Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 26, 28 June 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

Mawaena o kela poe luina kipi maluika aole i nele kekahi 0 lakou i ka minamina i ka moku, ua nui ke aloha o kekahi poe, aole nae i ka pau loa, no ka mea, 6 ko lakou home ia no k'ekahi manawa loihi, aka, aole hiki ke hookoe o lilo ia moku i kumu no lakou e ikeia ai. Hookahi o kela poe i oi aku kona aloha ame ka minamina : ka moku, o Keoni Mila ka inoa, ina he pololei ka olelo a kana kaikamahine, no ka mea e kamailio mau ana ka oia me ka manaka ole no ka nui o ke kaumāha ame ke aloha o kona makuakane no ke pūhiia ana o ka Bounty i ke ahi, oiai o ia moku wale no ka' meā i kau aku ai kona manaolana no kona ike hou aku i kona ōnehanāu ia Enelani, ina nei no kona mauna i kona ola. •' | Iloko o na la makamua loa o ka noho ana o nei poe maluna o ka Mokupuni Phakaina, maloko o na ana lakou i noho ai, a o kekahi poe iloko o na halepea i hanaia mai na pea mai o ka moku, oiai lakou e kukulu ana i mau halekua no lakou e noho aku ai. Ma keia wahi, maluna o keia mokupuni mehameha kanaka ole i manao ai o Kiristiana ame ka nui o lakou e hunā ia lakou iho, i palekana ai lakou mai na hoopa'i koikoi mai apau ake kanawai; ua pakele i'o lakou i ka lioopa'i a ke kauawai o ka aina, aka aole lakou Ppalekana«mai ka hoopa'i mai a ke Akua, 110 ka inea, ua make no ka hapanui o lakou ia lakou iho no. } lloko o ko lakou mamao loa ma kahi e ike ole ia mai ai, a iloko no hoi o ka nani o na mea apau a lakou e ike aku ana, a pela me ko lakou lako ia manawa i na mea e pono ai ka noho ana o ia man la, eia nae, e hooupuupu mau ia ae ana no ko lakou mau lunaikehala me na manao hoehaeha no ka hewa a lakou i hana ai, me'he mea la ua lilo ka hewa ?. lakou i hana ai me he mau akua lapu la e hahai mau mai ana ia lakou i ka po ame ke ao. | Ua kaawale loa lakou i nei manawa mai ria kanaka mai o ke ao; aia lakou iwaena o ka moana nui akea. o ka mea wale no e hiki ai ia lakou ke hui me na kanaka e ae oia ka moku, eia nae, ua pau iho la i ke puhiia e lakou i ke ahi. Aloha wale nei poe i alakai hewaia! ! No ko lakou mau pono o ka noho ana maluna o ia mokupuni ma ria meaai a ma na aahu ua lako lakou me ka hoomanawanu} no nae, no ka mea ua lawe pu Uiai no me laleōn 1 kekaHi mau mea e pono ai ke ola.ana, a ua lawa lakou me ia niau inea ahiki i ke oo ana o ka lakou mau in'ēa kanu. 0 na lole a lakou i lawe pu mai ai ua hoomakaulii loa ia ka aahiiiā ana, a no na kane ame na vyahine Tahiti i lawe pu ia mai āi, aohe kaumalia ana no lakoii, rio ka meā, ua maa ko lakou mau ili i ke olohelohe i ka hapanui o ka manawa, o na lole lahilahi o ke anō'haahaa loa ua lawa ia no" lakou. , j No na aina mahiai a lakou ua mahele like ia mawaena o na kanaka Pelekane; o na kanaka Tahiti a lakou o ka lawe pu ana mai ko lakou mau kanaka hana e kokua mai ai ia iakou i ka mahiai ana. a mahope o ka ftala ana o kekahi mau mahina loihi ma ia hope mai ua hoohua nui mai ' la na mea kanu a lakou a manaolana ka loxāa o ke ola no ia mua i aku. ' | Aohe wai oluna o nei mokupuni; ika wa ua kukulu lakou 1 kekahi mau pakeke malalo o na kumulaau a ma 'na, wahi eae e hiki ai e loaa ka wai ia lakou. No ka wai e iiui ai a no ka hoomo'a ana i na mēaai, ka hapanui o ka wai a lakou e malama