Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 27, 5 July 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

POAONO, Feb. 6.—Ka hapa mua, he makani ahēahe maikai ma ka hikina mai, a o ka ihu o ka moku e holo ana i ke komohana-hema hapa-hēma ma ke panaiia. ".Ma ka hora 1 :30 p. m. ua ikeia aku la he aina ma ke ko-mohana-hema ma ke komohana hapa komohana. Ua hooiho pololeiia aku la ka moku no ka aina me ka makani aheahe maikai e pa ana ma ka hikina mai, o ka aina i ikeia ;<ku ai oia no ka Mokupuni Pitakaina, i ike a i loaa mua a i ke Kapena Cataret o ka mokukaua Swallow. "Ma ka hora 2 p. 'm. ua kaa pono ka mokupuni ma ka hema aku elua mile wale no ka mamao mai ka moku aku. 1 a manawa ua kalewa ka moku mawaho mai ahiki i ke ao ana. Ma ka hora 6a. m. elua mau waapa i hookuuia ni, ka holo āna aku iuka o ua mokupuni la no ka nana ana nq na holoholona sila ma na kahakai, ina he mea kekahi o ia ano malaila. "1 ka hookokoke ana aku o na waapa i kapa kāhakai ua ike aku la na kanaka maluna o na waapa i ka pua mai o ka uwahi maluna o ka aina, a no ia uwahi i ikeia aku ai ua hookahaha loa ia ko'u noonoo, no ka mea, i kinohi ua ma, naoia he mokupuhi noho ole ia ia e kanaka, oiai pe:a ki. ke Kapena Catareta hoakaka ma kana moolelo, he mokupuni noho ole ia ia. "Ua hookokoke loa ia aku la moku i ka a he waapa ka i ikeia aku e holo mai anā no kahi o ka inoku, mē ekolu mau kanaka e kau ana iluha ona. ī ke kokoke loa ana mai i ka moku o kekahi o ia poe ka i kahea mai ma k;. olelo Enelani, e ninau mai ana i ka inoa o ke kapena, a ia ha'iia ana aku ua haawi nui mai la i kekahi ihali ēke niu a lakou o ka lawe pu ana mai ma ke ano he inakana, a ua noi aku la au e lauje ia aku iuka, no ka mea, wahi a lakou hookahi kanaka ili keokeo o uka o ka ainā. "Ua holo aku la au nouka o ka aina a loaa aku la ia'u hookahi kanaka Pelekane nona ka inoa o Alekanedero Ka mika, o ke kanaka hookahi-wale no ia o ka poe kipi o ka moku Bounty e o|a ana iluAa o ia mokupuni ia manawā mailoko ae o na kanaka eiwa i holo mahuka ai ma ka moku Bounty o ke Kapena Bligh, malalo o ke alakai ana a Kiristiana, a noho malaila. "Ma ka hoike a Smith o ka olelo ana mai ia'u mahope e ka hookau ana aku i ke Kapena Bligh me na kanaka e ae me ia maluna o ka waapa a hookuuia aku la e puhi.a e ka makani, ua hoi hou aku la o Kiristiana me na kanaka mē ia maluna o ka Bounty no Tahiti. "I ka hoea ana aku i Tahiti ua hooholo na kanaka apau e noho i Tahiti a koe o Kiristiana, Kamika ame kekahi poe e ae ehiku. "Ua lawe pu lakou i ka lakou 'mau wahine aprau ma Ta hiti ame eono mau kanaka Tahiti i mau kauwa na lakoi me ka lakou mau wahine, a holo aku la rio ka Mokupuni Pitakāina. a malaila lakou i hoopae aku ai i kai lakou mau waiwai apau me na wahi pono apau a lakou, a mahope o ki pau ana o ia mau waiwai apau, a pela hoi me na waiwa āpau o'luna oka moku ika laweia iuka, ua hooili r a aku la ka moku iluna o na lae aa apau i ka nahaha, a elike me ka * hiki iaia ke hoomana'o ae, ua hanaia ia i ka makahiki 1790. ; "Mahope koke iho no o keip., hookahi o ia poe i loaa i ka ma'i pupūle a holo e lele i ka pali a make, mamuli o ke pi holo ana iloko o ke kai; he ma'i kuin