Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 30, 26 July 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

, i (>iai uia ma Tahiti ma kela laweia ana o lakou ua loaa oia i ka ma'i hui iloko o na ami. oia hoi. ka rumitika. No Ke aloha mai o kekahi poe wahine o Taliiti i kona auwe mau i ka liu'i ua haawi mai ja i ka lakou, kokūa. iaia rna o ka lapaau ana me' kekahi l'āau i kāmaainā "'ia' lākuu i ke ola o ia ano ma'i. .He laau ulu nui no keia ma Tahiti, o kona kino holohkua ua kuiia a wali, a me kona wai mulea e ham ) ai nia kahi o ka eha. He laau wela ke hamoia ma kahi o ka eha a he oi aku ka walania o keia laau mamua o ka lui'i 'h ko u ke ami, eia nae, i ka wa e mao ae ai o ka walania u kc ula no ia o ka hui. Me ka lomi pu i ka wa e kāu ai i ka laau. !\la ka olelo a lsabella i kekahi-poe i ka wa i loaa ai'o Kapena Kuke i ka ma'i rumatika, iiana i lapaau iaia ā ōla r me ka laau a na wahine Tahiti i hamo« ai me ke koko pu iaia oiāi oia ma Tahiti. I ka make ana o keia wahine o ka pau loa ana ia o ka poe kahiku niua loa i lioea mai ai i ka mokupuni maluna .o ka »nntv. ma ia ano i kaawale ai ka poe kahiko ma: ka banani.a hou aku, he hanauna hou wāle nti ka i noho iho iluna 0 ka Mokupūni e'paa i ka hakahaka o ka poe i hala. Ma ia hope mai he hauoli me ka maluhia ka mea i ikeia mawaena o riā kanaka a haia ae aiia ka mahina a halā ae ana ka mahina, o kahi mea ano hou-wale no nana e hoopiolol<e ae i na noonoo i kekahi manawa oia ke ku mai o na moku 1 kekahi manawa, eia nae, he kakaikahi loa ka loaa o ia haawina. O ka meahou ano nui wale no o ka manawa ōiā ke ku mai o ka mokumanuwa hookahi nianawa i ka makahiki. Aneane i ka makahiki 1847 ua haiawai ke keikikane hiapo a Nobbs me kekahi ulia a aneane loa e kokoke aku i ka make. Ma kekahi la, ua hele aku la oia me kekahi mau kauaka opio e ae i ka hahai kao a ōiai lakou e huli hoi mai anaua kapeke iho la kona wawae a haule aku la i ka pāli. Ua kani ae la ka pu ana e lawe ana, o ka lu apau ua koitio ma lcotia puhaka akau, a o kā poka ua puka niā*!cekahi aoāo, i hapaiia mai oia i hiki ai i ka hale, a na ka makuakane no i lapaau iaia. He mau maliina i hala me ka hoomauia o ke kau ana i ka

laali aohe nae he ola ae, o kahi i laki ai aohe loli o ka ma'i u ma kekahi ano e jie. 1 ka manawa i.ku mai ai o kekahi moku manuwa hou, o ke Spy ka inoa, na ke kauka kaha o ia mokū i nana iaia, nana i okioki i na apaiiapana i'o weluwelu; na ia ir\au i'o na lakou i ke'ake'a i ke ola koke ana, a i ka pau ana, a kauia ka laau, he mahina hookahi mahope iho o kona ola loa no ia a hiki iaia ke hele me ke kokua ana nae a ke kōokoo. Ua ola loa oia ma ia liope mai, eia nae ua ōopa oia e hiki ;p;)Q: ai iajavke hana, nae piai he kaiiaka opiō 6Taī i hoōnaan'aō ?h&*fcai'l;i e • liiīei a'i iaia ke hana me kona 1010, ua kakau aku la ka niakūakaile 'i kekahi hoaloha ona 'm'a