Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 31, 2 August 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

Ua liele 110 hoi a komo loa aku i na hora kuliu o ke au?noc akahi no a hoopauia iia lealea. Ua hoi aku na niea a})au 110 ko lakou mau honie pakahi me ka haiioli no na hana lealea o ka la, a ua lilo na lealea i hanaia ma ia la i mau mea poina ole iloko o ha iioonoo o ka poe āf>ati i ikemaka ma ia hope mai. Ua hoomahuahua mau ia ka ike himeni o na kanaka o ka mokupuni elike me ka nee ana oka manawa. I ka inanawa : kaa ai malalo o Keoni Akamii ka mana hoomalu ame ke alakai ana i na kanaka opio, aole oia i hoopalaleha i ke a'o Mia ia lakou i ka himeni, aka nāe aole i loaa ka ike nui ia lakou ma ia haawina elike me ka mea i makemakeia. O ka hana wale nt> i holopono kana a'o ana oia ka paanaau ana iloko o na opio o kekalfi himeni moakaka loa i hoolo|i liilii ia e ia na huamele, i hiki ai i na opio ke himeni elike me ke kupono ia lakou. . O keia wale no ka himei]i hiki ke himeni ia e lākou me ka paanaau ame ka holopono ahiki.i ka hoea ana mai o Keoni l>afeta a noho mawaena o lakou. (> ka ilalelu xcv i haku ia e Watt i himeni, ōia ka himeni ]»unahele loa mawaena o na kanaka o ka mokupuni, a i ka wa o Keoni Akamu i hoea mai ai ua hoololiia eia ka leo me na huamele. Ua lioololi pu ia e Keoni Bafeta na huamele o na himeni anaina haipule, a piai he kanaka leo maikai oia i ka himeni, ua hf<okele oia me ke kokua a kekahi pila koliana, i ka himeni ana a ke anaina. Ua hoololi pu ia e Keoni Bafeta na huamele o na hi'meni anaina hai])ule, a oiai he kanaka leo maikai oia i ka himeni, ua hookele oia, me ke kokua a kekahi pilā koliana, i ka himeni ana a ke anaina. Me kekahi buke himeni i hoolakoia māi iaia mai Tahiti mai i| loaa ai iaia kekahi mau himeni lehulehu, eia nae, aohe mau himeni maikai o ka leo ke hoolohe aku i a'oia, o na liimeni ano mama wale no e hiki ai e loaa a e paanaau koke i na kanaka. Iloko o na la mua o ka makahiki 1850, ua kipa mai lā kekahi moku i ka mokupuni ma kona alahele 110 Kaleponi. Elima mau keonimana i. lele mai i ka aina, eha o lakou he mau ohua, o ka lima o lakou he kupakako noluha o ka nioku. He Poaono ia la a lakoU okē ku aha mai.

Ma kekahi la ae, oia ke Sabati, o lakou pu kekahi i heie ae i ka pule me na kamaaina iloko o kahi Jialepule uuku a na kanaka o ka mokupuni, o Mr. Nobbs keleahuhapule a nā Keoni Bafeta i alakai i ka hirrienj. ana. Ina i lōaa kekahi manao i na malihini e loaā mai aiia iā lakou kekahi hoohauoliia mai na liimeni niai e meleia anā maloko o kela anaina haipule, ua hohokaia ia mānao ana a lakou pela. No ka mea, ma kela himeni ana a ke anaina aohe malamaia o ka manawa. aohe no hoi he like o na lep o ke mele j ana, okoa no ka leo a kekahi poe a ōkoa no ka kekahi poe, a ma ka.olelo a Carlcton, mahope mai oia ka inoa o ke kupakako o ka moku. ua like loa na leo o ka poe ē himeni'ana me ka o-we o ka pahiolo i ka wa e oki ai i ka papa; ua kii i ka hoihoi ole maoli kona pepeiao i ka hoolohe aku, a Uā aneane loa ka oia e liopu i kona papale a haalele iho i ka halepule. O ke kumu mai o keiā aohe i ā'o ponoia na kanāka o ka mokupuni i ka himeni aha e kailike āi na leo apau, a e otuolu ai ka pepeiao i ka hoolohe aku a e hāuoli ai no hoi kā naau. Ma kekahi la mai, o:a ka Poakāhi, i nanaia aku ka hāna e holo ana ka moku ma kalii māiiiāo loa inai ka mokupilni aku, aka no ka manaoia