Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 28, 12 July 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

Uoko o ka mahin'a o Okatoba, 1823, he moku okohola Pelekane, ke Cyrus ka inoa, Kapena 'Hall ka i kipa mai i ka Mokupuni Pitakaina. Ma keia manawa ua elemakule lea 0 Keoni Akamu, ua haalulu mai kona mau lala, a 110 kona ike i koiia nawaliwali, nonoi āku la oia i ke Kapena Hall'e haawi mai i kekahi kanaka kupono mawaena o kana ko-lu 1 mea kokua iaia nia ka hana. oia hoi ke a'o ana aku i ka poe opio e ulu ae ana ia manawa i ka nui. Ua hoolohe mai la ke kapena me ka oluolu loa i kana noi. a i kona ike ana he noi ku])ono loa ia. ua haawi koke mai la oia i kona ae. Ia manavva kahea koke aku la o:a i kona mau kanaka e hokoakoa mai mamūa ona, alaila hoakaka aku la imua o Keom .Akamu, a ninau aku la iwaena o lakou ina he mea kekahi mawaena o lakou e haawi mai ana i kona ae 110 ka Keoni Akainu noi. Mahope o ka hala ana o kekahi mau minuke o ka noonoo ana o Keoni Bafeta, he kanaka opio nona na makahiki he iwakalua-kumamaono ia manawa, ka mea i ku ae a hele mai la imua a haawi mai la oia i ka ae e lawe i ka liana i noiia aku no ke kokua ana ia Keoni Akamu. No kona ike aohe mau mea hooh'ihia iaia mahope ke kumu o kona haawi ana mai iaia iho no ka hana i no'ia aku ai, pela iho la i loaa ai he kokua ia Keoni Akamu. : lloko o ko Bafeta mau la opio o umikumamaono makahiki ua hoonohoia aku oia e kona makuakane e a'o hana ine kekahi kanaka hana lako liale maloko o Bristol, kona one hanau. . •. , ().ai/no oia e hana ana malaila a 110 kona makemake e ike i na aina mamao o ka holomoku wale no ke ala e hiki ai. ua haalele iho la oia i l\aua hana a holo ma-lu aku la a kau maluna o ka mokukaua Pelekane Penelope a maliope .mai maluna o ka mokukaua Impregnable. Ua ili ia moku a nahaha ma k$ kaikuono o St. LavVrence. mahope mai ua auwana hele wale oia ma ke ano kuewa ahiki i Kaleponi, a malaila oia i malamaia ai e kekahi alii-. koa Sepania elemakule,-a mailaila i holo aku ai oia no Honolulu, ma na mokupuni Hawaii, a malaila i loaa ai ka moku Syrus iaia a kau ma ke ano he luina maluna o ia mnku. Maliope mai, mahope o kona ike ana i na wahi lehulehu o ke ao ua hoea mai la oia i ka Mokupuni Pilakaina, kahi ana i hooholo ai malaila oia e noho ai ahiki i ka 'hopena 0 kona mau la, mahope o kona ae ana i ka manao o kona kaj)cna. Mawaena o kona mau hoa luina maluna o ka moku Cyru's he kokahi nona ka inoa 0 Keoni Evans, he opio 1 hanauia»maloko o Ladana. No kona aloha ia Keoni Bafeta, kona hoaloha pilipaa ua hooholo ōia i kona manao me ka ma-lu e noho maluna o ka mokupuni, a no keia manao ua mahuka oia mai k?.i inōku mai. Mamuli o ka uuku o kona wahi kino ua holopono loa kana pee ana iloko o ka'pu-ha laau ahiki ika holo ana'o ka moku akahi no oia a hoike ae a palekana oia. No ka-hik : ole ia Keoni Bafeta ke hana inai i kahi liana e kaawale a : o Evans, ua lilo oia kekahi lala o kela' ohana mai ia manawa mai. Aole i lehulehu na mahina'i hala raa ia hope mai-u.a hoolalaia ka mare mawaena o Keoni Baifeta ame Evans me' kekahi ona wahine opio oka mokupuni. No Keoni Bafeta aohe mea ku-e no kona mare aku i-ka wahine opio ana i makemake ai, a i ka wa pono. elike-me ia i hooholoia, ua h<«)huiia oia ma ka mare me Doreka, kekahi kaikamahilu a Eduada lana. No Keoni Evans hoi aohe i aponoia kan? noi e mare me Lahela, ke leaikamahine a Keoni Akamu, w. ke kumu he opiopio loa o Evans ia wa, a ua 00 no hoi o l'ahela, no ka mea ia manawa aole i piha ia Evans na makahiki he umi-kumamaiwa, no Rahela hoi ua oi aku kona 00 i ko Evans, he mau makahiki ka oi. Eia nae, i ka waihoia ana aku o keia manao imua o Ra hela, ua pane koke mai oia me ka paa o kona manao, hoao e papa, malia e hiki ana no iaia ke malama ia'u!" No ko Rahcla ae ana me ka maikai, ua hoopau koke o Keoni Akamu i kona mau manao a haawi koke mai la i ka aē no ko laua hoohuia ma ka māre, a fna ko laiiā manawa 1 mare āi he komo i hanaiā mailoko mai o kekahi ano pupu nani loa o ia mokupuni ke komo mare. Aole o lakou nei wale ae la no ka poe i hoohuiia ma k? mare. he poe lehulehu hou akii kekahi, oia 110 na keikikane ame na kaikamahine i lilo i māu kanaka a mau wahine ia manawa. a he mea ponemo i ka poe heluhelu e loaa aku 1« ike no ka Keoni Akamu mau paamare i hoohui ai ms na bona laahia l o ka mare, niamua o' kona make ana.