ko kekahi o lakou ij make ai. a mahope o ko lakou noho ana no eha makahikmaluna o ka mokupuni, ua ala ae la he haunaele mawaen; o na kauwa kane, a pepehiia eono o lakou, hookahi wak ' no o ia poe i koe mai, oia o Kamika, me kona eha no nae i kekahi puka poka ma kona a-i. "Eia nae, nana ame na wahiue Tahiti a lakou i pc?pehi na kauwa Tahiti apau i ka make, a mamuli o ia kumu i koe mai ai hookahi wale no kane maluna o ka mokupuni nana malama i na wahine eiwa ame na keiki lehulehu a ka poe ; make. Ua hoomaka oia e mahi i ka aina, nolaila ua hoo huā nui mai na mea ulu a ua lawa loa ka ai no lakou apayj. a ua noho oia a ua oīa hoi me ka oluolu loa ina ke ano oii ka haku a o ka mea Hoi nana e hoomalu ana ka mokupun Pitakaina. "Ma ka olelo Beritania na keiki i a'o nui ia ai a ma u oleīo ka hapanui o lakou e kamailio mau ai ma ke ane paoioi no nae o ke kamailio ana, elike no me na keiki Hawaii i a'o nui ole ia ma ka piliolelo. no ka mea, aohe maii buke hoonaauao e ae malaila e hiki ai ke hoomahuahuā loa ia aku ko iakou ike, aka, ua lawa'no nae e hiki ai e loaā ka manao. "O kekah-i o na keiki a ka poe kipi ua nunui, ua kanak? makua maoli na keiki kane ame na kaikamahine hapa-haole a hapa Tahiti, a ma ka moolelo he poe oluoiu a makee lo; lakou i ka maluhia ame ka noho oluolu like ole akime ko lakou mau makua. "He poe hoopono elike me kahi pono uuku i a'oia akii ia lakou. he hua ohāha maikai i ikeia mamuli o ka Katnikr hooikaika ana me ka .heiomanawanui e a'o aku i ka pono ame ka oiaio iloko o kela poe keiki, he kanaka o Kamika i ikeia kona inoolelo maikai ole i na la i aui aku, oia kekalr •o ka poe kipi, oia kekahi i hawahawa ka iima i ke koko e kekahi o kona mau hoaioha, eia nae, ma keia manawa he kanāka waiwai loa oia, a me he mea la ua koho mai no k Akua ja:a ā ua hookoe mai hoi i kona ola i mea nana e kann aku i ka pono ame ka oiaio a ke Akua i makemake ai iloko o na keiki a lakou. "O keia iho la ka moolelo i pili loa ia Kiristiana ame kona mau hoa. E hoomanao ia aole keia he mokupuni loaa o kekahi muliwai a waipuiia paha, ua nele loa ia ia mea no ia nele ua hiki ole e loaa ka wai no ka moku. Eia kei mokupuni ma ka latitu 25 degere 2 fninuke hema, a ma l:a lonitu komohana 130 degere komohana, elike me ka'u nana ana i ka la ma ka manawa hope loa. "SABATI. Feberuari 7 Makani āheahe ma ka hikina niai me ka ikaika oka wela. Ua kalewa mau ka moku ma ia la ahiki i ka fiora 4 p. m. oiai au e noho ana iuka o ka aina me Kamika arrie ka ohana nui ana e nialama ana ia manawa, alaila ua haalele aku la au ia lakou a hoi aku la noluna o ka moku, a hoomaka aku la ka holo ana no ka l;ik ; na-hema no ka Mokupuni Massafuero. "Ma kela haalele ana aku a'u ia Kamika ame kona ohana a hoi aku. noluna o ka moku he māu puaa lehulehu ka'u i lawe pu aku, he mau eke niu lehulehu me na ahui maia nunui, na waiwai oluna o ka Mokupuni Pitakaina i haawiia mai ia'u ma ke ano makana, a'u hoi i ike iho ai i ko'u aie nui ia lakou, a uā haawi aku au i ko'u mahalo nui ia lakou iīo ia mau niea i loaa mai Ja ia'u. "Ma ke awakea ae o leekahi la ua kaa pono ka Mn^ c afuero ma ke kotnoharia-akau o makou, ma ka latitu 250 degere 31 minuke hema."