ana ie hōi hou niai ana no la hoi kā moku, ua hoopauia nā manāo hopohopoi eia nae, no kā. ike hou ole ia ana aku nae o ka mokū, akahi no a loaa ka ike i na mea apau ua haaleleia na kanaka elimā liiahop'e. Aohe i mopopo ke kum'u o ko ke kapenā haalele ana iho ia lakou, aka nae, ma *ka maiiao koho wale o na kanaka elima mamuli paha o ko ke kapena ike i ka maikai n ka makani, pela iho la oia i .hooholo ai i kona manao e holo a e haalele i na kanakā eīima mahope a ma kekaīii nn.kn okoa aku lakou e kau aku ai. Ma keia iho la i hāaleleia iho ai nā ohua ame ke kupakako iloko- o ka lokomāikai, o ka poe o ka mokupuni, a na kekahi ka|)cna o kekahi moku okoa. i kipa mai ilaila i lawe aku ia lakou me kekahi ieahaka o ka mokupuni, i ka manawa i holo aku ai ia moku no Kaleponi. () keia kanakā i holo pu ai me lakou no Kaleponi ua hoi hou tr.ai no oia ma ke alahele āe o Kikane. He mau pule ka loihi o ka manāwa o ka noho ana o na malihini maluna o ka mokupuni, a oiai he kanaka akamai 0 Mr. Kalctona i ka himeni, ua noiia aku oia e Keoni Bafeta e a'o i na kanaka o ka mokupuni i ka himeni. Ua hoole oia i kinohi, no ka mea he pokole loa kona manawa e noho ai a holo aku, e hiki ole ai e loaa ka hua i mnkemakeia, nolaila he mea makehewa nona ka hoao ann e a'o. Eia nae, aohe moku ku koke mai ia mau la. nolaila, akahi no oia a haawi mai i kona ae no ke noi i ui pinepine iā aku iaia, a o kona hoomaka koke no ia i ke a'o aha. Ua kono aku la oia i ka poe apau e makemake ana e a'oia e hele mai i kela ame keia ahiahi a maloko o kekahi o na liale e halawai ai, a maiwaeha mai o lakou i wae mai ai oia i kekahi pot kupono ana i ike ai he wahi liaawina ike kekahi iloko o lakou no ka himeni. () keia kāna i hooikaika ai no k6kahi nianawa, \ hiki mai ai ia i kona manawa e kaawale aku ai Ua mahele lakou i ka huamele a ua hiki ia lakou ke hoomau aku ia hana iwaena o lakou. Iloko o ka manawa pokole loa o kona a'o ana ua holomua loa ka ike heluhelu huamele i kekahi poe, a ua hiki no hoi ia lakou J<e himeni me ka maikaLe ku ai i ka hoihoi o ka \>epciao ke hoolohe aku. O kela leo olehewa a kikā-ho ano r e > lakou mamua aku ua pau iā, he nanahe wale no ka mea '«>heia aku, a no ia maikai o ka himeni ana ā ka poe hau\nana no e ike iho ana i ka maikai .ua hōomahūahua mau ia iq ko lakou hauoli ame ka pu e hōōmau aku i ko lakou hooikaika ana, a he mea hoohauoli pii no Hoi ia, i; ka nopnoo o ke kumu. Aohe i ioihi loa fca manawa o keia a'o ana, no ka mea. ; ka īua o ka pule mahope mai ua haalele mai la o Kaletona 1 ka- mokupuni. Ua maopopo mua iaia e haalele kōke iho ;>na no oia ia mokupuni, holailā, oiai oia e a'o ana ua haawi oia .i kona ike ame kona ikaika me ka hapanui o kona ma-na>\-a no ka hana no kona makemake e loaa koke aku ka ike i na kanaka mamua o kona kaawale ana. E kamailio mau āna kekahi elemakule mahope hiai no 1 ona eehia i k? manawa mua loa ana i lohe ai i ka maikai o ka himeni ana a na opio. Wahi ana, "O ka'u himeni mua l.ia i lohe ai i oia ke Devizes. O Mr. Bafeta himeni ana le'o'waliine a o Mr. Keletona no> hōi'nia

