Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 35, 30 August 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

\'o nri hora elua kehi lioomau ana a na kanaka haliai holo:,,!ona i ka hele. hoea aku la lākou ma kahi kokoke i ka poai na elepani ma ka la aku uiamua. Mai kela walii aku, ua akahele loa'ke ano o ka lakou hele ana, e huli hele ana lioi i ka meheu o kela mau holohoiona, a mahope ka pono hele ana 110 kekahi manawa, loaa aku la ka moali :ilaniii pololei ia lakou, a e ahu ana no ka meheu a kela mau i lepani o ka hele ana. Hookolo aku la lakou ma kela moali alanui, ma ka hele i.akahi ana, ua ma'u no kela hele ana aku a lakou. a ia Tazana :i<» ka ike, ua kokoke loa lakou e hoea i kahi i hoomoana ai iia elepani, haawi ae la oia i ka lioailona i kona mau hoa, e ku • nie ka hoike ana ae, ua maopopo loa iaia, aia na elepani mnmua pono aku o lakou, no ka mea ua honi aku oia i ke ea .. 11:1 luiloholona. Aole he manaoio o na kanaka Paele no kela mau hoakaka a i a/.ana, a 110 ko lakou paakiki 110, e hele aku imua. ua kamailio okoa aku la oia me keia mau olelo: "I wahi e hooj iiiia ai ko oukou kuhihewa ea, e hahai mai oukou mahope >11. me ke kaha ana aku o ua o Tazana, hele no kahi e ku i.ii ana o kekahi kumulaau nui, me ka pinana ana aku iluna, 1 |/ii j)u aku la kekahi Paele me ia. "I ko laua hoea like ana iluna o kekahi lala nui. e hiki ai ke nana aku i kahi mamao, kuhikuhi aku la o Tazana i ka hema, ;h' oiaio ike like aku la laua i kekahi pu-a elepani nui, e hele ■nalie ana iwaena o ka nahelehele loloa, ma kahi he mau •lanen" i-a ka mamao mai ia lakou aku. No ka piha hauoli loa .> ke kanaka Paele, hoike okoa iho la oia i kona puulu malalo o ke kumulaau, ikahi ona elepani, pela me ka nui o kana niau t'iepani i ike aku ai.

1 ka maopopo ana aku i ka poe olalo i kahi o na elepani e lioolulu ana, hoomaka koke aku la lakou e hele me ka iho ana ilio o ka Paele mailuna mai o ke kumulaau no ka hui pu ana »ne kona mau hoa, aka no Tazana, hoomau aku la 110 oia i ka iiele ana maluna o na kumulaau.

\o!e he mea lealea wale no ka hele ana i ka hahai elepani, me kela mau meakaua a lakou, 110 ka mea ua ike o Tazana, aoie lie aa o na lahui hihiu e pepehi i na elepani me ka lakou mau meakaua o kela ano, o keia lahui wale no, nolaila ua lilo no ka aa ana o keia lahui e ku aku imua o na elepani i mea :iona e haaheo ai. Oiai o Tazana e hele malie ana mai kekahi kumulaau a 1 kekahi, ke ike iho la no oia i ka hele o na kanaka Paele malalo pono ae ona, a i ke leokoke ana aku i kahi e hoomoana ana na elepani, ua mahae ae la na Paele, ma ke ano e hoopuni ana ; na elepani. aole nae ma ke ano pupuahulu, aka me ke akahele •'ia, me ka ike ole ia mai ena holoholona. Aia ma kahi mamao. mai ka nui aku o na elepani, he elua mau elepani nunui. i kela mau elepani ua poe Paele nei he kaualima, e kau la ko lakou mau maka, me ka mahelehele ana i ko lakou nui, e pepehi aku ai i kela mau elepani. Aole a Tazana hana, o ka nana wale inai no i kela poe Paele, pehea la lakou e pepehi aku ai i na elepani elua a make. lloko nae o kona nanea ike mai la oia i ka haawi ana ae o ke kahi o lakou he hoailona, o ka wa iho la no ia i lele makawalu aku ai na ilie a ua poe nei, a kapoo ana lie iwakaluakumamalima ihe iloko o ka elepani hookahi. \ole e hiki i kela mau elepani ke holo.. hookahi o laua i hina koke ilalo a make loa, no ka mea he elua mau ihe i ku pono :'.ku ma ka puuwai. aka no ka lua o na elepani, ke ku malie la me ka make ole, a ke haka pono mai la hoi kana nana ana ma