ai iloko o na palni, a no' *ka auau ana ame ka holoi ana i ko lakou mau aahu o ka wai. kai i awiliwiliia me kahi wai a ka ua ka wai e holoi ai. ! No ka fv*akai aole o lakou pilikia, o ke kai i lana iloko 0 na kahekaheka a i maloo i ka la oia ka lakou paakai; oia ka hana a na wahine Tahiti e hele ai e ohi, o na lae haku kahi e loaa ai ka paakai ua mahele likeia mawaena o na kanaka Pelekane. ! No elua makahiki ko lakou noho ana me ka hauoli; nui na meaai i kanuia a i hoohua nui mai; ua nui ka pomaikai | 1 loaa ia lakou mamuli o kā lakou hooikaika ana, eia nae 0 ka maluhia ame ka palekana e hoohauoli mau ia ai lakou, ua mamao loa mai ka hiki ana e hoomāu loa ia aku 110 na kau a kau. I 0 ka haunaele mua i ikeia mawaena o kela poe ua ulu ae ia »ianuili o ka hana hewa a kekahi kanaka o lakou, o Wiliama ka inoa. Ma kekahi la ua la kana wahine Tahiti ma kae pali 110 ka huli anā i na manu o ke kai a no na hua. a oiai oia e hele ana ma kahi nihinihi loa o ka 1 pali ua haule aku la oia a make loa. : | No ka nele ana o Wiliama i ka wahine, ua koi aku la oia 1 ka wahine a kekahi o ria kanaka Tahiti e haawi mai nana, j a ua lilo mai la iaia ka wahine. a kekahi o na kanaka Tahiti, aole nae ma ke ano maikai nei, aka, ma ke ano limanui. No keia hana hewa a Wiliama ua komo loa ka manaoino iloko o na kanaka Tahiti e pepehi i na kanaka Pelekane a pau, a hoolala iho la lakou i ka hana e rnake ai lākou. | Hookahi wale no kumu i pākele ai na kanaka Pe'ekane ia manawa, oia ka hoike mua ana o na kanaka Tahiti piha inaina i ka lakoiv mea huna i na wahine, a na'na wahine i hoike aku ia meahuna i na kane Pelekane a lakou maloko 0 kekahi mele, elike me ia īiialalo nei: "No ke aha ke kanaka eleele e hoana mai nei i ke koi? No ka pepehi ana aku i ke kanaka keokeo." 1 ka lohe ana o na kanaka Pelekane i ke'a mele a na! waliine, aole no ka manawa hookahi, aka no kekahi mau manawa lehulehu, ua ulu koke ka noonoo iloko o lakou e manao ana na kanaka Tahiti e luku ia lakou a pau, nolaila mai ia manawa aku ua ku lakou me ka makaala 110 lakou iho. 0 keia ka hoomaka aria o kekahi moolelo hookahekoko i ikeia maloko o ka moolelo o keia moJcupuni. keia moolelo i hoakaka ai o Mr. Nobles, kekahi o na kanaka kauiana i ka haku mele, he mau makahiki lehu ehu mahope mai, maloko o kana melē i kapaia "Pitakaina," ua hoakalea oia maloko o ia mele i ka holapu mau o ke Akua lapu nialuna oke kualapa a Talabu. O Talabu ka inoa o ke kanaka eleele Tahiti i hoana ai i ke koi a 01'.) No ka nui weliweli loa o na wahine no keia mau hana pepehikanaka a lakou e lohe a e ike mau.aku ana no hoi i na kanaka Tahiti i ka hoomakaukau mai, ua piena ae la lakou elike me ke ano o na kanaka hihiu, hoolala iho la lakou me ka ma-lu e kapili i lapa laau. me ka manao maluna o ia lapa e lioi hou aku ai i Tahiti, a i ole make aku paha i ka moana ma ia hoao ana. 1 ka paa ana o ka lapa laau a lakou i ke kapili ua hoolaua,ia aku la ia iloko o ke kai. a hoīo nui aku la a kaa mawaho o ke po'inanalu; aka nae. ma ia holo ana a lakou ua loaa «a manao kuihe a kanalua rio ko lakoii pae pono aku 1 Tahiti. a ua lilo no hoi na leo uwalo a kekahi mau wah.ine i haaleleia iho mahope e, noke aku ana i ke kahea e hoi hou nai me ka noke pu aku i ka.uwe. i kumu kaohi ia lakou a lioi nui hou mai la lakou i kula.

