Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 33, 16 August 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

L*:i nui k:i }»nuiaikai i l<jaa i na kanaka o ka Pitakaina m.ii.'k.. .. k<» lakt)ii mokiipiini lu>n ; ua lako niaoli ko lakou ana nia na mea a pau; ua lioonui ia ae ko lak.ou poi.'.a kai ma na mea hoonaauao, he niokupuni kukolie no hoi a !ai:< >u e hui koke aku ai. ine na. aupuni e ae. eia nae, iloko i: - <> ia !«>n<i nui i loaa 'ia lakou aoie 110 i pio ka nianao alo".;i nu' ka niakemake e ike hou.aku. no hookahi manawa i k-.e i kahi a lakou i aloha ai ma ke ano he home, 110 ka mea .» k<> lakou onehauau ia. ( ) na ohana i 'noi hou oia ko Mose lana, leana wahine ame na keiki elima, ame ka Meliiu lana, ka mea i mare i ka wahme kanemake a Mataio Makoe, ka bcbe ame eono mau keiki a ka wahine me ke kane mua. < ) keia heluna ka poe i hoi mua, he umi-kumamaono uhane ka nui, eha mau kane a he umi-kumamalua ma\i wahine. i .kolu mau kaikamahine mua a Mrs. Makoe i noho ma ka Mokupuni .\orfolk, na kaikamahine hiapo me ka lakou mau kane. ame ka muli aku e mare aku ana i kana kane. 1 ;ia i ninauia ka manao o na kei.ki apau ana 110 ka hoi a noh<> palia, ina o na keiki apau i hiki ke noonoo kupono e k.»ho ana lakou e noho, aka o ka lakou hana pono wale no o ka hoolohe i ka leo o na makua, a pela lakou apau i hoi like aku ai no Pkakaina.

\\c poe oi aku o ka nui . mamua o nei poe ka i hooholo mua e'lmi hou 110 Pilakaina. a ua pau ko lakou mau opeope i ka laweia noluna o ka moku nana e hoihoi hou aku ana ja l:ik«'U i l'itakaina, aka, i na kaohi 110 keia a na hoaloha niJ ko lakou mau waimaka e hiolo mai ana, na.olelo kaukau no hni. a pela aku, hehee hou k'o lakou mau manao paakiki a i makaukau loa no ka hoi aku, a pau hou.na ukana o lakou i ka hoihoiia mai i kula mailuna mai o ka mokū. Ma ka manawa e aneane ana na ohana elua i hoikeia ae uei e kaawale aku he manawa ia no na manao luuluu me na waimaka e hiolo ana. Ao ka manawa hope loa i akoakoa ae ai lakou maloko o ka halepule kahi a lakou i maa i ka hoomana ana iloko o n a makahiki elua i kaahope aku, a oiai lakou malaila a e Imipu ana ma ke mele ana me na lehelehe haalulu ame ka puka punn ole o ka olelo i hooikaika pu wale aku ai no iakou ahiki i ka pau ana. a i ka wa i hoomaka ai ke kahunaj»u!e e pule me ka ha'uha'u uwe ame.na waimaka e hiolo a:ia. i honniau aku ai oia me ka hoomanawanui, e nonoi ana nial««kt» o kana leo pule e kiai' a e hoomalu mai ke A'kua 1 na nhana e kaawale aku ana. ( ) keia ka makamua o ke kaawale ana.o keia poe 1 nolio .-i'.iha me he ohana hookahi la 110 na makahiki lie kanaono. ine'ke kaana pu ia o ka liauoli ame ke kaumaha mawaena o l.'keu, he kaawale ana hoi e loaa ole ai he manaolana no ka halawai lu)u ma ia hope aku. ... , Ma ka la 2 o Oekemaha, 1858, i haalele mai ai ka moKUkaua Mary Ann i ka Mokupuni Norfolk. a ma ka la 17 o lanuan i ku aku ai i Pitakaina mahope o ka hala ana o na la he kanaha-kumamaono ma ka moana. < ) na kmaka kakaikahi V pae mua aku ai iuka mai ka mokukaua aku he manawa pokole ,wale no ko lakou o ka pae ana aku i ka aina a ia manawa i ike. mai ai lakou i kekahi mau waapa i piha me na kanaka e hookokoke aku ana ī ke ikiumo Bounty. < ? na luina iluna o na waapa mailuna mai o kekahi mok.u 1 alani. ke Joscphine. Elua mau waapa o.ka holo ana mai o l;«*kahi mahope mai o ka waapa mua, a mamuli o ka halawai ana o ia mau waapa .me kekahi ulia poino ma ke awa e i-.