Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 23, 7 June 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

' i";t. a<»l«j n<> ka a ka l«»ihi maoli e kakali aku ai. he keu :ii. la i keia manawa n«> «<c e kamailio mai ai, aka nae malīa .> kahi ia e h«}ohuoi <>le ia mai ai, aia kekahi mea ano nui au e i-ama!fio mai nei ia'u." i pane aku ai no hoi o Ta/.ana. ala:ia h"«'hcle aku la ka laua kamaiiio ana ma keieahi mau mcj. e ae. • ' Aia h<>i ma kekahi kihi o ua hfilckeaka nei. ke llakilo puno N>a mai la o Nikola Rokoto, me Paulo, no kahi a ke Kauna- !>!«.- ixo<ie e noho aku ana me Tazana, a ke aaki wale 'a n«. ku'i o ua mau. kanaka nei. no ke kanaka nana i hoohi.ka aku ia laua, a i pakele hoi mai ka upena a laua o ka iiohola ana i wahi nona e poino ai. I ka hookuu ana o ka ahamele ma kela po. aole he mau ]»iiik-!a i haiawai mai me Tazana. ua hoi poiolei loa aku la no no kahi cy kona hoaloha. me ka opoopo mau 6 kona n ka hoea koke mai o kekahi la ae. alaiia ho.a aku oia no ka h<«me «> ke kaunawahine. a lohe pono hoi i na mea i manaoia, e hoikeia mai iaiā. Aia ka hapaiua nae o ka hora eha. o ka auwina la o kekahi la mai. hoea aku la o Nikola Rokofa. ma ke ano ua , p«.,'.?v>e iaia iho. me kekahi uhiiumi ku'i, ilo ka home o ke kaunawahine. a iaia i kikake aku ai mawaho o ka pul a, oili UiM la ke kanaka kiai. me ko ua o Nikola hoike koke ana aku i ka hana ana i makemake ai. I kinohi, ua hoo]e loa keia kauwa i ka ae ana mai i ka manao o Nikola. aka nae. i ka manawa i haawiia aku ai ke dala gula iaia. ua wiki-• w!i-:- mai la ua kauwa nei i ka ae. aiaiia alakai aku 1a ia Xik«jla Rokot"a. no kekahi rumi uuku, e pili kokoke mai ana i ke keena a ke kaunawahine i k'auoha ai. e hoomakau- ' kauia ka paina inu ti ma ia wahi, ma ka hora elima o kela ahiahi. no ka hookipa* ana mai ia Tazana. • Ma ka hora elima ponoi no hoi, hoea mai la o Tazana nie j koua kahiko piha o ke ano o ke o ka poe hanohano, a hookipa loa ia aku la oia noloko ke keena nui o ka home nani o Kauna Dē Kode. a i ka wa i ike mai ai ke Kauna- } wahine Gloga De Kode i kana ipaliliini. he!e mai la oia : imua me ka pahola ana mai i kona lima. a me ka minoaka ma kona mau papalina. pane mai la i keia mau olelo: ! "Ke hauoli loa nei au i kou hooko ana mai i ka'u kono ia oe. no ka hui pu ana mai me a'u ma ka paina inu ti." wahi , ana. me ka lalau ana aku no hoi o Tazana i ka lima o kē ' kamiawahine. J ;*() ke kono. he mea nui ia ,e hiki ole ai ia'u ke hoaio ae i ka hele ana mai e hooko,'' i panai aku ai no hoi o Tazana, n+% ka pīha paa rula. ' i Aole i hoohakalia wale iho ke kauna wahine ma ke kamailio ana. aka alakai i<.»a aku la oia i kana malihini nolokō «. !•-«*' i no laua e inu ti ai, a enanea aima ke kamailio ana. Ia laua e noho ana ma ka aoao o kē; ī aKanKHu. ua noomaka jaua e kamailio no na mea e pili ana ! i na hana himeni o ka po aku i hala; pela hoi ke kamailio nna i na meahnu o keia la. mailaiia ko laua hoohele ana ae i ke kamailio ahiki i ko laua hoike pakahi ana ae, no ko laua hauoli ma o keia halawai hou ana. "L'a lawa paha ko kaua kamailio ana ma keia ma» mea. i.o'.aiui ua hoea mai ia i kahi a'u i makemake ai e hoike aku ; i na kumu oiaio e hoopilikia mau nei kela mau kanaka ia'u! ame ka'u kane. Ke hoomana<-> nei oe i ke kulana o ka'u j kane, riia ke kuhina o ka oihana kaua moana. nolaila he hana nui loa ka Nikola i makemake ai, ma o kona lilo ana i kiu na na mana nui o ke ao nei. a ua ukuia oia me na daia j mahuahua, no ka loaa aku o na meahuua i pili i ka oiHana 1 kaua o keia aupuni. ina im» ia he mea e hrx>koia ai ke karaima nepehikanaka. j "Aia malalo o ka malu o kela kanaka i keia manawa kekahi mau meahuna