I ka maopopo ana o na kanaka Pelekane īio ka manao ! pepehi o na kāiiaka Tahiti ia lakou, ua ulu pu ae la ko lakou mau manaoinp i na-kanakā Tahiti Kauwa a lakou. nolaila, mā ia manawa ua like a like ka inaina ma na aoao a elua kekahi no kekahi, eia nae, no na wahine, no'ko lakou a oha pāha i ka lakou mau kane Pelekane, aole o lakou kokua ma ka aoao o nā kanāka Tahiti. Ma kekahi po, oiai kekahi wahine ame kana kane, o laua wale no, e moe ana maloko o ke ana, ko laua hale ia e noho ana ia manawa, ua pepehi ma-lu iho la oia (wahine) i kana kane Tahiti a make, a lawe aku la e kiola i ke kino make iloko o ke kai, a ma ka oleloia, e lapu mau ana ka uhane o nei kanaka Tahiti i pepehiia ai e kana wahine i ka poe i koe iho o lakou. ! I ka loaa ana o kekahi maluhia liilii 'mahope mai, a hoo-. mālielieia no hoi na manao lioohuoi iloko o na kanaka Pele-1 kane, ma kekāhi ano ua loaa i na kanaka Tahiti na py a na Pelekane, a me ia mau pu i ki aku ai lakou i na kanaka ili keokeo oiai lakou e mahiai ana maluna o na āpana aina i hookaawaleia ai na lakou. j Elima mau haole i make ma ia hana ana no lakou na inoa pakahi o Kiristiana, Keoni Mila, Aikake Matini, Wili- j ama Baraunu ame Keoni Wiliama, ka i hooulu ka hewa i pau ai lakou i ka make. ' j Ekolu mau haole Pelekane i pakele iuamuli o ko lakou holo iloko o ka ululaau, no lakou na inoa o Wiliama | "Makoe, Mataio Kuinatalā ame Keoni'Akaniu;'o JCeoni N Aka-; mu nae o lakou ke kanaka mu,a i hol'o ilokō'o ka uiulāau, j eia nae, mahope iho uā hoike hou mai la oia iaia iho imua ' o na kanaka Tahiti a ua kiia aku oia aōle nae i make, aka ua kukonukonu loa nae ka eha i loaa iaiā. , | I ka loaa ana ae o kahi ikaika kupono iaiā ua holo aku la a ka lae kahakai me kona manao e lele aku i ka pali, a ma ! ia ano e hoopokoleia ai kona mau la, eia nae, ua hahaiia aku' ]a 110 oia na kanaka Tahiti, me na pu no e paa ana . iloko o ko lakou mau lima', a mamuli o kekahi hoailona i haawiia aku iaia ua ku malie iho la oia ahiki i ka loaa ana aku i na kanaka Tahiti, a hoihoiia mai i ka hale, me ka ; hoike aku o na kanaka Tahiti i ko lakou alohā me ka menemene nona no kona eha ana. Hookahi haole i hunaia e na wahine riona ka inoa o Eelward īana, no ka mea, he-haole punahele loa oia i na wa- j hine Tahiti mamuli o kona kanaka u'i, a he kanalea ike no S : hoi oia o na Pelekane i ka himeni, ma ia ano oia i pakele ai mai ka make mai, j Ma keia ano iho la i hoopakeleia ai na ola o nei poe Pelekane a make aku elima o ua poe kipi la. Iloko o keia koe kakaikahi ana mai lā o na haole aole. no i loaa ka maluhia e moe lealea ai ka po, no ka mea aole i pa.u ka nini o na> ka- , naka Tahiti, aole no hoi i pau ka hoohuoi iloko o na haole no ko lakou kiiia aku e pepehi i kekahi la, pela iho la ka | noho o nei poe ia mau la, Ma kekahi moolelo i hoakakaia ai ke ano o ka hanaia ana 0 kanaka āhiki i kona make ana. Mamua loa aku keia o ka pepehiia aiia o kekahi kanaka, e ae. He kanaka Tahiti nona ka inoa o Timiti ka i hoo;piiia ae no kekahi hewa ! nioekolohe ana o kā hana āna, a ua laweia mai oia imua o na haole Pelekane e hookolokolo ia ai. ! O Koristiana, pela ka hoakaka a ka moolelo, oiai o Timiti e hookolokoloia ana, ua holoholo iho la oia imua a ihope ma kahi e akoakoa ana o na kona makemake e ■ ike i ka hopena o ka hookolokoloia ana o Timiti. j Ua maopopo ia Timiti he make wale ana no konq., jl,ipp- j pa'i, nolaila, oiai o Kiristiana, ka lunakanawai e holoholo 1 ana, a i kekahi manawa ana o ka huli ana o kona alo i kahi; e a o ke kua'ka ia Timiti, a i ka ike ana o Timiti o ka nia-1 ' nnwa kupono wale no ia nona e pakrele ai, o kona ku, ; i<oke | ae la no ia a holo aku la no leahi o ka puka e liamama mai