-e ;j!ai ai. ua hoi hou aku la ua mau waapa la no kaln ,o ka moku e kalewa mai a hakalia no a kau na kanaka iluna 0 ka moku o ka holo aku la no ia o ua moku la; akahi no a loaa ka maha i na kanaka o ka Pitak'aina i hoi hou ntai la e nolio no ka mea, ua lele maoli, ko. lakou oili n.o ka lvoea ana niai oka moku Palani. Aohe i loihi ka manawa i hoo]!auia mamua o ka 'pau pono ana o na ohana elua i ka.haiihaliia mai iuka o ka aina me.ko lakou mau ukana apau. 1 ka hoea ana aku o uei poe no kauhale o ka lakou mea īnua l<-a i :kc aku. ua nohoia ia mokupuni no kekahi manawa lf»kolc e kekalH poe, a ua hele hou aku, me he mea la mahope koke ilio no o ke kaavvalc ana 'iku o na kanaka o īa ni"ku\)uni no ka Mokupuni Norfolk. , . . lie pahu paakai, he mau pa kahiko i. ohna mai na hale mai i haaleieia, a me kekahi mau mea liilii e ae ka ī lawe pu ia mai. he mau mea i e kekahi poe i hoea mai i-aila. Mamuli o keia mau mea i loaa mai ai ame kekani mau mea )ehulchu e ae ī, loaa mahope mai i hooiaioia ai ua hiki kekahi poe ia mokupuni a ua hele hou aku. Ua hooi)au kokeia keia pohihihi 'mamuli o ka loaa ana aku o kekahi papa pohaku iloko <7 ka rumi kula. ua kakauia me kekahi kui hao na inoa o kekahi mau kanaka olul.o i_ pae mai ia mokupuni, mahope o ka ili ana a nahaha o ko lakou nioku ma na kuaau o kekahi mokupuni hapapapa o Oeno ka inoa. he aneane kanawalu mile ma ke kom.ohana-akau aku (i ka Mokupuni Pitakaina. O kekahi nian hale ua pau 1 wawahiia a o kekahi mau h,alc aku.ua lilo i puulehu mamuli o ka a ia ana e ke ahi a ka mea puhi kolohe. Mahope mai i loaa mai ai na hoike uiaopopo no ka nohoia ana oka mokupuni. Ka mu.a, mai kekahi luiua Amerika mai i haalele iho i ka mamuli o ka laweia ana e ke kapena o ka moku okohola Hiawatha, a o ka lua mai kekahi kope mai o ka nupepa Ka Hoaloha. i hoounaia mai i ka mokupuni mai kekahi hoaloha mai, ka Rcv. ,Samuel k'. Hamon. o Ilonolulu, na mokupuni Hawaii. Maloko o Ka Iloaloha kekahi moolelo e hoakaka ana no ka ili ana a nahaha o ka moku Wildwave ma ka mhkupuni hnpapana Oeno. . MaiaU» o ka hookele ana a ke Kapena J. N. Knowles ka \\ ihlwave; ma na la mua o ka ua holo aku la ia ma* Kapalakiko aku 110 ua Mokuaina Hikina o Amenka, a iaia ma kela huaka'i i ili ai kana moku a nahaha ma ka mokuinini hafiapapa a oia ame kona mau kanaka i makemake e holo mai me ia no ka Mokupuni Pitakaina ka i holo i»u mai. a malaila lakou i noho ai.ahiki i ka paa ana o kekahi w:)apa a lakou o ke kapili ana me na laau e hiki ana e loaa maluna o ia mokupuni, no ka lawe ana aku ia lakoU ahiki i Tahiti. a malaila aku e hoi.ai no ko lakou home. \neane he iwakalua-kumamakolu makahiki ma ia hope mai o kekalii o na keikikane i hoi pu maj ai me ka poe mua inai ka Mokupuni Norfolk .mai no Pitakaina. a he kanaka makua hoi i nei manawa, i Kapalakiko oia kahi i noho ai. Oiai oia malaila u? komo aku oia la i ke keena «•. l.e Kapena Knqwles. a mai ka waha ponoi niai o kela ke- - —'-mana i lolie mai ai oia i ka moolelo piha no ko lakou 1 ij»a ana mai .i ka Mokupuni Pitakaina. -Mai Kapalakiko aku ka moku Wiklwave o ka liolo, ana ir»a kona manawa i ili ai pa na kuaau o ka Mokupuni Oeno. \iawnho ae o'u," wahi ana, "na malamamoku, na luina ame rmi'mau ohua. 'he kanafeolii-kumamahiku ka heluna a pau, a v ]. 1)ae 4 aku makou apau me ka maa]ahi 110 ka Mokupuni Ueno.