Ua !a;vela\vcia na hana apau'i pili.i ka mare ana elike nir ia i hana mau ia maioko o ka -lialepnle ma Enekini. Malio pe mai o ia manawa ua mare na keikikane i na kaikamahin£ a ka poe kipi mawaena o lakou iho, a ua ulu ae la kela ohan? a nui maluna.o ka mokupuiii Pitakaina.-. : Ma kekahi la ua holo aku la ka hapanui o na kanaka opie i ka lawaia maluna o na wan. Ua kokoke no ka hapanui e lakou ma kahi e hiki ai ke kamailio aku kekahi i kekahi, a oiai ka hapanui o lakou e nanea ana i ka lawaia, a no ko Mataio ike ole ia aku e lawaia mai ana Ua manao kekahi r lakou ua moe paha oia iloko o ka waa, eia nae, i ka wa i holo aku ai lakou a~ piīi i kona waa aohe oia oloko, ua haule oia iloko o ke kai a piholo. Eha wale-uo o na keiki a ka poe kipi i make me ka marc ole. O kekahi o lakōu, oia o Keoni ke keikikaue liookahi waJe no a Keoni Mila, ka i halawai me kona make mamuli o ka haule ana i ka pali kahi ana o ka hele ana e huli i na hua a na manu. No'ka nui loa o ka eha i loaa iaia, pau na au i ka hakihaki a waawaa ke poo, ua emoole loa kotia make ana mamua o kona hoihoiiā alna'aku no ka hale. He umi-kUmamaha wale no ona makahiki ma ka manawa onā i make ai. Elua o na keikikane ā īuluaela lana, oia o Robaka ame. E'luaHa i itisike mahopē koke iho o ka hoi-ana mai o keiā P'>e mai Tāhiti mai i ka 1831, a no ke kaikamahine hookahi wale no hoi a Kiristianā. o Mele ka inoa, he peh.u kona īna'i i make ai maluna b ka moklipuni Norfolk, aneane i ka 1865. Mamttlv o ka lalau o ke kaikamahine a Kuinitāla ua auwa-. r»a oia mai ke alamii a& b ka oiaio ua ha<\aino īa oia e kona k:iikunane, a i ka loaa ana iaia o ka wa 'pono ua haalele mai la oia i lea niokupuni PitAkainā. I ka maopopo aua i ke kapenā o kekahi moku o ke ku ana mai no ka niākenlakeia o ke kaikamahine a KuinUala e kipalai mai ka mokupuni aku, a me ka maopopo ana iaia no ka makemake o ka wahinē opio e kau aku maluua o kona moku. ua laAve aku la oia iaia me i* a hooleleia aku ilūna o ka mokiipuni Rurutu,Va iia hookipaia aktt oia lualaila me ka oluolu loa. ., v O kekahi o na Kaukaualii »o ia mokupuni ka i mare me ia, a mahope mai he makuahine oia no kekahi ohana nui. Pela iho la 'ke ano o ke aloha ame ka mare ana o na keiki

a na kanaka kipi, ka poe i nolio mua ai maluna o ia mau moknpuni. Ua ultt ae na oīiana a kela poe a nui, niau keikikane a mau kaikamahine kino nunui a ikaika, maikai ko lakou mau ola kino, a maluna o lakou apau o Keom Awaina ko lakou mea nana e hoomaīu, e hoonaauao a e alakai, a ua nana inai na oliana apau īaia ma ke ano oia ko lakou makua,! 110 ka naauao o kana mau a o ana. Ma ka manawa a ke' Kapena Beechy o ka moku Blossom i kipa mai ai i ka 1825 o ka heluna kanaka maluna o ka mokupuni ia manawa he mau makua a he kanakolu-kuma-malima ka nui o na keiki, he kanaono-kumamakahi ka huina nui o lakou. lioko o na makahiki he kaniakolu-kumanlalima ina ia ho-, pe mai he iwakalua-kumamaīiiku ua keiki i hanau ia, o ke kanaka hookahi wale no o ka Bounty i koe e ola ana'. oia o Keotii Akaniu ame elima mau Wahine Tahiti; 0 keia eonp ae la īiui.pu mai me Keoni Bafeta ame Evanfei awalu ka nui o ka poe aoo iluna o ka mokupuni, o ke koena aku he-poe keiki wā:ie no apau. 1 ka wa i maopopo āi he mokukaua ka Blossom i'ku ■mai ai. ua kau mai-ka nlaka'u nui itlaluna o ka ohana apau 0 laweia aku o Keoni Akamu ma ke ano he paaliao i Enelani, no ka mea,.oia hookahi wale no ke kanaka kipi o ka Bounty i koe. • '• Eia nae, ua hoopau kokeia ae ia maka'u o lakou i ka wa c ke kapena ame na aliikoa i hoakaka mai ai ia lakou he hana okoa no ka lakou o ka hplef ana mai, aole no ke kii :>na mai a liiwe aku ia Keoni