ana a oili aku la iwaho. . ' N Mamua o ka ike ana o na haole Pelekane no ka mea i hnnaiu. ua mamao loa o Timiti e hiki ole ai e loaa ke .hahai aku mahope ona, o i alūalu ka poe mahope ona a j okoa, a hoi hou mai la me kona paa ole ia lakou. i Ma kekahi alanui pokole i iho aku ai oiajne ka avvi\yi loa ma ka pali, a hiki i ka haul<s ana ilalo a ma ka pill kahakai. kona holo ana nialuna o ke aa ahiki i kahi hiki ole ke! he'e a au okoa nialoko aku o ke kai ahiki i ka pae ana ma kekahi aoao, pela kona hele ana a au ana ahiki i kona hoea āna ma ka aoao hema loa o ka mokupuni i ikeia ma ka inoa i ka poe Tahiti o Taotama, elike paha me ka Lae o Kealaikahiki} la'ma Kahoolawe. | ! Ma keia wahi oia i pee ai ahi'ki i kfe kuheā ana ā'ku li o kekahi o.na kanaka Tahiti iaia e hoi mai malunā iho ! o ke kaepali. ! I, Ua laha koke ae la ka nuhou mawaena o ka poe ihp i koe ua ikeia ko Timiti wahi i pee ai, nōlaila lia hoounaia kekahi ! o na kanaka Tahiti o Menalee ka inoa, e kii iaia a hoihoi i mai. -.... [ | Ua hele pu kekahi o na hoaloha o Menalee me ia no ke kii ana ia Tiraiti, a mamuā ō ka hala ana o kekahi nianawa loihi hoea aku la laua i kah'i a Timiti e pee ana. ] Mamuli o ko Timiti manao ana he hāna apuhi wāle 110 I paha ka nei mau hoaloha orta e hele aku ana e kii iāia, ua hoao aku la oia e lele iloko o ke kai, no ka inea, ina no kona kiiia aku e make e aho kona make mua āna iloko P-.ke kai me kona ike ole i ka eha, mamua hoi o ka mak£ ānā'iloko' o na lima o na kanaka e kii aku ana iaia. ' v -. | 1 Eia'naē, i ka l'ohē ana mai a ua o Timiti i'ka maikai o" | na olelo a na kanaka o ke kii ana aku iaia, ame ka ike pu mai i ka lawe pu aku o na hoaloha ona i kekahi mau meaai j napa, ua hoopau koke ae la oia i kona mau manao hoohuoi no laua, a haawipio mai la iaia iho iloko o ko laua mau lima. J Mawaho ae o na meaai i laweia aku nana ua hoikeike pu ia aku la iaia kekahi kahi no ke kalii ana i kona lauoho, no-. laila, ua puni loa mai la o Timiti me kona manao nei he j oiaio no.la hoi ka kona m,au hoaloha e hana aku ana, eia ka, he hana apuhi wale no nona e make ai, elike me ko Pamano hanaia aua. ' . Ia ae ana mai no o ua Timiti e kahiia aku kona poo, ma-1 , hope iho keia o ka pau o karta paina aiia, o ka houia iho la no ia o kona poo me kekahi kui oi loa i' hoomakaukau mua iā nona. a he mau miiiuke pokole mahope iho ua pio iho la kana kukui, a hanini ka pakeke ma ka luawai. I | Mahope iho o ka pepehiia ana me ka hooinainoinoia o ! Kiristiana ame kona mau hoa ua hakaka iho la na kanaka | Tahiti mawaena o lakou iho, luku aku a luku mai, a o na haple Pelekane iho i koe, i kokuaia e na wahine a na haole | | i make ai, ua komo pu lakou ma ka huli ana e pepehi i na ; ! kanaka Tahiti hoohaunaele i ka maluhia, nolaila. ma ia ha-! na ana, iloko o ka manawa pokole loa mahope mai. ua pau loa na kanaka Tahiti i ka pepehiia a make e na haole kipi. Iloko o ka manawa e hanaia ana nei mau hana luku wale o na manao aloha o ka hoakanaka i ka hoakanaka aneane e kinai l.oa ia a pio iloko o ka umauma o kela ame keia kane ame wahine. O na hoaloha mamua aku he mau enemi wa'e no lakou i nei manawa; ua kU-e aku ke kane i ka wahine āi 0 ka wahine i ke kane; mawaena iho keia o ka poe Tahiti. J • Ma ka hoomahuahua ana aku i keia mau hana ino ku i ka j ' weliweli, he manawa nui ka i hoohalaia e Makoe, he haole | 1 Pelēkane, i laweia mai i luina noluna o ka Bounty mai Pej lekane mai, mailoko mai o ka hale puhi lama, ma ka puhi ana i okolehao mailoko mai o ka mole o ka la-i i hpomoaia : a hoawaawaia., 0 kekahi o na haole Pelekane o Kuinitala ka inoa ka mēa 1 kokua iaia ma keia hana, o kek'ahi o na ipuhao nui a lakou oia iho la ka laua mea paahana e puhi okolehao ai. J A oiai aohe kanawai malurta o ia mokUpuni e papa ana | ia laua aole e puhi okolehao, ua holopono loa ka laua hana, ! ana, a ua piha kekahi mau pahu i ka lama, nolaila i ka loaa! ! ana o ka waiona he ona ka hana nui a ke koena iho o kela j poe, he hana hewā hou e hoomahuahua aku ana i na hana. ino elike me ko na hewa ino pepehikanaka mamua aku. '