"O ke kino make o kuu kaikaina kekahi i lawe pu ia aku e a kanuia maluna o ka mokupuni; ua manaoia e hoihoi loa aku iaia 110 ka liome, aka, mamuli o ka ili e ana 0 ka nioku ua hookauia e makou kona kino make iluna o ka waapa a laweia aku 110 ka Mokupunf Oeno a kanuia ma!ajla. O ka poo i lawe pu ia mai ai me ke kino ua kukuluia maiuna o kona he i hoaiiona 110 kona wahi i waiho ai. "1 ka pau-ana mea kupono apau e ola ai makou i ka hoohikilnkiia aku iuka o ka aina, ua hoomaka koke makou e noonoo a e inii r kahi e hiki ai ia makou ke iaweia mailuna aku o ka mokupuni. "Ua pau loa ka oluna oka moku ili ika laweia e makou iuka o ka aina e l.awa ai no kekahi manawa loihi, a inā «io ka pau o ia ii, he nui ka manu m'aluna o ia mokuj)uni, a peia me ka i'a e lawa ai e.malama i na mea apau me ke o!a ahiki i ka hoea ana ae o kekajii kokua. t "l ka hala ana o kekahi mau la .ua loaa ka manao ia'u he mea pono e hanaiā kekahi hana 110 ka hoopakele ana i na ola, nolaila ua hoomakaukau kokeiā. kekahi waapa, a' hoolakoia me ka ai ame ka wai e lawa ai 110 kekahi mahawa loi]ii. " I ka makaukau ana, ua lawe pv niai au i kuu maiamamoku ekahi, ke kamana ame eha mau luina i aa e hele pu me makou, a mahope o ko makou haawi ana aleu i na aloha hope me ka hooiana pu aku i na manao q ka poe aku f koe iiiaiuna o ka Mokupuni Oeno, o ko makou holo mai ia no ia a pae i ka Mokupuni Pitakaina me lea palekana, me ka. manao e loaa ana la hoi ia makou kekahi moku malaila 110 ka hoo})akele ana ia makou ame ka poe i koe aku maluna o ka Mokupuni Oeno. "Mamua o ko makou haalele ana aku i ka Mokupuni Oeno, ua loaa mua ia'u kā noonoo e lawe pu me makou i kekahi mau manii makuahine e hoomoe ana, a mahope o ko'u kauoha ana aku i ka malamamoku elua e kii i eha- mau manu makuahine, me ke kauoha pu aku iaia e hoailona i na punana a ia mau manu, ua.loaa mai la na manu a hoopaaia i ke kauia a waihoia iiuna o ka waapa. "O keia mau mahu a makou o ka' lawe ana he mau elele lakou a'u i manao ai na lakou e hoihoi mai i ka lohe i ka poe i koe no ko niakou pae pono aku i ka Mokupuni i-'itakaina, a 110 ka loaa pu hoi ia makou o kekahi moku a aole paha. "Ma-ka aoao komohana o k& Mokupuni Pitakainā ko ma:kou pae ana me ka.maalahi a kauoia aku e makou ka waapa ā kau i kahi maloo, aole nae i mamao loa mai kahi, mai e loaa ai ike kai. o keia ko mākou kumu o ka poino ana me ka hana nui mahope mai, no ko'u manao no e hoi ; hou aku ana.no makou 110 ka Mokupuni Oeno i ka manawa kupono e'loaa ana. Mamuli o keia pilikia ua hoopoho loa ia ;ko makou manaolana no ka hoi hou ana aku 110 ia mokuipuni. ; . ■ "O ka'u hana, mila ,me ka ka malamamoku ekahi mahope ;o ke kau ana mai i kula oia ke kauo ana mai me na kanaka 1 ka waapa a kau iluna o kahi maloo, he wahi i manaoia aole -e loaa mai ana i ke kai, eia ka auanei e pau ana i ka nahaha i ke kai. t "Mahope o ka laweia ana mai o na ukana apau.o ka wa- ; apa me ke panana, a pela me na manu eha a makou o ka lawe pu ana mai, hoomaka aku la makou e pii i ka pali e hoea aku ai i kauhale. ; "Ua hoomakaukau muaia he mau ili, i kaula-e nakii ai i na leka ma ka elieu o na nianu a hoouna aku i ka poe o makou i koe aku ma ka Mokupuni Oeno. I ke.kau ana o makou iluna o ke kiekiena ua nakiiia ae la he leka ma ka a-i 0 kela ame keia o na manu a hookuuia a,ku la, a ku iho la makou a nana aku la i ka lakou lele ana. I kinohi aole i holopono ka lele aaa a na.manu me he mea la 110 ko iakou opili paha no ka hoopaa loihi loa ia ana, eia nae oiai no makou e nana ana, a i ka hala ana o kekahi manawa o ko lakou lele pokaakaa ana ua hoomaka aku Ui ka lele pololei ana 110 ka.hi o ka Mokupuni Oeno, o i nana aku makōu ahiki i ko lakou nalowale loa ana mai ka makou ike aku. *■

