Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 36, 6 September 1918 — HE LEKA HAMAMA, HE PANE IA REV. S. L. DESHA. [ARTICLE]

HE LEKA HAMAMA, HE PANE IA REV. S. L. DESHA.

Lunahooponopouo o ka Hoku o Hawaii; Aloha: —Iloko o na pule elua i hala aku la i ka m?nawa a'u e kaahele ana i ka Mokupuni o Hawaii ma ke ano he moho ma ka aoao Demoklaka no ka waeia no ke kulaua elele i ka ahaolelo lahui, ua ikeiamaloko o ka nupepa maluna ae la, au inolio lunahooponopono ai, na fnanao # hoakaka malalo nei, a'n e nei me ka mahalo. Ke ma : kemake nei au e hoike aku ia oe oiai oe he khhitriaptflfe tio kn Euanelio o lesu Kristo, a oiai hoi ua loaa mau ia'u ka manao inahalo a aloha oiaio no ka aahu kahunaplile, aole au e komo aku ana iloko o kekahi paio kalaiaiua a ano e ae' paha nie oe, ame ko'u nana ole aku . i kau mea e kamāilio a e kakau nna paha maloko o kau nUpepa e hoole aku ana au i ka £ane nna, a e pauai aku ana au ia de ame kau mau mea e kakau ai me ka hamau hoo\Vahawaha. Ma ka £arie flna aku i kau mau manao elike ni6 ift i hoikeia niai ai ia 'u e kekahi mea nana i mahele mai ma ka olelo Hawaii, ke pan6 nei au ia mau nianao'ōū. Ka mua: "Ke kamailio nei 0 Kauka Raymond ma ka mea pili i ka noho o Kuhio ma ka liome, e liakakn ana i ka inoiwahine no kona waiwai, oiai nae he mēa pono iaia ma ia manawa nia Wakinekona oia e nana ai i kana mau hana ma ke aiio he elele. He manao liii kēia ma kd aoao o Kauka Baymond." O ka'u pane no keia oia hoi ua hoahewa au i ka hana a ka elele no keia kuinli, ua noho oia ma ka home no ka hakaka ana no kekahi hoopii nia k6 kauawai, ma ka hana ma kana hoopii e koi ana i ka waiwai o ka moiwahine ame kekahi poe e ae, ka lnina hoi nana i kaohi iaia i Honolulu noi, elike me kana hoakaka ponoi o ka hoike ana ae, aole ia'u wale no, aka i kekahi poe e aku kekahi, oiai uae he manawa ia nona ma ke ano he elele na ka lahui e noho ai ma "Wakinekona a e haua i ka hana a ka % lahui i hoouna aku ki iaia ilaila ma o ko lakou mau paloka la. Aohe o'u mano e kmailio nona ma ke anō pilil?ino, aohe no hoi o'u makemake e hoomaopopoia ua hoolalelaleia āe oia kekahi maU' mahao alunu a kn-e aku i ka moi,wahine. Eia nae, o ka 'u ē maha'oio nēi, ina owau ma kona wahi hē "kēikialii o ke koko alii, aole au e hoonoho ana ia'u iho ma ke kulana ana i noho ai iloko 0 kela hoopii, oiai no ka moiwahine e ola ana, oiai e lilo ana ia hana i mea hoopOino aku i kona ola inamuli o ke kaumalia ame ka ukiūki i ulu mai mamuli o kana hoopii. No ko'u oleloia i ka lili, he makaainana Amerika oiaio a haahaa au i ikeia i kela ame keia la, a ma ke ano o ka 'u noonoo aua ma keia manawa ano nui he 01 aku ke kiekie me ke ohohiaia o'n mamua o kekahi inoa hanohano o kekahi leeikialii (oiaio ole)! Ka lua: Wahi au, "Ina he kanaka aloha aina oiaio o-Kauka Raymond no ke aha kona mea i holo ole ai i Pal'ani a kaua aku, i ka jnanawa a ke aupuni Amerika e makemake mai nēi i iwaka-luā-kumamalima kaukani kauka no ka helē ana aku i ke kahua kaua." Eia ka'u pane no keia, owau kekalii mawaena o na kauka mua loa o ke Teritoro o Hawaii i kakauinoa i ka pepu ninau i hoounaia mai ke keena oihana ae ma Honolūlu e lioakaka ana i ko'u makemake e hele aku nia kekaln inanaa ma kekahi wahi np ke kaua ana iio kuu aupuni ma kela kuiana liana. Ahiki mai i keia la aohe au i lolie iki i kekahi pane mai ke keena oihana niai, aka nae Ua hoikeia mai ia'u mai na aliikoa kiēkiē mai iloleō o ka hana- a ke aupuni na ko'u mau makahiki oo he 52 i kaohi ia'u mai ke komo ana aku iloko o ka hana. Eia nae, makemake au e noi aku i kau nōonoo akahele ana maluna o kēia ihea oiftid hookahi wale no a'u keikikane a aia oia ke aahu mai la i ka aahu koa o ke aupuni Ameiika, iloko o ke kaua, a pela pu hoi me leuu mau