ka leo kane. O, he nani māoli ko laua melē ana i ka'u hoolohe aku! Uā ktt okoa au iluna a hoolohe ika laua mele ana, a ma ko'u manao ua like me ke lneie ana a na puali anela pia ka lāni!" Ia Mr. Kcletona 1 iho ai i ka mokupuni, o Mi). Brodie ka i holo pu aklt ine'ia, kēkahi o na ohua eha i noi aku i ke kapena e lawe pu aku iaia me ia maluna o kana moku ma kahi o kona lawe aku i kekahi poe ohua e ae o lakou, 110 ka rrfiea, he ēlua rumi kaawale oluna o ka moku I tio elua mau ohua. ' . ' | O'kfeia keoiiimāna : hope ka -i kakau-Lkekāhi moolelo e i pili ana 110 ka iiiokupuni a hoolahaia āe eiā 'maloko o nā i nupepa. O Bāron de Thierry, kekāhi o ha ohtia ekolu -i ' koe iho iluna o ka moktiptini, oiā ka niea i hoomaii: aku i ka hanā ā Kaletonā i homaka ai oia kē a'o ana i kalhimeni. Mawāho āe o ke a'o ana i ka himeni lla a'o pu akuioia i na kanaka i ke kaHākii, eiā nae. aohē i holopono ia hana; ine he inea la o ke kumu paha uā rriaa ria maiiamanalihla o na opio o ka mokupuni i ka.mahiai, ā o ka ho ka lakou peni paā niau, a pela me ke kaa palalā, a mamuli o ia kumu 1 hiki pono ole ai kāhakii. - 1 Oiāi o Kaletoilā e ao' ana i- nā opio i kā iiiihēni piā kekahi po lia komo f>tt mai la kā Bārofra de Thierry iria Jca himeni hoākāaka ana. " • ■ * 'u«r- . : | ;i»:, ; • O kekāhi o na hāiimana ke himeni ana i na huamele, a i ka hiki anā ma kāhi kiekie loā iilē ka hobikaika o!c i kona leo, ā e hoopuka ana 110 hōi i na liuaolelo.ihe kā moākaka loa, ia wa i papa mai ai ka barona i ka i ana māi, "Ea, ua oki, uā oki. Aohe mea e ae i hiki ke himeni a kiekie loa elike me kena, o kuu kaikamahine wale no!" Mamuli o ka liaūle ana o keia mau ke'onimana elima 1 ka hope moku akahi no a loaa i ka mokupuni Pitakaina kekahi inanawa hauoli loa, niamuli o ka loaa ana o ka ike.himeni i na kanaka, akahi 110 hoi ā lohe i ka ieo o ka pila, a e haawi hiau ana lakou i ka mahalo iloko wale iho no o. lakou no Mr. Kaletona ame kana hana. 1 Ua lilo o Kaletona i mea alohaia m'e ka hoomanao mau ia nona, a ma ka lakou olelo i na maiiavVa āpau ua aie nui lakou ia Kaletona maniuli o ka pomaikai i loaa ia lakou oia ka ike anā i.ka hinieni, a e olelo mau an_a no hoi, lakou 0 kā ike liimēiii kekajii ike waiwai no ka hiea he ike kokuā iiiti loa ia i īia liana pili hoomāna, elik'e me ko na anela hoonani aku i ke Akua ma ka lani, pela na kanāka ma kā honua i makemakeia ai e hoonani aku i ke Akiia nia ka honua nei. MOKUNA A. .. Ke Kipa Aiia Māi oka MokuWaua i'elekane Potalanā. Ke hookokokē aku nei keia i ka manavva o kekahi loli nui e hanaia ana iloko o ka moolelo o na kanaka o ka Mokupuni Pitākaina. Mai ka manawa māi i hooponoonoia ai e kipa mau ia māi ka mokitpurii e kekahi mapiiwa Pelēlcanfc, ua lilo ia. i mea e kau mau ia aku ai kā nana anā liia ke ano he meā hou i kela ame keia niakahiki e na kanaka.o ka mokupuni. Ma kā manawā e noho ana 'ka Ad!rnāralā Sa Fairfax Morseby ma ke ano oia kā mea nāna e hoomalu na <wahi i onaiā e Pelekane ma kā Pakipika, o kekalii o n'a aliimoku oluna o kekahi o na nioku ka i hoolala aku i kekahi manao i ria wahine o ka mokupuni e hoouna aku iakoīi i kekahi noi 1 ka Adimarala Morseby e kipa mai e'ike ia lakou. i - Ua hoomakaukauia he leka i kulike me ia ihanao a kakauinoai'a e kekahi poe wahine lehulehu o ka mokupuni. ] ka loaa ana aku o. iā palapala i ka adimārala,Ua hāuoli loā oia 110 ia noi, nolaila ua hoea kino mai. oia i ka mokuptih\ iloko o ka mahina o Augate maluna ō kā mokukauā laWeI haē ka Potalana. - \ ■■ ■ u

