Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 24, 14 June 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

' 0 \ a atK> hnoiiiK>i no ke kauwa aole kela he palapala ano nui, aka hoi (j ka haawi ana ak« a I'aulo he hapalua no ka luhi ua kauwa nei. o kona lawe aku la no ia a haawi i ke kauna a e'ike* me na fo!a iwaena o ka poe hanohano. ua noi koke aku la ua kauna nej i kona mau hoa, e hookuu iki mai iaia no kekahi irfara\va pokole. no ka heluhelu ana i kekahi palapala ] L»aa mai iaia. Ma kekahi wahi kupono, i wehe ae ai oia i ka leka mailoko ae o ka wa-hi. a o na manao apau oloko ;ma i heluheki ilio ai. ua lawa ia no ka hoololi koke ana ae i kona helehelena a haikea, o ia no oe o ka mea e aneane iho ana e maule. a o keia na mea ana o ka ike ana iho maloko o kela j>alapala i kakauia: * "!•. kuu kauna aloha: Mamūli o kuu makee i kou inoa : 'in«e k'.u hanohano. ua konoia mai au e hoike koke aku i ke-j kahi 'nana ano nui. au paha i moeuhane mūa ole ai. O kekahi j kanaka e kipa mau aku ana no kou_home iloko o na pule lehulehn ae nei i hala. i kou inanawa aole ma kou home. eia oia ine ko wahine i keia mana4va, a ina no oe e huli hoi awiwi aku ana mo kou home. e loaā pono aku ana laua ia oe," alaila kakauia iho la malalo. na kekahi hoaloha, aole hoi o ka inoa 0 N'ikola a i ole o Paulo paha. Me iwakalua minuke paha mai kela manawa a Paulo i haalele aku ai ia N'ikola. ua lalau akū la o Nikola i ke kelepona, a h' «okani aku la no ka home o kona kaikuahine, a imua o ke kaikamahine lawelawe. ka mea i ku mai ma ke kelepona. 1 kauoha ikaika aku ai ua o Nikola e kii aku e hoala i kona haku. Ua hoole paakiki mai la ke kamva wahine, he.hana hiki ok- nana ke Icii ana aku e hoala i kona haku, aka nae ua noke loa aku la no o Xikob., ahiki i ka ae ana mai o ke leiuwa, ia \va i hoike aku ai oia, he elima 'minuke mahope mai, alaila hookani hou aku oia. t He mau minuke helu wāle nō mahope iho o ka waiho ana j aku a Nikola Rokofa i ke kelepona. ku and no o Paulo a hoikei aku la ua holopono kana huakai, a aia paha ke Kauna De j Kode ma kona alahele e hoea ae ai no kona home. I "La maikai. me he mea la ua ala mai la ke kaūnawahine, a ; ke holki mai la oia me ke kakali ana o ke kani hou aku o ke j kelepona. ā "ke ole tio hōi au e kuliihewa, hē lolē līioepō wale ] no kona. a i keia manawa. ua kokoke loa o Tazana e hookipaia j aku e ke kauwa. a ia laua auanei e ninau āku ai a e ninau 'mai '

ai i ke ano o ko kn>a halāwai hoū ana hia keia pb. e hoea aku ! ana ke Krfinui Oe Kode f ā loaa pono lāua c hoalaia .ak'ū āi ka n?af:ao inaina iloko o ke kane. no ke kanaka i hoao e kaili | aku i ke aloha o kana wahine. • . ■"Aole loa o'u kanalua iki no ka holopono .o na inea apāu a kaua i lioolala ai no ka poiiio o ko kaua enemi; nolaila e J hele kaua e kamaU wāhi kiaha iā keīa wa, rio ka inu ana 110 j Ve o Taz'ana. oiai aole he manaolana i koe nōna; ōiai ma Pyi-a -nei āouni, aoie he kanaka akamai v e ae i ke kakapahi elilee me ke Kauna De K6de. a hoHhō nō ma ke ki pu pana- j pan:t. ua heluia oia iwaena o na kanaka ki pololei." ] lioko i'o' b ka hapalua hora, ua hoea aku lā o Tazana no lea honie o ke kaunawahine. a oiai ua ki-pe inua ia ke kanaka : kiai puka e Nikola. nolaila aoie oia i ha'oha'oia i kela oili ;iaa aku o Tazana. aka haawi māi lā oia i kona*aloha ahiahi, a alakai aku la i kana malihini no k'a rumi e loaa aku ai ke kaunawahine. « Lawe jjololci aku la ke kauwa ia Tazāna a komo i>ialoko o kekahi rumi. o kona haaleki mai 1ā' J rio ia. a ia Tazana i nana aku ai maniua pono ona, e noho niai ana "ke Kaunawahine Ologa. mal'una c> kekahi pākaukau uuku e kau ana o ke kele-! pona. me he mea la e kakali ana oia, o ke kani aku o ke keleiKMia. elike me ka hoike a kana kauwa lawelawe iaia. ■'Meaha ka pilikia