Valāparaiso ina e hiki ana e loa'a i hana na kana keiki malaila e loaa ai konā pono o l-ea 'nōho ana. ' Ua j>aneia ma( kana leka e hoakaka ana ua makaukau kā hana inalaila nana, nolaila, i ka wa kupono, ūa hoounaia aku 1a o Keuhena Nobbs i Valāparaiso, a iaia i hoea aku ai iiaila tia honohoia aku oia i kiipakako noloko o keleahi hafekūai. Uā 'nui k.ona mālialoia e kona māu haku mahope o, kona nohn ana aku a hala leekahi inaū māliina a mahōpe hoi o kā ikeia anā kat\a niāū hāna. ii.a iiianawa hookah'i ana e'hana a'na.e hooikaika £$%fāū ana oia.e laūakiia inaluna o.kona mau hemahema a paū. » MOKUNA IX. , Ka La Hanau o ka Moiwahine. Ua hoomaīiaoia ka makahiki 1848 ma ke āno oia ka niakahiki miia, no ka mea, ma ka la 24 v o Mei oia makahiki i ma'lama:a ai ka la hanau o ka Moiwahine Vitoria o Eneiani maKina o ka mokupiini. ' O Nobbs ame na kanaka opio e ae ka poe na lakoii i hooniakaukau na hana no ka malama anā i ka hanohano» o la. O ka pu kuniahi kāhiko i laweia mai ai mailūiia mai o ka ]B6unty a hui pu me na pu 'kau 'poohiwi e ae, nā ni'ea .iioopaiakuli i'kiia ma ia la i ka wa i hukiia-a'i ka ! liae Peiekane iluna o ka pāhuhae, a ia manawa hookahi i hooho like ae'āi na mea apāu i na leo huro. • 0 kahi bele hookahi wale no keia i loāa iluna o ka mokupimi. ua hoomauia kona kani ana no'kekahi manawa, a o na leo huro e hooho ana, "E*ola ka Moi i ke Akiia*" iiiai ka lehūlehu m'ai, ka poe e hoike ana i- ko iakou 'kupaa mahdpe o ko lakou -moi, ke kokua. Ua haawiia niai keia hele'ma ke ano he makana i iia kanaka o mokupuni mai ke kapena mai o ka manuwa Basilisk i ka 1844, īlo ke kahe'a ana i na kanaka e hoākoakoa mai ia lakou ma kalii a lakou e hoomana ai i ke Akua, oia hoi ka halepule a lakou i kukulū ai. No na makahiki lehulehu mamua akū o ka loaa atia mai 0 ka I>ele 'he- pu puhi ka lakou mea e kahea ai i na kanaka, e hoakoakoa mai, ke kani ka pu e hoomāopopo ana na mea apau he hora haipule ia e hōokokoke māi āna. He pu ka niea e hoohaiiaia ana i lea o ka moku manuwa Basilisk i ku mai ai, a no ka'ike a'na o ke kapena ia hemahema pela oia i haa f wi mai ai ; i rta laleou. Ua lilo keia loaa ana nīai f>' ka iioōhaūoli iiui 1 na kanaka o ka mokūpuni; ūa lohe : iliā\l' iā k6na leo i"rtamua aku o ka la hanau o ka Moiwahine, aole nae i loheia kona kani loihi ana a hala he hora a oi aku, elike me ia ma keia la. ;

Aole i ikeiā ka himeni lahui Pelekāne e lako» ia manawa, eia waie no a mahope inai, nolaila, aole lakou i hinieni i ka hinemi lahui. No ka nele i kekahi himeni ua hakuia e Nobbs ma ia la kekahi himeni me ka hikiwawe loa. "Ke kaikamahine a'u i haalele aku ai mahope." O ka pauku hope loa o ia himeni penei: ! "E ki aku kakoU i ka pu, ka pu o ka Byunty, A e hooniau *iku i ke kani ana o ka bele; A e haawi i ekolu huro no Moi\ya||)inc:.Vjtoria, ; A i ekolu huro no ka PiWkaina.'