kalii ona kanaka Paele i palui aku ai ika lakou ihe. He oiaio lie iwakalua-kumamalima mau ihe i ku aku i kona kino, aole nne he hookahi i ku aku i kona puuwai. \"o kekahi manawa ke ku malie ana o kela elepani, ke hoike mai la hoi kona ano i ka piha me ka ehaeha ame ka huhu, a i !:a wa i ike ai na Paele, aole i make ka elepani, hoomaka aku !a lakou e holo maloko oka nahelehele, oka manaw r a ia aua i-lepani nei i hoomaka aku ai e alualu, ina no ka loaa aku e kikahi mea iaia, aohe nao ai i ka papaa i kona mau wawae ]»ilikua a i kona ihu loihi paha. Aia 110 o Tazana ke hakilo pono mai la mailuna mai o ke kumulaau. no ka -palekana o kona mau hoa, a ma kekahi ulia ]iakalaki. ua oili pololei mai !a ka elepani ma kahi a Busuli e ku ;ma. a no kela pilikia e kau aku ana maluna ona, ua hoo niaka aku la o Busuli e liolo, elike me ka mama apau i loari 1:1 ia. Ke hooniaopopo la o aole e pakele kona hoaloha, !tuke ae la oja i ke kahea me ka leo nui, i wahi e huli mai a i ;i elepani a nana iaia, he mea ole nae ia i kela elepani i helt 1 l>iha me ka huhu, o ka loaa wale aku no o ka mea ana < ilu-ilu mahope 0 Busuli. \*o ka hoopakele ana nae i ke ola o kona hoaloha, haalek iin> la oia i ka lala laau ana e kau ana, a hoomaka aku la t liolo me ka mama apau i loaa iaia, aole no hoi i emo aku, kaalo ;ie la oia ma kalii a Busuli e holo ana, o kona hoohaule iho 1? 'X. ia iaia. a pahu ana ilalo, ma kahi he eono wale no kapuai ka mamao mai ka elepani mai. ! ka ike ana mai o ka elepani ia Tazana, hoomaka kok< i'iai !a e alualu iaia, eia nae ua oi aku ka eleu ame ka maka il 1 o Tazana. no ka mea ma kahi a ka elepani i manao akv malaila e loaa ai kana pio, aole 0 lazana malaila,, ua lel la oia a ku mai la ma kani mamao. a mamua o ka hik <'in i ka elepani ke alualu hou aku īaia, aia hoi. kapalulu an; : ihe a Tazana iloko o ka puuwai o ka elepani, o ka hina aki 1 no ia ilalo a make loa. Aole o Dusuli i ike i ke auo o kona pakele ana mai ka make Ku i ka elepani, kona mau hoa nae, oia 0 Waziri am< ■.-kahi ]>oe e iho, ua ike pono loa mai lakou i kela haule anr ! i" o Tazana mailuna mai oke kumulaau, me ke kiola air a\u i kana ilie me ka ikaika i ka elepa'ni; nolaila holo mai 1: ■akou. a hoopuni ae la ia Tazana, me ka haawi ana mai i n nahalo kiekie ana iaia, no ka nui o kona akamai ame k: ;kaik:-i. Me ka nana ole ae o Tazana i kela poe Paele, he hookah inea nui o kona lanakila ana maluna o ka elepani, ia wa i keeh ku ;n kona wawae akau maluna o ke kino o ka elepani, a kahe: :'-e la me. ka leo nui, e kukala ana imua o na holoholona apau i- ku mai a paio imua ona. 1 ka lolie ana o na kanaka Paele i kela leo i like loa aki :"e ko ka mapu, ua pipika aku Vd lakou, me ke kau o ka wel ' keia kanaka. elike me ko lakou maka'u i ka mapu aine kr !'"ua. aka nae i ke kau ana inai o kana nana ana maluna e 'ikou. me ka minoaka pu ana mai hoi, akahi no a hoauheek aku ko lakou maka'u, eia nae ua hoopihaia aku lakou me nr "'iianao kahaha no ke ano o ko lakou hoaloha. i le mea oiaio ua hoopihaia aku kela poe Paele me ke kaha 'i.i no ko Tazana ano oiaio maoli. O keia ka lakou kanak; ■ iiiin loa i ike ai i ka mama i ka pinana iluna o na kuniu laau me he mapu la; ma ka ikaika, aohe no'ona lua e like ai 1» ka mea ua like pu ka ikaika .0 na kanaka he umi ke hoohu ! u ia me ka ikaika o keia kanaka. a o ka mea oi loa aku nan? ' hookahaha ia lakou, o ia no ka hiki ana i keia kanaka hoo kaiii ke pepehi i ka elepani; oiai no nae, he kanaka no oia : iike aku me ko lakou ano, koe wale no ma ka ili.