Akamu. I ka maopppo ana ia lakou aohe kahua fc> ko lakoir niau, nianao hopohopo no ko Akamu laweia ■ aku, ua akoakoa mai la na wahine me na kaikamahine apau a hoopuni mai !a ia Keoni Akainu, a apo.mai la iaia me ka. hoike mai i kc lakou aloha niii nona. -Iloko o na-la e ku ana o ka Blossoir ua haawiia aku -nā hookipa'inaikai ■ loa i ke kapena ame na aliikoa, lehulehu na manawa i haawiia āi o kekahi mau papa ahaaina nb lakou; o na mea maikai apau o ka moku puui,- e laa na huaai, na holoholona, ua liaawiia aku i na kanaka o ka.Blossom. Ma kela a ma keia k'Hkahiaka e kui-mau ana na kaikamahine i mau lei no na papale o na knaka o-ka moklf, mai ke kanena a i na luinapmai na pua aala loa mai o ka mokupuni., He nui ka makemake o na wahine Tahiti i na pua, k ua ili; aku no ia haawina iluna> o ka iakou mau'kaikamahinē, no laila ua lilo ia i hana hauoli ioa na na kaikaniahine ka oh ame ke kui ana i na pua ma kelā ame keia kakahiaka ; wehi 110 ko lakou mau papale.- j • Ua nui ka malialp o ke kapena ame na aliimoku no ka ! oluolu ame ka piha lokomaikai o keia poe, hookahi nae me; hookahaha i ko lakou naau oia ka naho pu ole o na wahini e ai like maluna o ke pakaukau hookahi me.na kane. I keia maiiawa o ka hapanui ona-wahine opio o ka moku i>uni Pitakaina. me he mea la he haawinā ia i kuluma nia ko lakou mau 1 makuahine mai, ina e lioea aku na malihini . ko lakou mau haje aole lakoU e 'noho ana e ai pu ma ke pakaukau, aka e ku ana lakou ma ke ano h.e kuene a nana mai i na'mea hemahenla o ka papāaina; āia apāu ka ai ana ; Ina malihini. alaila lakou ai. t .. ? ' » - Ua aoia keia poe ika haipule. Ma ke kakahiaka nui ama 't:e ahiahi e.malama mau ia ana na halawai haipule 110 ka hoomaikai ana aku i ka Makua ma ka Lani no Kona aloha ame Kona lokomaikai ame Kana malama ana. ; E malam'a āna kelā ame keia ohana i- anaina haipule i ke : kakahiaka-ame ke ahiahi, na makua ame na keiki pu; o ka laawina kupanaha' i nei poe ina e haia kekahi kakahiaka \hiahi paha jne kā malama ole ia o ke anaina haipule ua lile loa ia i mea ehaeha loa no ko lakou 11001100* 110 ka mea na ko lakou manao o ka hana 4iiua loa mamua o na han? e ae apau, oia 110 ka hpomaikai ana aku i ka lakou i hana. • • • -i - • M

Oia-i ke Kapena BeGchy o. ka Blossam. maluna o kā mokupuni, a i kekahi Sab»ti ua hui. pu mai oia me keia pt>c ma ,ka malama ana i ke anaina piile. Ua malamaia ka la<a hia o ia la. aole mea hookahi e hana, aole ahi e ho-aia nia!ia la, aohe meaai e hoomoaia ma ia la; ma ka ka U hope loa e hoomakaukauia ai na meaai apau no ka la pule hookahi wale no hana ma ka la Sabati o ka hele i ka pUle ime ka ai ana ma na nianawa ai; he la hoomaha ia, wah a lakou. . , . ' : Ma na hanajD ka la Sabati o Keoni Bafeta ka mea kokua 'a Keoni Akamu ma.-ka heluhelu aua, i ka Baibala ame kt r Cula Sabati, o ka haiolelo wale no ka Keoni Akamu hana. a ma ka manawa haiolelo he ekolu manawa e heluheluia a ■'.) ka pau'ku J3aibala kahi i kukuluia ai ke poomanao, i maiooopo i na mea apau ka olelo. a i paanaau hoi ka olele iloko o ka.noonoo o ka poe e hoolohe mai ana. Ma ka mana-wa a ka- moku Blossom i haalele iho ai i ka mokupuni ua kohu pakaua na waimaka i hoohaniniia ne <e aloha mawaena o na kamaaina ame na malihini; a tir; lilo no hoi na hana maikai a ku i ke aloha a na kamaaihii i mea hoomanao poina ole ia e ke Kapena Beechy ame kona nau kanaka, a ua i>ui no hoi'ka mah'alo o na kanuuiina e \-a mokupuni i ke kapena ame kona mau kanalea no ko la kou oluolu ame na waiwai he lehulehu a lakou i haawi mai li ma ke ano he makana. _ . M ; . MOKUNA VI. Ka Make Ana o Keoni Akamu. He maikai ka noho and me na ola