* " 1 Mahope iho o keia he mau leo huro lehulehu ahrki i ka wawalo ana o na puu me na leo kupina'i ma o a irtaanei. O iia hoomaiiao ana no kela la, me kona mau hanwalaau ā haiuoli ana apāy, a pela me na lealea e ae i hanaia ma ia la ahiki i kā po ana, he oia mau ka hoomanaoia m'e ka makamaka iloko o na noonoo on a wahine' mamua o ko na kane, maliope mal . No ia kuinu, i ka hoea hou ana mai o kekahi la elike me ia nia ia hope mai, ūa hoomakaukauia e lakou na hana leaakii i ka na kane, no ka mea, wahi a lakou, aole pono e 6i ka 'na kane hoohiwahiiva ana ia la maniua o ka lakou. T*. huakaka mua aku au i kekahi mea i ka poe heluhelu "p pili ana i ka aahu o na wahine o ia au. He wahi lole ano jike me ke palaka e hanaia ai no ke kane ko lakou oluna, a nc palekoki ekekei no hoi malalo, no ka mea, ia manawa aohe lakou i ike i ka humuhumu am'e ka hana ana i ko lakou maU lole, aohe no hoi i loaa mai ke kui, ka lopi, ka u-pa ame ke ana e hiki ai ia lakou ke hana elike fne ke kupono.ame ka maikai i ikeia i na makahiki mahope mai. Mahope mai ua loaa mai la na ana no ka okioki ana i na lole o. lakou mai na wahine mai a na kapena moku, a ma kekahi-mau manawa lehulehu mahope niai ua loaa ae na lāko humuhumu, ua lole, na ana ame na lako e ae mai na hoaloha ae mai na mokupuni mai, mai Enelani a mai Ua wahi e ae, a mai ia manawa mai ka loaa ana o na lole maikai i na wahine no na la Sabati, ma kahi o na lole ekekei o lakou. O ka iini nui o kela ame keia wahine oia ka loaa o iia holoku no lakou.i a me ko lakou noonoo ole iho no ka hiki ole ia lakou ke okioki a pili kupono, ua hoolakoia mai la nae kela ame keia o iakou me ke ana. he like ole ke ana no iia wahine aoo mai ke ana ae o na wahine opio. . • Ua hoao o ; Mr. Nobbs e hana elike me ka hiki iaia 'ke okioki i ko lakou niau lole, no kana wahine ka lole mua loa ana o ka hanā ana. a oiai aole oia i ike mua i ka okioki aiia, lia- hala he mau la loihi okoa iaia ma ka noonoo ame l:a okioki ana mamua o ka humuhumu -ana. 0 k'ah'i i laki ai he aapo loa kekahi mau wahine opio, a me ia uuku no o na wahi lako e hiki ai e holopono ka hana ana, ua hikiwawe loa ko lakou lawe aku i ka hana iuai ko Nobb mau lima aku. - Ei aku a ei mai loaa mai la kekahi kokua ia lakou ma ka hana ana i mau holoku nani mai na wahine mai a na kapena o na moku e ku mai ana i ka mokupuni. iUa a'o pu ia lakou i ka hana lihilihi e ia poe wahine, eia nae, aohe i lilo i ike mau' keia hana lihilihi ia iakou. • 1 ka hoea ana mai o ka Ia hanau o ka moiwahine i hoi'ke muaia ae nei, ua .hoohoholo na makuahine ame na wahine

