele ae na kanaka Palani e kaua me lakou, a i ka hope loa ua hoauheeia aku lakou.
_______________
WASHINGTON, Mei 25.-E hoakaka ana ka hoike mai ke Kenerala Pershing mai o keia la he eha ma umokulele hou a na Kelemauia i kiia ae e na Amerika a walawala pa-hu ana i ka honua. He auna mokulele Amerika no ka hahai ana aku i na enemi ke lele poai mau nei maluna ae o ka mahele o ka laina ma Toul.
_______________
PARIS, Mei 26.-O ka limahaua ko kua mua o ka Y. M. C. A. i haawi i ko na ola no ka hana ua make i nehinei mamuli o kekahi poka pa-hu. O keia ka Rev. Robt. Wellwood o N@ Ioka, he mea e hana ana mahope mai o na laina auwaha @ na Palani, mawaena o na limahana Pake, i ka manawa oke pa-@u ana nana i hoopokole i kona mau la.
______________
WASHINGTON, Mei 25.-O na mo kuhao i pau i ka hanaia i keia mahina ua oi aku ka nui mamua o kekahi mahina piha mamua aku. No na moku i paa i ka hanaia no keia mahina i hoolahaia ae e ka papa kapili moku he 174,665 tona iloko o 29 mau moku. He 100 mau waapa nunui lawe aila concrete e kapiliia ana e ua pa kapilimoku o ke kaikuana.
______________
WASHINGTON, Mei 26.-Ua noiia aku nei e ke Kakauolelo Kaua Baker na nupepa aole e koho wale i ka heluna o na koa Amerika iloko o Palani i keia manawa a e aloalo ia aku ana. Wahi ana, e hoolaha mai ana oia i kela ame keia manawa i ka heluna kokoke loa aku i ka pololei o na koa, a e hoolawa ia ka makemake o na nupepa ame ka lehulehu ma ia hoolaha.
______________
LISBON, Mei 27.-Ua hoounaia aku e ke aupuni Amerika kekahi huina dala nui no ka hoohana ana aku a na pualikoa Pukiki i koikoi ka poino iloko o ke kaua ana ma ke kaua nui a na Kelemania o ka manawa i hala koke aku nei. Ua nui ka hauoli o na koa Pukiki no ka lono i laweia mai, a ua nui ka mahalo oka lahui kanaka o Potugala no ka lahui kanaka nui ma o aku o ka moana.
________W. S. S._________
Mahope iho o ka maopopo pono ana i ka Lunakanawai Kaapuni Heen, ua inu o Frank Panaewa i ka waiona ma kona manawa e hookele ana i ke kaa otomobile nana i hooku'i aku i ka wahine Kepani a make loa, i hoopii hou ae ai oia i ka huina o kona bona ahiki i ka elima kaukani dala ma ka Poakahi iho nei.
________W. S. S.__________
Ma kekahi mau wahi ma AMerika ua nui na hoomakaukau ana no na kanaka kilo hoku kaulana, no ka nana ana i ka pouli o ka la, ma na wahi i maa mau i ka nana ana i na hoku, ka mahina ame ka la, iloko o na makahiki aku nei i hala.
________W. S. S.__________
NA MARE
W. Banks ia Dorothy Smith Mei 21..
T. B. Kaneupua ia Poniele, Mei 21.
J. L. Landis ia Emma McCandless, Mei 15.
J. U. Alama ia Agnes K. Wright, Mei 25.
J. Aala ia Sarah Akoni, Mei 25.
NA HANAU
Na Ching Yuen ame Lee Moy he keikikane, Apr. 26.
Na Manuel Vierra ame Kamulau Kiapa, he kaikamahine, Apr. 27.
Na W. Gaspiola ame Mary Turner, he kaikamahine, Mei 20.
Na Frank Kalua ame Annie Apo, he kaikamahine, Mei 21.
Na John Akina ame Tama Sheldon, he keikikane, Mei 25.