keikikane lmnauna elima aia lakou iloko o Palahi. Hē makemake pu no hoi au ē hōoko'iko'i aku i ka'u noi ana i kou e nana mai i keia mea oiaio he au mau keikikane, a e ninau aku atia au ia oe ke aahu mai la anei laua a i ole kekahT paha o laua i ka pafelole kofi-o ke aupuni Amerika? Ma ko 'M ike aole, a ina pēla, no ke aha ko laua hana ole ana? - Ekolu: 4< l ka manawa a Kauka Raymōn»l i holO ai no ke senate i ka makahiki i hala, ua hele aku oia e noi ia Mr. Pogue ame Mr. Harold Riee no ka laua kokua mai iaia, a inā no konh kohōia ē hookomo alna oia ho bila i ka ahaolelo tfo ka "mahēleia o ka ainā hanai holoholona i onaia e laua." O ka'u haina no keia oiA'kēia, he olelo hoopunipuni hiki ole keia ke huikalaia, ua maopopo ia oē ia mea. He mau Rēpubalika 0 Mr. Pogue ame *Mr. Rice, aole o Kauka Rayriiorrd he hupo e hoakaka aku ai ia hana imua o laua, aole no hoi o Mr. Pogue ame Mr. Riee hē mau kanaka hupo e manaoio mai ai he hiki ia mea ke hanaia, nō ka mea oia mau kanaka a elua ua oi ae ko laua noonoo ame ko laua ike mamua o na kanaka noonoo papau. * ]£ha: "Ua papa o Kauka Raymond 1 ka wai maluna o kona aina hanai holoholona aoie e loaa i na Ilawaii." O ka'u pane no keia, ēiā hou no ia hoopiinipuni ino, aohe au hooiaio e haawi | mai ana ma kou aoao no ke kakoo aku I i kau olelo. Elua makahiki i hala aku nei i Wailuku, Maui, ae oe me Kuhio, ' Robert Breckons, W. O. Smith ame ,Tohn Wise nō ka hana ana e koho ole ia ai au i' ka Wa he moho au e holo ana no kē senate. Ia manawa, wahi a kau hoakaka, ua hoole au i ka haawi ana aku t ka wai i na kanaka mai ka mapunawai mai o a ua kan oha aku ka au i kekahi kanaka e kiai maū ia irtapunawai me ka pu, a he nui aku na olelo opala a kekahi kanaka noōnoo maikai e hiki olē ai e mapaoio. Mahope mai o oē ponoi no ka i olelo aku i kekahi poe, a pela hoi ua manaoio pu a~u maloko o kau nupepa, ua hoole ia ka loaa ana aku o ka wai i na kanaka mai ka aina hanai holoholona aku o Raymond iloko o ke kau papaala 0 ka 1907 ame 1908. E noi aku ana au ia ōe me ka haahaa e ninau ae ia Mr. A. F. Tavarēs ame Akana Liilii, o ka aina hanai holoholona o Kamaole, Maui, aia ma kahi o ka eha mile ka nramao, a na laua ia e hoike mai oe 1 ka mea oiaio ua aeia ka wai o ka aina hanai holoholona a Raymond e kiiia e kēla ame keia i kela ame keia la, ma kela' anle keia wahi mai e loaa ana, o keia mau keonimana kekahi i kii |)U i ka wai, o ka hapanui o ka manawa mailokō mai o na Inawai maloko o ko mako'u mau pa, ahiki i ka pau loa ana o ka wai ilōko o na luawai. O ka olelo hakuepa na'u a i ole na leekahi mea e ae paha i haawi aku i ke kauoha i kekahi kanaka e lawē r pu 1 no ka papa ana aku i kanaka aole e kii a lawe aku • i ka wai mailuna aku o ka makou aina

lianai holohOlona ho hoopunlpuni nmuaoino loa Reln. lua ua ikoin keknhi kannka e lawē ana ? ka pu maHn paha lie kaimka hahai n lu>U>hv\lo*>a paha ma kalii kokoko mai i n:i niaj)Uiiawai, ho moa maopopo 010 ia. Elinia: ''Aoho nianao iloko o Kauka Raymoutl o hoopii ao i na ukuhana O kaua mau kanaka hana, ko ukuia nei ia ])oe me na ukuhaua haahaa. lu:i lir aloha oia i iia Hawaii, no ke aha oia i haawi ole ai i ka wai ia lakou a lioopii pu ae i na uknhnn'a o na kanaka maluna o kona aiua hauai holoholona ?'' () ka "« haina mahina o koia oia hoi ke lawolawo noi makou i ka makou oihana maluna o na loina pili oiliana, o ka moa oiaio anoane ka inakou mau iimahuoa apau o paa i na kulana no nui apau kt\ poo i noho pu mo a'u mai ka manawa mua inai a 'n i kuai ai i ka aina lianai holoholona o lakou ka hoiko oiaio uo ko lakou noho aiia mo ka hauoli, iua aolo pela. aole lakon o noho mau mai ana iloko o ka'u hana. O ko kauaka haahaa loa o ka uku iloko o ka niakoii hana ho kanakolu ilala kona uku mahina, ho