kino o kahi ohana uuku me-ka loaa ole o kekahi poino, arae ka loaa ole,hoi o kekali mea nana e hoouluaoa a hoopihōihoi i ka noonoo no kekah manawa īoiiii, elike me ka moanawai lana malie o ka wai aohe makani |iana e hoaleale; pela ko lakou īioho ana ia wa: Ō ka mahiai me ka malama ana i ka maemae, ke kukulu hale no na paamāre hou, ke kalaiwaa ame ka lawai'a, me ka hele ana i ke ki īeao, ki manu ka hana mau a na kane. O ka hana lealea a paa mau ia lakou oia ka hele aha I ke o i'a. O ke ano o ka lakou o e hana ai he elima kui i apuapu ia a oi a. hoopaaia i kekahi laau loihi o iwakaliia kapuai me ke kaula loihi i hoopaaia mahope, a no ke ki ana i ka i'a ma keia ano he nui ko lakou akamai me ka maalahi pu. No na wahine hoi, e ike mau ia a|<u anailakou e kokua ;ma i-na kane, na makuakane ame na kaikunane a lakou hana like mai ana ma na mahinaai, a i kekahi manawa hookahi no ka hele pu ana i ka lawai'a maluna o na waa. v O ke kuke ame na hana e ae maloko o ka hale, kē nalā moena, ke kuku kapa, ka malaina ana i na keiki ka lakou hana paa mau i kela amfe keia la. • Aka, o ka lakou hana paa mau hala ole iloko.o na mahina anu o ka makahiki oia no ke kuku kapa ana. no ka iniea, o ka wa nui wale no ia o ka ua e loaa nui ai ka wai, a e pono ai ka hana ana i mau kapa pa-upa-u. O keia ano lole a i ole tapa, ua hanaia mailoko mai o ka ili o ka wauke. 0 ke ano o ka hana ana<a loaa ke kapa.he nui ka luhi. Oki i.ka ili o ka wauke a ku ka paila, alaila* koli aku ka iii 0 waho a koe ka io keokeo oloko." Ku ka wauke iloko o pa ! pahū a i ole iloko o na holowaa laau loloa. a i ka wā e pulu ai ālaila pa-ki a palahalāha alaila ku hoi iloko o ka wai. ' a i ka hala ana o kekahi manawa e paki iiou aku ana ahiki 1 ka hui ana, alaila hoopulu liou a mahope aku e kuku ai; o ka hana hope loa oia ka hooluu ana iloko o kk wai i kui ia ka ili o ke kukui i mea e ula ai ke kapā, a ; mahope aku ka hana ana i na mea e aala ai ke kapa, alaila kaulāi aku, oia ka hana hope loa mamua o ka ana. 1 ka poe i maa ole i ka moe ana malalp o keia> ifapa nakeke, nkahi no a aahu no ka manawa mua, e puiwāiwa mau ana lakou a anelme e hiki pono ole ke hiamoe. aka, inh e kahiko iho ke kapa, oia hoi, alua iho, he kapa mehana o

na po .ahu, a he kapa wela no na po mehaiwk.o ke kau. O ke Kapena Beech}' o ka mokukaua Pelekane Blossom ma kana hoakaka ua aahu oia i keia kapa, "o keia wale no ke kapa a na kamaaina i hiki ke haawi mai ia'u, a ua q.ui kona niahalo i ke akamai o na wahine Tahiti i ke kuku kapa»-

1 mea e pau ai ka nakeke o ke kapa o ka ho-if mau wale no iloko o ka wai a kaula'i pinepine i ka la. ka hana e pau ai, ma ia ano e waliwali ai ke kapa a e prili iho ai no hoi i ka ili i ka wa e moe ai, a iloko o ka wa'anu he kapa mehana loa ia, oiai e pale ana ia i ke ea aole e koma mai. No ka hana ana e loaa ai ka ula o ke kapa e hooluuia ana ia iloko oka wai i ku'iia ka ili oke kumulaau kukui. He ano like no ka inoa kukui me ka ka poe Tahiti he doodooee. • lie nui a lehuiehu ka na wahme loea Hawaii kuku kapa mau mea e hooluu ai i ka lakou mau kapa i ke au kahiko, e laa ka olena, ka mao, ka hili kukui, ka lanahu ame kekahi mau mea e ae, a he lehulehu no na mea e hanaia ai a aala ke kapa, e laa ke kupaoa, ka hanupaoa ame ka lihipaoa; ka lauae, ka maile, ka iliahi, ke kupukupu, a peia aku. Iloko o ia mau la i o kikilo loa, o keia wale no ke aiio lole e komoia e na kane ame na wahine, koe paha o Keohi Akamu, mawaena keia o na wahine ame na kamalii Tahiti a hapa-Tahiti, no ka mea, ia manawā, aole i loaa ma ka lole a na haole iloko o ka mokupuni, eia wale no a mahope loa mai ka loaa ana mai o ka lole.