i loaa ia oe;e Gloga?" wahi a Tazana i ninau aku ai me kona manao la ua loohia ia paha ua kauna-. wahine nei i ka ma'i. "Ke ha'oha'o !oa nei au i ke kumu o kou hoea aiia mai nei iioko o keia manawa o ka jm>? Owai ka niea nana i hookipa īnni nei ia oe?" . i Xo kekahi mau sekona, aole e hiki ia Tazana ke pane aku, 1 oiai na piha !oa ōia me ka puiwa nd kela pane a ke kaunawa- j liine. a&i ninau aku la nae oia i ka i ana aku: "Alaila. aule anei oe i kauōha ae.nei ia'ū e hele mai? r ' " Aole loa au i hooiina aku ikekahi kauoha no kou hele ana mai i keia manawa o ka po. o ka mea wale no i loaa ka 1100noo uluahewa. ka mea ia ano hana.'' j "S:i kekahi kauwa lawetawe malalo pu. ma kā inoa ō Pala- ] kikn. i kelejKjna ae nei ia'u, e hoike ae ana. e hele koke mai, ua'loohia oe i kekahi pilikia nui.*' . , > keia kauwa au e olelo mai nei o Palakiko, aole au i mao-1 popo iki iaia?** j "< > kana wale no i hoike ae nei ia'u ma ke kelepona, oia kekahi o na kauwa lawelawe, a he a\viwi kana kamailio ana, e' noi ikaika ae aiia ia'u e hele mai, pela iho la au i hooko mai la rHke me ke kauoha." I "Aole loa l»e kauwa lawelawe maloko nei o keia home, ma 1 ka inoa o Palakiko: o ka-mea maopo]X) loa. ua koloheia mai la f>c v kekahi mea." alaila noke okoa ae la ke kaunawahine Oloea i ka akaaka. j ," Aole keia he walii hana palaueka wale 110. aka aia kekahi mea ano nui mahope aku keia haha,"~me ka luliluli okoa ana iho o ke poo o Tazana. 1 . 1 leaha ka mauao o kena mea au e kamailio mai neir" "P-ia ke kamia ihea i keia manawa?" i niuau aku ai o Tazana. < "l'a liala aku oia no kahi o ke kanikela Kelemania, maniuli 0 kekahi kono i loaa mai iaia. Ina pela ea. aole he mea e ae <nana keia hana. na kou kaikunane ponoi no. Ma ka la apopo. e lohe aku ana ke kauna i na mea apau e pili ana i kn'u hoea ana mai ē ike ia r oe, a i kona wa e ninau aku ai i na kauwa. e hoike ae ana lakou i na mēa a lakou i ike ai, ia wa auanei e kani ai ka aka. a kela kaikunane kolohe ou, a aloha ole i kona kaikuahinie'." - j - "Kki nt> hoi kan o ka pilikia v pono ai," i pane mai ai ke 1 annawahine. me ka haalele ana aku i kona wahi e noho ana, a hele mai 1a imua o Tazana, rae ka nana pono ana mai ma na maka o ke kanaka hoolfehi ana i mahalo ai i kona mau ano. (> kana nlea e ,ike mai la. ua like na maka o Tazana mē iiā maka o kekahi tiga ahiu. a ke haalulu la kona kino, a i wahi nona e hina ole aku ai ilalo, paa mai la ma ka poohiwi o Tazamt, 'me ka pane ana mai: "Heaha la ka kaua mea e hana ai e Tazana? He keu aku keia a ka poino nui i kau iho maluna o'u. Ma ka la apopō. e pūni' ana o Parisa i ka lohe no kou hoea ana mai. maloko nei o ko'u ruini, a heaha mai ana la ka hana a kuu kane maluna o'u?" - ( > na huaolelo, ke ano o ka nana ana mai a ke kaunawahine maluna o Tazanā. o ka hana ia a kekahi wahine, ilokō o ka pilikja. e qwalo ipai ana imua o kekahi mea no ka hoopakrfe> ana-aku iaiā ; iL:fne ka maopopo ole i kana mea i hana aku ai, koe wale no ka hoomalielie ana .aku i ria manao pih»āhoi. lalāū aku la <Sa/j:kekāHi lima o ke kaunawahitie ; a apo aku lā hoi kekahi lima ma ka a-i, aohe wahi mea.a papale ae o

Oioga, me he mea Ia i kana nana iho, ua hoopiha loa ia aku kona puuwai me ka olioli. a ik>ko o na manao ulupuni o kela mau se?kona pokole. kulou iho la o Tazana ilalo. a honi akvi la i ke4aunawahine. ke ae la na hoi ke kaunawahine i kela hana. jiai. aole kahiko i komohia ai na manao hoohihi iloko ona no <eia kanaka. - \i hoomanawanui iki mai kaua e ka makamaka heluhelu. a e nana aku hoi kaua ike Kauna De Kode. Mahope iho o ka ke pono ana i na manao maloko o ka palipala i loaa aku ai iaia. ua awiwi aku Ta oia i ke noi ana i kona 'mau hoa e hookuu na« iaia. a oiai ua jx>uli pu kona no< ;noo i keia manawa. aole !oa i hiki iaia mahope