waiwai loa. ina no ka loaa aku ō ka ike i k« >na aupuni. o ia ke aupuni o no kela meahuna. o aana kekahi o na kanaka waiwai loa. mau kiu o Niko'ā ame r'aulo n«> ke aupuni o Rusia; ma ka laua mau mea apaU i makemake ai e loaa aku ia laua. aole loa kela mau kanaka e n«»ho nanea wale ahiki i ke kaa ana aku rtia!alo o ko laua inalu na mea apau i makemakeia. ina no ia he mea e hookoia aku ai ke karaima pepehik^nakā. "( > ka hoao ana a keia mau kanaka. e imi i wahi e hoinoino aku ai i ka inoa maikai o kuu kaiie, maluna o ka mokuahi. ma ka paani pepa hahau. au no e hoomanao nei. he hana maalea wale no kela i lawelaweia. ina nei no ka pili o ka lu-wa i kuu kane. alaila o ka iho la ia a kelā m: j u kanaka e hooweliweli mai ai i ke Kauna De Kode. ahiki i ka ae ana aku o kuu kane i ko laua mau makerrfake. o kahi nae o- ka laki. o ia no ko uike pono ana i ka lauā mau hana kolohe. a hoopakele ia ka inoa maikai o kuu kane ame kona hanohano. v " I na nei no ka holopono o kela hana a keia mau kanaka. ua maopopo loa. e h(X)pauia ana kuu kane māi ka noho kuhina ana no ka oihana kaua: e-pau ana kona ikeia iwaena « • ka -pohai o ka poe kiekie a ko'iko'i o ka aina. "< ) «>e ka mea nana i ho'opāhu'ā i ka h'aha ā kela maU ka r naka: a i ke ko ole anā o ia manao o laua. ia„\Va i hoohuli ae ai ko laua noonoo. e hapalā mai i khu inoa maikai. malaio o kekahi hana ekaekā leia o kā hilāhila ole. O na mea a keia mau kanaka i hoolala āi, elike nie ia a Pāulo i kāmailio mai ai ia'u. i kona wa i kōnio mai ai maloko o kuu rumi. o ia hoi. e heie āku au. e ninaū 'i kitu kahe'i na mfea apau a laua i makemāke-ai e ike. ā ke loaa akii ia mea ia laua. o k*> laua manawa ia e haalele loa māi ai ia'u me 'ka hou ole mai. a i ole hoopilikiā ākū paha i "kiiu kane. O ko'u hoole ana aku; wahi ana. ua hoolalai nHta laua. e hele aku o Nikola. ka mea ē ku ana mawaho o 'ka puka o kuu rurtii. a hoike i ke kupafcako, he kanaka* kekahi n:a]oko o ko'u rumi, a'u e hookipa mau ana me ka ike ole mai o ka'u kane i kela hāna. "I ka manawā e helē mai ai ō ke kupakāko a ike ia Paulo mal< ko o kuu rumi. alaila e kamailio ae oiā i nā ohua apau mnluna o ka mokilahi. a i ka wa boi e ku āku ai o ka moku i ka uwapo, alaila e hookomo aktf i kela meahou maloko «> na nupe]»a o ke kulanakauhale nei. no ka hoohilahila atta i.i'u. a no ka hapala ana ākW i kā Inoa maemāe o kuii kane. ( "Ke ike mai la oe. o ■Kfeiā kekāhi o ha haha ekaeka loa a ko'a mau kanaka o ka hoolāla ana. i wahi e hookoia ai ko lana mau makemake. ma ke ano he mau kiu no ko laua aupuni. Ke ike mai la oe i ka hana a keia mau kanaka. O kahi nae o ka laki. uā mā'opōpo muā ia'u nā ano o keiā kamka. a inā īio'ka loaā āku o Kā ikē i na makai o ke kulanakauhalepoo o Rūsia. oluna o ka amana likānākā kona wahi e ai. No ka hāāM ana āku iaia i kēkahi poka pukuniahi. e hiki hoū olē āi i kela kānāka kē kamailio māi i kana iliau' olelo' nooweliweli ia'ii. tfā hāĀvahawah āku -Ia āu ma kona mau pepeiāo i kekāhi m'āu olelo, ia wa koke'no i le»e wai ai oia e uumi-i khu pilU; ā ina aeile oe i komo koke nai. ina he wahine if&k£ atf hiāloko o ko'u rumi, me ka ike o'e ia o ko'u mea nana i pepehi." "Ea. hē holhholona kā Hoea e kohu ai o keia mau kanaka ke hōohālikelike āe;" wahi a Tazana me ka piha i ka hoor>:*"ku)ki. "Ua oi aku ko laua ino imua o na holoholona, he dcbolo