O ka lole o na wahine i na la mua loa o ka noho ana aku maluna o ka mokupuni Pitakaina, he wahi apana lole. oia hoi ke tapapa ia lakou, he hookahi i-a ame hapa ka laula a he elua ī-a ka loa. Ua kakuaia ae ia nia ka hope, a pelu iho la nlaluna a pela e paa ai, a i kekahi poe me ke kaula puluniu e nakii ae a a paa. : - Uia no ke kapa maluna iho o ke kua, puia ae la a uuku kahi o ka a-i a hoolewalewaia iho la no hoi omua ame liope a hui me ka pa-u. O keia wale iho la no ka lole e aaht. ai na poe apau a po ka la apuni ka makahiki. No ka la Sabati he ano lole palaka ko na wahine ame iu. kaikamahine e komo ai, he oi. ae ka maemae o ka hanaia āna mamua o ko lakou mau lole e komo mau ai ma na h. e ae, a e haule ana ia lole me ke puha'uha'u ahiki i na 010010 wawae, a ma ka hope he pa-u elike me ia i hoaka kaia ae nei niamua, oia iho la ka aahu o ia poe ia au. No na kane ame na keikikane he wahi palule ko lakou Ji hanaia me ke tapa a e haule ana ahiki i na kulij a ma na e komo ai lakoū i na iolewawae ekekei ahiki i ke kuli, a iloko oka haahaa loa-o keia ano\ahu no lakou, eia lae, ikaika ko lakou mau lala a maikai no hoi ko lakou iiiau ola kino. Iloko o ka hana mau o na kane ame na wahine ma ka īapanui o ka manawa ma na mahi;iaai, a ma na liana e at mawaho o ka hale, ka lawai'a, a pela aku, kakaikahi loa .<o lakou poe loaa i ka ma'i. MaJ<eia ano no lakou i hanai a i a'o aku ai. i ka lakofi mau keiki ahiki i ko lakou nunui ana a lilo i mau kanaka makua. a i mau wahine; ua lilo na opio i, poe kokua i na makua ma na hana hiki ia-lakou ke hana maloko o ka hale a me ka maheleia o ka hana a kela ame keia.