mai ke hoomaopopo i kana njau oie:o kamaiiio ai. a me i:i noonoo uluahewa no a ku ana oia nu <i pulea o kona hale nani. I ka hoea ana no koiia ho:ne. akahi no a hoi pono mai kona mau noonoo maikai. ia wa i akahele mai ai kaua pil au?. uo!ur.a o ke alapii. e hoeā aku ai no ka rumi moe o kana wahine. a ia h</i ke kā.uwa. ke makaala loa la ma ka hoohamama e ana = ka puka. nehia.e komo aku ai. ka mea malihini loa nae .ana i Jioomaopopo oJe ai i kela wa T eia wale mai no a mahope, i ike ii oia. i ka paa o ke'a kaujva. inalalo o ua kipe ana a ke kanaka i makemake e hoolilo i ko~!aua noho aloha ana, i mea e ;nokuahana ai. Mc ka malie !oa o«a e nihi Ia ahiki i ke ku ana mamua o ka rumi 6 kana wahine. aia hoi maloko o koiia lima. e paa a:ia kona kookoo nui, aia hoi maloko o kona puuwai, ka manao pepehikanaka. Ua kaa i ke Kaunawahine Ōloga ka ike mua ana mai i kana kane i ke komo ana aku. a me ka leo hooho o ka hiki- : ele. ka puiwa ame ka maka'u. ua kaili koke aku la oia i kona ima mai ka paa ana a Tazaiw, a hookaawale aku la iaia ma kahi e a ia huli ana mai a Tazana ihope, o ka manawa ia e iho mai *ana ke kookoo e pa ma kona poo. ua pale ae UT nae oia nc kona lima wikani a pa mai la ke kookoo ma kona me ka amaamau ana mai a ke kauna i ka hahau ana i kana kookoo malūna o ke kanaka ana i manao kuhihewa ai, ua hana hewa loa aku iaia. ; Xo kekahi manawa ke ku inalie ana o Tazana me lea hoo- ! manawanui i ka noke aku o ke kauna i ka hahau iaia me ka laau. alaila ua hoalaia mai la ka huhu ame ka inaina iloko ona,. I hoi hou mai !a keia ano holoholona ona, a me ka leo nunulu 0 ka mapu, i huli mai ai oia imua o ke kauna, he hookahi no hopu ana i ke kookoo lilo aku la iaia. me ka uhakiia ana ae 1 na apana elua me he iwi ,kukaepele la. alaila lalau aku la ka lima wikani o ua Tazaiīa nei ma ke kania-i o ke kauna, a noke ae la i ka hooluliluii, me lie wahi keiki uuku la iloko o kona lima. ~ ! Ua hiki ole i ke Kaunawahine Ologa ke nanamaka mai i ' kela hana a Tazana, aka holo mai la oia imua, me" ka noke ana mai i ka tfwalo e hoopakele ae i-ke ola o ke kane. āolē nae he : wani mea a hooloheia aku o ia leo, aka ke noke la'ho'o Tazana i ka uumi, ahiki i kalele okoa ana iho o Oioga maluna 0 ka Hmk o Tazana. e hooikaika ana hoi elike me ka hiki iaia, j 1 wahi e hookuu ae ai i kana paa ana i ke kania-i o kana kane, ; me ka pane okoa ana iho: • "Ke pepehi nei oe i kuu kane a make, e hookuu iaia, o ili mai auanei ke kōko o kuu kane maluna ōu," aohe no he wahi! mea a maliu ia aku o kela leo e Tazana. a iaia no paha ka ike ua pau kaonioni ana o ke kanaka. nana i hahau aku i ke koo- ■ koo maluna ona. ia wa i kiola okoa aku ai i ke kauna a wāiho j mai la iluna o ka papāhele, me ke keehi ana ku i kekahi wa-. i wae maluna o kōna umauma. alaila hooinaka ae la e kahēa I !me ; ka leo nūi ,elike me kaiia hana mau, ikawa e make ai I iaia kēkahi piiikua i ka pepehiia.' | Xa kela leo e wawalo neie ana iloko ō ka home p ke Ka-' una De Kode i hoala aku i na kauwa apau mai ko lakou 'liia- | i moe mai, aia hoi keia ame keia e Ik>io liele ana me ka pilia i i ka haalulu, a np Ologa hoi. kukuli iho la oia nia ka atfko''oj kana kane, me ka pule ana, e hoopakeleia ae kona oia. : - '• J Elike nie kekahi makani ikaika e hoauhee ana i ka ohu •« na | kuahiwi. pela iho la i hoomaka aku ai'e auhee na noonoo ulu-1 ahewa o ke ano holoholona inai ia Tazana aku, a hoi pono mai la ka noonoo kanaka. akahi no oia a ike aku i ke kukuū o Oio- ; ga ma ka aoao o ke kauna. alaila pane iho la ua o Tazana: ( "E Ologa," alaila huli ae ia ke kaunawahine nana ia Ta-J yzana, me kona manao e ike aku ana oia ina .na maka o keia | kanaka. i kela manao pepehikanaka, aole nae he mea"o ia- ano. • aka he helehelena o ke kaumaha ame ka mihi kē halii- āna- j