UV hookipāia mai oia me ke oliāoha ame ka liā.iioii'e h nā' kanaka o ka mokupuni me na hana hoohiwahiwā hd rittl, 4 malalo o ka malu o kekahi ululaau alani i'akoakoa mai ai lakou āpau a hoolohe akū i ke kani mai o ka bana a ka ādimarala me kona lokomaikai nui o ka lawp; pu ana m'ai ine ia mailuna mai o ka mokukaua, he mea a lakou i moeuhāne mua ole ai e lolie ana lakou ma iā la. ' ; Ua hoike mai ka ācliniarAla ame kona mau kānaka apaū i ko lakou niau manao oluolu i na ikanāka o ka mokupuni, ma ia ano ua loaa ka manao i na kanaka o ka m'okupuni c- Ua iubilc gula ia i ikeia iloko o ka moolelo o ia mpkupuni". Ua ukali pu ia mai ka Aclirriaralā H9resby e kana iuau keikikane elua, o ka niuli o laua oia o Forester Horēsby; he keiki oluolu loa oia, a mamuli o'konā lioolauna mau mai me na kanaka o ka mokupuiii me ke kamaiHo me ni-ol£ld oluolu, ua lilo oia\! īiiea makemak'e nūi ia e na niēd|apaua ma ka iiianawa i hāalele mai ai o.ka mokukaua i ka mokupuni ua, uwe maoli kekahi poe nona, o- ; ov al<ū niawaena' o īia wahine. . ' 5 Mawaena o na makaainana o ka mokupūiii' a ka Adimarala Horesby .i hilinai a i haawi ai i kana noonoo 'nui ana oia ifo o Mr. Nobbs, ke kahtuiapulq i poni ole ,ia n;o.Jf§, pihana kahunapule no ka mokupuni, a i noho hoi a i hana no na kanaka no kekahi mauawa loihi. . > , i .. No'kona makemake loa «o ka-Mr. <Nobbs niau- mea i hana ai iwaena o na kahaka ua lawe oia i ke koikoi o ka hoouna ana aku ia Mr. Nobbs i Enelani, me kekahi leka ho'omaikai no Mr. Nobbs i ka hihopa nui ma Enelani e hoi jakū āna iaia e lilo o Mr. Nobbs i moho no kona poniia mai i kahunapule'. ae o keia ua hpakaka pu aku. oia i ;ka Bihopa Nui ma Enelani no ka Mr. Nobbs mau hana maikai iwāenā 0 na kanaka ina o ke alakai a hoonaauao ana ia lakou e ike 1 ke Aku oiaio, e lilo ole ai lakou i poe hoomanakii, ōiai nae o Mr. Nobbs aole i a'oia. maloko/o kekāhi kula a'ō kaliunapule, aka nae nia ka hana. i e ia ua ike oia ī ka maluhia o ka noho ana o na kanaka ,ame ka lilo ana ō kana mau a'o i mea liooloheia e na kanaka.: . 1 ka haalele ana mai o ka mokukaua Potalana i kā mokupuni, o Mr. Nobbs kekahi.i kau pu aku.maluna o ia moku me kekahi o kana mau kaikamahine Miss Jarie Nobbs, ua laweia aku oia a hoonoho ia nia Valaparaiso, kalti o ke kaikunane e noho hana ana ia manawa ,he. kupakako. iaia malaila ua hookipaia aku oia e kekahi ohana waiwai a malaila oia i noho aku ai a hana. me kona hoonaauao pu ia no ka hoomahuahua'ana ae i koua ike i loaa ole a nui iaia ma ka Mokupuni Pitakaina. 3Vlamuā o ko.Mr. e haalel,e ibp i kana : mau hipa, ua iioopoiio'poūo ,itiūā 'ia"6 : &e olun«i o ka mokukaūa Potalanā,'o ' ; Mf../H'olman-, ke' pani mā 'kona wahi, a e lawelāwe oia i ka hāna a Mr. Nobbs i hana.mau ai oiai oia e kaawale aku ana, ua hooholoia ia manao me l ke apono o na mea apau me ka hauoli, i\o ka mea., ua ike' i na kanaka o ka mokupuni aohe wa e ai lakoū i ka hanaiia aku m'e ka ai o ko lakou mau Uhane. f ! Hc mai ka Potalana 'mai kekāhi i. hooiioho pu'ia l .iho mahope hie Mr. Holman. V ke ku ana aku o l<a Pota- ! lana i Valaparaiso ua kau liou aku la o Mr. Nobbs maluna o ka inokualii'Ōnnoeo no Enelani, ā i ka hala ana o kekahi ipau la lehjjletyu ua pae aku |a oia me ka palekana, a h'e mau 1a hia' la liōp'e mai' ua portiia:mdi lā oiā i kahunapule niamuli 0 ka hooia ana aku a ka Adimarala Horesby o ka Potalana, me i a'o ole ia o Mr. Nobbs iloko o kekahi ku|a kahunapule maniua aku, o ka mokupuni Pitakaina wale no kahi nana oia ; a'o aku mamuli o kona koho a hooikaika maoli ana nona iho. O ke Keikialii Consort ō Pelekane ka mea mua loa nana 1 haawi mai i na hoohanohano ana iaia mamuli o kona hele j kino ana mai e hui nie ia a launa kamailio no kekahi manawa, me kona hoike pu mai i ka nui o kona.hauoli no ka Mr. Nobbs īnea i liana ai ana o ka l<?he ana, mahope o kona poniia ana. _ j Mawaho ae ona o ka Moiwahine Vitoria o Enelani kekalii