No na keiki aole o lakou aeia e. no'ho i ka-haīe i ka wa ctila, koe .wale no a loaa i ka ma'i, ua lilo o Keoni Ba£eta , mea'kokua nui i na keiki ma ke a'o ana ia lakou i k& heluhelu, ke kakau ame na mea helu. I ka makahiki 1828 ua hoea mai la i ka Mokupuni Pita : <aina mai Valapariso mai o Keoki Nobbs ame" Bunker, :e kanalea Amenka. ' ' I ka hoea ana o Keoki Nobbs i Valaparaiso mahope< i kona kaahele aiia ma kekahi mau wahi lehulehu o ke do laila i lohe ai oia no ka manawa i ka moolelo o ka moku ,3ounty ame ke ano i nohoia ai ka Mokupuni PitakaiiK e na- kahaka, na mamo aku ana luina kipi o ka Bounty. I Ua Fiio keia moolelo i mea nui i kona noonoo, nolaik 'iooholo iho la'oia. ina he mea hiki ia ke hanaia, e fioea ana oia i ka mokupuni a ihalaila oia e noho ai mawaena e la kanaka o ka mokupuni. , No keia manao o kona kuai'iho la no ia i kekahi waape nahu. a i ka loaa ana o Bunker a haawi m'ai la i kona ae e 'nele pu me ia, ua haalele aku la laua ia Valaparaiso, a i ka iaīa ana o kekahi mau la lehulehu ua pae mai la laua i ka mokupuni me ka. palekana. Ua hookipaia mai laua me ke ohaoha e na kamaaina'a ua lilo no hoi laūa i inau kanaka h'ou e. hoomahuahua akt 'ina ika heluna kanaka nialūha'o ka mokiipuni. Aole i liuliu loa ko Keoki Nobbs noho ana iho ua noi koke ae la oia ia Ser'i Kiristiana, ka moopiina wahine a Fe'eka Kiristiana, i wahine, he noi ana i hooleia māi i kinoh: eia nae. ua ko kona makemake mahope mai. ; No Bunker hoi, aole oia i pomaikai, no ka makemalu ole o Pege Kiristiana e mare me ia, no ke konakona palla i i ole no ke komo ole 110 paha o ka hoihoi e hiare, aohe i maopopo, a 110 ia nele o Bunker, ua hoao oia;e lawe i 'eona ola ma o ka lele ana i ka pali a ha'iha'i kona mau A r ah'i apau, a no ia eha i make. emoole ai oia mahope iho. O ka waapa mahu a Keoki Nobbs ame Bunker i holo mai' ai mai ValaparaisO mai ua hoopaeia i kula a pau i ka īahaha. a me kona niau papa a mau laau i kukulu ai o Ke)ki Nobbs.i ha'e nona. • ! Ma ka Keoki Nobss inoolelo o. ka. hoike ana ae noha ho he keīkikane ka oia i hoomaopopo ole ia e koūa makuaVane he makuisa no Enelani, a no kona ukiuki ua aea hele •>ia mai .Enelani aku a holo aku no Amerika.

He kanaka opio oia i hoonaaiiao ki'ekieia, a ua oi aku no loi kona' kupono e hoopiha i kalii o ke kumukula, mamUa j Keoni Bafeta,- na na opio o ka mokupiini.

Aohe i liuliu loa ko Nobbs nōho ana ihō mawaena o laV>u ua hookohu kokeia aku o,ia i kumukula ma kahi o Keoni Bafeta. He hana keia i ehaeha nui ai ko Bafeta noonoo, eia nac. ua kakoo ka hapanui ia Nobbs e lilo i ■kuhiukula mamuli o kekahi hewa nui i hanaia e Keoni Bafeta. Eia nae, he .mau makua kakaikahi rio kekahi i koe i kakoo ia Bafeta rio ko lakou aloha no ia Bafeta; wahi a lakou oia ke kumukula mua loa i hoea mai mawaena o lakou a i hana me ka hoomanawanui, a ua ikeia no hoi ka makaukau o ka lakou mau keiki; oia pōe makua aole lakou i lawe.i ka lakou mau keiki mai a Bafeta mai. me ko lakou nana ole i kōna mau hemahēma. nolaila mai ia manawa nlai ua hana oia 'i ka. hana a'o kula elike me- ka makaukau apau i loaa iaia, a ua mihi no hoi oia me ka walania no kaha hewa i hana ai., i; ; Ua lawelawe pu o Nobbs i ka oihana kahunapule. Ma keia manawa ua waiho aku o Keoni Aka,mu i ka lawe-. iawe ana i na hana apau iloko o ko Keoki Nobbs arhe Bafeta mau limā. O na hana apau e pili ana i ka hoomalu ame ka hooholomua ana i ke aupun'i, ke a'o ana i na kanaka i ke ola maehiae a Kristianō ana, ua kaa ke koikoi apau maluna o laua. Ma ka lā iwakalua-kuinamaiwa o ka malama _o Maraki, 1829, he makahiki mahope mai o ka hoea ana māi o Nobbs, ke kanaka Pelekkne' hope loā, u4 pauaho mai la o Kedni Akāmu, ke kāiiakā hope lba i hoea mua mai āi nia ka mokupuni, i keia ola ana i ke 65 o kona mau makahiki, a pa nui ke kumakena anie ka minamina o na mea apāu uona, no ka mea, wahi a lakou ua like o Keoni Akamu me ka makuakane'no lakoft a£>au. Oia ka hope loa o na kanaka o ka Bounty i ola mai a piha na makahiki he iwakalua-kumamaiwa maluna o ka mōkupuni. He pohaku keokeo ka hoailoiia nia kahi i kanuia āi ine na huaole'o maluna' o ka pohaku, ''Me ka manaolaria/ , a malalo ilio kona inoa, kona manawa i han«iuia ai, a pelā hoi ka make ana. Mā Devonapota, Enelani, i hanaia ai ka pohaku poo o kona he.