"Iloko o ka mana.wa pokole ua loaa aku la ka ike i na kanaka o ka Mokupuni Oeno no ko makou pae pono ana mai i Pitakaina..me Ka naaala.lii, o ka ninau pohihihi nae, i ka \Va hea la lakou e ike hou mai ai ia makou, a pehea la ka loihi o ka manawa a hoea aku kekahi moku.no ke kii ana aku ia lakou, he mea maopopo ole ia., "Ma ia mapawa mai, mahope, mahope. o ka ike ana aku, a niakou i ka, lele maikai o na manu, hoomaka aku la makou e heie.iro,ua no,.kāhi kauhale e kuku mai ana. '*r ka hoea ana aku a makou i kekahi ahua kiekie, he mea ho,iUoi uo hoi ia,.p,makou la. ap.au i ka ike ana aku i ke kuku. m,a ; i.o na kumu alani, ua.hele no hoi ka alani a palaku, he memele wale .no k.e ike aku rr?a kahi mamao, a e kuku mai ana no hoi na hale kaupoku pili iloko o ka ululaau. "He nanaina hpohauoli loa mai kela.ia makou apau, eia iae ka makou mea haohao* o na. hale ka makou e ike aku i.na i ke ku mai aohe he ikeia aku o ka pu-a uiai hoi.o ka iiwahi e manaoia aku ai he kanaka ko kauhale. ,No ko makou maopnpo mua ole ke k\imu, aole e kala i nee ai na 'ranaka o ka Pitakaina no ka Norfolk. "No ko makou. ike ana aku i ka palaku mai .o ka alani he manawa pokole. loa ia, ilio ana aku a, mkpu hoea : ana i, kau'iale, a ke nana la makou ma o a maanei e ake ana o ka ike iku i ka maalo kaipaka ae, he meha wale no. "No elua la ko makou noho ana malaila ma ke rla.kau'ia.le neoneo ,i haaleleia a no ko makou manao aole t moku hou mai ana ilaila, no ka mea, aohe kanaka i koe, hooholo iho la niakou e hoi hou i ka Mokupuni Oeno. "Ma ke kolu mai o ka la o ka malamamoku o.makou ka i hele e nana i waapa o makou ma ka aoao komohana oka mokupuni, iaia i hiki ai i kahi o ka waapa a makou i haalele ai, ua hoopiha loa ia oia i ke kaumaha no ka ike ana a-kii ua paU ka waapa i ka nahaha, me he mea la ma ka lua 'mai o ka po a makou i pae mai ai i Pitakairia i pii inai li 'kekahi kai nui a laweia. aku ka waapa i ka hohonu, a oiai he paala wale no ma ia kahakai ua lumilumiia mai ia e ka lalu a nahaha i ke aa e. hiki ole.ai ke kamana hou ae a paa. "Ua lilo keia piiikia nui i manao mua ofe iā i kuinu hoo-, '-aumaha ia makou ā pau. eia nne, he mea, makehewa ke kaīiuhu ana iho ua. pau aku la i ka nahaha, hookahi wale 'io hana pono o ke kapili i waapa hoii ina e hiki ana. "He.hana nui koikoi keia, oiai ma ia wahi ua nele na kupono anje ka laau kupono na matēria e hiki li ke hana, eia nae, ua hoao no makou e hana, me ka hoo-.; kuanui a nui no hoi o ka liana. - "I mea e loaa ai ia makou ke kui ua pau kekahi mau h'ale • ka vvawahiia e makou, a o mau hale okoa aku ua mhiia e makou i ke ahi. He mau kumulaāu lehulehu ka i okiia i loaa ka laau e hana ai i waapa, a oiai aohe a makou oahiolo o ke koilipi iho la no ka pahiolo, mamuli o keia nele na meahana kupono ua nui ka manawa i pau a ua niii pu* ia laau i okiia, me ka nui o ka luhi. "Eia nae, iloko q keia nele i pa meahana kupono ua 'ioomanawanui makou i ka hana ana me ka pauaho ole ihiki i ka paa ana. "O ka pe'a o' ka waapa i nahaha ai ame na mea kupono c ae e loaa aku ana iloko o na hale. na lako i hanaia ai kaiv* waapa i kapaia ai e ihak<su o John Adams ahiki i ka makaukau ana. na apanapana lole i loaa aku ma ka awai kahiko o kahi halepule, me. kekahi mau apanapana lole kalakoa ka-1 hiko i loaa aku iluna o kekahi punee kahiko, oia iho la na apanapana i hookuikuiia ai a paa ka hae Amenka, nolaila me iā hae i kauia ae ma ke kia i hoolanaia aku ai kahi moku uuku iloko o ke kai. mahope o ka hala ana o kekahi mau mahina lehulehu o ka hanaia ana me ka nui o ka 1 hana ame ka luhi.