ana i launa pu a kamailio, a ua nui na ninau a ka moiwahine ] o ka ui ana mai iaia ma na mea e pili anā i ka noho ana o j na kanaka o ka mokupuni, a ua huai aku oia i na mea maikai a oiaio apau ,elike me ia i ikeia ma na mokuna i hala,; imua ona. Ma kā manawa o ko laua halawai hope ana ua hopu mai ka ka moiwahine i kona lima me na olelo hoolaiia, a 1,10 kekahi maiiawa kon& kuloli ana iho me ka pane leō ole, me ia niau no o ka paa o koiia lima i ka lima o Mr. Nobbs, a hala he īiiinuke, alaila hookuu mai la i kona limā a huli aktt la ka liele. E pule ma-lu ana oia, peta ko Mr. Nobbs manao. ' • He. wahi hana Hilii loa keia a ka moiwāhmfe i hāna mai ai ia Mr. Nobbs i hiki ole ai ke hoopoinā ilokb o ha la apau 0 koiia ola āi'ia. He ukuhana oelua han'eri me kanalima dala i kā makahiki ka i haawiia mai nona, a ina i mao(iop'o mua a i loaa hoi ket<ahi hooiaio ua hookiekieia ae o Mr. Nobbs ma ke kulana lutan£la, iiia Uā loaa hou iaia kekahi elua haneri me kanalima elala hou, no ka mea he 1 aliikoa pia lio ria ipokukaua. | He pokole loa kona niatl ,ia oka noho ana nia Enelani e hiki ai iaiā ke hohkō akU i na polōāi iehulehU i noiia mai ai oia e ka poe kiēkie a e ka poe- Waiwai pu, ua hooko j aktt oiā'i kekahi niali koho kakāikahi a kekahi poe, a ua hoonele aku i ka kekahi poe, no kā'pokole mar 0 kā nianawa.. ua nui nae'kona kaumaha, wahi ana, no ka hiki ole ana iaia ke liooko aku i ka makemake o ka hapa nui o na hoaloha i kono mai ai iaia. Mawaena o kekahi mau kono ana i hiki ole ai kfc hooko ;:.ku, oia ka na keonimana Wilson ame Coōk; o laua na keonimana i hoouna mai ai i kekahi mau lako hale kuouiWiiai nui l ka mokupuni Pitakaina ma kekahi mānawa pokole īiiamua aku o kona holo ana aku 110 Enelani. Iloko o ka .mahina o Mei o ka 1853 i hoea hou mai ai o Mr. Nobbs i kona home maluna o ka mokupuni kukaawale loa moaiiā; o ka loihho kona manawa holookoa o ke kaawale ana aliiki i ka hoea hou ana i ka home, aole i oi āku. mamlia o na mahina eiwa. . Iloko o kona manawa i kaawale aku ai hookahi ulia poino kaumaha a i make maoli i ikeia." I ka hoea ana aku 1 ka mokukaua Potalana i Valaparaiso, ua hoounaia mai ka mokuahi Virago e ka Adimarala Horesby e holo mai no ka Mokupuni Pitakaina, i mea e ike ai na kanaka .o ka mokupuni, no ka nianawa mua lod-, i kekahi mokumāhu. Ma na la hope loa o ka mahina o lanuan kona hoea ana mai. Ma ka la a ia liiokū e haalele iho ai i ka mokupuni, aneane e pau loa na kanaka oluna o ka mokupuni i ke kau aku maluna ona no ka holo makaikai ana apuni kahi mokupuni. a he mea hou loa ia i na kanaka no ke kau ana maluna o ka moku mahu a laweia aku e hoomaka'ika'i apuni ka mokupuni, me ko lakou piha loa i ka hāuoli, no ka manawa mua loa. Ma ke ahiahi o ia a ma l.a mana<va hoi 0 na kanaka o ka mokupuni e aneane ana e hoi aku nouka o ka aina, he ptnaloha ke kiia ana ma ia manawa mai kā pu aku o ka moku Bounty i wawahiia ai a laweia iuka. Mawaena/o ka*poe e ku kokoke ana ma kahi o ka pu oia ka Lunakanawai Makoe. O ka laau ohelo pu e hoohanaia ana ia manawa h'e laau kahiko hinuhinu i hanaia mai ke kumu niu 00 mai, he laau paakiki loa, a oia no hoi kekah : ano laau e hanaia ai no na halenoho e lakou.