Mah.ope o ka loaa ana o ka Mokupuni Pitakaina ma ki ano ulia i ke Kapfena Fologa āohfe mfe'a i ike a i lohe hou i no ka manawā anēaiiē eono makahiki m_a ia-hope mai. Ma ka nīakahiki 1814, o na mokukaua Pelēkanē Britoi ame Tagus e hoōmāluia ana e na kapena pakahi Stāine. ānie Pipon, oiai ia rriau moku i holo aku ai no Valaparaisc mai na iMokupuni Makuiki aku, ua kaālo ae la lāua ma kah; kokokē loa ia nlokupuni. No ka lilo o rjēi mau moku i mēa āno hoil a kamahao loa ua kaheā okoa ae la kekahi o na wahine opio i kona wi i ike aku ai ia mall moku e hookokoke mai ana i ka moku puni. "Aiiwef Kēla pāafata (oia hoi hē holopāpa laai nui i kukulīiia māluna o ēha mau pou kahi o ka ai a ke ka( '•ē malamaia ai) e nēē rhai lā i kā moanā no k§ aiha nei, nit ko lākpu maui poli iluna na wawāe a ilalo ka papahele." No nā mokUkaua elua e holo mai ana no ka āina a k; wahine opio i 6.1 ē ai i ke ano mamua kēla inau olelo a< !a maluna, ēlike no hoi rhē ka na Hawāii olelo i kela ai oouliuii i ka wa i ike ai i ka moku e holo mai anā "kela pukoā niii ē tiee mai īa i ka mpāna/" No kā poe opio māluna o ka i ike oie i k; mokukāua maiiiūa lia. Kobkahāha like ia'iākou āpau i ka w; .1 lakou i ike āku ai, aka no Kēoni Akamu ihp ua niaopo po iaia kē ano o na moku e hookokoke mai arfa hē niai noku Pelēkane. No na kanaka hoi maluna o ka moku aole lakou i hoo kahahaia aku i ka ike āna mai ko lakou mau nioku mai ka waiho aku o iia aina i mahiai ia a e ulu aku āna na me; iilu o kela ame keia ano, rio ka niea, ua lohe inua lakou. O na hale pu kekahi e kuku aku ana e hiki āhir ke ikei; mai hē like ole loa ko lakou kukiiluia ana mai na liale ma j na mokupuni e aē a lakou o ka ike ana ma kekahi ma nawa kokoke mamua aku. Iloko o kekahi manawa pokole mahope mai ua ikeia ma !a e lakou kekahi waa e holo aku āiia mai kahakai aku a na moku. I ka nianawa i kokoke aku ai ka waa i k e kah -) na -moku, ua hoo'kahahaiā aku ka noonoo o na kanaki lunā o ka mokukāua Elnion no ka lohe ana mai i ke kahei> ana aku o na kanāka oluna o ka waa ma ka olelo Beritania "E oluolu anēi oiikou e kiola mai i kaulā ia maua i nei ma lawa?" No ia noi ana aku a laua ua kiola i'o ja mai la kekahi kau a ia laua mai ka moku mai, alaila hoopili aku la laua i k£ 'aua waa ma ka aoao o ka mok'u a hookipaia aku la laur !una o ka inoku me ke ano hoohuoi iiiāi no nae o kekah poe pluna o ka moku he mau kanaka lioohalua paha laua. eia iho a i 'ka iiiaopppo ana āku o ka moolēlo o ka Moku puni ame ka poē e noho ana maluna pna, akah io a hoopāai loaia ae na manao pohihihi o na kanaka o ki. moku. Ua lioopau loa ia aku na manao pohihihi o ka poe olun ) ka moku i ka wa i hinauia mai ai e ke a hoakake. pakahi aku la kela ame keia o i'aua i ko leiua mau\noa, ; oela me ko lakou poe. "O ko'u inoa,"'wahi a ke kanaka mua, "o Poaha Okatoba Kiristiana i make, ke alakai hoi o na luina kipi oluna o ka moku Bounty, ā o Keoki lana keia, ke keikik'āne a Eeluaek Ua kapaia ka inoa o ke kanaka rr|ua ma kā it}oa Poaha, ne ka mea, o kona la ia i hanau ai, o ka lua o ka iiioa oia kotu mahina i Hanau ai. •• 1; ■ H.e kanaka kino niape ka mua, he kanaka u'i nona na makahiki aiieane i ka iwakalua-kumamaha, a. e kau ana ma iuna o konā poo kekahi papale makoloa kihikilii niii me k; iei hulu moa eleele ma kōna papale. 0 kona kokoolua. o Keoki lana, he opiopio iki iho oia \ ma ka oleloia hē kanaka opio u'i n oiā nona na makahiki» mawaena o ka 17 ame ka 18. 