Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 23, 7 June 1918 — Page 1

Page PDF (1.40 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

HONOLOLULU. T. H. POALIMA, JUNE 7, 1918

Hooku'iia He Kaikamahine E Ka Oto Make

Halawai he Kaikamahine Pukiki

o Ekolu Makahiki me ka Ulia

Poino Mai'uwale

Paa Ke Kiakaa Otomobile

I ka Hopuia E Na Makai

Hoihoiia ke Kamaiki no ka Halema'i

o na Ulia Poino Make Nae i ka wa Pokole

 

Aole i phia ka pule, mai ka ulia @ otomobile, o ke ahiahi Sabati he Lookahi pule aku nei i hala a i make ae hoi he wahine Kepani opio, ua hooka'i hou iho la no he kaa otomobile, @ hookeleia ana e C. V. Phillips, e noho hana aua no ka huiuwila, me ke@ahi kaikamahine Pukiki uuku o ekoa wale no makahiki a make loa, ma ke kahi o na alanui Magellan ame Pioneer, @aloko o ka apana o Puowaina ae nei, @ahope koke mai o ka hora ehiku o ke @iahi o ka Poalima aku la i hala.

Mahope iho o ka hooku'iia ana aku @ kela kaikamahine uuku e ke kaa otomobile, nona ka inoa o Mary Silva, ua hoihoi awiwi ia aku oia no ka hale@a'i o na ulia poino e A. S. Dunn, ke kokoolau e kau pu ana me Phillips mahana o ke kaa otomobile hookahi, a he kinahan no hoi noloko o ka hui hana awila eia nae, mamuli o ke kukuonuhonu loa o ka poino i kau aku maluna @ ke kamaiki ua make e oia mamua o hoea ana aku i ka halema'i

Ua hopuia o Phillips i ka manawa i @aopopo ai ua make ke kaikamahine @eku no ka hewa lawe ola, a ua hoolimalima koke o Phillips i ka Loio An@e Perry i mea naua e kupale iaia.

Ma ka moolelo e pili ana i ke auo o @'a alia, elike me ia i hoikeia ae e ka @ o Phillips, e holo ana no ka ke kaa o Phillips me ke akahele ma ke alanui Magellan, a me ke kakali ole mai hoi @i ka hala ana aku o ke kaa ma aoao o ke alanui, ua a'e koke ae la ke kaikamahine uuku, mai ke ala@ kanaoao mai a i ke alanui akea ma@a pono ae kahi a ke kaa e holo @ aua nolaila ua hiki ole ke hoo@loa ae ke kaa, ma kekahi wahi e @le aku ai ka poino i ke kamaiki.

Ma ka oleloia aole he poe ike maka @ i ke auo o ka loaa aua o kela po@ ulia koe wake no o Philips ame @ a he hookahi keikikane e paani @ ama kahi kokoe i kela wahi i ha@wai ai me ka ulia.

Ma laweia ana mai uae o ke kaa otomobile nana i hookau aku i ka ma@e maluna o ke kamaiki no ka halewai ua ikeia aole he waiwai i koe o ka ieieki hoopaa nolaila ua manaoio na @kai o kela kekahi kumu niu i hiki @ ai ke hoopakeleia ke ola o ke kama @ in a he maikai ka peleki hiki a a ke kaa e hoopaaia i ka mana wa po@ loa kaa e hoopakeleia ae ana hoi ke @ kela kaikamahine

Ma ka noho ana o ke kiure kiekie a @ i na mea e pili ana i ka hihia o Phillips i waiho ae ai lakou he palapala hoopii hoahewa e kue ana iaia o kahiaiki

PARIS. June 4--O poe i imi mai @aonua no lakou mai na apana mai @ Aisne ame ka Marne i auhee mua @ o mai ko lakou mau home mai ma@ ke ka'i mai a na Kelemania ke @ nei iloko o Parisa ma ua kau@ He poe lakou apau i hoonele a i @waia me ka pololi Na ke Ke'a @ malama nei ia lakou

WASHINGTON June 4. Ma ke ko@ he ekolu hapaha o na mokuluu @ a Kelemania ua pau i ka hoo@ nei manawa

Ma ka la 23 o ka mahina ae nei o Augate e kapu loa ai waiona ma @ Teritre U kapu loa na auo wai @ apau iloko o keia wa o ke kaua a @ luakahiki mahope aku o ka pau @ ke kaua e koho baloka ai ua ma @ana o keia Teritire uo ka hoouoa @ ka hoomauia aku paha o ke kapu aua o ka waione ma Hawaii nei