He makahiki mahope niai o lea make ana aku o i;, Akaniu ua kipa niai la ka mokukauA Scrinj»ap.il.nn, l\ Waldegrave, i ka mokūpuni, ine ka lawo pu ana i.km , kahi mau hiakaila ma ka lole a ma kekahi mau nua wai e ae na ka poe oluna o ka mokupuni. -Mamua aku o ia manawa, mamuli o ka pii uia'u! mau-loa ae o na keiki, ua loaa ka manao hoohiioi .1 maha pu iloko o lakou, oiai he Jiiln loa na h>na e InKai ke hoolawa i ko lakou mau hemaheina, a malua ia e loaa mai ai na kt)kua īa lakou īna na iiil.i a.iliu . ii wai aohe a lakou hopohopo ana 110 ka meli ua t loaa k;> , 110 lakou e lawa ai īnaloko o na luawai. No keia pilikia a lakou' i ike ai ua hoikeia aku ia n;. i na luna aupuni ma Eneiani, nolaila ua liana kokeia iliau hooponoponp mawatna o ke aiipuni o l'-nelaui a;:: .una auj)uni ma lahiti no ka< haawiia mai o kek.iiu aina ma Tahiti i walii no na oliana o ka' Pitakaina e : ai, a j.ia holopono keia mau kukakUka ana. Nolaila ma ka la iwakalua-kumainawalu o Fol)ci j 1831. ua hoea mai la ka mokukiakahi Convet, Kaj)cna S.; lānds, i ka Mokupuni Pitakaina, he mokukaua 4ce ukali-mai i ka mokit Lucy Ann, a ma ka la 7 o Maraki. laweia aku la na pōe apau oluna o ka mokuj)tiii! I ; kaina i Tahiti, nie na mea apau e hiki ana ke laweia n . luna o ka moku. Ma ka hopena o ka umi-kumamaha o na la na pa- , , la na niea apau no Tahiti, a ua hookipaia aku la lakmi i ke ohohia nui ia e na makaaiiUiiia o Tahiti, eia nae. a<. holoj)ono keia noho ana aku o nei poe ilaila. Aole i liuliu loa ko lakou noho Una aku ua puka ar , ka nla'i j)iva mawaena o lakou a no ia ma'i ua lioenn h wawe loa ia mai ko lakou heluna nui o ia hoea ana aki:. He umi-kumamaha oko lakoii j)oc i make hikiwawr i kekahi nlahope o kekahi, a no ia ma'i, me ka nana ole a!.; ea nui_o ka lokomaikai o na kanaka o Tahili, ua niakvm oa lakou e hoihoi hou ia i Pitakaina, ko lakou li«• 111< . nanawa. C) kekahi kumy imi nana i imneune in lnkou o hni h. " !<o lakou mokupuni oia no ke ano maemae ole o ka v • ina ona kanaka o Tahiti, aōle no hoi lakou he j>oe hai]o-.i■ .. aka he ano huikau ko lakou nolio ana, 'a ua lilo no h« i. i 10110 maemae ole o na kānaka e hoopuni mai ana ia lak :: ; mau mea hookae a hookaumaha loa i ko lakou mau no, ,n. Aole i piha iia jjule ekolu mahope iho o ko lakon h, .. ma aku i Tahiti ua loaa ia lakou he mauawa kuj)ono loa ; ■ ka hoi hou ana i Pitakaina. Eha mau kanaka hou i h.ili.n :nai ia lakou. O ka moku nana i hoihoi hoil ia lakou ua kij>a aku ia < '<a Mokupuni lltiga ma kona alahele, a malaila i maki- ai !<ekahi o na kanaka opio. Mahope iho o ka pae maalahi ana aku o "kekahi p<H- ia,ka palekana, a mamUa hoi o ka hoea ana mai o ke k< .<mm aku o ka nui o lakou, Ua make hou aku.la kekahi o lak •: j koe kakaikahi loa mai la ko lakou heluna. Mahope mai o ia manawa ua liana ia kekahi hooniak.ni kau ana ma Tahiti no ka hoihoi ana mai i ke koena al.u o ka ohana. O ka mokukuna Doggett ka i hoolimalimaia e hoil'.o; mai ia lakou.no ka mokupuni Pilakaina. Ma ka- manawa : nee ai ka ohana 110 Tahiti he heluna nui o ke kelcawr ■ ka Bounty ka i lawe pu ia, a ua hnawi ia aku ia iM i.i ; <e!eawe apau no ke kuai ana i mokukuna, no ka mea ~:a wale no ka lakou waiwai me lakou e hiki ai ke hooli!