1 ka maopopo ana o ko laiia moolelo ūa lawe koke ia laua ilalo o ka moku a homakāukauia kekahi mau meaai na aua.'a mamua oko laua āi ana lia hookahahaia aku -k;i naau o na kanaka lakou i hookipa aku :a lau'a i ko !aua wa i olelo aku ai e piilē niua rnamua o ka ai ana. "Aohe o makou maa i ka piile i ko makou hianawa e a ai, he pono po i ka ai aia ka pono a maonā, ku no hele, na ke kuene ka hoomaopopo mai i na mea aku i koe; ia olpa nae ke lohe aku riei makou iie pule mua ia ka mainiia 6 ka ai ana." "Ae, oia ko makou maa a he hana ia i a'oia mai ia makon mai ia Keoni Akamu mai ka makou kumu;'ua a'oia na nea apau maluna o ka mokupuni i ka haipule, ka heluhelu i'ka Baibala anie ka hoopaanaau ana i ; ka pule mai ka poe i kanaka makua a i na kamalii liilii loa." He nuhou maikai loa keia i ka manao o na kanaka apau oluna o ka mokukaua Briton, uolaila, ua hoikeia mai na manao maikai apau no laua, a ua haawi pu ia niai na mea maikai oluna o ka moku, a ua lilo koke laua i mau mea punahele i na kanaka o ka Briton mamuli o ko lakou ik£ ia ana mai he inau kanaka Pelekane laua ma o ko laua mau •nakuakane la, oiai nae he mau hapa'Pelekane a hapa Ta iiti laua. Mahope o ka laua ai ana ua laweia aku la laua e hoikeike kekahi bipj waiu oluna o ka moku, a oiai, akahi no laua a ke ia mea he bipi waiu; ua lilo ka laua ninau "He kao nu; •)āha ia a i ole he puaa paha me iia kiwi," he ninau i hooi oihaia aku ai ka poe oluna o ka moku i ka akaaka; no ko I iaua ike mua ole ana i kahi holoholona o ia ano mamua ke kumu o ko laua ninau ana pela. Ua holo pu ke Kāpena _Sa Kamaki Staines, o ka moku kaua Britori, me laua no uka o ka aina, a i ka pae ana akv iuka a laweia akU ke Kapena Staines e hoomakaikai ma na wahi ano nui o ka mōkupuni, ua piha loa kona naau i ka hauoli i ka ike anā i ka ulu o na mea kanu, a maluna ae o na mea apau, oia ka noho maluhia ame ka noho oluolu ana • na ohana maluna o ka mokupuni malalo o na hooponopono ana a Keoni Akamu ma ke ano he makua a he kia aina no ia mokupuni. Ua nui ka hopohopo o ka poe e noho ana maluna o ka mokupuni no ka laweia aku o ka lakou kumu, Keoni Akamu, mai ka mokupuni aku, ma ke ano oia kekahi o ka poe kipi o ka Bounty ,oiai ua hooholo oia i kona manao ina no kona noiia mai e hoi e haawi aku ana oia iaia iho ma ke ano He pio. Ua ikaika loa na wahine Tahiti ma ke noi ana i ke Kapena Sa Kamaki Stainēs, e ae inai oia e noho no o Keoiii Akatnu me lakou, i Joaa ka mea nana e a'o ia lakou, me ka lēle.okoa mai o lakou e puliki ia Keoni Akamu, a me n? waimaka e hiolo ana i noi aku ai lakou i ke kapena; ua komo ke aloha iloko o ke kapena no keia-noke aku o na wahine i ka uwe, nolaila, ua hooholo kē kapena e waiho no iaia me lakou, i ole e lilo kona lawē ana ak'u iaia i mea hoopilikia i kela mau ohana. Ma ia manawa hookahi ua papa mai la k"e kapena ia Ke -iiii Akamu aole e iho pu aku me ia i ke awa, kahi o ka ,vaapa e lana mai ana, no ka inea, wahi ana, ua ike mai >ia i ka wa ana i pii mai ai i ka inoino loa o ke alanui. he nihinihi me ke aa ooi e hiki ole ai i kekahi elemakule, elike me Keoni Akamu ke aa e hele ma ia alanui. Ua pono keia manao o ke kapena i ko Keoni Akamu inauao, nolaila, ua ukali wale aku no oia i ke kapena ahiki i ka pau ana mai jo kahi maikai, a hookuu aku lā i kē kapena e hoi ma ia wahi aku. Mahope o ko lāua haawi ana i na aloha hope ame ka hāawi ana mai o ke kapena i kona mahalo kiekie no ka mea a Keoni AkamU i hana ai no ka poe ana e maiama ana malalo o kona malu, ame kona alakai ana ia lakou me ka hoomanawanui ma ka mahi ana i ka aina ame ke a'o pu ana ia lakou i ke ano Kristiano, kaha aku ia ke kapeha iho no ke awa, a hoi mai la no jioi o Keoni Akamu no kahi kauhale o lakou me ka hauoli.