He Kono I Na Pukua

Ma ka aoao o ka Ahahui o Kamehameha ke kono aku nei ka Mea Hanohano Jonah Kuhio Kalaniauaole i ka Ahahui o na Kaikamahine a ua Pukaua e hui pu mai ma ke anaiua haipule hoomanao e malamaia ana maloko o ka Luakini o Kawaiahao ma ka hora umikumamakahi o ke kakahiaka Sabati ka la eiwa o June no ka hoomanao ana i ka Na'i Aupuni Kamehameha I. Keena o ka Waiwai o Kapiolani, June 1, 1918

O ke J. M. Kealoha, i kakauinoa ai me Samuel K. Kamakaia, malalo o ka palapala hooilina apuhia ka Moiwahine Liliuokalani i kiolaia mai ai e ka Lunakanawai Ashford o James M. Kealoha ia i hoho ai he hoa no ka papalunakiai o ke Kalana o Honolulu nei i kekahi mau makahiki ae nei i hala aole hoi o John M. Kealoha e noho haua nei me ka hui kaa uwila. I na he mau kuhihewa kekahi iloko o na hoaloha mamuli o ka like loa o ko laua mau huakumu e hoopauia no ia kuhihewa ma keia hoakaka ana.

Na Pualikoa Kiai Lahui e hooko ana i ke kauoha no ke komo oloko o ka Oihana Koa Amerika. O ke kii maluna loa e hoike ana ia i ka haalele ana aku o ka Pua likoa ma loa i ka Halekoa. O ke kii hoi malalo iho he hiona ia e hoike ana i ke kukulu ana o na ka i ko lakou mau haleole ma ka aoao ma Ewa o ke kahua o pa'lii, no ka hoomoana ana. O kealiikoa ma ka hema o Konela W. R. Riley ia ke kanaka ma ke poo o ka pualikoa

Na Lono Like Ole E Pili Ana I Ke Kaua Ma Europa

New York, June 3-0 ke kaua hoee nui a na Kele mania o ka koouka ana mai ma ka la i nehinei ua alaiia aku ma na wahi apau a koe ma kekahi wahi hookahi a ma na wahi lehulehu e ae o ka laina ua hoauheeia aku lakou ihope mai na kahua aku i laweia ai e lakou mamua. I ka ikaika o na koa i hookoeia a ke Kenerala Foch, o kekahi hapa uuku ua hookomoia aku iloko o ke kaua nui ua ikeia ko lakou hoohanaia ana ma ke kaua a na Kelemania i hoao mai ai e komo i Parisa. Ua ikeia me ka maopopo loa o Parisa kahi i kuko nui ia e na Kelemania e hoea mai.

Aole ke alai waleia aku no o na Kelemania ma kela a ma keia wahi mamuli o ka ikaika o ka lukuia ana aku aka ua holopono pu ke kauaia ana aku ahiki i ka lilo poi ana mai o eha maukulanakauhale maluna owaenakonu o ka laina e holo ana ahiki i ka ululaau Villers-Cotterets kahi ma ka nana aku oia kahi kaunui loa a ka enemi. Aohe wahi hiki i ka enemi ke a'e mai ma keia aoao o ka Marne ma ka la aku la i nehinei. I ka nele ana o ka lilo aku o ke kulanakauhale Rheims ma keua pololei ana mai i ka nana aku i keia manawa o ka manao o na Kelemania oia ka hoao ana e hoopuni i ke kulanakauhale a in a no ka holopono e lilo ana ia ia hana e koiia aku ai na koa iloko o na papu e haawipio mai.

Ua Oi Ae ka Maikai i Keia Manawa

Ma ka nana aku i ke kulana ua hiki ia ke elelo ia ae ua emi mai ka hahana loa o ke kaua a ka enemi ma ka hiku o ua la o ke kaua aua me ka hahana mamua o na la mamua aku a he oi ae no hoi ka ikaika ame ka holopono o ke pale ana aku i ka enemi a na aupuni hui.

O na kaua a na Pelekane ma Arras, Lens a ma Bethune ma ka la i nehinei ua holopono ka hohanaia ana o keia ka hoike mai Ladana mai a ma ka lono kelekalapa hoi o ke ao mai Parisa mai ua oleloia ua ulupaia aku ua Kelemania o ka lele kaua ana mai no kekahi mau manawa me ka hahana.

Ma ka Mahele Soissons o ka Laina

He kaua hahana he lima a he lima ka i hooukaia ma ke komohana-akau o Sossons a ua hoouka pololeiia ae ma ka aoao hikina o kahi i keia i nei manawa ke Ahua Soissons, o keia ka lono i hoikeia mai. A oiai o keia kekahi hapa o ke kaua i nei manawa no Parisa oiai ua hoopololeiia ae ke kaua aua no ka hoopuniia ae o ke Ahua Soissons ma ka aoao hikina o ke kahua kaua hou i hookahuaia a ie na Kelemania iloko o ka mahina o Aperila. Ua hoihoiia ke kikowaena o ke kaua ana no ke ku-e ana mai i ke kahua a na Palani maluna o ke kahua kiekie i ikeia ka Mont de Choisy, kokoke i ka huina o na Muliwai Oisne ame Aisne.