I "Oiai makou e noho ana maluna o keia mokupuni, e e hana ana i kahi mea hookahi wale no e loaa ai ka inanaolana no ko makou hoopakeleia, a' e hoomamaia aku ai hoi o lia noonoo o na mea aloha ma na home e noonoo ino mai ana me ka maopopo ole 110 ko makou hopena, ua paa iho la ua wahi moku uuku la a makou a hooianaia aku la iioko 0 ke kai. | "A'la ka la a makou i kau aku ai noluna o kahi moku •uukii',| elua mau kanaka o makou i maka'u i ka holo pu aku me makou, 110 ko laua manao he lua kupapa'u loa ka la 110 makou apau; aohe o. laija hilinai i, ka, paa o ia waapa, no ia kuniu ua noho Uiiia iluna oka mokupuni ahiki'i' ka , hoea ana mai o kekahi. kii.ia laua . J ■ "No ka paku'iieu'i mai o lta rqakani mamuā,'aole makoii : |j hoao e hoi hou no ka Mokupuni Oeno, elike me ka'u i i manao mua ai, aka ua hookele pololei ia aku'la no Tahiti, me ke kipa pokole ana aku no kahi mokupuni Nuuhiva, ma ke alahele aku no Taliiti. "|a īliakpu i hoea alvu ai i Tahiti o ka mokukaua Amenka! Y'amla!:a ke ku ana a hoike kokeia aku la ia moku' ka iii. ana o ka YVild\vave ma ka Mokupuni Oeno, a hoouna koke ia mai ia mokui. e kii, i na plulo pilikia. "O Bartlctt, ka malamamoku o ka VVilclwave pu kekah: 1 kau pu mai.ma ia mpku 110 ke kii ana maH ka. ppe pop'ill'kia, a i!ia ku aku ka Vandalia i ka manawa kupono a ua loaa aku 'np hoi na kanaka apau he kanakoīu ka nui e oī'a mai anā no me ka palekana. "I k.e.kau ana mai o ia poe apau nolu-na o ka moku, ua holo hou ae lea Vandalia no Pitakaina no ke kii ana ae i na kanaka elua i haaleleia aku ai e. makou mahope, ua lpaa aku laua me na ola maikai, a ua haupli pu no h'oi i ko'laua kiiia ana aku a laweia mai. ia mokupuni mai. "Mahope o ko makou hoea ana aku i Tahiti aole au i hookauhia i ka lawe ana i ka inanawa kuponq loa e loaa ana ia'u no ka liuli hoi ana aku o ka home, no ka mea, ua nui loa ko'u pihoihoi me ke kaumaha pu 110 ka'u wahine," wahi a ke Kapena Knowles o ka hoakaka ana mai. MOKUNA XIV. * He Hoopuiwa Maikai Ole. E lioi hou ae ka kakou kamailio ana maluna o na ohana elua maluna o ka Mokupuni Pitakaina. Ua hophalaia e lakou ko lakou po mua maloko o kekahi o na hale kahiko i haaleleia iho ai e ku ana i hihiia oluna iho o kaupoku a paa fba me ka papapa, mamuli o ko lakou manao o ka hale malu ia ina ho ka haule mai o ka ua ma ia po iho. Aka nae, ua ike lakou i ko lakou kuhihewa, he hale malu ia, no ka mea, ma ia po iho, oiai lakou e hiamoe ana, ua haule iho Ia kekahi kuaua nui ā pau lakou i ka okuku iluna me ka pili wale aku no ma ka paia, me ia ano lakou o ka noho ana ahiki ike ao ana. . j Ma kekahi la ae ua nee aku la lakoh i kekahi ha.le okoa j. aku, he hale nui ae ia a he malu no lioi, no ka mea, oia mau . no ka paa o kona pili, malaila lakou i noho ai ahiki i ka paa ana o ko lakou mau.hale i k,a hoomaemae hou

I Aohe i pau pono na hemahema o ko lakou mau hale i ka | hanaia, a ma kekahi la ua hele aku la kekahi o na kaika"pmahine me kekahi o .ko lakou mau makuahine, no ka nana ana i na wahi i haalele ia iho ai e lakou. . r Ia lakou i kaawale aku ai mai ka hale aku aole i mamae loa. ua hoopuiwa ia mai lakou me ka piha loa i ka maka'u. ka ike.ana aku i kekahi mau kanaka e kokolo mai ana iloko o ka nahelellele, o ko laua lele ana mai no ia mailuna imai o ka moku, he mau kanaka malihini loa i ike mua ole ;ia e nei p.oe' , I ko lakou ike ana aku i na malihini. hookahi o laua e paa ana he piuma kpna lima, a o kekahi he kanaka paele, a i.oia ka mea i oili mua mai, ua piha loa na wahine opio i ka maka'u. a l)opmaka ae la e uwa; iluua o ka lala alani keI kahi kaikamahine kahi i kau ai, i ka ike ana aku i na kana r J ka ua lele iho