MOKUNA IV. TCa Momi o ka Pakipika. O ka Mokupuni Pitakaina i hoakaka mua ia ae la kon; moolelo he uuku wale no ia nona na mile eliiiia ame hapi ;e anapuni a he elua mile ka laula ma kahi laula loa. Mamua o ka hoho ana aku o ka pot kipi maliina o ii mokupuni ua uhipaapuia ia me na kumulaau malūnā o nevahi lepo e hiki ana i na laau ke ulu, aka, iloko o ka haner makahiki ua lehulehu wale na laau i make a i nalowale lo; namuli o ka nui'hewahewa o na kao hihiu e holo ana ma luna o ka hapanui o ia mokupuni. O na wahi i pau na laau i ka make a i waiho oneanea Uc pau ka lepo i ke kaheaia aku e ka w r ai ke hiki mai i ki va niii o ka ua, aneahe e hiki ole e loaa kekahi mau kumu aau kahiko e kii mai ana i nei manawa, ua pau i ka make. Ke iianaia ia mai ka moana mai ma kekahi mau wahi :kia a eko'u paha he oneanea a ano panoa ka aina. O kona ;u hookahi me ka mehaineha loa iwaenakonu o ka moana cdna mau kapakai pohaku mē na pali kuhohonU loa ma :ekahi niau wahi, e loaa iho ana no i ka mea e nana aku ma ka noohoo He walii maluhia a palekana loa ia i ka pot 10 lakou % na manao maka'u a i hana i ka hewa e huna a a lakou iho mai ka ikeia ana mai no ka lalpu mau karaima liana ai. a e hooiiiamao loa ai hoi ia lakou'mai kahi mai t liiki ole ai e kauia mai kekahi hoopa'i maluna o lakpu. Ma kahi kiekie loa o ka mokupuni aneane hookahi kau :ani hookahi haneri ame eiwa kapuai ke kiekie mai ki Hkai ae. Aia ma ka aoao akau o ka niokupuni .he lae pohaku kie '<ie i kapaia ka Ilale o ke Kao, no ka mea, he kao ka mea . mH ikeia ma ia wahi. Aia ma ka aoao o keia lae pohaki kiekie kekahi ana nui ua huna hapaia ae e kekahi mai eiimulaau kiekie, a ma ka oieloia, o keia kahi a Kristiana ame kona mau hoa i manao āi e pee, ina no ko lakou nai a ikeia hoi ka nnokūpuni a lakoū e noho ana. O ka lae pohaku ki£kie e kiei iho ana i ke awapae, a : >Ie ke kaikuono Bounty, iifa kapaia ka Lae o ke Awakumoui, no kona ku maluna pono ae o kahi i hoopaeia mai ai ka °iountv i kula a nahaha ai, a he wahi nani loa no hoi ia e ka niokupūni. Ua ku pololei keia lae pohaku k'ūikie mai ke kai ae, a e ■lu ana maloko o na mowae pohaku jia nahelehele a ma kekahi mau wahi na niauu ame na mea hihi. He nani k; lanaia o na wahi apau e hoopuni mai ana i ke kaikuono nāmuii o ka uliuli o na olaelae, na kualapa ame na owawa i na laau. O na kumulaau i hihiia a paa me na meaulu hihi, me ko lakou mau lau iiliuli, o ka oi aku oia ka hawane e ulu ana mā kahi kokoke loa mai i kapakai, me na hunakai e puehr iku ana i kā makani a kaū nialuna o ko lakou mau lau 'ie nani ke nana aku. Ke komo aku iloko o ka ululaau e honiia aku ana ke ko mai o 'ke ala o nā pua i kapaia e ka poe o ia mokupuni ke :itrifolia, he pua keokeo loa keia, a maluna o na opu laau haahaa e loaā ai ia mau ano pua. Maluna pono ae o keia lae pohaku a ma kahi kokoke loa : kona piko, ina no ka nanaia mai ka akau mai. e ikeia mai \na kekahi pohaku nui i like loa me ke poo kanaka pilikua i mamuli o ia i kapaia ai ia wahi ke 4i Poo oka Elemakule.' me he mea la e nana iho ana ialalo o ke kaikuono me na iiaka oluolu. He piiku loa ke alanui e pii niai ai mai ke awakumoku nai, eia nae ua hana kikeekeeia ke alanui, he mau haner kapuai ke kiekie e pii īnai aj ahiki i ke kau ana iluna o ka honua palahalaha. Ma ka aoao hikina-hema o ka mokupuni pia kahi i