Na Ed. G. Glendon ame Maryann Levy, he keikikane, Mei 25.
Na Lester Petrie ame Mary K. Crewes, he keikikane, Mei 28.
NA MAKE.
Kamila Pahu Levi, ma ke Kiekiena Makiki, Mei 22.
Emma K. Sherwood, ma ke alanui Waialae, Kaimuki, Mei 22.
Lipeka Williams, ma ke alanui Kunawai, Mei 24.
Kaauhau Kalama, ma ke alanui Moi, Mei 25.
Joseph Naauao, ma ke alanui Factory, Mei 25.
Kamaka Aukai, ma ka Halema'i Moiwahine, Mei 26.
________W. S. S.____________
NO KE KUAHANEENEE.
___________
Ina e loaa oe i ka hu'i o ke kuahaneenee, e hoomau-u i na wahi i eha me ka Pain Balm a Chamberlain i elua manawa o ka la, me ke kuwakuwai ana me ka poho o ka lima no elima minuke i kela me keia kau ana. Hooma-u welu huluhulu me ka laau hamo, alaila nakii a paa ma kahi o ka eha. Eia ke kuaiia nei e kapoe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.
-Hoolaha.
KAUALAKOIA E KA LIO A MAKE LOA.
_________
I kulike ai me kekahi meahou mai Hilo mai, ua halawai ae he kanaka opio nona ka inoa o David Puna, me ka make mainoino, mamuli o kona kaualakoia ana e ka lio no ka mile a oi, mahope koke iho o ka hora umi-kuma-malua o ke awakea o ka Poalima aku nei i hala, ma ka aina hanai holoholona, ka Parker Ranch.
Ma kela Poalima, ma Waiki kahi @ hana ai o David Puna, ma ka palau ana i ka aina kanu kulina, a i ke kokoke ana ae i ka aina awakea, ua wehe mai la oia i ka lio mai ka palau mai, no ka hoihoi ana aku e hanai, a kau ae la no hoi maluna o ka lio.
Iaia e hoihoi ana i ka lio no kahi e hanai ai, ua puiwa ae la ka lio me ka owala ana malalo nae o kekahi kumu maopopo ole, a haule aku la oia ilalo, me ka paa nae o kona wawae i na kaula huki, ma ka aoao o ka lio, a kaualakoia aku la.
No hookah mile a oi aku ka mamao o kahi a ka lio o ke kaualako anu aku i kela kanaka opio, me ke ku i ka manaouao o na mea i kau aku maluna o kela kanaka, a mamuli o ka moku ana o ke kaula huki akahi no a kaawale mai ke kino, a kaawale aku hoi ka lio, mai kana hoopilikia hou ana mai iaia.
Ua noke wale paha kela lio i ke peku i ka mea poino oiai e holo ana, no ka mea i ka manawa i loa@ aku ai ke kino o David Puna, ua make loa oia a ua naha hoi kona poo, a ua manu manu ke kino.
He iwakalua-kumamahiku na makahiki o kela kanaka opio, a ama Waimea, Hawaii kona wahi noho, me kona ohana, a ma ka noho ana o ke kiure koronelo nieniele kumu make, e hoolohe i na mea e pili ana i kela poino, ua hoopukaia ae ka olelo hooholo, ua halawai kela kanaka me ka poino ulia, pela oia i make ai.
__________W. S. S. ________
E IKE ANA O HAWAII NEI I KA POULI O KA LA.
I kulike ai me ka hoakaka a Edwin H. Bryan Jr., o ke Kula Kiekie o Hawaii, e ike ana ko Hawaii nei poe i ka pouli o ka la ma ka Poaono, ka la 8 o ka mahina ae nei o Iune, he pouli hapa nae, e hala ai kekahi manawa.