Ua lilo puhi okolehao ana a Makoe i kuniu no nona e make ai. elike no me Hamana i hana ai i olokea no Moredekai, no ka mea. iloko o ka wa i ona ai o Makoe i ka okolehao ua opulepule kona noonoo. o kona holo no ia ahiki i ka'e pali, nakinaki ae la i kekahi pohaku nui ma kona kir.o a lele pu aku la me ia pohaku iloko o ke kai. He manawa mahope mai ua loaa aku la kona kiuo i ke kahi kaikamahine uuku a Keoni Akamu e waiho ana i ka haone. ua ikaia mai e ke kai a kau i kula; ua hoihoiia mai kona kino a kanuia ma ka ilina o ka poe i make ai mamua aku. No Kuinhala hoi, ka hoa o Makoe i puhi okolehao pu ai, ra halawai oia me kona hopena mamuli o kona pepehiia ana e kona mau hoa iho ikoe iloko o ka manawa e nohoalii ana ka ona a ka okolehao maluna ona.Mamuli o kona ona mau e hooulu mau ana o Kuinitala i ka hakaka; e hoonaukiuki mau wale aku ana no oia i kona mau hoa, a 110 kekahi mau manawa lehulelui e hooweliweli aku ana oia e pepehi ia lana ame Akamu a make; owai hoi ka mea inaina ole i ka hooweliweliia aku, a ua lilo oia i mea maka'uia e kona mau hoa ame na wahine Tahiti apau. Ma kekahi la, elike me ka moolelo i paanaau a i ha'i mauia mai kekahi waha a i kekahi mai ia manawa mai, ma kekahi la. ua hele aku la kana wahine i ka lawai'a, a no ka nui ole o ka i'a i loaa iaia, elike me ka Kuinitala i makemake ai, ua kau aku la oia i ka hoopai maluna ona ma o ke nahu ana aku i kona pepeiao a moku. No kona ona wale mai no ke kumu o kona hana ana pela. Elike me ka make ana o ka Wiliama wahine mamuli o kona haule ana i ka pali i ka manawa ana i hele ai e huli i na manu ame na hua. pela 110 me ko kana wahine, o ko laua kumu make like ia. Me ka nana ole ae i na hopena ku i ka weliweli i ukali kolee mai mahope o kekahi karaima o ke ano like me ia, he manawa pokole mamua aku ua koi hoomano aku la oia me ka hookohukohu i kekahi o na wahine a kona mau hoa elua i koe, e lilo mai nana. 1 ka hooleia ana aku o kona makemake e kona mau hoa e ae elua, ua hoao hou mai la oja e hooweliweli e pepehi ia laua a make. I ka ike ana o la'na ame Akamu aia ko laua mau ola iloko o ka pilikia, noonoo iho la'laua he hana pono me ke kali ole, ka pepehi ana ia Kuinitala a make. Aole i loihi loa ma ia hope iho ua hooko kokeia ia hana. Ma kekahi la oiai o Kuinitala e noho ana iloko o ka hale o Keoni Akamu ua.lele like mai la o lana ame Keoni Akamu maluna ©na, a me kekahi ko'i lipi iloko o 'ka li'ma o laiia ua hahauia iho la.kona poo a naha, a make emoole loa oia malaila ia manawa. O ke kaikamahine uuku a Keoni .Mila (he wahine i ola loihi no na makahiki he kanaiwa-kumamakolu nona na makahiki ewalu a-eiwa paha ia manawa) ka hoike i. ikemaka i na. hana weliweli'apau i hanaia iloko o ia mau la, a e kamailio mau ana no hoi oia no ka nui o ka maka'u ame ka weliweli o na wahine Tahiti ame na keiki i ikemaka aku i ka hilihili niai o ke koko ma na paia o ka hale. Iloko o ka loihi o kona mau la o ke ola ana ua paanaau loa no nae iloko o kona noonoo na mea apau ana i ikemaka ai," me he mea kii la i pa'iia a paa a kauia mai mamua o kona mau maka no kana mau mea i ai iloko o na makahiki he kanawalu a oi i hala aku. MOKUNA 111. Ka Loaa Ana o ka Pae Kipi. 0 na kumu nui elua o ka pilikia ame ka hewa i ala mai ai ia mau pilikia ua kaawale loa aku i nei manawa, o ka' hauoli ame ka maluhia ke nohoalii ana