kapa:a "Ke Kaula," ua kapaia ka inoa o ia wahi mamuli o ka >ali kuholio loa, o ke kaula Wale no ke alanui e hiki ai ke ho a ke pii mqi Uoko o na mua. He aīa ololi kikeekee, he akea kupono wa!e no no ka wavae e hehi iho ai, ke ala e iho aku ai ma ka pali i keia maīawa ahiki i kahakai. O na pali kuhoho e piiku polole'. .ina mai ke kai he nani ke nana aku mamuli o ka uliuli na nahelehele ame na laau. O na waihooluu like ole o ka lepo, na pohaku ame ka nliuli o na lau laau ulaula a eleele, ahinahina a hauliuli. >lenalena a omaomao, ua lilo i mea hoohauoli mai i na maka; he nani okoa no hoi ke kai uliuli e lana mai anr maloko o ke kaikuono me ke keokeo o na kapakai i na •talu e ha'i a e hoae mai ana i ka paa-la i ka wa malie, a i ka wa ino e lohe mau ia aku ana ka halulu niai o ria nalr : kumuoali, a i ke poi ma'i i kapakai, he keokeo pu wale no na kapakāi i ka huaka'i. Ma kahi lulu loa o ke kaikuono, ma kahi a'u i hoike mua ie nei ka "Pali Kaula," he wahi kahaone uuku malaila. 1 malalo iho o ka pali pohaku e ku pololei ana mailaila ae malaila i loaa aku ai i ka poe kipi kekahi mau ko'i pohaku me kekahi mau mea hana e ae i hanaia a i hoohanaia e ka ahui hihiu i noho mua ai maluna o ia mokypuni. Maanei pu kekahi mau wahi i ikeia ua kalaiia he mau kii luna o ka pali poha'ku e ka poe o ia au. Ua aneane e nalowale loa ke ano o ke kii ke nana aku mamuli o ka loihi loa 3 ka manawa i hala, ua oi aku mamua o ke kenekulia, me ka pa mauia e ka ua, ka la anie ka makani, eia nae, he mau kii kakaikahi no i koe i hiki ke ike maopopoia aku. O ka hawane me kona lala hua huihui ame na lau e luhe ana, ka hapanui o nā laau ikeia aku ma na kakai pali o ke 'eaikuana aneane e paa kona loa hoīookoa. Lehulehu wale na pohaku nunui ame na amokumoku ma'oko o ke kaikuonp, a mamuli o ia mau pohaku i hiki pono ole ai i ka waapa ke pae mai i ka aina, koe ma kekahi wahi uuku loa. He nui ka i'a maloko o keia kaikuono o na ano like ole. o ka hana wale no e hiki ai e loaa ka i'a oia ke kamakoi ana maluna aku o ka lae aa, a he hana lealea toa no hoi ia i kekahi manawa no ka nui o ka i'a e loaa mai ana i na maīawa a pau e hele ai i ka lawai'a. Ke huli aku a nana i ka akau mai ke kualapa aku o ke kahua e ike maopopo aku ana na maka i ka waiho mai o kekahi wahi owawa uuku nani i piha me na laau i ikeia ma ka inoā ke "Awawa o Paulo." aia ia awavya ma kahi kokoke loa aku i ka "Pohaku a Paulo." O na kumulaau nunui me ko lakou mau lau e loli mav« ana i kela ame keia kau, ka mea i lilo ai ia i wahi nani mau a e hui pu mai ana me ka nakeke o ko lakou niau lau ka owe 0 ke kai malalp aku o lakou. Maloko o ke Awawa mawaena o ka Lae Ke Awakumoku ma ka hikina-akau ame ka Hale o ke Kao e huli aku anā 1 ka akau kahi o na kaūhale o ka poe kipi i kiikuluia ai iloko o ka ululaau he haneri makahiki i hāla. He ulu niu me na kumulaau alani ke hoopuni mai ana ia kauhale me na kumulaau nunui banyan, me kona mau la'a kiwala-o e hohola ana i o a-ia nei. a i like na aa e luhe iho. ana mai na lala iho, me.he mau kaula la, a no na mahina he umi e mau ai ka uliuli ana o kona mau lau alaila helelei. He pohaku ma kekahi hapa o ka mokupuni, ma na wahi apau e hoopuni mai ana ma na kapakai he pohaku wale no, aka nae ma na kaepali a maluna pono o ka mokupun ; he uliuli wale no i na kumulaau like ole, mai na wahi kiekie loa a na owawa, ua paa wale no i na kumulaau malumalu, o kahi mea hoohauoli ole wale mai no ke komo aku iioko o ka uluīaau oia ka lohe ole ia ae o ka leo nani o' na manii; elike me na ūlulaau o na aina puniole ame kekahi mau mokupuni nunui. O kahi ano manu kamaaina wale ia no maloko o na ululaau he maku-e me ke keokeo kona hulu, a i na la mua o ke mehana ua hoi mai na manu nunui keokeo o ke kai. iīuna o ia mokupuni no kā hanau ana i ka hua iluna o na