He kui i ike ole ia e na mea apau e hoopiha ana i ka pu ka i kakiaia ma ke poo o ka laau ohelo, a i ka manawa i hookomoia ai ka pauda iloko o ka pu a oheloia aku mahope. a oiai ke kui i kakiaia ai i kā laau i ka la,) konā \va i pa aku ai i ka pauda ua a kol.eia aku lā ka paueia a J<sani koke la ka pu, a o na kanaka e ku kokoke anā ua liina aku la ma o a liiaanei he niau -liāpuai ka 'hiamao mai kahi aku o ka pu. Mamuli o keia kāni hik,iwawe ioA ,ana ; ,9 ( pu ya haālele koke iho la na kanaka i kahi o ke a hol'oklki aku la no kahi o ka pu i kani mai ai, a oiai, ua ikēia mai no iā p'oino ana e na kanaka oluna o ka Virago, ua hookuu koiho kekahi Waapa a hoounaia mai ke kauka o ka mōkii me kona mau kokua noukā o ka āina. Elua mau kanaka i kukonukonu loa ka poino, o Wiliama i Evans ame Driver Kristiaiia,. a no Mataio Makoe, oia ka j mea i loaā pono i ka welā o ka pauda, ua w.gluwelu konā lima akau me ka nui pu o na palapu ma na wahi t ae o ieona kino. Ua okiia kona lima akau, ua hoao ke kāuka ma na ano apau, elike m'e ka ike i- loaa iaia e hoopakele ae i kona ola', ua hiki Qle nae e loaa, he manaolana, no ka mea, ma ka p<i 0 ka la 27 o lanuari, 1853, ua lele loa ae la kona aho hopē loa. Me ia ano iho la, iloko ō ke kauiiiaha a'm'e ka luuluu, i hoopauia ai ka la i puka mai me ka īiialamalaina ame ka nani i hauoli nui ia e nā mea apau. Ua kanuia aku ke kanaka make me ka hanohano nui, 6 na kanaka apāu e hiki ana ke laweia mailuna mai o ka Virago kekahi i akoakoa pu mai ma kona anaina hoolewa; he-hoolewa i m'alamaia me ka hanohano nui. Iloko o ka uui o na hana maikai i haawiia aku aole nō nae ia he mau mea e hoomāmaiā ae ai ke kaumaha ame ka ehaeha o ka wahine kanemake ame na keiki makuakane ole no ka lilo ana aku o ka lakou mea aloha mai a lakou aku; ua nui V:o lakou kumākena no'ka poino i loaa aku ia lakou i hiki ole ke hoihoi hou ia mai, o ka nui a na kanaka o ka mokupuni ia mau la ōia ka hoao ana ma na auo apau e hoonana aku i na manao luuluu elike me*ka hiki ia lakou. ~ Mamua o ka holo ana aku o ka Virago, ua kakiaia ka waha o ka pu kuniahi ai kanaka i laweia mai ai o ka Bounty a paa loa i ōle e ki hou ia ai ma ia hope mai, a mahope o kQna waiho wale ana no kekahi mānawa loihi aneane kanaha īiiakāhiki, ua-hooliloia ia i kahua no ka pahuhae ma o kona' kanuia ana ilalo o ka lepo a kukuluia iho he pahuhae maluna ona. Elike me ia i lioakaka muaia ae nei, iloko o ka mahina o Mei i hoea mai ai o Mr. Nobbs i ka mokupuni a hoomaka koke no oia e lawelawe i kana oihana kahunap|ile. a ma ka.nana mai a na kanaka iaia, ua oi ae kona kulana ia manawa mamua o na manawa e ae ana o ka hana ana mamua aku, ua~ oi ae kona kulana kapukapu a ihiihi i nei manawa mahiuli o kona poniia ana mai i kahunapule, eia nae. o kela iOluplia t no/pna. ,a .lauiia kanaka, me ka mamālubia'āi''ka".nofi'6 ana, oia mau no aohe i loli ae. Ua hpea hou.mai ka mokukaua Potalana ma ia hope mai. I a ua h()ea mai no hoi ia i ka manawa kupono, oiai ia ma- [ nawa e pahola ana ka pilikia mawaena o na kanaka mamuli" i o ka hahana loā o ka wela o ka la, a ua maloō mai na meakanu, a o ka ai a na kanaka e ola ana ia manawa ua ai opiopio ia, o ke pu i oo kupono ole ka ai nui a na kanakā ia mau, la. Mailuna mai o ka.moku Potalana ka hapanui o ka ai i hoolakoia māi āi,i na kanaka ahiki i ka. haule aoa.mai o ka ua a oo no hoi na mea kanu a lakou, o Jca hooikaika ana me ka hooma ; nawanui 4 ,,e-hāna i ka po āme. lc'e/do ka. hala ana ae o na la kulolia loa a ka pilikia i ka ai. Ia manawa i haalele mai ai ka Akimarala JHoresb} r , a iaia 1 liolo aku ai ua lawe pu aku oia ia Mr. Holman ame kahi keiki ana i hoonoho iho ai mahope maluna o ka mokupuni. Ua holo pololei aku ka Potalana no ka Mokupuni Gambier. eia nae, ua hoi mai no ,ia no ka Pitakaina, a mai Pitakaina i holo aku ai no Valaparaiso. I ka Potalana e hookokoke mai ana i ka Pitakaina ma keia hoi hou ana mai ua kauia aku la kekahi hoailona i mea no ke kapena e ike mai ai he ma'i ko luna o ka molarpuni. no ka mea,,ia manawa he ma'i fiva ikaika ke pahola ana mawaena o na kanaka, a no ka maka'u o na kanaka