ka inoa kupono no laua. Ua hopohopo loa att nou. no ka ' mea ua hoolilo aku oe i kela inau kanāka i mau enemi ino • l«»a hou ; a'o'ka'il e makemake nei e lohe mai ia oe mai. o | ia no koff kiai niākāala matt āna nou iho ma keia mua aku. i K hoike hiāi ia'u, ina e malāma aku ana oe i keia mau olelo- ' ā'o. no ka'mēa aōl£ ē hiki ia'u ke huikāla ia\i iho. ina e lohe aku ana au ma keia mua aku. ua poino oe i kela mau kanaka j ino." j "Aole o'u wahi ( lihi maka'u iki no. keia. mau kanaka. no ka meā hē māu enehii ko'u he nui, i oi aku ko lakou ino imua o keia māu kānaka!"' ! Ke hōomar>popo niai lā o Tazanā. aole i lohe ke kaunawa- > hfhe i kā' hoao āna o ua' mau kanāka nei e hookomo iaia | iloko o ka pilikia. a hoohokaia ai eia, a aole nō hoi oia i ' kāmāilio \vāle rhai no ka lhēa i hanāiā aku maluna ona. no konā hopoliopo/ o lilō auanei ia i mea hoopilikia mai i ka noonoo o ua kaunawa'hine nei. .• " * ♦ ' "Heaha no hoi koh kumū' o ka h'o'ike ole ana āku i na luna oihāiiā', ka pōē e hookō aha i na kānawai," no ha'karainia a keia mau kā,naka i haha' ai. i mea no laua ē hoopilikia hou ole niāi āi ta*ō£L - O kā oihaiiā makai ka i ike i ka mea kupono loā : ē h'aliā ai h6 'ha kana'kā ino elike me keiā." "He elnā Ynau kumu mii <f ka hik'i ole ana ia'ū ke waiho āku i'keiā niau kahaka ihālalo o ka ma.u o ka oihana makai. 0 kekahi o keiamau kKmu, o īā no hōi ka inea i hiki ole āi i'ke'Kāuna De Kōdē ke haawi aku i na makai, e hooko niai i ke kanawai. Oka lua ona kuinu, aole au i hōike iki ihiua ō kuu kāne. a o ka niēa iā i lanakila mau āi na hana hoopilikia a keia ih'au kānaka ni'aūlna o'u. ' Peheā lā'. e hoike ])aha au ia-ye i keia inea. aole paha " me ka nana pono ana aku ō ke kaunāwahine māluna o na maka o Tazana. no ūā mānao oe*. he mea maikai ole ka hoike ana mai ia'u. mai hana mai oe pela. aka hoi ina ua ike kou lunikehala, he mea pono ia oe ke hilinai mai maluna o'u. o k*su kuleana no ia. aoie au e hookikina waie aku ana." ! "Me he mea la ua kono.okoa ia mai no aur.e hoike i keia jnea ia oe, oiai nae, aole au i aa iki e hoike ia mea imūa 0 kuu kane. au no e ike mai ai, he mea maa ia i ka poe apau 1 mareia; a malia ina e maopopo aku ana keia mea ia oe, e hifei ana e loaa mai na a'o kupono ana mai ia oe mai, no ka mea pono a'u e h'ana ai. ma keia mua aku." ' "E lilo ana paha au i lunakanawai kapakahi loa. oiai aole au i maa i ka hooholo ana i na ninau ko'iko'i el;ke me keia ;au eui mai nei i ko'u manao. O ka'u mea no i ike, ina ua pili ka hewa pepehikanaka ia oe. alaiia ua pomaikai , ka mea au i pepehi aku ai. ua hoopokoleia»kona mau la e I noho auwe ai ma keia ao." j | "O, aole keia i pili aku i kekahi hewa pepehikanaka, aka he mea okoā loa no. O ka mua nae. e hoike aku au i ke kurrfu, i ai ke kauna i keia māu kanaka, a ina au e f ike iho ana, iia hoōmamaia mai-ko'u noonoo, ia manawa au'e hoike aku ai i ka §lua o na kumu. O ka niua. he kaikunane ponoi loa o Nikola Rokofa no'u. He mau' ! Rukini maua a elua, a mai kinohi loa mai no i ike ai au. he keu aku oia a ke kanaka ino loa. j "I'le kapena o Nikōla noloko oka pualikoa Rukini. aka nst ua kipakūia mai oia mailoko io kēla oihana. mamuli ' iio ō kana mau hana lapuwale he nui, a ua hookaulanaia akū : k*)na ino ame kana mau hana ino. ma na wahi apuni ka aina. I ka hala ana nae ō kekahi manawa loihi mahopē mai ī o kōna hoopaūia ana mai ka pualikoa mai, \ia hoopoinaia ■nas mea e pHi ana iaia. a mamuli o ua hooikaika ana a ko maua iīiakuakane. ua komo aku la oia iloko q ka oihana " kiu no ke aupuni. I "Oiai ma kela oihana na nui na kāraima i han'aia, hie ka hooiliiā ana mai o na hoohuoi ana maiuna o Nikola, "o ka mea apiki nae. e pakele mau ana oia mai ke kau ana mai o kekahi hoopa'i, oiai aole he mau hooiaio no i ka hewa. - ♦ ■ ' ■ , "He nui ka maalea ame ke akamai o keia kanaka. me ka maopopo loa no'o konā hēwa, ua hiki lōa iaia kē imi i mau j hoike jioi)a,"a i ka wa e hookolokolo maoli ia ai ka hilua. ; e maiiaolo mau ia* mai ana kana mau mea apau e hoike ae i ai, a ili aku 14 na ahewa ana maluna o kana poe apau i nrakemake ai elioōpilikia aku. ma ko lakou lilo ana. he poe kipi i i ke Za ahie kona nohoalii." | "Aole anei e kuu kāunāwahine maikai. ona liana. hoopilikia a hoopoino a keia kanaka au e olelo mai nei hē kaii kunane ia nou. ua lawa ia no ke ōki ana i'ke kaula i hoo-