la oia ilalo a maui ke opuupuu wawae, aohe j nae he nanaia iho o ia elia, no ka piha loa i ka maka'u, a i hoomaka aku la oia e holo me ka na'ina'i o ka wawae i eha v Me.ia holo paukiki lakou o ka hoi an.a aku a.iioea i ka liale nie ka nui o ka.hanu,. kahi o kekahi o_.ua wahine ame kekahi mau keiki e noho maj anā. Ua. māopopo ko lakou. piha i ka maka'u ma o ko lakou mau helehe.leua la ame. ka nui o ka hanu, a i ko lakou wa i akoakoa aku ai, hoakaka aku la i ka lako.u mau mea o k.a ike ana, Ma kela maūawa aole na kane ame na keikikane o ka hale ua hele lakou ma kekahi wahi okoa. He manawa pokole mahope iho. o keia ua la lākou.i ka helehelena. 0 ke kauaka paele e kiei mai ana malok.o mai/o na kut?iulaau, a mahope.aku ona ke kanaka ili keokeo a e paa ana no i ka pu ma kona lima. No' keia ike. hou āna aku a lakou ua nokp hou ae la i ka u'wa, eia nae. mamuli o ka helehelena oluolu a minoaka o ka oaele, e hooiaio mai ana ia lakou aohe a lākou, mea e maka'u ai, a p ka pu i laweia mai ai aple ia no ke ki an.a māi ia lakou aka rio na holoholona ahiu maluna o ka mokupuni, akahi no a hoopauia ae ko lakou maka'u, /\oie t i loihi.ka mana.wa i hala mahope i,ho ua akakuu 103 ka maka'u o na wahine apau, i ko lakou wa i lphe aku.ai i ka maikai o, ua olelo a ka paele» me kona hoike pu, mai i kona ano oluolu ma na ano apau.; 119 ke.kanaka ili kēokeo iho p ,laua pia ka mea honmamao, me ka nui ole o kana m'au wahi olelo o ke kamailio ana mai. , I ka .hookamaaina le'a ana iho ua haawna aku la kekahi mau meaai ia laua e iia,wahine, a mahope o ka ai ana us haawiia aku ka ae. ia laua e lawe i na ano huaai apau o ka mokupuni, elike me ka hi.ki ia laua ke lawe. . He mau kanaka laua noluna mai o kekahi moku okohola ka William \Virj:. a i holo mai laua noluna o ka mokupun: no ke ki ana i kekahi jnau holoholona, kao a hipa pana na lakou, wahi a.na kanaka o ka hoakaka ana mai. _ He moku okphola hou kekah.i o ke ku ana mai i ka Pitakainā ma īa la hookahi no, a he heluna nui o na holoholona ka lakpu o ke ki ana, o ka manu ame ka i'a kekahi i loaa, nui iku ; ia lakou ma ia la, me kekahi heluna nui o na huaa; )lun'a o ka aina i haawiia. aku. O ka huli aiia i na hua a na moawahine ka hana nui a na kamalii, oiai ia manawa ua' nui a lehulehu wale n.a moa i īaha,. ua pau pu. me na kanaka makua i kekhi manawa ma ka iiele an'a s huli i na hua moa ma kela a ma keia wahi e Va mokupuni. O ke ol.a ana o ia mau phan.a ia.mau la he ola haupli Ipa np.ka mea,.nui na.meaai e pla ai lakou maluna o kā.moku-. *)uni ia manawa, na mea kanu no a lakou o ke kanu <ana a haaleleia iho, a pela 110 hoi me na moa, ka hipa ame ka Aole liana nui ma ko lakou aoao i nei manawa ma ka mahiai ana aku. no ka mea ua nui a lawa loa ka ai na 'akou, me na ho'oholona, na meaulu, na manu,, a pela aku a mawaho ae oia mau meaai ua nui hewahewa ka i'a ma'oko o ke kai. O na bipi kakaikahi i haaleleia iho ai niāhope.ua mahuahua loa lalwu i nei ā ua lilo no ho( i mea maka'u na na kamalii, no ka mea, mamuli o ka loihi loa., alua ma-'•-a.liiki a.oi o ke kaawale ana. o kanaka mai ka mokupuni t pkii. ua aneane na bipi e lilo i mau holoholona ahiu, nolaila. 1 ko lakou manawa e ike aku ai i na bipi e holo ana .lakou no na kumulaau kokoke mai, ke mamao loa haje mai. Mahope mai, no kā ikeia o kahi mokupuni ua uuku a e pii mau ae ana hoi na bipi i ka mahuahuaJoa t ua. manaoia. flte pono ka luku ana i nā bipi apau, ā noīaila, mā keieaHi ma: nawa ma ia hope mai ua pepehiia na hipi ina kefā a ma keia manawa ahiki i ka pau loa ana i ka lukuia. j Uoko o ia mau makahiki, mamuli o ka haule mau mai o ka J ua, ua nui ka ulu o na mea kanu; ua hoohua nui mai ka ulu,