E hoomaka ana ka pouli ana o ka la ma ka hora umi me kanakolu-kumamaha-minuke ahiki i ka hora umi-kumamalua o ke awakea. 'O keia pouli ana o ka la, e ike powehiwehi ia ana no ia, ma kahi o ka hookahi hapa-umi o ka nui o ka la, aka nae, me ke kokua ana mai a na aniani i hoomakaukauia no ka oihanana kilo hoku, e ikeia ana me ka moakaka loa.
Ma ka hora umi-kumamakahi me umi-kumamalima minuke, e kaa pono ai ka mahina ma ke alahele o ka la, ia wa e nalo ai ka hapa akau o ka la, a nui ka pouli e ikeia.
_________W. S. S._________
Ma Nap@opoo, Kona He@a, Hawaii, i hanau mai ai he keikikane na Mr. John K. Kalua ame Susie Kalua, ma ka la 13 iso nei o keia mahina.
EHA ELUA MA KA ULIA KAA OTOMOBILE.
_______________
Ma ka auwina la o ka I'oalua aku nei i hala, i loaa ne ai he mau ulia kaa otomobile, ma o ka hooku'iia ana aku he elua mau mea, a ua kau aku na poino maluna o na me@ i hooku'iia, me ka haki ana o ko laua mau wawai, o kahi nae o ka pomaikai, o ia no ke koe ana mai o ko laua mau ola.
He mau manawa like ole, a ma na wahi like ole no hoi ka loaa ana o kela mau ulia poino, eia nae, he manawa pokole wale no ko kekahi mai ko kekahi mai, a mahope iho o ka nanaia ana o ko laua mau poino, he hookahi i hoihoi loa ia aku noloko o ka Halema'i Moiwahine, a he hookahi hoi no ka halema'i o na kamalii.
O na mea i halawai me na poino ulia, oia o John Fernandez, he limahana noloko o ka hale kaa o Schuman, a nona hoi na makahiki ma kahi o ka umi-kumamawalu, a o ka lua o na mea i poino, o Mon Chong, he keiki Pake o elima wale no makahiki.
Mahope iho o ka hapalua o ka hora elua o ka auwina la, e holo ana o John Fernandez maluna o kona kaa baikikala, ma ke alanui Kalepa, a i ke kokoke ana aku i ke kihi o ke alanui Papu, ia wa i oki pokole mai ai he kaa otomobile, e hookeleia ana e kekahi koa, o ka hooku'i mai la no ia. Ma na mea i hoikeia ae e na makai, o ke kumu o ka loaa ana o ka pilikia, o ia no ka holo pololei ole o ke kaa otomobile, ahiki ma ka aoao makai o ke alanui, alaila hoohuli mai no ke alanui Kalepa, aka ua oki pokole mai ia, ma ke alahele pololei loa a ke kanaka opio e holo aku ana maluna o kona kaa b@ikikala
O ka ulia poino hoi i lona i ke keiki Pake uuku, mauka ae nei ia o Kalihi, i ka manawa i hooku'iia aku ai e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e Chuck Look, he Pake tela lole.
Ma ka oleloia, maluna o ke kaa o ka halekuai Palace of Sweets kahi i kau @i o ke keiki uuku, a i kona wa i lele aku ai mailuna aku o kela kaa, a hoomaka aku la e holo, ua kaa pono oia mamua o ke kaa otomobile, o ke tela lole, a i wahi hoi e hooku'i ole mai ai ke kaa i kela keiki, ua hoao ke kiakaa e hoohuli i kona kaa ma ka aoao hema, ma ia hana ana @ae i hooku'i aku ai ke kukui o ka aoao hema me ka helehelena o ke keiki opio a hina aku la oia ilalo.
Ua hana kela kiakaa i na mea apau e pono ai ka mea poino, me ka hookau ana maluna o kona kaa otomobile a hoihoi mai la no ka halema'i o na ulia poino.