! paaia ai maw r aena o olua, ma ke ano he kaikuahine a he kaikunane? Aole i-lilo kou kāikuahine ana nona, i.walii e makee mai ai oia i kou inoa maikai, aka he like vrale no na mea āpau' imua o : kona ālo. ā ina no ia he. kuniii e liookoia ai ke karaima ekaeka ioa maluna ou. alaila e hana mai ana oia pela ia oe: aolaila aole e kekahi hewa maluna oui ina e hoopau loa ana oe i kou ike hou ana aku iaia ina ke auo he ka'kunāne^ j "Ke ike aku la* au i ka pololei o kena mau hoakaka au e Tazana. aka nāē he mea pono e hoike pu aku au i ka elua 0 nā kuniu. i hiki āi ia oe ke māopopo; a h*oikc mai i kou manao ia'u. 1 L"a uumi iho nēi au i keia mea me ka hoao ana e hoopoinā loa. aole nae he hiki. e okuku mau mai ana ia i na wa apāu. nolaila e hoolohē mai oe* i "Maloko o ke kula vilikina ko'u walii i hpohaauaoia ai, a oiai au malaila. ua halawai iho la au me kekahi kanaka a'u 1 nanā aku ai. mā ke ano oia kekahi o na kanaka maikai. a he keonimaha hoi nia na ano apau. He uuku loa ka'u ihēa i i hoomaopopō uo ha kanaka. ā oki loa aku lioi ko'u ma«- ' popo ana ia mea he aloha. He noonoo kamalii wale no ko'u iloko o kela i ka wa no i koi.mai ai o kela kanaka ia'u e liolo mahuka maua, a mare ma kekahi wahi. | o kfo'u haawi koke aku la noia i ka ae. a' me kā ike ole mai ) o ko'ū mau hoa'. ame na kumukula. ua holo mahuka aku la 1 au nie. kela kanaka. u I ''Ua kau $ku la maua maluna o kekahi a holo no kekāhi l kule&akāuhalē he mau mi4e lehulehu ka māhiao. ma : kela kulA«rirtcauhale m'aūā ē mareia āi: o ka mea apiki nae.. he ekolu wale no horā. māi ko'u iho i ka halēI kula. ahiki i ke ku ana aku ō ke kaa*afTii' s i: ka hale hoolulu. aia hoi ia maua no a lele aku ilalo māiluha aku o ke kaāhi. ku ana hō elua mau makak. a o ka paa iho la o ia o ua kanaka hei a'u ē mānao ana e māfe i kane na'Ū. i ka hopuia. ! "Owau kekahi i mahaoiā 6 hopu. aka 'māhope iho o ko'u hoakaka pono ana akū i kp'u moolelo. uā hookuuia inai īa āu. me kā hoihoi hou ia āna mai noloko .o ke kula vilikina, malalō.o kekahi makai wahine. Eia kā o ka mea a'u l e nana ana he keohimana. he ttiea oia' i : holo mahuka mailokp māi o ka oihanā kba. a he lawehala hoi oia no kekahi mau karaima lehulehu ana i hana ai. j "Ma ke ano nui ke olēlo $fehē. kanaka hana karaima keia. ! a ua paa ka moolelo oia mau hana kiaraima maloko o na aina āpaū ō Europa. Mamuli o na Hōoikaika ana a na i kūmu oloko p ke kulā vilikifta, ame ha lunanui o kela kula, ua hamau loa ia na mea e pW-ana i ko'u ho'o mahuka aiia me keia kanāka. no ka manao e mare : pela iho la i lolie ole ia ai kekāhiinleā ē pili anaia'u, a aole loa no i lohe ko'u mau makua pohoi. ... ' .• , v ---: "He manawa naē mahope mai, ua Walawai iho la o Nikola me ua kanaka nei,'ia wa i lohe aku ai o Nikola i na mea apau no'u,.a e hooweliweli. mauimai-āna oia ia'u, ina aole e - hana aku elike me kaha-i ihakemake ai, alaila e hoike ana oia i kuu kane. no keiā mēā. a £ēla iho lar i hiki Mau āi i keia mau hoopilikia mai ia'u me ka holopono loa o ka laua mau hana." . , , Ta hooki ana iho.o ke kaunawahme. ua'noke okoa ae U o Tazana i (e# akaāka. "He kaikamahine wale no oe i kela i manawa. a i kou holo mahuka ana mē ka ihanao e mare aku i ke kānākā nana oe i hoowalewale, aole loa ia he mēa e hapalaia aku ai kou inoa maikāi - O kā'u e a'o āku nei ia ' oe. ua pau ka huna ana i keia mea ano ole> a i keia po. e hoike pilia aku oe me ka oiaio loa imua o kau kane, a mai