maluna ona. ! <*• ; | Tazana," i huli 'māi ai ke Kaunawahine 01ogā De : Kode, a i mai la īne ka piha ika haālulu: "E nana ika inta j au i hana aku ai maluna o kuu kane, ka mea a kuu puuwai i j aloha ai, ua pepehi aku oe iaia a make, e iii mai ai ke koko \ o keia hanā 'maluua ou." J . -Me ka malie loa i lalau iho ai na lima o Tazana i ke Kauna' De Kode," a hapai aku la nofuna o kekahi koki, a iaia i waiho j aku ai i ke kino o ke kauna ilalo, hoopili iho la kekahi pepeiao; ma ka umauma. a iaia no paha ka ike aia no ka hauu oia iloko ; ona, ia wa i pane mai ai i ke kaunawhine i ka i ana mai: i "K kii aku oe i kekahi palani a lawe mai, v o ka nalowale j koke aku la no ia o ke Kaunawahiane 01pga, a jloko no hoi o : ka mnajva pokole, ūa līoi hou mai la oia me ka omole palani; kekahi kiaha aniani, ia wa i hooikaika like iho af iaua ; ma ka hoohainu aua i ke Kāuha i ka palani, a h.e mea oiaio, | mahope o ke komo ana aku o kekahi mau kulu iloko o kona j \yaha, ia wa i onioni ae ai mukamuka ae la. kona māu lehelehe, me ka hoike okoa ana mai i kekahi hiona o ka ehaeha; a Via ka Tazana i kamailio hoii ae ai :

"Ua pau ko kaua mau manao hopqbojx> ,aole oia e make" ana, aka e auhee aku ana no ka poino mai iaia aku, a ke hoomaikai ae nei au i ke Akua, no keia mea."' • Pehea no oe e Tazāna, i hoao ai-ē pepehi 1 f:uu kane, elike me ka mea au i hana aku ai malunjt ona. a kuu mau maka ponoi i ike ai wahi a ke Kaunawahine Ologa. "Aole i maopoiK) ia'u ke kumu oiaio maoli, koe wale 110 ka mea i inaa ja'u maloko o na ululaau o Alenka. I kona manawa i hahau mai ai ia'u me ke kookoo, ua ulupuni koke au me ka huhu ame ka inaina, a elike me ka'u i ike a.i i ka hana a na mapu, pela iho la 110 au i hana aku ai, me ka ike ole i ka hewa ame ka pono o ia hana. Ke mihi loa nei au i ko'u hoike mua ole ana akū ia oe i ko u moolelo, ina pahā 'ua. hiki ia oe ke kokua hiāi ,e la\yelawe ole ai au i kekahi hana "0 keia ano. "Aole loa aii i ike i ko'u makuakane, o ka'u mea wale no i ike. o ia ko'u hanaiia ana, a malamaia ana hoi e kekahi mapu wahine, ka mea au i kapa aku ai iaia, he mleu'ahine no'u. Ua noho fu au iwaena o na mapu no na makahiki he mai ko ? u wahi wā liilii loa mai. a i ka iwakafuā no hoi o ko'u mau uiakāhiki,' akahi ha a*u a halawāi me na kanaka iii keo, a he maleahiki wale ae nei no a 01, he kanaka kino olohelohe au e hele auwana ana maloko o ka hihipe a o na ululaau o Aferika. "Me keia hapa o ko'li moolelo a"u e hoike nei ia oe. ke nohoi aku nei au i kou hanohano, mai kau mai T līa ihew.i ke'iko'i ana māluna o'u. no ka hookau arta aku i kekahi poino maluna 0 .kau kane. C> keia mau makahiki elua a'u i noho pu ai me na tahui katiaka : 6 ke ā« malamakima; he manāwa pokoie loa kela e hoololi ae ai i ko'u māu ano, mai ke holoholona ahiu mai ā i ke ano o na kanaka. a'u e manao nei, ina he kanaka ili keokeo okda nia ko'u wahi nei. he hana paakikai loa ka hiki~jfirā iaia ke afx> mai i ko ōukou atiō." , - ; •"Aōle Vu mau hoahewa wale ana aku maluna ou e Taza- ! na." i pane aku ai ke Kaunawahine Gloga. "O na ahewa aan apau, maluna iho 110 ia o'u; o ka'u wale no e nonoi aku nei 1 kou oluolu. e hookaawalē kaua, a e huli hoi pololei aku oe no kou wahi. no ka mea'he īuea maikai,6le n(fna ke ike mai ia oe.maanei nei, ina e hoi hou mai ana kona noonoo niaikai." Nle na nianao kaumaha iloko o Tazana, haawi mai la oia i koiia albfia i' ke Kāknawāhine 01oga, alaila hele malie aku la ine ke kulou ana o konajx>o iblo, 3 iaia 1 hoea a!cu ai nowaho o ke alāhiiu hooh'oW kiike lhō la oia i kāna mea e liana ai, o ia 110 ka hele pololei ana no ka halewai, a iloko o na minuke