|ka uhi, ka uala, k-e ka!o af!ic na lann lUKrarw:t!nnn .» i ! a ua nui a lawa ka ai 110 koia iiiau oliaiia c il oleiai i' ka \vi. . . HDe liilii loa=ka hana a keia mau ohana, elua me k*\ ika nui o.le aku i ka mahiai, 116 ka mea, ita nui a lavv 1 na mea e pono ai lakoii, na.-na mea uiu .nō i kanu' n\ua .1 a i 00 i nei manawa e 11 !u 110 lakou iho. " ka naheh'he • ; mea waele me ka makaala mau i na holohokuia 1 jie e līele mai C hoopoino i na meaulu. • O ka liana ana i ke kapa pa'upa u ka hana nui a nei m.i ' -hana a eiūa noko u ckuiu ;i eha maliina o ka makhii-.i. »hana nui me ka luhi keia, no ka mea. he lehulehu na me t liana ai mamua oka pau ana a aaluiia. (Ua like no ka l.ik hana ana ( i ke kapa me ka na Hawaii ike au kahiko. nolail.i. i>.ie mea makehewa waie i)l> ka hoakaka ana maanei 1 ke ~.1 j; )ka lakou hana ana.) _ .. . hapanui o ka hana i mea e loaa ai ke kapa pa uj>a 1 lip. n\ajuija,. o na niakuahine elua. no ka mea ao!e o iat e aku e na kaikamahine, i maa ole i Ki hana ana, o pau ke kapa lahilahi loa i ka nahaehae. O na kaikaniahine ia manawa mai ka ewalu a i ka \\\\\ vUmamakoju niakahiki, ua nunui kuj>ono lakou no ke .1 . ma i ka humuhumu, a no ka loaa o!e o ka mea akamai nai. > : a'o ia lakou i ka humuhumu, ua mau loa ko lakou n;i;ui]i > a ike waiwai. He mea waiwai nui loa ka lopi e hoomaunauna wale ole < li no ke a'o ana aku ia lakou i ka humuhuinu. a ina e h;t! 1 i ole nalowale na wahi kui kakaikahi loa ia manawa. a<>! , vahi e hiki ai e loaa hou mai. Ma.waho ae o keia. o na wahi apana lole kalakoa liilii K 1 1 okiokiia ana e huna loa ia ana i mea pohopoho 110 na li> īahaehae i aneane e weluwelu ia manawa. He kakaikahi loa ka loaa o ke pihi ia manawa. oka mea naa niau ia ja mau la me ke kaula e nakiikii ae ai ka liiu > ka lole a i ole ka aoao o ke palaka. a no ka palekoki li :aula ka mea e nakii ae ai a j>aa ma ka puhaka. Kia nae, iloko o ka haahaa loa o ka aalui o nei kanialn vahine he maikai ko.lakou mau ola kino, jjiha hauoli inau akou, a oloko o na ululaau ka lakou wahi hele nwu.

Nui ka lakou mau mea e ai a e inu ai. nui ka waiu liipi. k,i .vaiu kao, ka moniona oka meli .mailoko mai ona pu-1; i aau. Ile weluwelu ko lakou mau aaliu 110 ka ilihune m;i> 10. eia nae, he maemae no elike me ke ano o ka lakou niau īana, a 110 ko lakou mau kino he maemae me ka ohalu . naikai. Iloko o keia ano o ko lakou noho ana ma ke ano haimli. /.ne ka nui o ka mana«wa kaawale no lakou, aole no i nele ka 'ioohuliia ana o ko lakou mau noonoo maluna o na huke 1 ;mea e loaa ai ia lakou ka ike ma kekahi mau mea e h»>«, ; :iaauao ai ia lakou. Ua lilo keia hoonaauaoia aku o nei poe opio hou e nlu /nai ana i mea nui iloko o ka 11001100 o na keiki i nunui a i . :anaka makua ko laua mau noonoo ; o ka inoa Impe o lau.i i )ia o Sera Makoe, ke kaikamahine hiapo, a pela me koiia ; <aikunane. O keia mau o])io a elua he mau haumana laua la Mrs. Selwyn, ka wahine a ka l'īhopa, i ka wa a lakou : noho ana ma Norfolk iloko o na makahiki elua a lakoii ) ka noho ana malaila; ua kaumaha loa keW mau opio u., ■! <0 laua kaawale ana mai Norfo'k. kahi e loaa mahualui.i | mai ai o ka ike ia laua; ma keia manawa ua nui loa ko I aua makemake e hoomahuahua hou ia ae ko laua ike. ak;i 'ia mamao mai kahi mai e hiki ai e loaa mai ai i ike ia laua. Mamuli o keia makemake nui i ka ike no na-opio ua ohi : nai la laua i na huke e loaa aku ana ia laua maloko o ka umi kula kahiko, pela me na papa pohalul ame na peui )ohaku maloko o ka rumi waiho huke a Mr. Nol)h. a houlu ilu mai la i kekahi mau keiki ehiku, eono kaikamahin'? a ; ipokahi keikikane, a hoomaka iho la e a'o aku