huna i kekahi mea; : aka elike me kau i kamailio niai nei ja'u, pc!a no oe e kamailio aku ai iaia. no ka mea ua oi ae kona kuieana e lohe i keia mēaliuna. mamua o'u. Ke oie au e kuhihewa, i kona wa e lohe pono ai i na inea apau. e noke mai ana oia i ka ākaak'a. no kou maka'u wale iho tTo i keia inea liilii loa. a oia auanei ka mea nana e hahao aku i keia mau kanaka lapuwale iloko o ka hale paahao." "Ke mahalo nui aku nei au i keia mau a'ō au e Tāzāna. aka nae a<7le ana paha e hiki ia'u ke hoike iaia. 110 ka mea ila liele au ā piha loa i kn maka'ii iaia. elike nie ko'u hoomaopopo aua i kona mau ano apati. Ua ike au i ko'u makā'u 1 kuu makuakāne. iiiaka'u i na makuā oloko o ke kula viiikini. a maika'u iio ho'i i ko'u mau hoaloha. pehea hoi e nēie ōle ai k6'u maka'u i kā'u kafier v "Ō kā rtiea oiāio maōli eā, aole he mea ā na wahine ē uiaka u'ai i na kanaka " wahi a Tafana, me kekahi ano pohihihi ma kona heleheleha. * M Ua kamaaina loa au i ke anu o ka noho anā o nā holohōlōna oloko o ululaāu. tia kaok<>a ae ko lakōii niau ano' ame ka lakou' mau hana r ka ria kanāka o keia au malāmalāhiā. No na kaiiaka' Paelē nāe. ua kaihaainā aii i kp lakou māti ano, a Ua oi aku ko lakou ino, imuā o na hj|Joholōna. No'u ihp, mē he niea la, he mea mākeinake olē'loā iia'u ka ike aku i na wahine. e maka'u wale anā i na kanāka." "Hē ōiāio loa kena maii olē'o au e Tazana e kamailio māi nei. me he mea la. nō iia ka'nāka elike me kou ano. aole loa he'mea ā kēkahi wahine a nvaka*"u iho ai. He manawa īuiku wa!e 110 kō'ii p ka hōokamaaina ana me oe. eia nae e kapaia māi aria pāha au i ka lutpō, ke olelo ae. o oe hookāhi'wale 110 kē kanakā i iiele ai> ko'u ike ana ia meā he liiaka'u iloko o'u.; hē_ Hpoleahi paha kumu, mamūli P ko'u ike pono anā i kā v iiui maoli no o kou ikaika. elike me kā'u meā i ikē pōno ai, i kēla \vā au e hakaka aWa rrie Nikola anile Pāulo liiāloko o kuū runii, maluna oka mokuahi. He keu aku a kē kamahāo maoli!" O ko lhua'nēi iianea hoi ia ahiki i ko laua haalele ana aku i'ke pakaukaū inū ti, a iā Tazana i haawi aku ai i kona lima, 110 kē āloha āna. ke ike la oia i ka puliki loa o ke kaunāwahiiie i* kona limā, a o kekahi mea nana i'hookahaha mai i koiia !iPorioo. o ia no ke koi paakiki ana inai o ūa kaunawahine nei e haāwi akū o Tazana i kona ae no kona hele hoū akū iiia kekalii la āe. 0 ka helehelenā min'ōāka a hoohie o ke kaūnāwahine, ma kela mānawa e kū pū ana niē Tazana, ia laua i hookuu ae ai i ko la'ua nanea ana, na lilo ia i rnea nui loa ia Tazana, me he mea' la, e hah'ai mau ana kēlā hiona iloko o kona noonoō, no kē koena aku o kela ahiahi. Ma ka h'oohalikelike ana ae. he wahine huapala ke Kaunāwahine De Kōde, a he kanaka u'i no hoi o Tazana, aia nae iloko o Tazāna ka puuwāi i Jiiki wale no i ka wahine ke hoomaliēlie. ē* loaā ai ka maalili. ke hoea mai i kona inanawā o ka huhū # ame ka inainā. 1 kela huli hōi ānā aku o Tazana 110 kona wahi, a hoi hou māi l£ hoi kē kaunāwahine lioloko o ka hale. aiā hoi, e ku aku āna o Nikola, aia hoi ke kuoo maluna o kona helehelena kahi i halii' ai, ā i ka ike ana aku o kona kaikuahine, ia wa i pane āku ai kē kaunawahine. "Pehea ka loihi o kou hoea ana mai nei maloko o kuu hale?" . "Maniua o ka hoea ana mai nei o ko ipo aloha, ūa liiki mua mai au maloko nei," i pane mai ai o Nikola. me ka wiliwili ana ae i kona umiumi. » "Uwoki ! Pehea ta oe i aa ai e Nikola e kamailio inai i na olelo o keia ano irriua o kou kaikuahine'ponoi ?" 