■■ ikn e loaa*ai ka moku. Eia nae, ua iiui na kokua i loaa ia lakou iliai na maka naka mai ma Tahiti, a na lakou i lulu ke koena aku «. K kumūkuai o ka'moku ahiki i ke kaa ana o ke kumuku.u. Ma'keia huli hoi ana mai o ke koena o ka ohana iie i\... kalua-kumamalua la okoa i hala o ke ku ana mai ' ea mokupuni Pitakaina; aole i oi aku mamua o ka elin- < mahina ka 'noho ana o nei poe ma Tahiti a hoi hou n«> k.. Mokiipuni Pitakaina. Iloko o na la e noho ana Ha ohanh. Pitakaina ma Tahi'i. iloko o ka manawa o ka ehaeha ame ke kaumaha, i loa wa kekahi mahope o kekahi i ma'i ai a make aku aiia. i > 'aweia aku la ka lono kaumaha a lohe kekahi kanaka ;\m rika he malamamoku elua no kekahi moku okohola, nona L 'noa o Kopina no ka pilikui o nei |>oe. No kona kaumaha no ka haawina poino i loaa i I; >hana oiai he poe malihini lakou maluna o ka a'na i m ; ole ia lakou o ke ea ame ka rfoho ana, ua hoolilo aku la o',, elima o kana mau dala no ke kuai ana i mau meaai ku)> . no ka j>oe ma'i me ka manao me ia mau meaai maik.n kuaiia ana e loaa ae ai ke ola maikai i ka poe i loohia i i ' ma'i. 1 •• ■

Ma keia hana i hoom.inao ae ai ka meakakau i kH:.i 'iian mea oiaio maloleo o ka liaihala: "E lioolei i kau i>;i •īa maluna o ka Wai. a hala na la he nui e loaa hnu im ' i j<j." A e ikeia ana ka hookoia o nei mau olelo a ka'l'.i ' Nui mahope mai.

Aole o ka poe ma'i wale no ka Kopina i hnawi w.v a kana maii kokila. ?ika, ika poe nele kekahi. N-> keia k. okomaikai a Krist:ano aole oia i hoo])oinaia. aka, ua I manaoi* iloko o ka puuwai o lia mea apau. T ka hala ana o na īnakahiki he umi-kumamaiwa in;;': mai, ua hoea ae la ka malamamoku puiiwai hamama m.i ano he kaj)ena no kekahi moku, i ka Mokupimi I'ilak.m a oiai 110 e mau ana na hoomanao aloha ana nona. ua li wiia aku iaia ma ke ano makana he umi man pareki i ime ka uhi, no lakou ka waiwaiio he iwakalua <lala. O leeia makana i haawiia aku iala he ano ole m» i manao o ka poe Pitakaina, aka nae. no ke kapena ua la aku oia ma ke ano he makana kiekie loa i kona mnna 1 iaia i hoomanao ae ai 110 keia ua hiolo iho 1a kona n 1 waimaka, a me ka hajia nui i ae ai oia e lawe aku i 1 makana. me kona noi* pu mai me na waimaka aeli' ■» ukuia aku no kana mau hana aioha i-liana mai k\ no la).Eia nae. me ka nana ole aku i kana mau olelo. ua hmano aku 1a no.na kanaka i ke noi ana e lawe aku oia a' i kona ae ana. MOKUNA VII. Ka Hoea Ana Mai o losua Hila. He mokuna hou ke weheia nei i nei manaWa ilokn <■ moolelo oka mokupuni. Aneane i ka'makahiki IS.U .U hoopomaikaiia ka mokupuni mamuli o ka hoea ana uia' kekahi naahana a mea hoolaukanaka hou nona ka in losua Hila. , He kanaka oia i hoouaauao maikai ia, eia nae he ka n makona a he kanaka huhu ino ke hooko ole ia kona ma'. make. v Ma'ke alahele o Tahiti kftna hoea ana mai ika m puni, kahi anā o ka holo āna aku mai Honolulu, llav. ae Oiai oia ma EnelanL ua lohe oia ika mooleln kn: nana no kahi mokupuni ntuku iwaena moana, ame ke ;i >> kona nohoia kna e na kanaka, nolaila ua haalele aku la la Enelani me ka maftao nui iloko onā e holo mai n ii ( mawaena o na kanaka o ka Mokupuni Pitakaina ma kr e hlo oia 1 kumukiila a i kahunapule 110 na kanaka - mokupuni, me kona noono ole ae i kona - eleniakule ia i' uawa, he puu nvi ia e akeakea mai ai i ka hblop6no o k.v hana, oiai aneane e piha ke kanahiku makahiki ia ; a manawa. He mea maikai 110 ka poe heluhelu e hooiaio mun : a ma ka manawa o kona hiki ana mai aole i ikc : a ka 'i' pono o k ? hookeleia ana o na hana maloko o ka nmki )■ c k ; a poe i ike a 1 hoomaopopo ia he mau alakai 110 ka 1noho arfa maluna o ka rrfokupuni. (Aole i pau).