1 ka akoakoa hou ana mai o na Paele apau i kahi hookahi, ua hooniaka hou ko lakou hookolo ana mahope o ka nui aku 0 na elepani i puhee, ma kahi he mau haneri i-a ka mamao mai ia lakou aku; o ka mea wale no nae nana i kaohi mai i ko lakou hoomau ana aku i ka hana h:Jiai holoholona, o ia no ko lakou lohe ana mai i ke (<ani o na pu, ma kahi i waiho ai o ko lakou mau kauhale. \fe ke koli'uli'u loa lakou e lohe inai la i ke kani o na pu, a 1 ko Tazana hoolono malie ana no kekahi mau sekona, me ka hoohana pu ana no hoi i kona noonoo, akahi no oia a i mai i kona mau hoa: "O kela mea kani a kaleou e lohe nei, he kani ia no na pu lehulehu, me he mea la, aia ka poe hoopilikia a hoopoino ma ko kakou mau kauhale kahi i luku ai i ko kakou poe." •'Ua pololei kena manao 011. e hoi koke kakou i keia manawa, me he mea la ua hoea hou mai nei na kanaka Arabia, no ka hao ana i ko kakou mau waiwai, a no ka lawe ana aku i ka kakou poe wahine, i mau kauwa kua'pa na lakou," i pane mai ai o \Vaziri, me ka hele a kunahihi o kona helehelena. ___ MOKUNA XVI. Hooukaia he Kaua Hahana. Me na kainawawae niama i huli hoi aku 'ai o Tazana me kona mau hoa 110 ko lakou mau kauhale, a elike me ko lakou hookokoke aku i na kauhale, pela no ka lohe pono ia aku o ke kani mau o na pu. īnai ke aluka mai nae ahiki i ka meha ana. a manao iho la lakou. ua pau ka nui o na Paele i ka lukuia/ a ua komo ae hoi na kanaka Arabia, a lawepio aku i ko lakou mau kauhale. He ekolu mile me ka hapa i liala hope aku o na mile elima 0 kela mamao a na kanaka hahai holoholona o ka hele ana mai ko lakou mau kauhale aku. loaa aku la lakou i ko hikou poe o ke auhee ana mai i ku ole mai i na poka a na kanaka Arabia. ' ' 1 He poe wahine, na kamalii no hoi ame na kaikamahine opio kela o ka hoea ana mai a hui pu iho la me Tazana ma, a oiai ua hele lakou a piha me na manao pihoihoi. ua lilo i hana nui na lakou ka hoakaka pono ana mai i ka poino i kau aku maluna o lakou. "Ua like aku ka nui o kela poe, me na laau o ke kuahiwi," 1 hoakaka mai ai kekahi o kela poe wahine, me ka noke ana no i ke kuwo. "He nui na kanaka Arabia, me na Menuena o ka hoea ana inai nei, a luku i ko kakou lahui kanaka me ka lakou mau pu uunui. ''Ua noho nanea inaoli makou. me ka haupu ole ae ua ko•koke loa mai ka poino, a iloko o ka manawa pokole, ua hoo'puniia ae la na kauhale e na kanaka powa, a hoomaka mai la e ki i ka lakou mau pu, me ka luku hoomainoino ana i na wahine, na kane ame na kamalii. Aohe mea pono e ae iloko o ko makou noonoo. o ka holo wale no a ma ka ulia laki i pakele mai ai ko makou mau ola.. aka no ka nui o ko kakou •ahui, ua pau i ka make i na pu a kela poe kanaka pow r a.

"lia liele maoli kela poe a piha me ka huhu, me ke kahea okoa ana mai o na kanaka Manuena, e ai mai ana lakou ia makou, o ke kumu ka, no ka pepehiia ana o ko lakou poe. he makahiki a oi i hala ae nei. a no ke koena aku o ka lakou mau olelo ame na hana, aole au i lohe aku, aia ka pono o ke \-aawale loa mai ma kahi e ku ole mai ai i ka lakou poka."

Ma kela wahi, ua akahele ka hele ana a na kanaka Paele, 110 ka mea he makehewa wale no ka hoao anā aku e paio ku-e i na eneini, oiai aia lakou me na lako kaua ke hoomoana mai la ma ko lakou mau kauhale. O ka manao nui : wale no iloko o Wazuri, o ia no ka panai ana aku i ka ino, maluna o ka ino i hanaia mai no kona lahui kanaka.