'Tnā aōle oia hē ipo aloha naū ea, ajaila e huikala mai oe ia'u. aka aole maluna iho ou ka liewa. no kona lilo ole ana mai he ipō alolia nau. Ina 1 maopopo iaia ke ano o na wahine elike me ka-ike-i loaā ia'u. ina i keia iliinuke a kaua e kamailio pu nei, aiā oe.ilōko o kona ftiāū lima kahi i nokeia ai i ka honihoni. Oia kekahi o na.kanaka hupo liaalele lōa a'w e hiki ole ai ke hoōhalike ae ma ka honua nei. O kē anō ō kan mau olelo i kaniailio akū nei iniūa ona. ke ano no hoi o kau mau hana apau, ua nele loa ka hoomaopopo anai'.oko o kela kanaka, aia ke kūko ame ka iini iloko ou kahi i'noho ai nona." Palulu okoa ae la na lima o ke kaunawahine ma kona mau pepeiao. a i aku la: "Aōlē au e hoolohe aku ana i kena ano olelo au e Nikola. Pehea ke ano o kau mau mea e kamailio mai ai noli, ua inaopof>o rfo ia oē ko'u mau ano apau. owau kekahi o na wahine maikai, Mahope aku o keia po. aole loā e hiki ia oe ke ltōopilikia hou mai ia'u, no ka iiiea e hoike okoa aku ana au imūa o kuu kane i na mea apau. a ma keia mua aku. e hookaawale loa oe e Nikoia fhai kuu alo aku "R akahele loa oe e kuu kaikuahine. a mai hoao oe e hua'i i hookahi hūaolelo mai kou mau aku, e pili ana no'u ame kuu kokpolua.. .no ka mea, ūa pau loa na kauwa maīoko 0 keia: hale. i ke ki-peia ē a\i, ā o lakou 'kekahi poe i'lohe i na ofeld āpāu i kanlailioiā mawaenā o olua. a na'u auanei e hoomākaūkāu akū i kekahi māu olelo hoohiki. no ko lakou kakaūinoa-'ānā ! rtiai. c hoike ana i kau mau hana ame kēla kaūaka i hoi āku la. "Manao paha oē e hiki ana oe e' lanakilā mahina o'u. aole loa. o hapala akii ana āū i ko inoā inaikai ahiki i ka uliuli ana me ka inika la," ia, wa i noke okoa ae ai ua o Nikola i ka akaaka. ūō ka ike ana mai'i'ka hele a piha loa kona kaikuahine i ka maka'm •

Ō ka mea oiaio i ikeia mahope mai, ua hele loa kc kauna- ! wahine a pilia i ka maka'u i na olelo hooweliweli a Nikola, j a at»le he manawa ana i hoike ai i kona moolelo imua o kana kane. A ? MOKUNA V. liOOHOKA HOU IA O NIKOLA E TAZANA. No ka niahina holopko, e hele mau aku ana o Tazanā no ka home o ke Kaunawahine De ode, a me he nlea la. o keia ka malihini hoihoi loa a ua kaunawahine la, a e apo mai ana oia ! me ka piha ohohia, i na wa apau a Tazana e hoea aku ai. a { ina no he mau malihini e ae kekahi, e ake mau ana oia o Ta- , zatia kona hoa kamailio. ' Ma manawa a Tazana e hoea aku ai ma ka mānawa intl ti o 'kal auwiha la," ifai hotea miia āe kekahi mau hōalaKa o kē Kōde, ā hookali'i ko lakou naifēa -afia. nla' nA kaftiail!£'īikē <sle, ak'a nae e inli iilau ana ho ke KaunaiWāhine, i wahi e kaawāle āku ai kōn'a māū hoalōha niā kekahi mau wahi ōkoa. a loaa' hui he wa noria e kamailio pit ai mē Tazānā tiō ka hofa hookāhi, a i kekahi mānawa no |"hoi, e aneane aku āria ē piha ka eluā hora, mamua o ka huli I hoi hou anā ākii o Tārana no kona wahi. ' T kekahi māiiāwa nā6 a tiā kāunawahine la ē hui pu lā me . Tāiāria; e āla tttai anā v; rfe f(Jomanaō anā iioko on'a; no.na olelo ' ā fcbrfā kaikunane i kamaiftt> \&\£ e pili 4fia' norta ame keia' kāhaka malihini. Aoīe māhāo iki iioko o ke kaunawahine e lawe māi 1ā Tazana ma kekahi āno okoa ae, akā i hoaloha wale n'd fiona/"a'aolē hoi oia 1 makemake | e'hāulēhii i ke āl6ha me a ē hāālelē āku i kana kanē' a ē kiimakāiā hoi i ko^h^no^āno'arte koria inoā maikai. I Ua oi ae ke kahiko o ke Kāl|ffā De Kōde imtfā o k e kaftna wahinē. ā o kekahi kumUTttfi"£ātiaiā o lda mē Tazana, d!āi he kanaka opio" keia. tie elūa rhakāhiki wāle 110 ko Tazanā irtHiā ona. Ua Hānā akii kē 'Kauna\Vahine' De Kt»de inālunā o Tazahā ina ke ano oiā kekahi o na ' keonimana, me ka uia.emae ma kona nfāu āh'o af)āii: ā o 'ka fenpaijniatia ¥foa r ā iāta/o ia no kona i keia kanaka. me hē ni^ā'lāV Oā ōi ākū koWfr ! hilinai iaia 110 kona kulana hoopono, ame kona palekana inalalo o ka inalu o Tā£āna;' ' ' * « ri'ae~ofcēlā hiāū ffiānawā apau a Tazana e hoohala ana me ke Kaunawahine De Kode ma na anaina hoohauoti, a ma na paina inu ti, aole i noho wale o Nikola Rokofa,