________…_________
Mamuli o ka hooholo like ana o na hale kaukanawai a elua ma ka Poakahi nei, e hookuu loa ana na hana o keia kau kui kawa o ka ahaolelo kuloko ma ka hora 11 o keia kakahiaka, a e huli hoi aku ana kekahi mau hoa kaukanawai no ko lakou mau home, ma ke Kilauea o keia awakea no Maui ame Hawaii.
KAHEA PILI OIHANA
no ka
AHA@LELE TERITORE REPUBALIKA
E Malamaia Ana Ma
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 22, 1918.
____________
I kulike ai me na koi ana mai a ka Rula 17 o na Rula ame ua Hooponopono ana o ka AOAO REPUBALIKA o ke Teritore o Hawaii, ma keia ke hoikeia aku nei ka lobe i na Kalapu Mabele Repubalika apuni ke Teritore o Hawaii, e halawai ma ka hora 7:30 p.m. ma ka Poaha, Iune 6, 1918 no ka wae inoa ana no na lunanui o ke Kalapu, a i mau Elele i ka Ahaelele Teritore. E weheia no ka wae inoa ana mai ka hora 7:30 aku ahiki i ka hora 8:00 p.m., a e Waiho ae ma ke kakau me ka lunahoomalu o ka halawai.
O ka mea a o ka poe i waeia ae, e kohoia ma ke Koho Baloka Mahele, e malamaia ana maloko o keia me keia Mahele pakahi, ma ka Poaha, Iune 13, 1918, mawaena o na hora 7:30 ame 8:30 p.m.
O na Elele e kohoia ana ua kaheaia lakou e akoakoa ne maloko o ka Ahaelele Teritore maloko o Honolulu ma ka Poakahi, Iulai 22, 1918, ma ka hora 9:00 a.m., no ke apono ana i kekahi Kahuahana no ka Aoao, ame kekahi mau hana e ae, e laweia mai ana imua on a.
O ka heluna o na Elele i kuleana ai na Kalapu Mahele lehulehu, e hoouna mai ai i ka Ahaelele i oleloia, o ia iho keia:
NA APANA LUNAMAKAAINANA.
Mahele Hawaii. Maui. Oahu. Kauai.
Ekahi. Elua. Eha. Elima.
1 " …………… 1 3 1 5 1 1
2 " ………….. 1 2 1 5 1 1
3 " .…………. 2 1 5 4 1 1
4 " ………….. 3 1 1 5 1 1
5 " ………….. 5 1 4 4 3 1
6 " ………….. 1 1 2 3 1 1
7 " ………….. 2 1 5 2 1 3
8 " ………….. 1 1 1 3 2 2
9 " ………….. 1 1 1 4 3 1
10 " ………….. 1 2 1 1 2 2
11 " ………….. 1 1 1 1 5
12 " ………….. 1 1 4 2 1
13 " ………….. 1 3
14 " ………….. 1 4
15 " ………….. 1 2
16 " ………….. 2 1
17 " ………….. 1 1
18 " .…………. 1
19 " ………….. 1
20 " ………….. 1
21 " ………….. 1
22 " ………….. 3
__ __ __ __ __ __
Huina ma na Apana.
Apana Mua ……….20 16 40 39 33 14
----------------- ------------------
36 72
Huina Nui………………………………………………………………162
HOONOHONOHO ANA MA NA APANA
Kalana o Hawaii:
Apana Lunamakaainana Ekahi………………………………………20
Apana Lunamakaainana Elua………………………………………..16 36
Kalana o Maui:
Apana Lunamakaainana Ekolu……………………………………… 40
Kulanakauhale a Kalan@ o Honolulu:
Apana Lunamakaainana Eha…………………………………………39 72
Apana Lunamakaainana Elima……………………………………….33
Kalana o Kauai:
Apana Lunamakaainana Eono……………………………………….. 14
___
162
EMIL A. BERNDT,
Lunahoomalu, Komite Teritore Kuwaena.
Honolulu, T. H., Mei 25, 1918.