he iwakalua \va!e no. aia i:a o Tazana nialoko o ke kecr.a o ka oihana inakai. i > kahi o ka laki. ma kela hoea a;ia nku a tia o Tazana uo l:a halewai. ua halawai aku la oia me kekahi o na nuikai ana i pcj>clfi ai a eha. ma kela hoaoia ana o ua o Tazana e pahe!e iloleo o ka umii a Xikola Rokofa. a ua lilo hoi kela oiii ana aku o Tazana i niea hauoli 110 ka makai.' i ka ike ana m. :i i ke kanaka nar-a i }:oolilo i kona ikaika i mea ole. Ma'oj>e i1:..-- o ko .lai:a ,hoqhala i kekahi mau minuke pokole m:i ke kamaiiio aiia.'.ia wa ijq j niaau koke a'ai ai o T r 7-1"', i m-ikai. ini ua īohe -vvale no oia i ieekahi kanaka ma ka inoa o Nikola Rokofa ame Aleka Paulo. a o ia ka ..t o ke aupuni o ka pane ana mai: "l a kan;;':ti'.f.-; I<>a ka «'il".a;:a makai i ka moolelo o kela mau kan.aka. iie -niau karainia lehulehu ke paa nei maloko 0 na l-.uke >> keia keena i hanaia e kela mau kanaka. o k?» ai)j?:i nae. a;)'e jje loaa iki o na ike oiaio. e ahewaia ai lara. a ua lawe ae ka oihana makai i kekahi ha;ia, o ia ka makaala ana i ko laua walii i noho ai i hiki ai ke Ho »koloLi o'>f o ko laua n.eheu. ke inakemakeia ae kela mau kana!:a. He hana nui hoi.keia au oka makemake ana e lohe 1 na mea e pili an'a ikela'maii kauaka?" "L'a kamaaina au ? keia mau kanaka, koe nae ko laua wahi \ noh.o ai. i>e"a a.u i hoea okoa mai la.no ka ninau ana aku ia oe. e kuhikuhi mai i ko laua wahi e nohp nei, malia o hiki ia u ke hoo{)pnopono i kekahi hana nui e haka haalulu ai ko laua mau kuli i keia po.'' \ No ka hooko ana mai i ko Tazana makemake. ua kuhikuhi mai la ka makai iaia. i kahi i noho ai u Nikola Rokofa ame kona kokooii:a, a he mau minuke mahope iho, o ka haaiele aku la no ia o ua o Tazana i ka halewai. a kamoe poiolei aku ;ā kona alahele no kahi i kuhikuhiia mai ai iaia, me ka paa lea o kona manao, e hookau aku i kekahi hoopa'i ko iko'i nialuna o na kanaka. na laua i mii iaia nei iloko o kekahi kupilikii ma kela po. Hue rnaa aku la nae oia ūo Kekahi wahi hoolulu kaa otomoj bile, a kau aku la maluna o kekahi kaa, me ke kauoha ana aku i ke kiakaa. e lawe pololei aku iaia ; no kahi i kuhikuhiia mai ai e ka makai, malaila e loaa aku ai na kanaka elua ana 1 liiaKemake loa ai e ike ia laua ma kela po. Aia o Xikola Rokofa me Paulo o kekahi nimi kahi i'kamakamaiiio ai. no ka holopono o na mea i hoolalaia e laua; a ua kelepona aku hoi ua maii* kanaka kolohe nei i kekahi mau kanaka kakau nupepa elua e hoea mai no ko laua keena no kekahi meahou ano nui. a aku ana, no ka mea' i hanaia e ke Kaunawahine ma kela p«>, e li!o ai kela \ meahou i mea e hoopihaia aku ai ke kulanākauiiale holookoa : ma kekahi kakahiaka ae me na manao pihoihoi. E nanea ana no nae ua mafi kanaka nei i ,ka noho maloko ; o kekahi rumi, ia wa \ loiie mai ai laua i ke pahupahu aku o kel>ahi mau ka}>aai wawae ma na anuu o ke alapii, a o ia ka RokoJa o ka pane ana ae i kona hoa: j "tv kakau nupepa ae keia. he keu aku maoli : e ka hikiwawe,". a- lohe koke ana no laua i ke kikekeia ana • mai o ka puka, nie ka i okoa ana aku o ua o Nikola Rokofa: ,l E komo mai. aole n6 i,,ki ia ka puka a paa! v | % O kela nanaina hauoli, hoi ma na papalina o , Nikola. me ka manao o kekaHPiKiha kela o na kanaka kakau ( pupepa i hoea mai āi, ua auhee koke aku ia mau ano apau j niai iaia aku, iaia i ike mai āi i ke komo ana aku o Tazana l iloko, a ku ana imua o ko laua alo, a /iie ka piha r ka liuhu ? ame ka hoonaukiuki pu ,ku ino.ae la ua o Nikola iluna. a pane | aku la me ka leo ikaika: | "Nawai i kauoha aku nei ia oe e keia kanaka komohewa e