a'<a maī kahi iramao mai i liakilo mai ai oia 1 kun ;! iiine. me na manao hauoli iloko ona. no ka mki iaia m;kn mau aku i kona kaikuahine, no ka hooko nuiii 0 kana mau mea e makemake ai. 1 ka \va i maopopo *at ia ua hoike piha kaikuahine i'mua o Tazana, he kiu oia no ke aupuiu ua hookauia mai ka maka'i* Anleka u ehweh iloko oim hoike o keia kanaka i ka oihana makai o I ari>a. n kulana oiaio anie kona kokoolua, a i \vahi e mau hele lanakila ana, me ka hoohuoi ole la. iia papalua ia ;i makenmke e hoopoino aku i ke ola o keia kanaka. i n... ai kona alahele no ka imi mau ana aku i na inea a kona 1 makemake nui ai e loaa, a o ke.kaawale loa ana Tazana inai keia aō aku, he mea ia e hookoia ai kela inaina kahiko ona. no kona hoohokaia ana mai e keia No Taza'fia nāe, iaia e liuikau pu la me ka j>oc h,r ma ka hom'e o ke kaunawahine,- a ma kekahi mau w.i, . hoi, a\alii no oia a' hōōmaopopo maoli iho. 1 kona i : ka h'āuoli. e hoopoina loa ia āku ai kana mau liooman;: 110 kela ano ona. oloko o ka ululaau. kahi ana 1 ka}u ,i he'Oaredair-ō nona. O kela launa mau aku o uā o Tazanā me ha hoal kaunawahine; o na olelo \vāipa-he a ua kaunawaliiiu , luai mai ana imua ona, ua lilo ia mau hana apau, i o ilokō o ka uh'ane o keiā kānaka ahiu, e hiki ole il.o : ke noho mā ka homē o kona lioaloha, aka e ake ana o<. ; mau aku me kela puulu. . . , , O ka Lukanela Anola "pn tto kekahi e hele ai 1 kek.ii nawa me Tazana no ka home o ke Kauna De Ko<le. • kainaaina kahiko oia i kela mau n'iea. a o ke kumu lu t ole iaia ke hele'me Tazana i kela ame keia manawa. m; : 0 kona piiikia i kana maU hāna ponoi. a no kā n»*>n.. . no hoi kekahH na ninau ano nui e ala ae ana i pili i ki K •. o ke aupuni. ! He nui.a lelnilehu wale-ua mauawa a Nikola e hoi m u : i ai mawaho ō ka hale e noho ai o Tazana. me kona n 1 ,,- inā no ka hele o keia kanaka i ka po no kahi o ke K wahine De Kode, alaila'e hoike okōā ia ana eia ike• . ; okawa iā e hoea mai ai ika hookoiā ana o kona maken - no ka hookaāwale loa ia aku o Tazana, mai kona ike h< . aku i kona mau inaka. oka mea apiki nae, e lux)hoka : ia aku'ana oia. oiai he manawa a Tazana i haaM» ai i kona rumi no ka hele ana aku i ,ka home o ke k;«. : : wahine. koe wale no ka hele ana ma na halekeaka. j He mau manawa nāe ka ua ō Nikōla i ike ai ika lion 1 >> ■ Tazana i ke kaunawahine no kona home. i ka wa e pau .' I hana himeni o ka |K>. eia nae, ma kaiii no o ka pa. : laila e hōokuu aku ai o Tazāna; i ke kaunawahine. a hoi ,ti la no kona wahi, me ka lawelawe ole ia o na hana iieua •: waena o laua. aka no Nikola, ua hele oia a piha ioa uk i hoonaukiuki. 110 ka loaa ole aku iaia o kekahi ike nia ; ; • 1 e lilo ai ia i mea kaua kuf>ōrio loa ma kona aoao. e hoopi i mai ai maluna o kona kaiknahine. Xo ka pahu'a mau o na mēa ā N'ikola e ake aku aua v 1 ka hookoia. ua hui aku la oia me kona kokoolua me I'; ;: a noonoo like iho la ua mau kanaka neī i wahi e }«'iii ko laua eneini ino lōā, ma ka liohola ana i ka laua upe < I>oholo ai keiā kāhaka iloko olaila. a e lāwe inai hoi ; oleloikē hoopUhipuni. 110 ke kokua ana aku i na kuinu r pilikia a hoopoino ma ko lāUā aoao maluna o keia kana'n Aole nae ua o Nikola ma i pupUāhulu wale. aka nu , \ malie laua e hoolala la ika holopono oka laua hana \ . kekahi mau 1a lēhulehu. e hakilo mau ana laua i na nu■<.:•■« I no kekahi mau inea a laua i ake nui ai e oili ae. a iiok< hoi o ia manāwa hookahi, e hookolo mau ana laua mah« na meheu o ke Kauiia I)e Kode ame ko Ta£ana.