0 lilk aku'ia' ano nnl'i f «.1 fehftkaa.lwia o ka ke kumu o ko lakou kau ana 1 Ha hoailona.i ike mai kkolio īiewa o ke kapena b ka v Potalana lie pihk;,( okoa ko 11 a kanaka o ka mokupuni, ua hoomau maii la m> k r hookomo ia ana o ka moku, eia niie, 1 ka wa 1 pili m.u .n ka wanpa i ka uwapo ua papaia aku a na kanaka aok- , Jele mai iuka o ka aina, no ka mea, e laha ana īa maiuw i iie ma'i fiva mawaena o na kanak'a. I ka hoi 'hou ana aku o ka.waapa a pjh i ka moku. a im ikeia akti ia ka pilikia mawaeha o na kanaka o ka moku puni, ua holo mai la ka adimarala ame kekaln niau ;i!u moku nouka o ka aina, ia manawa 1 hooiaio ai ka aUimaiala 1 ka olelo a na.luina o ka moku. no ka mea. īa manawa i ikemaka ai oia i ka nui maoli o ka pilikia 1 loaa i na kanak.i mamuli o ka ma'i. . . Ona hana maikai apau e hiki ana ke noonooia ae ua 1).; naia aku ia i ka poe apau i loohia i ka nia 1 e ka adiniarai. ame na kauka mai ka Polalana mai; aole 110 hoi lak«.u haalele iki i ka mokupuni ahiki i ka ikeia' ana ua kaah.. r aku na la popilikia. lle kokua nui Ica 1 haawna mai e u.. kanaka o ka moku maluna o na kanaka o ka mokupum. No ka pipili loa o ka naau o na kanaka o ka mokupuiu me ke aloha oiaio i na kanaka o ka Potalana, ua nui k . lakou kaumaha i ka wa i kaawale ai lakou. a ua uwe ni;io na wahine ame na kamalii i ka.ua mea o ka 11111 o ke aloli; oiai laieou e nana aku ana. maluna o na helehelena o Ka p«> e kaāwale akil ana mai a lakou aku. ... O na kanaka o ka Potalana kekahi 1 hoohanini pu 111:11 i ko lakou mau waimaka, aole o lakoii liilahila i ka uwe pu mai me na kamaaina a lajkou e haalele iho ana ni.vliope, .1 no ka mea, oke alolia aole. ia he mea e hilahila ai. 11 i liana ino oia ka mea e hilahila ai, wahi a lakou. Ma ka la e haalele iho ai ka Potalatia i ka Mokumim , . takaina, ua uleali pu aku la ka hapanui o na kanaka o k i mokupuni i na kanka o ka moku y ahiki i ke awapae, a m.i laila i haawiia ai na alolia hope lou me na wainiaka e him ana, aole no hoi i haalele na o ka liioku i ke aw;ipa āhiki i ka nalowale loa ana aku o ka Potalana mai ka lakou ike ana aku. • ... . O Rubena Nobbs i huli lloi mai ai me ka maku.'n<;.ul'• anie ke kaikuahine hiāi Valaparaiso mai, no kekahi mau mahina kona noho pu ana me ka ohana, a i ke kil ana in;r. o ka mokukaii'a Dido Pelekane i ka makahiki mahope mai. ua hoi lioli akU.la oia no Valaparaisd māluna o īa moku. Aole nae oia i noho loilii aku ma Yalaparaiso a hoi h«.u mai la no ka mokupuni Pitakaina mamuli o ka ikaika l«.a o leona ma'i hano.

L l<a'i maoliia mai oia me ka hapai okoa ia mai ma kekain īiiau -wahi i hiki ai oia i ka hale mai ke awapae niai, n«> ka mea, he keiki no oia no ka mokupuni i aloha niu ta e n.t mea apau, a na ka ma'i i hooinilo loihi iaia ahiki i ka la 1 <« Maraki o ka 1855, a ma ia manawa i pailaho mai ai »>:a i keia ola ana. Mahope koke iho o keia, elua nlau ulia. a i lilo ai 1 kumu make i ikc*a. () ka make mua he keilei nona na makahiki ewalu. ua ku ia kona wawae i ke kui ooi o ka uwea om. Mahope mai o keia ua loaa oia i ka ma'i huki ittc ka aak; paa loa oke ku'i ai ka hala ana o kekahi mau ua inake aku la oia.