He hookahi paha mile i koe. alaila hoea aku no ko lakou kauhale, halawai hou mai la lakou me kekahi poe o lakou o ka holo ana mai, aia iwaena o lakou he nui na kane, a ua !ako no i na meakaua. LJa hoomahuahuaia ae la ko lakou nei nui, me ka hoouna ana aku o Wazuri he umi a oi o kona ooe kanaka e hele e hoomakakiu i ke kulana o na enemi. a o ':e koena aku no hoi o na r kaiiaka,-aia no lakou maloko o ka ululaau, kahi i neē malie mai ai imua, a iwaena 0 lakou, o Tazana kekahi. He hapalua hora paha o kela kakali ana o ka huli hoi mai 1 na kiu. oili mai 1a kekahi o lakou, a waiho mai la i kana 'ioike. aia na Arabia ame na Manuena maloko o ka pa kahi i hoomoana ai, a o ia ka Wazuri o ka pane ana aku: "Ina o kena ka mea oiaio ea, alaila ua maikai, e pau ana lakou i ka lukuia e kakou." me kona haawi ana aku i ke kau»ha i kona poe kanaka e hoomakaukau. a e ka'i like aku lakou ihiki i ka puka-pa. o ka wa iho la ia e holo aluka aku ai 'loko, me ka noke ana i ke ki i ka lakou mau pua, a kiola • ku i na ihe maluna 0 na enemi. "Alia kakou e pUpuanulu." walii a Tazana i hoakaka ae ai kona manao. "Ina aia he kanalima mau pu maloko o ka pa keia manawa iloko o ka lima o na kanaka i makaukau i ke \\ pu, alaila aole he wahi manaolana no ko kakou palekana, e pau mai ana kakou i ka lukuia. "E ae mai oe e Wazuri. owau hookahi o kakou ke hele ku e nana mailuna mai 0 na kumulaau, i ke kulana o na nemi, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e hiki ana ia'u ke '<e i na wahi kupono a kakou e hoomoana ai, me ka ike ole •1 mai e kela poe. O ko kakou nee ana aku imua me ka >upualnilu, me ka maopopo ole i ke alahele no ko kakoii pale;ana, o kekahi ia 0 na hana naaupo loa, he mea nui \e kana:a. a o ka poino ana o kekahi kanaka hookahi ma ko kakou ioao. he mea ano nui loa ia i ko'u noonoo. Ua paa ko'u malao, he hookahi wale no alahele e kaa ai ka lanakila ma.kou oao, o ia no ka hoohana ana i na hana akamai a maalea, namua o ke kauka'i ana maluna o ka ikaika o kou poe kanaa. E ae ana anei oe e hoomanawanui ahiki i kuu hoea hou ma mai?" Hakalia no a lohe o Tazana i ka ae ana mai o Wazuri, 0 ona lele ae la 110 ia kau ana iluna o ke kumulaau, a hoomaka ku 1a e hele pololei no kahi i waihō ai o na kauhale. Ua naopopo loa ia Tazaaa, he oi aku ka palekana o kona ola 'una o ke kumulaau. mamua o kona hele ana iKina o ka onua, a oiai ua hele oia a makemake loa e ike i na enemi. ole i loihi ia hele ana aku, hoea ana keia maluiiā pono ae o ia kauhale, iloko o na minuke helu wale no. Nana aku la keia maloko o ka pa, aia ma kahi o ke kanaima ka nui o na kanaka Arabia, i lakp me ka pu, a ua papa'maia ae hoi ka nu'i o na kanaka Mahuena, € noke āna i ka •kioki i na kino make, no ka hookomo ana maloko o na ipuao nunui, a e ho-a ana hoi kekahi poe o lakoU i s ke ahi. Me kela hiona ana e ike aku la, i ;huli hoi awiwi aku ai Tazani imua o Wazuri ame kona ipau hoa no ke a'o ana ku ia lakou e kakali, a e hoolohe maiihoi i kana mau mea e 'oakaka aku ana ia lakou. no ke ano e paio aku ai. me -na nemi. Ma kela manawa nae a Tazana i ihele aku ai ma kan? ni?iona, ua hoike aku la kekahi o na Paele imua o Wazuri. i :a make ana o kana wahine; no kona piha loa i ka inaina ohe he hooloheia mai o ka Tazana mau mea e kamailio aku na iaia, aka kahea ae la i kona mau pukaua, ma kahi 0 ka lookahi haneri ka nui, e lele kaua koke aku lakou maluna o īa enemi. : Iloko o na manao uluahewa o ka huhu ame ka inaina, i •lakai aku ai o Wazuri' i kona mau pukaua no ka puka-pa, a īoomaka nui aku la e holo noloko o kahi e ku mai ana na eauhale, inamua nae o ka hiki aku i ka hapalua o ke alanui 4 hoea aku ai i na hale, o ka manawa ;ia a na kanaka Arabia ki mai ai i ka lakou mau pu. me ka lukuia ana o kela poe pau i ka make. a o ka poe wale no 0 lakou i holo hou aku 'waho. o lakou wale no ka i pakele mai na ola. Ma kela manawa nma loa a na kanaka Arabia i ki mai ai ka lakou mau pu ua lilo o Wazuri i luahi tio na puka he nui, i ka wa hoi i auhee aku ai ke koena o na Paele, ua nokeia /nai la lakou i ke alualu, me ka manao o na Arabia e luku