maluna o 'na ohaīia i koe iho ka mea i ikeia, i ike ole ia ka lua elike me ia mamua aku. O na kane he umi-kumamalima i pae mua aku ai maluna 0 ia mokupuni ua pau i ka make a koe elua kane wale ho 1 nei manawa, oia o Akamu ame lana. Ua kau iho maluna o keia mau kanaka ke koikoi o ka hana, oia ka hoomalu ame ka hooponopono ana i ke ano o ka noho ana o na ohana e pii mahuahua maū ae ana i ka 'nui mawaena o na keiki ia manawa. He kanaka naauao o lana o na kane elua i koe iho, a he piha noonoo no hoi no na hana e pono ai ko lakou ola ana e hoonaauao pu aku ai i na opio e pii mahuahua mau ae ana ia manawa, a i kona kuka pu ana me Akamu ua hooholo iho la laua e a'o aku elike me lea hiki ia laua, i ka laua mau keiki ponoi, a pela me na keiki a ko laija mau hoaloha i haalele mai ia laua, ma ke ala o ka pono ame ka oiaio e lilo ai ia mau keiki i poe naauao i na mea e pili ana i ka noho ana ma keia ao a pela hoi ma kela ao mahope aku. Elike me ia i hoakaka mua ia ae nei he kanaka naauao o lana, ua kupono loa oia no ka lilo ana i alakai a i kumukula na na kamalii, a ua holopono kana lawelawe ana ia liana no kekahi manawa, eia nae, aole i loihi na la o kona lawelawe ana ia hana no kona onawaliw'ali mamuli o kekahi ma'i kau. « . . No kekahi manawa loihi kona loaa ana i ka ma'i hano a iloko o ka makahiki 1800 ua make aku la oia mamuli o ia ma'i, āneane hookahi makahiki mahope mai o ka niake ana o Kuinital&. a koe hookahi iho la o Keoni Akamu e malama i kela ohana nui ia manawa. Ua kau iho la maluna o kona mau poohiwi ka hooponopono, ka hoomalu anie ke a'o ana aku i na ohana ia manawa. me kona mihi walania mau no hoi no ka hewa ana i hana ai i na la i hala aku, aka, a'ohē .waiwai e loaa mai ana iaia ma ka auwe mau ana no kana'liewa i hana ai, o kona hooikaika wale no ma na ano apau e kanu aku i ka maikai, ka oiaio ame ka pono ilpko o ka han'aūna hou. J Iloko o keia hookahi nae ona me ka loaa ole o kekahi mea nana e kokua mai iaia i ka hoonee mua aiYā aky i ka hana koikoi, ua pale ae la oia i na mea akeakea apāu K riframua o j kona alahele i mea e holopono ai kana hana, a mā'frmli o kona iini nui me k"io o ka manao no ka hana, ua ik'ēia ka hua o kana hooikaika ana ma ia hope mai. i O>a nui o na keiki i hanauia e na wahiiie Tahiti na ka, poe kipi he iwakalua-kumamakolu. Ekolu mau keiki i haa- r mo e Keleka Kiristiana; elua a Keoni Mila; ekolu a Wiliama Makoe; elima a Kuinitala; Mataio lana eono a eha a Keoni Akamu. O Keoni Wiliama, he kanaka Palani; Makini he kanaka Amerika; W r iliama Baraunu he kanaka Pelekane, o lakou ka poe keiki ole, i make. Ma ka moolelo e pili ana i nei poe kipi, i ka wa e ola ana o Keoni Akamu, e kamailio mau aku anā ka oia imua o kona mau hoaloha mamūli ka o kekahi moeuhane e kauoha ana iaia e huli i ka pono i alakaiia ai kona noonoo, e alakai i ka, ohana hipa iho i koe a i waihoia mai iloko o kona mau' lima nana e malama, e alakai ia lakou ma ke alanui o ka j pono, oiai oia wale no ka mea kupono i koe e hoonaāuao j aku ai ia lakou, oiai nae, ua ike iho no oia iaia iho aole i lawa ka makaukau e hiki ai iaia ke lawelawe ia hana nui a j koikoi, aka aole hiki iaia ke alo ae. Ua hala hope loa keia | manawa nona e hoomaka ai i ka hana, wahi ana iaia iho, j aka nae, ua hookomo aku la no nae oia iaia iho iloko o ka j hana me ka hauoli arfie ka iini nui iloko ona e lanakila oia maluna o kona- hemahema. He buke Baibala a he buke pule wale no na meapaahana e- hiki ai iaia ke a'o aku, o na buke wale no ia elua i laweia mailuna mai o ka moku Bounty, a me ia mau buke elua wale 110 i a'o aku ai oia i na keiki i ka heluhelu, ke kakau ka hoopaanaau ana i ka ke Akua olelo, a pela hoi rne ke a'o ana i ka pule. I