0 kekahi ulia poino i ikeia he make hikiwawe loa 110 h«»i kona. Ma kekalii la he Poaono ia ua holo aku la kekalii mau kanaka ika iawai'a malun.a ona waa. Hc kaliaka opi" 0 Daniela Makoe ka ihoa, ua hele aku la oia me kana \vahine ma ka aoao komohana akau o ka mokupuni, ma kahi ' i kapaia ka Lae no ka lawai'a ana maluna o na lae pohaku. ! lle poe opio lehulehu eae kekahi i hc 1 e aku me laua ma ih hilli o ka mokupuni, eia nae, aole lakoli apau i akoa koa ma kahi hookahi, he wahi okoa aku no ka kekalii poe 'o lakoii o'ka hele ana. : * No Daniela ame ka wahine o lauji'wale 110 ka i hele aku ma kekahi wahi, a i mea no laua e hoea akii ai no kekahi wahi a laua i makemake ai, he au aku alaila kau aku iluna p kekahi amokumoku, a ia laiia i kau aku ai malaila, a ih«» hou aku ilalo ma kekahi wahi nihinihi a inoiho loa, alaila hoea aku i kahi a laua i makemake afcc lawai'a. Aole laua i iho aku ma kahi kokoke e hoea koke aku ai no kahi a laua i manao āi-, aka. ua iho aku la ]aua ma kahi hihinihi loa, a ia Daniela i iho aku ai ua pakika aku la »»ia a haule ana ilalo. ' , • Aohe i kiekie loa kana wahi o ka haule aole i piha ka umi kapuai ,eia nae ua koikoi kela haule ana aku aua a iiaki kona a-i. Me )iookahi wale no manawa o kona auwe ana ae. a me hookahi no hoi manawa o kona nana hope loa ana m:ii 1 kan.a wahine a make emoole lo.a iho la oia. Me,ke ano ulala a kohu pupnle i hoi hou aku ai ka wa hine ihppe a hele aku la e huli i kekahi ]kic e aku o lal«»ii, c kamokoi ana no hoi ia poe ma kekahi wahi mamao iki mai a laua aku. He manawa ole ia hele aiia aku ana e hu'i 1 kekaAi poe hoea ana imua o lakou, o leahi ana o ka IH' ana aku he pōhaku ooi haoeoe a lie ali aku no hr>i mal«»k'. 0 ke kai «liiiki i ke kau ana aku i kahi maloo. Me ke kahea ame na e kuhi ana a e holoi ana n»» h 1 na maka i noke aku ai ola ahiki i ka maopopo ana i kr'.i poe ua halawai kekahi o laua me ka poino ii ua makemake. i ka lakou kokua. nolaila. ua haalele poe i k'a lakou mau pono lawai'a a holo mai ld no kahi 0 ka \vahinc e noke a i' i ka uwe.a i ka maopopo atia ia lakou. uā hele.inai la 1« kahi poe me ka wahine no kahi e wailio an'a o Daniela. a " kekahi poe, ua hohikiki aku la i kaūhale nb ke kh ana ak" i kekahi poe e hele mai e'kokua m"a ka hapai aira aku i k' kino m.ake i ka hale. He la no hoi ia i aneaWe āi e pau loa na kane i ka heh ■ ka lawai'a. maluna o na waa kekahi poe a mauka o na lae.i i no hoi kekahi poe. () na kanaka nialuna o na waa me na hoailona lak'iu i •lokeia aku ai »i ke kahea ahiki i ko lakou hoi ana mai. ;i ' ko lakou pae ana mai a hoikeia aku ia.Jakou na mea ap; u. ua panee aku la lakou i kekahi waapa huelopoki e kau a;; : iloko o kekalii ana nui no l ke kii ana ike kino o Paniela. Iloko o ka manawa pokole ua hbea aku la ka waapa ni' na kanaka no kahi o Daniela i waiho ai a hookauia hm ke kino ola ole, a i ka hiki ana. i ke awa i manele ma<»li i j i liiki aku ai kona kino i ka hale. | He mau hora kakaikahi wale no kona haalele ana ak> me ke ola i kona honie a i ka hoihoi hou ia ana aku nae 1; kino ola ole. O keia ka ulia hope loa i ikeia no kekahi ni;i< ! mahina mahope mai. Aneane e loaa ole kekahi mau mea ano nui iloko o n uialama he umī-kumamalua mahope mfai o ka make asi:i o Daniela Makpe, ka ulia poino i ikeia ma ka la 7 o Aper 0 ka i855. Iloko o ia mau mahina ekolu ohana i h<» »luu luuia na noonoo me ke kumakena niau ana. o ko Danieki Mākoe, ko Mataio Makoe ame ko Mr. Nobbs. He maikai wale no ka noho ana o na kanaka ma ia iu;i nawa. aka nae. i kelā ame keia la e īiookokoke mau aku ana i kekahi loli ano nui e hanaia mai ana no ka mokupuu MOKUNA XI . Ka Laweia Ana o,na Kanaka no ka Mokupuni Norfolk. Ika manawa ka Ad'.marala Horesbv i kipa mai ai ik ; Mokupuni Pitakaina i ka 1853 ua ike. oia ia manawa i k t ulu awiwi loa o ka heluna o na kanak;i maluna o ka m«»ku puni, a he mea pono e hookaawaleia aku kekahi ha«vi o la kou. a i ole o ka huina holookoa paha apau ma kekahi m »kj> puni oi ae o ka nui. aka nae. ma kekahi ano no hoi ana i iv»«» noo a hooholo ai. ina no ka Mokupuni Pilakaina e mahii ana ma ke ano kuj)ono, ua hiki no ia mokupuni ke malani i 1 hookahi kaukani kanaka. (Aole i pau.) -