ia lakou ahiki i ka pau loa ana i ka make. Aia no o Tazana maluna o ke kumulaau kahi i noho mai ai nana i ka puhee o kona puulu, a i kona wa i ike mai ai i kekahi o na enemi e alualu ana mahope pono o kekahi kanaka Paele, omou iho la oia i ka pua i kana kakaka, a iloko o ka imo apa a ka inaka, waiho aku la kela kanaka Arabia ilalo make loa. ? Aia na kanaka Paele ke holo la noloko o ka ululaau, nolaila awiwi aku la o Tazana i ka holo ana maluna o na kumulaau ahiki i ka loaa ana aku o kekahi poe, alaila hoike aku la oia i kona manao me ka i ana aku imua o lakou: "Ehooko oukou elike me ka'u e kauoha aku ai, M wahi ana me ke kuoo. "Aole loa e loaa ka lanakila ma ko kakou aoao, ina me ka pupuahulu kakou e hana aku ai, i ka paakiki no hoi o ke lii o oukou, a heaha ka mea i ikeia, ua make oia. ame kekahi heluna nui o ko oukou poe. Eia wale no ka'u e a'o aku nei ia oukou, e hookakaawale ia oukou iho, maloko o ka ululaau nei, a i ka'manawa e maalo ae ai o kekahi enemi imua 0 oukou, e ki aku iaia me ka pua a make loa, me ka hookoe ole i kona ola. 1 "I ka uhi ana mai o ka po, a ina ua ike oukou, aia no na enemi ma ko oukou mau meheu, alaila e hele hoolalau oukou maloko o ka ululaau, ahiki i ko oukou hoea ana no kela wahi a kakou i pepehi ai i na elepani, malaila kakou e hui hou ai, a hoolala i na mea e pau ai na enemi i ka make." "Aia kakoiLa akoakoa ae i kahi hookahi, ia manawa auanei au e hoakaka pono aku ai i ko'u manao, a e ike mai ana no oukou. pela wale no kakou e lanakila ai. He mea ole ko oukou ikaika ame- ko oukou nui, ke ku aku imua o na pu a ria kanaka Arabia. Heaha auanei ke ano oka oukou mau meakaua? Aia wale no a me ke akahele e hoohanaia aku ai, ilaila lilo ia mau meakaua i mau mea waiwai." Haawi nui mai la ua poe Paele nei i ko lakoU ae, i keia manao o Tazana, ia manawa i hoakaka hou aku ai oia: "E hoomanao oukou, ina e kauliilii ana ko oukou hele ana iloko o ka ululaau, pela no auanei e kauliilii ai kela poe e hookolo mai ai mahope o oukou; a ina he nui ka makaala ma ko oukou aoao, he hana maalahi ka pili ana ae mahope o na kumulaau nunui, a me ko lakou ike ole mai, e pau ana he heluna nui o na enemi i ka make." Ua inaikai keija mau hoakaka a Tazana, a hoomaka aku la ua poe nei e holo, a komo iloko o ka ululaau, mamiia o ka hoea ana aku o na enemi, ma kekahi wahi oneanea e ike aku ai ia lakou" e holo ana. 'V) no kekahi i hui pu aku ine na kanaka Paele ma kela holo ana, a i ke koino ana iloko o ka ululaau, pinana ae la no oia iluna a hoomaka aku la e holo no kahi pupupu o ka ulu ana o na kumulaau, a ma kekahi alahele e ae, i hoi hou aku ai oia ihope, no ka nana ana, ina paha he poe kekahi i> koe aku ihope maloko o kahi i ku ai na kauhale. I kona hoea ana aku ma kela wahi mua no ana i kau ai maluna o ke kumulaau, a nana aku ai i na kanaka Arabia me na Manuena, he neoneo pu wale no oloko, aka e nonoho mai ina ka poe i lilo i mau pio me ka paa o na lima i na kaulahao, a he hookahi wale no kanaka Arabia e kiai ana me kana pu. Ke hakilo pono la o Tazana i ke kiai ahiki i kona hele ana aku no ka puka-pa, me ka nana ana hoi maloko o ka ululaau, o ko Tazana iho mai Ia no ia mailuna mai o ke kumulaau ma kekahi aoao mai o na kauhale, a hele mai la me ka palanehe loa elike me ka hele ana a ka liona ahiki i kona hoea ana i kahi o na kauhale. Ua ike mai la kona mau hoaloha i paapio iaia, aka me kekahi hoai.lona mai iaia aku ,e hoike aku ana, e noho hamau loa lakou, ua hoomau aku la no ua poe Paele ala i ka nana ana iaia, me na manao hauoli nae, ame ke kahaha pti, i ka maalahi loa o kona hoea ana maloko o ka pa, me ka' ike ole 'ia e ke kiai. Me ka palamimo loa o Tazana e nihi hele la, aia hoi kana pua me ke kakaka ke paa la iloko o kona lima me ka makaukau, a iaia i hoea aku ai ma kahi he umi fio kapuai ke leaawale mai ke kanaka kiai mai, ku iho la,ua o 'Tazana i 'eahi hookahi, huki mai la i ke kaula o kg,i)a pana ihope a maloeloe, a iaia no ka ike, o ka mana\yā ia.