lialo hoolimaliina 010, loaa walo ka waliio amo ka i'o bipi, a lio 1 >ij• i waiu nana ina oia i makomako. O ko kanaka uku kiokie loa hookahi hanoii <laia koua uku 110 ka īnahina nu> ka loaa o ua ]tono oliko mo ko kola kauaka ae la. O na ukuhana i ukuia aku oliko nio ia ko kiokio a kiokio ao, ua oi aku manuin o ka Iwkahi aina hanai Imlolioiona nialuna o na mokupuni. () kokahi 0 ka mnkou inau luna haahaa u:i haaw» makauaia aku iuia nia ka makahiki liou 1 hala, īna ko ano lio uku nuikana no kana han.l hoonianawanui i lawolawo ni, he 17 oJca aina nio olua īuau lialo nialuna ilio. ma ko ano liookuloana, a ua hoomaliaia akn oin niai ka hana aku mo ka uku ho kaualiina «lala no ka niahina a o loaa aku ana iaia oliko ino ka loihi o koua ola ana. K kakan aku oe iaia ina lio mnko mako oe o loaa ka oiaio no koia hoakaka ,a ko mauaoio tioi no au o lioiko ōnai ana oia ia oo i ku inoa oiaio au i mhkomako ai o pili ana no ko'u alolia i ka lahui llawaii, a o hoiko )ni mai aua oia ia oo no ka haawi o ka aina hanai holoholona o Haymoii(l i ka wai i na Hawaii aino ka ole. O kona inoa anio kona walii nolio o .1. llapakiiku l'nknhnkn, Makona, Mnui. Ma ka hoopau ana ao i keia, o knu kahuna])ule inaikai, makeinake au o haawi nkn i hookalii walii huaololo a •! ia oe oia koia: K hoolohe i ka oloki kauolia a losu Kristo, " K holo a a'o aku i ka Kuanolio": oia ka hana nm» ka nianao o ka poo ua lakou oe i kolo» i makemake ai ia oe e liana aku. K hele a ha'i aku i ka Kuanolio o ka aloha hoahanau, aole i lui Kuanolio o ka hoino, oliko nie ia nu e liana noi! Iloao oe e lilo i kahunapule oiaio; e nku ponoia ana oe no ka nianawa loihi: a i ka liopena e noonoo nui ana nio ka paulele na kanaka o ke Teritoro o llawaii, nine kou laluii ponoi, 11011, a e malialo mii ia nna oo mnmua o ka lakon o lianp mai ana, ina oe e hooniau aku aun i kau hann elike me ia iloko o n.i la i hala, ka paumaole iloko o na hana llalainina. E oluolu d hoike aku i ko hoalohn, ko keikialii, ka mea nann ka 01010 ina e hiki ana iaia ke mahele i na knukani eka aina o ka aina hanai holoholona a Raymond iloko o na apann aina hookuonoono e lilo ana ia i niea niaikai no na llawaii, e oluolu oo e hu'i aku iaia o na kaukani eka i hoikeia ae la oia ka aina i ikeia ma ka inoa o Kahikinui, he ain.i aa haoeoe i okiokiia e na owawa, o koa ke ano o ka aina ana i innnao ai e haawi i mau honie hookuonoono no na Hawaii iloko o nh mhKahiki lie I.*» i haln, ka aina a na liawaii ame ka poe e ao i ike ai aole hiki i keknhi mea ke loaa mai i mea e ola ai mniloko mai o kuukani eka o ia aina. Mii ka aoao ku-e, 0 ke ano o ka aina a *u i mnkeinake ai « pono e loaa aku i na Uawaii oia ka nina innhiai papa ekahi, ka aina maluna ona ua lioouluia ke ko ma kein mnnnwa amo kekahi mau aina nui e ae, i ikeia ma ko ano he aina mahini papn ekahi, ka aina 1 loaa maloko o keia Teritore he maii kaukaui eka, oia na'aina i ]»au ka hooliinaliina i keia nianawn, a e pau ak i ana kekahi nialoko o elinia makahiki i koe. K pono oe e ninau ]>u nku iai.i pehea la ua Hawaii ilihUnO, a i ole kokahi khnnka e aku o k(&ahi lahni okoa. i liiki ai 0 loaa ke »laln e knino akn ai n.aluna o kein mau aina ma ke nno ho mea nolio hookuonoonol A ein hon. no ke aha oia i hooikaH»a ole ai e loaa k»' kanawai l'e«lerala waihona hnnako hookoeia, keleahi o na knnawai wniwni loa i hooholoia e ke au hooponopono aui>um T)emoknrata, Jime ke kanawai »>anako hoaie a ka poe mahiai. (i hooholoia ui e ka ahaolelo o Amenkn Huipuin, ann i noho ai he hon, ma ka la 1 < o lulai, 1916), i pahola ole ia mai ai i Hawaii nei? JAMES. HARVKY ī?AYMON I>. W. 8. 8. He 15 Kopani piliwaiwai i haaMe i ka bela umi ilala pakahi nia ke kakahiaka Poaouo aku la i hala a ]u.ki okeo ke aupuni kulanakauhale.