ia lakou i ka leluhelu, kakau, ke pela ana, a pela me ka houluulu. hoo- : uii, lioolawe a puunaue ana.. . i Ua hoao ikaika ia ka hoomanawanui o nei mau kumukula i ipio. Ua ikaika ke kolohe o nei poe keiki a.laua o ke a'o ma. a i ka manawa a laua e manao aku ai e lnnipa'i e holo • lele ana na kamalii ma o a maanei o ka rumi kula, a i kekalii nana.wa e pipii ana iluna o ka pou. alaila huli mai e nana i na. kumu me he mea la e olelo mai ana.ua palekana loa : nalaija e hiki ole aku ai i ke kumu ke hoopa'i. Iloko o keia hookuli me na hana kolohe a na keiki. eia lae, ua lanakila na kumu ma o ka holopono ana o ka hana loouluhua a koikoi a laua o ka hooinanawanui aua. no. ka nea ua hauoli laua i ka ike ana ua hiki i na keiki ke heluīelu, kakau v a pela hoi me kja hiki.ia lakou ke houluulu. loonui, hoolawe a ke puunaue. Ile pomaikai nui keia i oaa i na keiki mamuli -o ka laua a'o ana. Iloko o ka mahina o Okatolia o ka 1800 ua kipa. mai la :a mokukaua Pelekane Calypso i ka Mokupuhi Pit,akaina. 1 no kekahi mau hora kakaikahi wale 110 kona ku ana iho 1 holo liou aku la. O ke kahunapule o ia moku ka i lele mai iuka a ua nui 'oua hauoli ma na mea e pili ana i ke a'oia ana o na ke : ki na na mea pili hoomana aml' ko lakou a'o a alakaiia an 1 na ke alanui o ka pono. laia i haalele iho ai i ka'mokupuni ua hoo)akoia mai la ahi kula uuku me kekahi mau huke kula. na papa pohaku. la peni pohaku a peni inika, na ipu inika, na huke kope im£ kekahi niau paliu poho, he makana i iaweia mai ni'ea malialo nui ia.

Ma na la Sabati maloko o l?a liale o Mosc lana e akoak-«. t ii na ohana a elua. a na kekahi o na kanaka e malama i !<< maina haipule, a i kekahi Sahali aku ana i kekahi, ma kn īapanui nu nae o ka nianawa na Mosq Inaa 110 e malani.i ke anaina hainule. ka ona nona ka hale. l r Jike me i;i r nalamaia ai e ka makua ma Enelani, ma ka liula Pule ka hapanui o ka manawa e a'o ia ai. pela no maanei. Malalo o ka Mr. I<aletona a'o aiia ua loaa ka ike hinieni a Mose lana, a oiai oia e makemake loa ana e loaa pn iku ia ike i ka poe e ae o lakou ua a'o aku la oia i kekahi naii makua eha ame na opio i hiki ke a'oia i ka huamele. I ka hala ana o kekahi mauawa ua loaa iki ka makaukau ' nei poe i ka hchihc!u hiiamele. o na himeni pulfc maalahi i e hikiwawe ai ka loaa ana o ke a'o ana. a ua hala no h«»i 'eeknhi manawa iaia o ka hoomau ana ma ke a'o, ua ina <aukau maoli keia poe e maikai ai ka hiineni ana ke ho«.ohe aku. He wahi ohe paipu ka Mose lana a me ka vaio!ina. a m< \-eia mau wahi mea kani e hookani ai i kekahi manawa i k;i va e himeni al Hc ku i ka n^ni! līoko o ka niahina o Okatoba o ka 1852. o ka.mokukniM Charybdis ka i kipn mai i ka mokupimi a he ni ni 'a pokole kona ku ana. No ka hiki ole ke, ku ma ke kaikuono I3otintv, iv» k > 'wloku loa. ua holo ae ia a ku ma ka aoao komohana o k;i mokupuni; he aoao pali loa keia oka mokupum. eia \vm\ k.< maikai no ke alanui koe wale no ke ano piiku Ua hookipaia mai na kanaka o ka, moku me ka hau-.'i iipe ke ohaoha elike me ke ano mau o na kanaka o ka Mokui)uni Pltakaina i ka wa e kipa mai ai o kekahi moku naiihmi 1 o lakou la. O ii'i mea maikai apau i loaa maluna o ka mokupuni m laawna aku la lakou. Ua haawiia he. mau papa ahaai.n ■ luUiu me na i;ieaai apau i hiki ke loaa maluna o ka mokupuni. Uft hoomaemaeia na home, a o na wahi'moe ua halii : t me na kihei lilina a keokeo i hoomomoa : a iloke ona na.kihei puu keokeo ua hoholaia maduua o n'a rW k . hanohano ona malihini aukai. He mau la eluk wale ro 1 e ku ana o ka mokukaua Charvbdis a haalele mhi im» Va h'... pihaia ana aku me na meaai'i hoouluia maluna o kn iu. l puni. (Aole i pau,) . ,