Mn kekalii kakahiaka nae. ua puka mai ta nialoko « nupepa puka kakahiaka kēkalii hoakaka. no ka ha:t\vi a' : > ke kanikēla Kelemania i kekahi aha hoohauoli no n;i i aupiini kiekie. ame na kanaka kulana ko'iko'i iloko < i aina. a iwaena o ka papainoa o ka poē i konoia no kela n - ina. o ka inoa kek&hi o ke Kauna De Kode. akahi no a ! " mai i ka hookoia ana o ka mea a ua mau nei i k; mau ai. Ma kekahi po mai e malamaia ai kela anaina hoohain i' : 0 ia ka laua i noonoo iho ai, iua e hele ana ke kauna i anaina. alaila aole oia e huli hoi koke aku ana no kona i l .! i:a. ahiki i ka pau ana o ka liora umi-kumamalua ma kela |*> I ka uhi ana mai o ka pōuli maluna o ke kulanakauliak lookoa, ma ka po o ke anaiua hoohauoli e malamaia aku ■ ■ ua hoea mua aku la o Paulo ma kalii e kokoke aku ana puka pa o ka hale o ke kanikela Kelemania. no ka !i;i : pono ana mai i ka helehelena o ka j>oe apau e hoea aku .11 nia keia i>o. Aole paha i pilia ka hapalua hora o ke kakali ana o l'.\ ike aku lā oia i ka holo aua mai o kekahi kaa. a ku i! malnua pono o ka puka pa. ia \va i lele aku ai ke Kauna i Kode ilalō, nolaila v.a pau loa ae la kona pohihihi. nf> ka ua ike maoli aku no kona mau maka ponoi ike kannka ;r 1 hele aku ai 110 kela wahi e hakilo ai. Nfe 'ka hoohakalia hou ole iho. ua hoi awlwi aku «> ! a loaa o Nikola, hoike aku la i kana mau mea a]>au ī ai ma- kan& mi -iona. ia wa i noho iho ai ua maU kanaka ■ hoolala i ka lai'a mea e hana aku ai no ka i>omo o Ta/.r Ke kakali malie la ua maU kanaka nei ahiki ike kani <■ 1 ka hora umi-kuirtamakahi. ia wa i lalau aku ai o kelepona. a hookani aku la ika helu oka Lukanela Ar.« 1 ninau aku ana ina aia no o Tazana i ka hale kahi i noho a No mftu sekona ke kakali ana a Paulo. 0 ka īiiai oka pane ma leekaki aoāo, ia wa i'loaa mai ai ka i > ana mai ka: Lukanela Anola mai. aia no kona honloha hale, ia wa i kauoha aku ai o Paulo e ku ntai ō Ta7.au a kelepona. no ka niea he manao ano nui loa kekalii i makei; ia e hoike aku iaia: He nfau' mlnnke hou aku ia o ke kakali ana o l'aulo. i.« 1 lia-lo mai ai o Tazana nla kekahi aoao mai o ke kele: ia wa i kamaiīio aku ai o Paiilo ma ke ano hoopunipun 1 ' Owau keia o Palakiko, ke kauwa lawelawe malalo " Kaunawahine De Kode. Mamuli o kona makemake ann na kauōha. pela au e kelepona akn nei ia oe. e hele koke i keia manawa me ka hooliakalia hou ole aku 110 ka nu loohia oia i kekahi pilikia ttikiwa\ve loa. a ua makenia'^ oia e ike ia oe i keia manawa» »* ' Mai liōole mai oe i ka hookō ana i keia kauoha: a ]■■ e helē atf aUei au ē hoike a?cu i kuū hāku, e hoea niai ana ■ Tna he pilikia ano tiūf loa kō ke kaūnawahine ea. a'a: hele i'o aku au elike me kana kauoha." i hooia Aku ai o I no kon h<)ea aku no ka home o ke kāunawahine. 4, Melca mahaiō a nui ia oe e Taxanir. a ria ke Ākua no e maikai nui mai ia oe." alaila haalele aku la o Paulo i ke pona. "Ua pono kena' māheld okā oka men <' no 1 koe, o īa kou hele hou aua i ka hale o ke kanikela K manta me keia palapala." i f)anē tflai a'i o Nikola Uokoi minoaka. Uoko oka hapalua hota mai keia" ma;' a"vU, e moea āna o I āzana*no ka homē oke kaunawalu! ,, ' ina e hoeā ana oe no ka hale o ke kanikela iloko o ka lia; hora. alaila he kānaha-kumamalima mmuke. e hoea u' Kauna De Kode no kona hofne, ahe hookahi wale no k; ' e pakele ai o Tazana o konā haalele i ka home o ke kauna i« ' > o ka umi-kuniamalima minuke, aka ina e hoololohi oia naalēle āna aku f kela home. e tōaa pono aku ana <>ia «■' kauna. o konā poino 110 ia. M f,4l c kōke ōe i keia - a haawi aku i ke Kauna De Kōde." Oian he hana ano nui lōā ,keia ā keia mau kanaka i lw ai aole 1 loihi la hele ana aku a Pāula hoēa aku la i ka oke kamkela Kelemama, ama ka Hma o kekahi ona ka ' aku āi crfa 1 ka palapāla, me ka haawi ana aku kauoha, ē tewē fK)lo!ēl !oa aku Aia a haawi i ke Kaunn ' Kode, oiai he manao ano nui loa koloko o kela !>alapala. (Aole 1 pau).