<L"hookuu. aku ai i kana pua. he kulana ana ka mea i ikeia,' iaku, aia hoi kapoo nna ka pua ma ke kua o ke kiai a tiula mamua o ke alo, me ke komo pono ana aku nia ka puuwali o ka' hina aku la no ia imua a make loa. Me ka eleu loa i miki aku ai o Tazaria ā loaa ka .pu,' me ke kaei poka a ka mea i make, lawe mai la ia matt waiwai nona, alaila hoi aku la oi'a no ka hookuu anā. ae i na wahine, na kane Paele i lilo he mau pio„.o<ka mea apiki nae, aole lie ki e hemo ai na lāka o i hoopaaia ai. Aole he manawa no ka hoohakalia ana, o huli hoi mai auanei na Arabia me na Minuena. inamua o ko lakou kaawale ana mai na kauhale aku, o ko lakou pau mai no ia 1 ka pepehiia, nolajla kauoha aku la no oia i kela poe. pela no lakou e hekāi, ahiki i ka hoea ana i kahi mamao, ilaila aku e imi hi na mea e hemo ae ai na kaulahao mai ia lakou iku. Aole kela he hana maalahi. no ka mea ua hoohuihuiia na wahine. ma kahi o ke kanalima a paa i kekahi kaulahao loihi, o ke ano iho la kela e hoopaaia ai o na kauwa kuapaa," pela na kamalii ame kekahi poe kane, aka nae mamuli 2 ka hoomanawanui ana, me ka hoolana mau aku o Tazana r ko lakou manao, ua oili aku la lakou mawaho o ka pa, me ka palekana, a o ka Tazana hana no, o ia ka holo e ana mamua e nana ai, ina paha he mau enenn kekahi mamua o !co lakou alahele.

Ma na pu nae a na kanaka Arabia e noke mau mai ana i ke kani i loaa mai ai ka ike iaia i kahi o ka enemi, e hookolo la mahope o kona puulu maloko o ka ululaau, a o ia kana i noonoo iho ai iloko ona, ina e hoolohe pono na Paele i kana kauoha. e nui ana ku make ma ka aoao o na enemi, n e hapa loa ana ka poe e make ma ko lakou āoao. Na kela mau leo o ka pu a na Arabia i kono mai ia Ta'.ana i kana wahi e alakai aku ai i kona mau hoaloha;,a i ka uhi ana mai o ka poeleele, pau mai la ke kani ana o na •ju. a hoomanaoi niai ia ua o Tazana, ua huli hoi aku la ua loe nei no na kauhale. me kona minoaka okoa ana iho, no •:a hoopienaia aku o na kanaka Arabia, i ka \va e loaa aku \\ ke kiai ua make, a ua mahuka hoi ka lakou mau paahao. No ka hoomahuahua ana aku i ha manao inaina o kela poe. mihi wale iho la no ua o Tazana i ka loaa ole ana he nanawa nona e lawe mai ai i na niho elepani i hele a ku \-e ahua, aka nae e hoao aku ana no oia e hoohoka i kela ioe kanaka me ka hiki ole ia lakou ke lawe limanui i na ,vaiwai a kona mau hoaloha. Aia no .nae iloko ona kekahi papahana ana i hoolala ai ' wahi e hiki ole ai i na kanaka Arabia ke lawe i hookahi liho elepani, a o kekahi kumu no hoi e hiki ole ai iaia ke 'awe mai i na niho elepani, he hana hookaumaha wale no 'a i na wahine, na keiki ame na kane kakaikahi pa,ahao. ke auamo, ia lakou e holo mahuka nei no ka palekema o ko lakou mau ola. Ua hele no hoi a kokoke e kani ka hora umi-kun)amalua ma kela po, hoea aku la o Tazana me kona hau hoa no kahi ' make ai o ka elepani, o ko lakou kumu o ka pelolei a hoeā :io keki wahi. mamuli no ia o ka ho-aia ana o na ahi, e ka ooe mua o lakou i hoea ilaila. Ua hana na kanaka Paele i kela mau ahi, no ka hoopumehana ana ia lakou, a no ke kipaku ana aku i na liona e hanu mai ana i kfe ea kanaka. O Tazana no mamua loa o kela huakāi a ia lākou i hookokoke mai ai i kahi o ke ahi e a ana, kahea mai Ia oia me ka leo nui. e hoike mai ana, ua hoea aku lakou.me na paahao, o ka ia i holo mai ai kela poe kakaikahi, a hui pu : ho la me'ko lakou māu ohana ame na hoaloha iloko o ka hauoli. : • • T ko lakou ike āna mai, aia no na kaulahao ke paa la i keia poe, ua hooi loa ia ,aku ko lakou hauoli, no ke koa ame