He koikoi keia hana iaia. no ka mea, aole oia 1 hoom.-i. popo ika waiwai oka Baibala anie ka pule īloko o , la e la'i wale ana, aka me ka -hpomanawaiiui ame ka o Akua alakai' a hoonaauao pu ana n\ai ,ua ike iho oia i k hoopomaikai ia ana nlai'o kana'hooika'ka eina, no ka njc, t) ua ike aku oia i na keiki a na hoaloha kipi ona. a pela n .» ;ne kana mau keiki ponoi, i ka inaikai o ko lakou niau n;i kino e hoopuni mai ana iainma kona .niau aoao. a pi\a im hoi ka, ike aku i ka maluhla; ka makemake i ka hana > a 'hauoli ame ka makemake nui iloko o lakou e aloha i ;< a oialo ame ke ola ana me ka maemae. O ka mea nani oi aku a Keoni Akamu i ike .iku ai i . o na ohana like ole oila ke aloha o kahi i kekahi me ka m mahihia ana, me he mea la he ohana hookahi 'akoii ul malalo o kana hoonialu.ana a me he. «nea la no 'ioi ui.i lakou makuakane. . '_■> . ' £ Me keia iho la ke ano o ke ola ana o keh poe irah! !i; i oka Mokupuni Pitakaina ika wa-i loaa aku ai Ike Kape 1;l Mehiu Fologa o ka mokuahi Amenka ka Topaza, o ia m,.kupuni ma ke ano ulia, he mokupuni nohoia e ke kanaka 1 ka makahiki 1808. O keia malalo nei ka leka i kakauia e Robata Fologa i' - keikikane a ke Kapena Mehiu Fologa) he kanaka opit> i oluolu mai e kakau i kekahi moolelo e pili ana no ka Moknpuni Pitcairn ame ka poe e noho ana maluna iho i ka wa n kona makuakane i ike ai i ua mokupuni la. Ua kakaUia ka leka'ma Masilona. Kalana o Stark, Moki:aina o Ohio, ma ka la 4 o Augate o ka 1882. Mahope «• kona hoakaka ana i na kumu o kona manao ana e kakau i kahi me no keia moolelo, o keia malalo nei kona niana > ; "Owau, o kuu kaikaina me kuu kaikuahine o makou wa'e no na keiki, ka poe i koe e ola nei a ke Kapena Meliiu Fologa, o ka mokuahi Topaza, o Bosetona, ke kapena i lnaa ai ka Mokupuni Pitakaina, a i ike ai e nohoia ana e nn 'kanaka ma ka mahina o Feberuari o ka 1808. "Aohe o'u makemake e kamailio hoahewa wale aku eo na luina o ka moku Bounty ma ke ano he poe kipi, no ka mea, aohe hiki ia'u kē alo ae i ka noonoo ana iho manuiii o ka huhu, ka lokoino ahie na hoomainoino o ke Kapuia Bligh o ka Bounty ikona niau kanaka i ulu ai ka manaoino iloko o lkkou, a e hiki ai no hoi ke apono iho no ka poiio 0 ka hana a na kanaka maluna o ka Bounty. ' E hoakaka pu aku au ma keil palapala he iwakaluakumamalima na makahiki o ko'u huli a hoakoakoa ana nni 1 na mea oiaio apau e pili ana i ka moolelo o keia mokupuni i kapaia ma ka inoa o Pitakaina. "Kia me a'u ka ke Kapena Bligh moolelo e hoakaka ana no ke kipi ana o na kanaka malalo ona maluna o ka Boum v. I 'ka Oelano moolelo e pili ana i kana huaka'i moana.' ka huke holomoku a kuu makuakane i kakau ai me kona lima ' ponoi, a'u e hoomanao nei ua kakauia nla ka la 8 o Keheruari, 1808—ka ka Lede Beleka buke, 'ke kipi ana o na luina | o ka Bounty,' ame kekahi mau leka a nupepa lehulehu e ao | e hoakaka ana no keia moolelo. I "Ina e makemake ana oe i kope oka moolelo a kuu makuakane i hoopaa ai nialoko o kana buke, e hana aku ana au ia me ka hauoli nui ma ke kope ana mailoko mai o ia moolelo a hoouna aku ia oe. "E pono no au e hoike mua aku ia oe i keia, ma kona ano he kapena moku, ua like kona manao me ko ka lehulehu, <• ka oi aku ilie'ko na kapeiia moku e ae apau, ua ku-e loa lakou ia Kiristiana, 'ke kanaka nana i hooulu ka haunae'e' makma o ka moku Bounty. r . "E olelo mua aku no ali ia oe e lilo ana ka moolelo loilii o kou mokupuni i moolelo hookahaha aku iko ke ao. lloko o na makahiki he kanaono a'u e hiki ai ke hoomanao ae no ia moolelo. ua lilo ia i mea hookahaha nui i ko'u noono.», he moolelo'i hiala ai nui fa e a'U ahiki i keia la. "Ekolu hapaha kenekulia i hala iloko o ka moana nui o ka manawa, ka loaa ana o kela