'ala laau banvan a iluna o kekahi māu kuiliulāim nunui e .u 0 keia wale no na ano manu e loheia aku ai ke kam in ;i , luna o na lala laau a e hoopauia ae ai ka mehameha 0'0k.., 'a ululaau iMa kekahi manawa he kakaikahi loa nae. I, e oiau ano manu lehulehu- e ae no kekahi e lele ae ana n,a una ae o ka lewa, ahe nae he paa mau o ka nianaw.i. No na nahele uliuli he iwakalua-kumamaono ka nui mo a na keia mau launahele i hoonani 1 na owawa anu- i, 4 kualapa; ke komo aku iloko o ka ululaau he paoa wale i,, i ke ala o ko lakou mau lau me na pua. No na pua oloko o ka ululaau he kakaikahi wale iii> .1 ano he liilii a keōkeo, eia nae he ikaika ko lakou aala. II j na mahina anu o ka makahiki e pua ai ;iei ano pua, a-• 110 hoi e loaa wale maluna o ka honua, a:a ko lakoii w i; M loaa nui ai ma na kakai pali kahakai kiekie. He pua punahele loa keia i na wahine apau o ka m. ki; ouni he kumulaau hihi kona, he liilii kona pua, eia nar. n ( !ce onaona o kona aala he liuihui maikai me ka mau alnk, i ka maloo ana. O ke kumulaau pua i kapaia "Morinda Citrifolia, o i m mau ana ia a puni ka makahiki, o ka wa oi aku nae .. I ~ nani o kona pua mai ka mahina aku o Maraki a i ( k.i oba, a he pua punahele loa keia i na wahine opio apau pu me ka poe 00. t E kui inau ana na keikikane ame na kaikamahine i k..ui >ua a hana i lei no ko lakou mau papale; he keoke,. kua uio pua aole nae i like aku kē ala me ko na pua o ka hihi ma kaepali, a he nunui ae no lioi ko īa nei mau ]m;, i ko ka mua. O na pua nani a ka maka e ike aku ana ma kela a ma 'eeia wahi ua laweia mai lakou mai kahi mana\va a i kekalu nā kapena o na moku e ku mau mai ana īlaila, na lak, u nai na anoano ame na lala mea kanu i haa\yi mai. Ua'nui a lehulehu pu na anoano i hoounaia ae mai Anurika, Enelāni a mai na Mokupuni Hawan ae, o na an.-an., wale 110 nae i loaa ae mai na Mokupuni Hawan ae ka . oaa pono ae a i holopono ke kanuia ana a U'U, o na au.. mo i hoounaia mai āi mai Amerika a mai P-nelani niai ao'he uIU maikai no ka maika'i ole paha o ka lepo. a i ..!. io ka maikai ole paha o ka malamaia ana. Eia nae, mamuli o ka lokomaikai o na hoa.oha ua 1. a i ka mokupuni kekahi mau mea kanu maikai he hooinaliua hua ana~ae i ka nani o na mea kanu o īa mokupum, aok- u.. i nele ia mokupuni i na meaulu nani a ke Akua 1 lio.-uiu mai ai. O ka mua mawaenā o na huaa! ano nui i hoohua nui ia mai maluna oka mokupunl oia no ka alani. E hoomaka ana ka pua ana ma na la hope o lulai a e hoomau aku aua ka pua ana ahiki ika mahina o Okatoba. O ke kikina luia > ka alani mai Aperifa akil ahiki i Novemaba. O'iai'na kumulaau alani e hoohua mai ana ika lua o nn ,na kekahi manawa, eia nae he mea maa mau ole ka loaa ka hua a puni ka makahiki. O ka ipu aiwalla, ka ipuala, ka halakahiki, ka ohia apn'n ame ka piku e loaa ana lakou mai ka mAhina u, Novemaba ahiki i Aperila. No ka