Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 36, 6 September 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

I walii nae no lakou e palekana ai.'hoi nui aku la maloko " n:i kauhale. 'io ka inea o ka poe apau e maaloalo ae ana inawaho o na kauhale. he make wale no ka mea e kau aku nna maluna o lakou. Aia mai o Tazana maluna o ke kumulaau kahi i hakilo pono mai ai i na kanaka Arabia. a i ka \va i liolo ai o na enemi maloko o na kauhale e pee ai, me ka manao pela iho lakou e pakele ai mai' ka make mai ; kau aku la ko I azana mau maka maluna o kekahi hale. a na \rahia e.uoho ana. a me kona ikaika apau, kiola mai la oia i kana ihe. a na na leo anwe mailoko mai o kela hale i hoike ;il<u iaia, aohe aha'ilono o ka poe apau i ku aku j ka ihe. Me ka nana ole aku i ka mea a na enemi e hana mai ai, huli hoi aku la o razana no kahi a kona mau kanaka i noho ai. h<mkoakoa mai la ia lakou me ke alakai ana aku no ka hema ma kahi he hookahi milp ka mamao mai na kauhale . ku. a malaila i hoomaha iho ai lakou, me ka ai ana i loaa li«»u mai ai ka ikaika i ko lakou mau kino, me. ka hoonoho ana aku nae i mau kiai maluna o na kumulaau, e kokoke ana i ka moali alanui e moe pololei ana no kahi o na kauhale. Ma ka helu ana o*Tazana i ka nui o kona mau kanaka, n<»le loa he hookahi o lakou i malee, a i ole, ku paha i ka ]>nka; oiai hoi, ma ka aoao o na enemi, ua āneane e piha ke kanalima poe i pau i ka make. Ua hoopiha loa ia na i'aele me ka hauoli, no ka hiki ana ia lakou ke luku i na i nemi me ka maalahi loa, a hooholo nui iho la, o ka lakou hana hope loa, o ia. no ka hōlo aluka ana aku noloko o ka i>a iloko o ka wa kupono, a luku aku i ke koena o na enemi, me ka hoomainoino i na kanaka Manuena, ka lahui a lakou i hoowahawaha lcfa ai, a i ka lohe ana o Tazana i ka manao 0 kela poe, ia wa i keehi ino iho ai oia i kona mau wawae ilalo, a pane aku la: "He keu aku oukou a na kanaka pupule," wahi ana me ke kau ana ae o kekahi Iima iluna. "Manao anei oukou o ka lanakila i loaa ia kakou i keia la, mamuli ia o ka oukou hoolala ana? Owau ka mea nana i kuhikuhi aku ia oukou 1 ke ano o ka hakaka ana e loaa ai ka lanakila, .a ua ike pono oukou i ka hopena i oili mai, ua make he aneane kanalima poe kanaka Arabia me na Manūena. "O ka'u no hoi ia e ka-ua aku ana ia oukou. e hoomanawauui, a e kakali ahiki i ko'u ike ana i ke alahele no ko kakou lanakila, aole nae he hoolohe mai o ko oukou alii, ua holo aluka aku la oukou noloko o ka pa, a heaha ka mea i ikeia, ua lukuia he heluna nui o ko oukou lahui, me ka' make pu o ke alii o oukou, me ka loaa ole he poino maluna 0 na enemi. "E hoolohe mai oukou i ka'u mau mea apau e hoolala ai, 1 ke ano o ka kakou kaua ana āku i na enemi, a i paakiki no oukou. me ka maliu ole mai ia'u, alaila ua oi aku kuu hookuu ana ia oukou e lukuia mai e kela poe kanaka, a e huli hoi aku 110 au i kahi a'u i hele mai ai, me ka nana ole mai ia oukou." L T a hoopiha loa ia kela poe kanaka Paele me ka maka'u. n<> ko lakou haaleleia iho e Tazana, a mihi nui mai la i kō lakou hewa, me ka hoohiki pu ana mai, e hoolohe no lakou i ka 'J'azana mau alakai ana apau no ko lakou pono, a au'a mii mai la iaia, aole e haalele aku ia lakou. "lna o ko oukou manao ia ea, alaila e hoi kakou no kahi i waiho ai o na kino make o na elepani, malaila kakou e hoaumoe ai no keia po. He mau hoolala ana ka'u waiho aku ana imua o oukou, no ka hookahaha ana aku i ka manao o na kanaka Arabia, ma ka la apopo, ina e paakiki iho ana lakou e noho ma ko kakou aina nei, me ko'u kauka'i .