hele mai maloko nei o keia hale?" wahi ana me 'ka wiliwili i okoa ana aku i kana puupuii. j "E hoi hou oe e ruaho maluna o kela nolio," i pane akil 110 ] hoi o Tāzaila nie ka leo kuoo. aia hoi maluna o kona m<iu, | maka. k<jkaVii nanaiiia. e hiki ole ai i kela qiau kanaka a elua [ke I oon»ijua niai. no k'a *mea ua kohu holoholona maoli ko | r fazana 'ai.io a liua e ike mai !a mjp"3ca' pilia ika weliweli. aniē ka niāka'u iloko o laun 110 keia Traiiaka, ka mea hoi a laua ; i ninao kuhihewa loa ai. he paahao lā oia na ke Kauna [Koele. v. j "U ike no oe e Nikola ika lteua i alakai mai ia'u e | hoea noloko nei o keia hale: 110 ka pepehi aua aku no ia ia oe a make. a me kou kokooliia nei.' na kanal.a ino loa maluna o ka honua e h.ele laiiakila nei i keia la. Ina aole oe he kaikunane 110 ke Kaunawahine C)loga. ina i keia minuke no. he j kanaka make oe. aka e hoopakele ana nae au i kou ola no keia ' nianawa. malia ma keia hope aku .elike me koii" hōokau mau j <:na mai i na hoopilikia ana maluna o'u. ia wa auanei au e i hoouna aku ai i kou uhane no ka lua ]x>. | "E haawi aku ana au i inanawa nou e ola ai; 110 kou hoa ! nei la, he wahi niea ano ole loa ,oia iiiiua o'u. aka he 'nieaI paahana makaukau loa nae oia nau. a elike me ka loihi o ko'u ae ana aku e hoola ia oe, j)ela uo oia e o!a pu ai. Mamua o kuu haalele ana iho ia olua e ola ana maloko o keia - keena, h.e elua a'u mau mea i makemake ai ia olua e haua nia'i. Oka mua oia mau mea. oia 110 ko oJua kakauinoa ana malalo o kekahi palapala. e hoike ana i ka hanā ekaeka loā ar. olua i hoolala ai.i.keia po. e hoohilahila i ke Kaunawahine fJlo]L r a ame kana kane. a e hooliaaliaa hou i kuu inoa maikai. "O ka. lua o na mea a'u i makemake ai ia olua e hana mai. o 1 ia no kr> oiua haawi ana mai i kekahi īioohiki paa. aole loa he liookahi liuaolelo ona niea a olua'i hana ai i keia /x>. e pua'i mai ko olua mau lehelehe aku, a oki loa hoi ka ikeia ana o kekahi mau hoakaka no keia mea maloko o na nup:pa o Pa- i risa nei. Ina aole olua eae mai ana e hooko i keia mau mea !

eiua. alaila nia ka oiaio loa-o kc ola ana o ke Akua o ka lani. ma ka manawa a'u e maalo mai ai mawalio nei o keia keena. i»e maū kanaka make olua a elua iloko o ka |jōho o j kuu lima. j "Ua lohe pono aku la olua i ko'u manao. nolaila ina he minamina kn olua i ke ola, o keia wale no ka manawa e liooko mai ai. o hiki hou'ole auanei ia'u ke hoomanawanui. a e pe-! pelii aku 110 au ia olua a make ikeia manawa ano. Eia aku j ka inika ,a ua makaukau no olua nie ka pepa. e kakau aku ! j i ka'u mea i kauoha akii nei ia oe e Nikola ,a e kakauinoa okta j a elua malalo o ka palapala a olua i hoike ae ai i ko olua he'wa.'' j j : Aole he wahi nianao iki iloko o Nikola Rokofa e hooko . aku elike me ke kauoha a Tazana iaia, aka ua hoao mai la j ! ua kanaka nei e hoikeike iho, me he mea la aole loa he; ! wahi lihi maka'u a hopohōpo iloko ona 110 kona piemi ino! j loai eiā nae aole o' •fazariāf'he mea Hiki ke paani wale ia, o ke | kikoo mai Ia no ia o kbn?{i lima wikani a loaa ke īeania-i o | Nikola. uwoki oe e aa ana na maka .aole he mpa hiki iaia j ke hana ae. ua lilo na hooikaika ana e makili ae ka paa ana! a Tazana i kona a-i. me he nahu ana la na ka makika. a I ka ike ana mai hoi o Paulo i Jcela aa o na maka o Nikolā, ' ua hoao aku la oia e hloo, me ka manao e pakele" mai keia kanaka aku. he hookahi no pa'i ana a jkoria lima liemā ma ke kumu' pepeiao. kaka ana na wawae iluna o ka papahele. me ka waiho malie ana, o ia 110 oe o ka mea i loaa i ka ma r i kuhewa. - ' Ke oiau la no ka puliki o Tazafia ma* ka a-i o Xik6la. me ka hele hiM-a pii ka uli o'ka nhku', akahi no oia a liookuu ae ii ua kanaka ino nei, me ka hoonoho ponō ana aku iluna o kekahi j noho; ke noke la hoi ua o Nikola i ke-kumu, me ka hamōHamo} i ana i kona a i ka loaa iki ana iaia o ka oluolu, nana mai i la lUe na maka maka'u a weliweli; i ke kanaka e ku aku ana i im"a o kona alo. t ' |' Iloko hoi o kela mai;awa, ua ala ae la O/ Paulo a noho atia iluna. a me ka leo kauoha mai la Taznna aku, hoi ae la oia me ka hoomanawanui .a noho ma kekahi noho e pih' kokoke ana ia Nikola, aia hoi kon kino ke wale la no me ka haalulu. i kau mea o īea' piha ika" maka'u no kona aneaīW loa"Vw>a e-pilik*a i, keia kauaka a ka ikaika nui wale. | "Ke kauoha aku nei āu ia: oe e Nikolā, aole he manawa hou '&ktV rto°ki hbftfbfcjht afcti oe i ka'u iiiau meā apau i makemake ai maluna o ka apana pepa, o ike āuaiiei oe,