ka maka'u ule o Taz;uui u ka aa b<>ukalii uiul c niaiiiia aku i kunā olū uo ka punu u kela pue lehulehu, kv nu'n a lakou i koho maoli ai 110, ua pau loa na wahine, na keiki i ka lukuia me Tazana pu, eia ka auanei. he mau manao lalan ioa ia, a haawi mai la lakou i na hoomaikai kiekie ia Tuzana, no ka lilo ana i hoopakele 110 lakou. No ka piha hauoli loa o na kanaka Paele no kela palekana ana o ko lakou mau ola, ua hoala ae la kekahi u lakou i aha hulahula, me ka hopohopo ole no ko lakou pilikia i ka pololi, no ka mea ua lawa kela mau elepani 110 lakou e noke ai i ka ai a hala he mau la, aka ua ku-e ikaika aku n Tazana i kela manao hulahula, me ke kauoha okoa ana aku i na.kane e hoi e hiamoe, i loaa hoi ka ikaika o k<> lakou mau kino, no ka hana nui ma kekahi la mai. Oiai ua ike lakou i ka waiwai nui o na a'o-ana a Tazana ma na hana a lakou i ike maka ai no ka palekana o ko lakou mau ola, haawi koke mai la ua poe Paele nei i ka ae, a hoi ae la kela me keia ma kahi kupono e pili aku ai, aia ka pono o ke ao, nana aku ana na hana o ia la. Aole nae he hana maalahi ka hoi ana aku e himoe. 11 o ka mea o na wahine keia i pau ka lakou mau kane i ka make, pela hoi me ka lakou mau keīki. he hookahi hana o ka uwe me ke kanikau, pela no hoi na kane i make na wahine e noke mai ai i ke kuwo. a me ka hana nui o Tazana 0 ka hoomalielie ana aku ia lakou, ahiki i ka hoolohe ana mai o kela poe. pau ae la ka uwe ana. a nohoalii mai la ka maluhia. I kinohi, ua like no na olelo a Tazana e kamailio aku ana, me he mea ole loa, aka i kona hoike ana aku ia lakou, e lilo ana ko lakou mau leo kviwd i wahi e konoia aku ai na enemi e hookolo pololei mai ahiki i ko lakou loaa ana. a pau i ka.pepehiia, akahi no ua poe nei a hoolohe mai. pela iho la i loaa ai he wahi manawa no ka hapanui o lakou e hiamoe ai, aka, no ka poe i nui na manao kaumaha, aole no 1 hiamoe ia ahiki i ke ao ana. Ike ao ana ae ma kekahi la mai. aole he mau j»iliki:i i loaa ia lakou, a hoakoakoa mai la o Tazana i na pukaua a kahi hookahi, hoakaka aku la i kana papahana 110 ka l;oouka kaua o kela la. alaila lokahi like mai la lakuu. •» ke alahelē wale no ia. e kaa ai ka lanakiln ma ku lakun aoau. a e pau ai na enemi i ka lukuia. 0 ka mua o na mea a Tazana i hoakaka aku ai, o ia no ka hoomau ana o na wahine ame na kamalii i ka hele aua ma ke kukulu hema, a i iwakalua poe kanaka i lak<» me na pua ame na ihe e hele pu me lakou, o ko Tazana manau. e kaawale »ioa kela poe o lakou. mawaho aku o na palena o ka poino. Haawi pu aku la no hoi oia i ke kauoha i ko la|c<»u mainao loa ana ma kahi he mau haneri mile ke kaawale, alaila e hoomoana lakou ma kekahi wahi kupono, me ke kukulu ana i mau papa'ihale nn lakou, e malu ai nu kekahi mau la, oiai ma kona manaoio, e hala ana he mau la. a he mau pule paha iaia ame ke koena iho o na Paele me ia, e paio aku ai me na enemi. ahiki i ke auhee ana o kekahi auau. a pau loa paha i ka make; a e kakali malie mai'no hoi lak< u ahiki i ka halawai hou ana o na puali a elua. Hakalia no a pau ka paina kakahiaka. ma ka ai ana aku i na i'o elepani, o ka hoeu aku la no ia o Tazana i kona"liuu hoa, e huli hpi mai no kahi i noho ai na Aral»ia aine na Maniiena maioko o na kauhale o lakou: he manawa ole. aia hoi ua hoopuniia ae la ka pa e na Paele. e pee ana kela ame keia mahope o na kumulaau nunui, me ka haawi ana aku o Tazana i ke kauoha ia'lakou, e pee me ka nalo l»«a. me ka hoikeike ole ae iwaho, ma kahi e ikeia mai ai e ua Arabia, aka ma aa nīanawa maikai apau e loaa ana ia lakuu. e ki kpke aku i ka lakuu mau pua, aia ka ponn o ka nui o ka make ma ka aoao o na enemi. Aia no o Tazana maluna o ke kumulaau. a i kekahi niea no a maalo ae ma kahi e hiki ai iaia ke kiola aku i ke kipuka o kana ka*ula, iloko o ka imo ana a ka maka. e ikeia aku ana ka lewalēwa o kekahi Manuena iluna o ka lewa, a •e nanea ana no kekahi mea i ka holoholo. he anuu ana. \yaiho aku la oia ilalo, a e paa ana he pua ma kona puuwai. 1 ka wa i loaa aku ai ka hoomaopopo ana i na Arabia ame na Manuena no ka make ana o kekahi poe kakaikahi o lakou, oili like mai la kela ame keia inai na kauhale mai. aia na pu ke paa la iloko o na lima, eia nae o ka niaopopo ole o kahi i lele mai ai o ka pua, he pono holo wale iho no ka ua poe nei maloko o ka pa, ahiki i ka akoakoa ana aku o kekahi poe ma kahi o ka puka-pa, a e kukakuka nui ana no i'ke ano o ka lakou mea e hana aku ai, aia hoi, he pa-hu ana, waiho aku la he kanaka Arabia iluna o ka honua make loa, a e oioi ae ana he pua, mamua o kona umauma.