Lukuia na Enemi me ka Weliweli

Ma mont de Choisy i luku nuiia ai na Kelemania e na Palani. Ua pa huia aku ka nui o na koa a ke keikialii o ka lele kaa ana mai ma keia wahi a he ekolu manawa ka hoauheeia ana aku ihope. Ma ka ha o na manawa ua lilo aku la ke kulanakauhale, eia mae ua kaua hou aku la na Palani me na lau pu ahiki i ka hoauheeia ana aku o ka enemi. Ua hoao hou mai ke keikaialii e lilo hou aku ke kulanakauhale, ua hiki ole nae a ma ka po ana iho oia mau ka paa o na Palani ia kahua ke kahua no a lakou o ka paa ana ma ke kakahiaka a o kahi o hoi a lakou'o ka hakaka ana me ka ikaika loa i ole

ai e lilo aku i ka enemi ahiki i ka po ana.

Nui na Wahi i Hoi Hou Mai

Ma ka aoao komohana o ke ahua ma ka hema mai o Soissons, kahi o ke kaua kaua a na Kelemania i kokoke loa mai i Parisa, maloko o ke Awawa Ourg, ua lilo hou mai i na Palani ke kahua kaua o ewalu mile ka loa a ua paa pu ia e lakou ke koena aku o kalaina mai ka hoao ana mai a na Kelemania e ka'i hou mai imua. O kahi i lilo hou mai i na Palani mai Troesnes, ahiki i ka hikina akua ma Longpoint komo pu me ka lilo hou ana mai o ia mau kulanakauhale a pela me na kulanakauhale o Corey ame Favories.

Hookahi Wahi i Lilo Aku i na Kele mania

Ma ke kahua o ka Marne ua holo pono ke kaua ana mai a na Kelemania ua hoea lakou i ke kiekiena ma ke komohana ae o Chateau Thierry. Eia nae, oia mau no ka paa o na Palani i kekahi hapa o ke kulanakauhale ame na ahua ma ka hema. Oke kahua i hoakakaia maanei ua haawipio wale ia kau no i mahope o ke kaua i hooukaia ai ua lele kauaia mai e ka enemi ma kekahi alahele okoa a ma keia wahi no hoi i loaa ai he lanakila i na Kelemania a ua aupuni huiia i hooiaio mai ai.

Ke Kaua Hahana o ka Hoouka Hou ia Ana Mai

Ma na wahi a pau e pili ana i ke alanui Dormans-Rheims, ma ke komohana hema mai o Rheims a ma na wahi apau e pili ana i ka aoao hikina o ke ahua, ua hoouka ia aku e na Palani he kaua hahana loa ma ka po o ka Poaono. Ma ke komohana ae o St. Front, kahi

(E nana ma ka aoao 2.)

Kauohaia Mai Na Pua Hawaii No Ke Ku Kiai Ana

Haalele He Heluna Nui o na Makaainana i ka Lakou Mau Hana Ponoi a Lawe i na Pu Raifela no ka Pono o ke Aupuni

Mahope iho ke kakali loihi ana o ka hoea mai o ke kauoha i na koa o Hawaii nei no ke komo kino ana aku iloko o ke kaua ua hoea mai la i ka hookoia ana o ia makemake mamuli o ka @oaa ana mai o ke kauoha i Honolulu nei ma ka Poaono aku la i hala no ka lawe koke ana ae o na pualikoa kiai lahi ma Hawaii nei, i ke kulana kiai, malalo o ke aupuni federala, a ma kela ahiahi iho i hoakoakoa koke ia a ai na koa o Honolulu maloko o ke kahua o ka pa"lii a hoaumoe aku la maloko o ko lakou mau halelole me ka waiho ana aku i ko lakou kulana ke mau makaainana.

Loaa Ka Eha Ma Ka Ulia Kaa Otomobile

Ma ke ahiahi o ka Poaono aku ni i hala mamuli o ka haule ana o ke kaa otomobile ma ke alualu o ke alanui me ka hiki pono ole ke hokele poloei i kona kaa otomobile. i halawai ae ai o M. E. Silva me ka loaa ana i ka pilikia iaia ma iwihoehoe, a pela hoi ia Dan Kalei kekahi mea e kau pu ana maluna o ke kaa ma o ka eha ana o kona wawae.

Mai Waialua mai ka hoi ana mai @ M. E. Silva me koa hoa no Honolulu nei, a i ka hala ana aku o ke alahao ma Waipahu ua nanea oia i ka hookele i kona kaa a haule ana iloko o ke alualua o ke alanui a ia manawa i hiki ole ai iaia ke hoopololei i ka holo ana o kona kaa o ka wa iho la no ia i holo pololei aku ai a hooku'i i kekuhi kumulaau me ka nui o na poino i kau aku maluna o kela kaa otomobile.