e wailio ana keia mau linui. i k;t uniii )■» m ;; ko kania-i." wahi a Tazana nie ka leo knoo. Me ka hiki hou ole kfe hopaakiki. o kn i.ihu ;t ia p Nikola i ka peni inika a ho«Mnak.i akn ia v k.o r«'.s i•. o kekahi ptpa. me ka i hou ana ;iku hoi " I<iZ-!.a īhi . leo kubo mau 110 o ua kanaka opio nei: "I£ kakau aku oe i na mea oiaio l"a apau au i inMa kou hookoe ole i kekahi mea. a e hoike lioi oe i r ;t i;;-•. j>,-" -imn an i ko'ohe ai " • / • I kela manawa nae i kikeke mai ai kekahi j)rta mawai 0- . |H11..1. „ «a.i a.-M. ia n:a k.T.*"»a»> iaza. .t u j-.i ■ '*\\ : ehe mai ika puka .ao!e i k'iia. wah; a*ia. ak< m'he kanaka opit> kakau nupepa. me ka j>ane ana m:*.i: ' kakau au no ka nupej>a Maiim. M'* :»a u mea v man •. he mealiou ka Nikola Rokofa i makeinake a ie hm.k-'m n lor*.<4 o ka uu\wipa. pe'a au i hoe-a mai :a n*> l«: i.ai-a:i mealiou." "tVkuhihewa lr>a oe eke kanaka »»i'i°- ,p:;i ' 1,( • o'u manaoio he meahou kekahi a Xik"la i makema' e a ii komo malokō oka nuj>epa. aJ;a nae. e niuau ae au: f i anei kekahi au i makemake ai e hookomo maloko o ka ir. ■; e Nikoia/ wahi a Tazana me ka haka_ponu I'"'*_ ana ; kana naiia ana ma na maka o Xikola. ehik: ole ai i ua : nei ke hoaano mai. a hoao hana aku eiike iīi. makemake. Me ka nanaina maikai ole maluna o na maka o .Niko'a. ka piiia j?u hoi i ke kuaki. ia wa i j>anc aku ai ua «> X "Aole a'u meahou i makaukau no ka hooj>uka ana i kv nawa. nialia paha no kekahi manawa okoa ak\i. me ke k:: kuwa'i ana iho o kona mau wawae iluna o ka pajn*i'\ nana kiiii mai la hoi ia Taaar«a. "E aku oe iaia. aole no au meahou e hookom<> • ana maloko o ka nupej)a ma keia mua aku." wal;i a I ;t' me ka hele o kona mau maka a huliii. ka mea hoi nai;;i i aku ia Xikola .e j)ane awiwi aku i ke kanaka kakau "Aole i'o 110 a'u mealiou e hoike aku ana ia oe ma keia . aku." "'Ke kaumaha loa n£i au i kou hooluhi howa ia e ke naka opio/" wahi a Tazaua me ke ku ana ae iluna.-a hele la uo kahi o ka puka. "Ina uā pau ae'la no kau hana <■ hoea ana mai nei ea. alaila o ke aloha 110 kou .a e ii > luai hoi oe ia makou. e kukakuka aku no kekahi hana 1 wale 110 ia makou/' i wa no hoi i oili a'<u ai ke kanaka ka f '/pepa iwaho, me ka haawi ana mai i kona a.\»ha j» ! > azaua ame kona mau hoa. aia nae oia ke n(»ke la i ka na: namu iaia e huli hoi la 110 kona keena oihana. ; Xo ka hora hookahi keia noho ana o Tazana ma\>\*o . rumi o Xikola Rokofa. e kaka'i ai ahiki i ka ]<aa ana • palapala ana i makemake loa ai. akahi 110 oia a haaleie al; kona mau enemi ino loa. eia nae ua kaa mai la malal kona malu. kekahi j>alaj>ala loihi a Xikola o ke kukau a e hoike ana i kana mau hana kolohe aj>au ia Tazana. hooili ana hoi i na ahewa ana aj>au maluna iho ona. "Ina owau ma kou wahi e Nikola. ina aole a"u hana uaa:; e ae, o ka haalēle waie iho no ia Palani nei. aule e hoikv hou mai i ko'u mau maka, no ka mea i hoike aku au ia <«. t ina e loaa pono aku ana oe ia'u, e lawelawe ana i na li; ; :i:. keia ano, me kou manao. j>ela iho la e hookoia ai kau p kuko j>alaualelo. no ka hoopōino ana aku i kekahi. e k<>: mai ana au. e j>epehi maoli aku ia oe a mal.e. me ka lu> kele o!e i kou ola. l'a hana hewa loa aku oe i kou kaikua'.i: a ina he kou iaia. o keia wale 110 ka leo o ke <>la a'v kamailio aku nei iinua ou. ina aole oe e hool >he ai;a i k» mea, ua ike no oe i ka inoa o Tazana .oia no auanei ka : nana e hoohoka aku ia oe ame kou kokoolua nei, mai ka ii ana mai i ka hookoia ana o ka olua mau hana