I ka mana.wa hoi o kekahi c kulou ilio ni ilalo no ka wohp ana ae i ka pua, o ka manawa ia <i pa-hu aku ai ho inoa okoa a waiho make aku la iluna o ka honua, a mamuli o keia poino. ua holo okoa aku la kekahi puulu. no kahi i manaoia. mailaila i kiia mai ai ka pua, o ka mea apiki- »n«\ e holo ana no kekahi o iakou. hina aku la oia ilalo a mako loa. a mahope o kona kua e oioi ae aua he pua. iho la hoi lakou. e holo aku no kekahi walii ok«».«. ua like pu no, e lele mai ana he pua mai kekahi wahi i maopopo ole. a make aku la no ia kanaka. o ka mea apiki nae. aole no he ikeia aku o ka lele ana mai o ka pua. He oiaio ua haawi aku o Tazana i ke kauoha i na Paele. aole e ki wale i kekahi mea i ka pua, aia wale no a lilo ka nana ana a na enemi i kahi e, a ua hoonoho oia i na kanaka pana pua akamai loa ma na wahi kokoke i ka pa. i ole ai e hala ka lakou mau pua ke ki. I ka ike ana o na Arabia ke make liilii aku la k«) lakou poe kanaka, huli hoi nui aku la no na kauhale. me ke kuka kuka ana iho. he hookahi wale no, a lakou hana pono. o ia ka liolo aluka ana aku noloko o ka ululaau. e noke ai i ka huli i na kanaka Paele, a luku aku ia lakou me ka mainuino loa. Aia nae Hia Paele ke hakilo pono mai la a i hakalia no a ,oili aku na enemi iwaho o na kauhale. o ko lakou ]i<mniaka nku la no ia e holo iloko o ka ululaau. I ka hoea ana hoi o na kanaka Arahia me na Manueua noloko o fca ululaau. aole he ikeia aku o kekahi kanaka. aka no Tazana nae, aia no oia maluna o ke kumulaau kahi i hele ai. a malalo no na enemi, o kana mea nae e ike mai ana, i ka wa no e oili ae ai o kekahi Manuena ma kalii nui ole «> na kumulaau, o kona hina aku la no ia ilalo a māke. a he pua ma kona puuwai. Manuia hoi o ka hoea ana mai o kekahi mea a ike i ka poino o kona hoa, ua kapoo e aku la ka pua iloko o kona I>uuwai, a hina iho la ilalo make loa, a e nanea ana no hoi kekahi i ka nana ma o a maanei, he anuu ana, kapalulu mai la ka pua ma kona puuwai. Ua nui maoli na Arabia ame na Manuena i pau i ka make ma kela atio pohihihi loa, a o ka mea nana i hookalraha aku ia lakou, o ia no ka pololei o ke kiia ana mai o ka pua a; ku nla ka puuwai wale no. aole ma kekahi wahi e ae o'ke kiho, a ō'ka'oi loa aku nae oke kupaianaha. oiano ka ike ole ia aku o ka poe na lakou i ki mai i na pua, a lilo ka hapanui o lakou i luahi na ka make. He keu no hoi maloko wale no o ka ululaau kahi a ka make e lukti ai ia lakou me ka aole nae pela, i«i lakou i huli hoi aku ai no na kauhale maloko o ka pa, he o ia mau no ka makē o na Arabia me na Manuena, a no keia poino. me he ma'i ahulau la maluna o lakou, e pau loa ak\t ai paha na mea apau i ka make, ina e ana i ka noho ana ma kela wahi. hoike aku la na kanaka Manuena i na Arabia, ko lakou mau haku hoi, e haalele lakou i ka noho ana ma kela wahi, eia nae aole he ae iki.o na Arabia, no ka maka'u, ina lakou e hoi aku ana maloko o ka ululaau. e j>au mai ana lakou i ka lukuia. (Aole i pau.)