maia, he kakaikahi wale 110 na an.. i loaa maluna o ka mokupuni, a e hua mau ana 110 hoi a puni ka makahiki, o ka wa oi loa «akti nae o' ka loaa o ka htia inai Fanuari aku ahiki i- lune. No ke kuawa he ulu nahele ia no ia mt)kupuni. a niai ka mahina o Maraki ahiki i lulai luluu na kumulaau kuawa ika hua. No ka waina manao au he hiki no ke kanuia, aol o ,vaina i kanuia ma ka manawa e kakauia nei o keia moolel". O ke ko kekahi o na mea ulu'kanu nui ia maluna o ka mokupuni, o ka wai o ke ko ka mea hoohana nui ia ma kalu >ke kopaa. O ka pia kekahi mea i kanu nui ia a ua ho.» hua nui mai ia me ka nui o ka pomaikai i loaa mai ia im'ii kanu mai. He-nui ka luhi oka hana ana ika pia. Aohe mikini eliko me ko keia manawa, aka me ka lima no e anai ai alaila hoo »> aku alaila kaula'i i ka la. Ma ka mahina o Okatoba ame Novetnaba e kanuia ai a ma ka mahina o lune ua oo ka jj.a ama ia mahina no e eliia ai. Oka uhi (palau) kekahi nu*aai kupono i kanuia ma ka manawa like me ko ka eliko me ka loihi o» ka manawa o ka pia e ulu ai ahiki i ke o<> ana pela no ko ka uhi. O keia ae la kekahi o na meakanu i keia manawa nialima o kahi niokupuni uulAi ku hookahi iwaeiiakonu o ka moana akea i lilo ai i wahi no ka poe kipi e pee ai no kekalu manawa. Me ke kanalua ole ke olelo ae na iakou no i lawe mai ī ka ulu, ka niu, ke kalo, ka uhi anle kekahi ano ua!a nia.»h a kanu maluna o ka mokupuni Pitakaina. O na wahi i ona a i kanuia ai e lakou mamua oia niau no ke kapaia ma ko lakou mau inoa e laa ka ulil ulu a Keoiii Akamu. ka inahinaai a Ned lana, ke Awawa o Makae. a pela aku. O, e Pitakaina! Nou, e kuu one hanau, Ka'u mele e kaukau ae nei; Kou mau puu me na awawa, f Na kuhiulaau anīe na pua, No lakou au e hooniaikai ae nei. O ka niu. me kona mau lau e luhe ana, Uliiili a anapa i ka la, Na pua alarti aala onaona, Ua ikeia laua a elua maanei. O na kumylaau nunui me na huaai ono, A kou lepo i hoolako mai ai, na kuaua ame na j>aka ua, Ua hoonele «nai na lani ia niaii mea. līe nani oe mamua me ka piha i na laau, * Aka i nei manawa, olohelohe niaoli; A eia nae, oia mau no kuu nani, Oia mau ka makahehi ame ka anoi ia. r i Kou mau la laelae, nani ke aouli ke nana aku, iKe lioea mai na la oheha o ke kau! He nani pu na hora apau o ka la, s Kfe hoea mai na fa olino o ke kujpu!au. ' r Ma kela a ma keia kikina e hala aku ana, He mau mea iiani hou ke oili niai ana; Aona mea kino aj>au mtf he mea la e hea "Ke ola nei no ka Mēa Nana makou i hana." MOKUNA V. %■* Na Mare ame na Hanau. E hoi hou ae ka kakou kamailio ana maluna o Keoni Akmu ame ka ohana uuku me ia. Elima a eono palia nuika hiki i hala aku inai inanawa oke kipa. ana mai ona n,. kukaua Pelekane Briton ame ke Tagus, a iloko o ia mnn. wa i maopopo loa ae ai ka nohoia o ka Mokuj)uni Pitakan < e ke kanaka ame ka poe e noho ana maluna olaila. Aneane i ka makahiki 1819, ua kipa mai la ka moku IK' ctt!es, ka moku a ka Hui Moku o Inia Hikina, Kapena lb' derson, i ka mokupuni, a iaia i haalele iho ai ua waiho ik • ia i kekahi mau mea hana ma ke ano he makana i na ka naka o ka mokupuni. he mau mea hana i maieem l e 'ui « 1 ia, hoi na meahana kapiana, ka pahiolo. hamaro. kii me kekahi mau ipuhao nui, a pela aku; o ka hana a na i\ hao nui i haawiia mai ai no ka paila ana kana ha la i ' 1 wai paakai i mea e loaa aj ka 'paakai. i p44Uj