mokupuni i ke Kapena Mehiu Fologa, eia nae, iloko o ka mamao loa o ia manawa aole no i hoemiia mai ka hialaai e ka lehulehu. "Aole hiki i keia mokupuni ke hoakakaia aku kona moolelo me kā hoala'ole ia aku d kekahi mea e hookahahaia ai ka noonoo ina no iloko o ka poe haahaa loa o ka ike, u<> ka moolelo e pili ana i ka poe i noho maluna o keia mokupuni, kulana i nei manawa ame na mea apau e pili ana ia lakou. ''E'pili ana me ka moolelo i pa'i a i hoolahaia no nei poe he nui ka liewa. Maloko oka buke a BL-urkwood aole i k--pono iki e hoolahaia ae, no-ka mea. ka lalau ame ka oiaio ole o na mea i hoolaha pinepineia maloko o keia aupuni he iwakalua-kumamaha inakahiki mahope mai, e pili ana no lakou. . "He kakaikahi loa ka poe e ola nei i maopopo i ka moolelo oiai o ka Mokupuni Pitakaina lehulehu ka poe i kakan moolelo a i hoolaha ae i na moolelo oiaio ole, mai ka manawa o ke ku ana mai o ka Bounty ahiki i ke ku ana mai 0 ka mokukaua Topax. he kowa mamao o iw ikalua-kuma-maha makahiki i ka manawa aohe i ikeia kekahi mea, ao!e no hoi e hiki iki ke ikeia kahi mea no ka mokupuni. a i ole i ikeia paha ahiki i ke ku ana mai o ka moku Topa\ iloko o Feberuari o ka 1808. "Me ke kanalua ole iloko o'u ua loaa mua aku ia oe ka moolelo o ke kipi ana o na luina o ka Bounty ma o ka hoike la a ke Kapena Bligh, a pela me "na huakai moana a Delano/' i hoolahaia i ka makahiki 1817, maloko o ia iroolelo elua leka mai ke Kapena Fologa aku, a hookahi mai ke Kapena Delano aku, a hookahi mai na Haku aku o ka alia hookolokolo' moana, he leka i loaa aku ia lakou mai ka Ria Adimarala Hotama aku, ka adimarala nana e hoomalu ana 1 ke aumokūkaua Pelekane nana i paniku i ko makou kapakai iloko o ke kaua o ka 1812. 1 ka Adimarala Hotama i hoouna aku ai i kuu makuakane i ke panana holomoku, a maloko o na makahiki elima hope i hala ua ike au maloko o kekahi mau mea i hoolahaia (aole nae he hiki ia'u ke hoakaka aku o ka hoolaha hea la la) ī loaa ai i ke aumokukaua a ka Moi ke panana holomoku 0 ka Bounty, ī laweia ai e kuu makuakane ma Valaparaiso, i 1 ka«manaWa o kana moku i lawe limanuiia ai .e ke aupuni Sepania o Kili, nia kona manawa i ku aku ai ma ke kapakai _o Amerika Hema, mahope iho o kona kipa ana mai ma k i Mokupuni Pitakaina. "I kulike me ka hoakaka a ko kupunakane, Mr. Buffet. ke manao nei au ua heluhelu oe i ka moolelo 'Na Huakai Moana a Delano,' ma ia moolelo lehulehu wale na mea am> •e i.kulike ole loa me na mea oiaio, a he buke moolelo ku loa ia a'u i kahaha nui ai. *Ma ke ano nui. ma kalii o ia nioolelo e hoakaka ana no kuu makuakane, ua poloh i a oiaio i'A, no ka mea ua hele kino ae ke Kapena Oelano e ike i kuu makuakane ma Kendal i ka makahiki 1&17. Ma ka hellilielu ana i ka Delano buke e ike ana oe mnloko olaila i kekahi leka i hoounaia aky i na Haku o ka aha hookolokok) moana a i kakauia ma Kendal. Ina no ko u kakau i moolelo no ka Mokupuni Pita i kama e hoakaka piha ana au i ka moolelo e pili ana i k, helu manawa ma ke ano neepapa a ma ke ano pololei loa hoi o ka moolelo e hoahewa ole ia mai ai. oiai, ke mana * nei no au eia me a'u maloko o ko'u rumi waiho buke na hoakaka ojaio no kela ame keia fhea i hanaia maluna o ka Mokupuni Pitakaina mai ka manaWa mai o ka loaa ana .. la mokupum i ka 1767 ike Kapena Cataret o ka Mokukaun relekane Swallow ahiki i keia manawa "Mai ka wa mai a'u o ke kakau ana 'i ha mea a'u i lioa kaka ae la maluna ua hooholo au e kope i na mea apau ; hookomoia mailoko niai o ka buke holomoku a kuu ma kuakane, kahi ī hoakakaia ai ka moolelo no ka mokupuni. a penei kekahi mau mea a'u i ike: "Ka moku Topax, o Bosetona, o Mehiu Folora k«» kap< k?pika a He"a m ° ana hUli SUa (Sea,) 'ka Moa '" IV (Aole i pau) \