lapuwale." , ' KA HAKAKA KI Vl' AXA. I ka huii hoi ana aku o Tazana tu> k*a home o kona lu>al aple e kala kahiko ka Lukanela Anola i hoi ai e hiaiuoe. ji< 1 a āok" nb hōi ana hoouluhua wale aku, aka hoi j»o!o!ei a' la 110 oia noloko o kona mmi. me ke kakAli o ke :i< ma kekahi la mai hoike piha aku oia i na mea aj>au i ha-. mai 110 kona jx>ino e Xikola ame kona kok->olua. Ma kekahi kakahiaka ana.ae. i ka manawa i halawai a; 0 Tazana me kona hoaloha. ua kaka'i aku la oia i ka mo<>:. piha o na haua-.a Nikola maluna ona. j>ela h-ii kona li"«Aik ana aku i ua kanaka nei e kakau mai malalo o keka!ii |>. l>a!a, 110 ka j>i!i ole'o ka Uewa i ua o Tazana. a<>le oia i ii' iho i kekah imea. aka ua noike oia i na mea aj>au ma 1 e neej)aj)a. "He*keu maoli aku no palla a ko'u naaup.; maoli. lie n hoaloha maikai loa ke Kauna ile Kode ame kana wahine n< ' a pehea la au e j)ana'i aku ai no ka mea a laua i hana niano'u ? Heaha mai āuanei. aohe wa a make loa ke iauna 1. i'keia po. a lilo hoi au i mea nana e haj»aia wale aku 1 inoa o kela wahine uiaemae a maikai. Ke hoj>ohoj> >n v i -au. ua iilo j>aha ka mea a'u i hana ai i ka jk> aku la i h. mea e hValaia mai ai ka nohpna ku-ee aiia mawa-.na o k. !. na ame kana wahine." "i r > kaia mai oe ia'u. ke ninau aku au ia oe. jn hea ua iin - hia anei oe i ke aloh.a no ke kaunawahine?" wahi a ka !.■ nel.i Anola 0 ka ninau āna niai i kona hoalo'na. •'i hoike akū au ia ōe e leuu hoaloha j ka uu-a «> : aio ' aple o'u aloha i ke Kauna\#ahine Olopa (le Kode. a ma ka'u aku »io. aole oia i aloīiā mai iā'li. aka ua nan* wale nni j)aha oia ia'u ma ke ano he healoha nona. a pela m> h>»i 1 nana aku ai iaia ma ia ano hookahi. "Me kela nele 110 uae o maua i ke aloha o kekahi no : •

. kahi, ua ae aku !a maua i hianao uluahewa .» k;i . J t ana ac nie he puahiohio j a , ao ke kumu paha oka pilikia. «• ko ' irnia . a P on .° ole «"a ano 011 a wahine. <> ka hianai» \\ I no iloko o'n. o ia ka ha:rwi a'na aku i na ho>*pakele ana i mea ka pilikia. a ia'u g nanea loa ana me ia. anu maopopo ole hoi i ka'u mea e hana ana. puili niai la an i u j kaunawahine īloko o kou poli. a honi aku la hoj ma kf>na n . j lehe-lehe. īna no hoi paha i hoole mai oia, aole no hoi mau;. pihkia. <iole nae. ua moe okoa mai la oia'iloko u kuu umaui: n ot loa-aku la hoi ka'u puili ana mai iaia. aliiki wale i ka j ana mai o ke De Kode. ■ Manao au. aole ai i kupono e noho pu me oe, ke mau ■ i 110 ko "ano holoholona, ina penei iho la na haawina e hala mau īnai ana me a'u, e hoea mai ana j>aha ka la e kom<» k ' hohohu okoa aku ai au iloko o kekahi poino nui. Ua hele a kaumdha loa j ka mea a'u i hana aku ai ma ka po nei • • V ī lO . 1 aku ana 1 kou olwolu. 'ē hookuū mai r>e nu | maikai. lau e huli hoi hon aku no kuu home ululaai'. :> laila wale no kahi a ke Akua i homakaukau ai he home i I e hauoh ai. , ! Ma' lilokeiapilikia au e hoike niai nei ia'u e T;ir.ir ' , niea .e hoopihkia la ai kou noonoo, aka e hoao oe e ho..r«.i r,, h IT, a; , a °! e d U ™ ea ' - hana ai No kc,a >'«nao ,m, haalele koke ,i,o ,a P arißa ne,, e hoomanawano» ia nianao | no kekah, manawa okoa ak„ kaua e kamailio hon ai. o Iwajc nl ' kakali aku nei, oia ka lioea mai k-ekahi K mai ke Kauna De Kode mai no ko iaua ku ae ,na tck"hi k. hua paio. no ke,a mea au i hana aku ai i kana wahine." . ' f.ukane!a Anola ma kana mea i !*««■ ai no ka mea he hookahi pule malio,)e mai. -ua hoea aku kekahi hoaloha o ke Kauna De Ko<le o PauWia ka no - me rTLa ?' ,OiCT ak « ** k * kalia ote V i ka«- m' : ° ?" a , a "? a ? tt ' ak,a - «me ka hool-■ - . ,le 1,, ° 1 kan ;> mi f ,ona ī hoea aku ai. hoike koke aku - oia, i kona hoounaia ana aku e ke kauna no-ka la«Tana , Kmle nn K I "'/l" I ™,' ! ",,aTve hoalCiha i ma n l,pra clua «' ba.m-4 b. I V «.» ka hakaL, (Aole i pau)