<-.»>:n c aahu iko lakou mau lole nani nia ia la 1 mau I keokeo wale no ka fakou e komo ai, a ua hoolialaia nie ka hauoli i ike ole ia kahi mea o,a ano-mamna ? k„. . He k nani a laelae ka la iwakalua-kumamaha o Mei. lua ona la hauau oka Moiwahine V itona a lakou oka I, manao ana. Ma ke kakahiaka nui wale ua,.ala ao | a niea apau 110 ka hoomakaukau ana no na aahu, a n<> meaai, o na lole a na wahine 1 hana ai a makaukau a, v lakpu i hoikeike iki i ka lakou mau kane na kaikuna.u-. makuakane a i na ipo a lakou. no ko lakou manao 1 m, huna ia na" Wkoli.-ahiki i ko lakoii manawa e konm ai wa lakou e ike ai. . . . Ua konoia aku na kane apau e hele mai a e hui |>u : lakou ma ka hauoli pu ana, aua hooloheia mai ka laUu , Ua hoomaloloia na hana eae apau, aua komo pu iii.i: , mea apau ma na lealea i hanaia mahope ihg o Jca ama ah ~ 0 na wahine aoo he mau hebc ka lakou, na lakou ka 1 makaukau ana i *ka papa ahaaina. ua ho<>ina'kaukaii mn . , na mea ai no ia manawa mamua aku—oia Ka ulu. ka ma ka i'a, ka i'o holoholona, ka manu punua koaia. na ri ono. e laa ke koele palau. ke kulolo ame na meaai e ae i loaa maluna o ka mokupuni. 1 ka makaukau ana o na meaai apau ua noho ltKt n mea apau ma kekalii pakaukau poepoe ī hanaia nialim , , leēkahi kahua a i haliiia a maikai me na laau m. o ka malu o ke kumulaau haniana. Ua ai na mea apau me ka hauoli a he hora a oi i h«"-i. laia ma ke pkkaukau, a mahope o ka ai an<i *ia liouhai;..: na mea aj>au ia lakou iho me na lealea like ple. O na kaikamahine a ka poe kipi, i nei nianawa ua ii , lakou he mau kupunawahine, ua komo pu mai akoii ii,.. lakou he mau kupunawahine, ua kom.o pu mai laknu il--0 na lealea o ka !a, o na lealea a lakou i ike ai ī ku lal i mau makuahine Tahiti a i paanaau ia lakou, oia ka ; mau lealea oka hoike;ke ana ma ia la. • Oka lakou hana lealea oia ka hookam ana ,e i na tpti h.-kr me na laau, a ku no hoi ka poe olapa iluna me ka haa ::i i me ke kulii ona lima. O ka inoa o nei ano. ])aam in !ak-i ua kapaia ka Ihara (he hula olapa i like me ka na llau m i O kekahi ano hula olapa aiakou i kapaia ka; Un.«» Su , hookahi ka mea i ike ia ano hula: he uini-knmamalima , makahiki i ka wa i la\Vfcia mai ai maluna o k'a Moku r...a--ty, i nei nianawa ua luahine oia nona na makahiki lu- L. nahiku-kumamaha, hookahi ona maka i maka]>o. Eia nae iloko o kona luahine ua like oia me keka!r \\ hiUe opio o iwakalua makahiki i emi ihō' i k«na mau m:. kahiki. Ua haa\Vi o'a i kona ike apau ma ia aiu> liula i-., ka hanohano o ka la hanau o ka Moiwahine Vitona <> I mk lani, aua nui kona akaakaia ena poe apau, no ka mea. k:t poe opio apau e noho ana aole lakou i ike i kekaiii aii liula o ia ano mamua aku. Ua make keia luahine iloko oka mahinao Sc]):»len -al i o'ka 1850 i ke kanahiku-kumamalima o kona mau niaka hiki. Oka mea hope loa oia i ola ahiki ia mauawa oka < 1 hoea mua mai ai ia mokupuni mai Tahiti m'ai he kaua.H" j makahiki mamua aku. Ua hoomauia keia mau lealea ana ahiki ina hora auni..<•. | lie pahu nui me kekalii pahu liilii kekahi mau meakaui lakou, mawaho ae o ia he vaiolina kekahi, aka. auhe nu.i hookahi o lakou i hiki ke paani. (Aole i pau.> .. r \ t * « « - *