He koa Paele kekahi ohum maluna o kela kaa a oia hookahi ka mea i loaa ole i kekahi pilikia, a mahope iho o ke kakali ana ua hoea mai la he kaa otomobile okoa aku a na ia kaa i hoihoi mai i na mea i eha no ka halema'i o na koa ma Kahauiki malaila kahi i lawelaweia mai ai na mea e pono ai na mea poino a mailaila mai i hoihoi loa ia aku ai uo ko aua mau home a i kolo maoli ia mai hoi ke kaa otomobile i hoea ai no Honolulu nei me kamaalahi.

Ma keia kauoha o ka hoounaia ana mai e ka Persesidena o Amerika no na koa oloko o ka puali kiai lahui, e hoa kaka ana ia e waiho koke aku lakou i ka noho ana malalo o ka puali kiai lahui a e komo ae maloko o ka oihana koa malalo o ke aupuni federala: no ke pani ana aku i na makalua i hoohakahakaia iho, e na pualikoa o Amerika, i kauohaia mai e haalele iho ia Hawaii nei no Amerika.

Aole e Hele i ke Kaua

O na pualikoa kiai lahui o Hawaii nei i kauohaia mai la e komo aku i ka oihana koa o Amerika, aole ia no Palani, aku e noho ana no lakou ma Hawaii nei, no ke ku kiai ana i na kahua kupale ma na wahi i noho mua iho nei na koa Amerika a o ka poe hoi i waeia iho nei no ke kupono e komo aku iloko o ka oihana koa ua manaoia e hoea mai ana he kauoha i lakou e hoopiha poon aku i ka huina i makemakeia no na puali kiai maanei nei.

Mahope koke io o ka loaa ana mai o ke kauoha no ka hooko koke ana aku o na pualikoa kiai lahui i ka hana a lakou i koho ai ua hoike koke ia aku ka lohe i kela ame keia mea i komo iloko o na pualikoa ma Honolulu nei, a iloko o ka manawa pokole aia na koa apau ma ke kulaua hoomakaukau ia lakou iho, me ka akoakoa ana ae ma ka halekoa a maloko hoi o ka pa'lii me ko lakou mau halelole.

Ua lilo ke kauohaia ana mai o ua kanaka iloko o na pualikoa kiai lahui maanei nei i mea e hooneleia aku ai na keena oihana na halehana ame ua wahi i nohohaua aku ai na koa i na kanaka kupono no ka mea ua waiho koke kela poe i ka lakou mau hana a hoi ae la malalo o na hooponopono ana a ka oihana koa.

Maloko o ka hapanui o na hale oihana, na keena aupuni ua kaa uwila a ma na ano hana like ole uo apau he heluna nui o na kanaka koa i waiho aku i ka lakou mau hana, a hooko aku la i ka hana a ke aupuni i makemake mai ai ia lakou.

E Waiho i na Hana Aupuni

O ka põe apau i komo aku i loko o na puali kiai lahui, a he mau luna oihana hoi lakou, a e noho hana ana paha maloko o ke Teritore ame ke Kulanakauhale o Honolulu nei, ua hiki hou ole iho ia lakou ke hookololohe a mi@amiua paha no ka lakou mau hana aka ua eleu koke ae lakou ma ka hoea ana mai m ka halekoa me na aahu piha o ka oihana koa, a o ka poe hoi i nele i na lole kupono, ua haawiia mai ko lakou mau lako ma kela ahiahi.

Mahope iho o ka akoakoa ana mai o na pualikoa o na kuaina aku nei, ua hoouna loa ia aku lakou apau no ka Papu Limaikaika no ka nana ponoia mai o ke kulana maikai o ko lakou mau ola kino aia a pau kela nana ana alaila ia wa e maopopo ai kahi e hoounaia aku ai kela ame keia puali no ko lakou mau kahua o ka hana.

I ke komo ana aku la o na koa Hawaii i iloko o ka oihana koa o Amerika e hoi aku ana ma aliikoa, me ko lakou mau ohana no na wahi i hookaawaleia no lakou a no na koa hoi e noho ana ko lakou ohana mawaho nei me kahiki ia lakou ke hele mai i kela ame keja manawa e ike i na ohana i ka wa e hookuuia mai ai e hele hoomaha.

Iwaena o kekahi mau ohana lehulehu he mau nanaina maikai ole ka i ikeia mamuli o keia hookaawaleia aku o na kane mai na wahine mai, na makuakane oi mai ka lakou mau keiki aku he hookahi nae mea i hoohauoliia

(E nana ma ka aoao 2.)