►le aku i na kokua ma ko'u aoao. hele kakou i keia manawa, aole he hopohopo ana no na enemi. aia lakou maloko o na kauhale kahi i noho ai, ua pii ka lia i ko lakou mau kumu pepeiao, e aa ole ai e hele mai noloko o ka ululaau nei e fiuli ai ia kakou, no ka maka'u o pau nui i ka make." Hui hoi i'o aku la lakou no kela wahi mua a lakou o ka hoauinoe ana ma ka po aku i hala. I ko lakou hoea ana aku, ua ho-a ia na puuwahie nui, a oiai aole # i pau na elepani elua i ka ai ia, o ka lakou ai no ia o kela ahiahi, me ka hoolala ana 1* na mea e hana mai ai ma kekahi la ae. Ma kela po. mahope o ko Tazana hiamoe ana ahiki i na hora o ke aumoe, puoho ae la oia, me ka hoala ole aku i kona mau hoa. o ka hlili hoi mai la no ia no kahi o na kauhale e uoho ana na Arabia me na Manuena. Mamuli o ka aaki pouli o ka poeleele o ka po. ua ulolohi loa ko Tazana lioea ana aku mawaho o ka pa, he hora okoa kela hele ana mai ana. a ike aku la oia e a ana kekahi ahi nui. a ma kahi kokoko hoi i ua ahi nei, e noke ana kekahi kiai i hoonohoia nii ka makaala ana i na enemi. I'inana aku la oia iluna o kela kumulaau no ana e noho mau ai, a nana mai i ka poe maloko o ka pa, a i kona hookuene pono nna iho maluna o kekahi lala nui, wehe ae la i kana pua, me ka hookomo ana iho i ke kakaka, alaila kau ae la iluna. no ka pana ana aku i ke kiai, eia nae mamuli o ka oni o ka lala i ka makani, komo mai la ka hopohopo iloko ona. ina no ka hala o kana pua, me ke ku ole aku ma ka puuwai o ke kanaka kiai, alaHa e ala mai ana kekahi pilikia. Ile mau meakaua e ae no kekahi ana. o ia ka ihe. k'a.pu u<» hoi ana i Iawe mai ai mai ke kiai mai i make iaia, a aia mau no kana kaula ma kona puhaka kahi i paa ai, o ka hoohana ana aku nae i kekahi o kela mau meakaua me ka palamimo loa. ke kanalua loa la oia no ka holopono. laia e noonoo ana no kana mea e hana aku ai. i wahi e make ai ke kiai me ke ala ole inai o na kanaka e hiamoe aria maloko 6' na hale, hooholo iho la oia, e waiho i mau menkaua apau iluna o ke kumulaau, nolaila nikiikii iho la • ūa i kela mau mea a paa i ke kaula. me ka hauhoa ana aku i ka lala laau. o kona iho mai la no ia ilalo me ka palamimo loa. L'ā huli ke alo o ke kiai i kahi e. a ua nanea maoli no oia. me ka manao ole ae he poino kekahi; me na kaina wawae palamimo loa i hele malie aku ai o Tazana, aia hoi kana pahi ilōko o kona lima kahi i paa ai, a i kona kokoke loa ana aku ma ke kua o ke kanaka kiai. me ka anehe. a.na aku e'hou i kana pahi. ua ku ino ae la ua kanaka nei itiiria. me ka haalele ana i kana pu, he hookahi mea iloko-ō kona noonoo. o ia no ka piha me ka maka'u, me ka hiki ole ke kahea ae i māu kokua, me ka hoohakalia hou ole iho, lele aku la o Tazana a paa ke kania-i o ke kanaka Manuena. 'a noke iho la laua i ka hakoko. he mea makehewa wale no nae na hooikaika ana o ke kiai e pakele o'.a. no ka mea ua uumiia aku la-kona a-i. ahiki i ka lole ana o ka ouohi ike. a i ka hookuu ana ae o Tazana iaia, aole he ola i koe iloko o ke kino. Hapai ae la o Tazana i ke kino o ke kanaka Manuenā i mnke, a lawe aku la noluna o ke kumulaau, me ka Iawe pu ana mai i ka pu, na poka ame na lako hoonani apau o kela kanaka. 6 .

MOKUNA XVII. 4 Lilo o Tazana i Alii no ka Lahui Paele. I ka hoeā ana aku noluna o ke kumuiaau, nakiikii aku la oia i ke kanaka make. iluna 'o kekahi lala. lawe mai la i kekahi pu, me ka hele ana aku a kahi kupono, e hiki ai iaia ke ike pono aku i na kauhale, o ke kau ae la no ia i kana pu iluna, a ki aku la; o kana mea i lohe aku, o ia no ka nunulu-mai o kekahi mea, a hoomanao ae la keia, ua inu aku ka poka o kana pu i ke koko o kekahi mea maloko 0 ka hale. Ke noho malie la ua o Tazana e hakilo ana i ka mea a na Arabia ame na Manuena e hana mai ai; he mau minuke helu wale no mahope o ke kani an* aku o kana pu, ua puhee mai la na mea apau mailoko mai o ko lakou mau hale. me ka holo puaa i o a ia nei, a i ko lakou ike ana mai, aole ko lakou'kanaka kiai, ua piha loa lakou i ka maka'u. <.) kela nokeia āna o kekahi poe o lakou i ka luku ma ke ano kupaianaha loa ma ka la aku i hala, a hui pu iho hoi me kela nalowale honua ana o ke kiai, ua hooi loa ia ae na manao pioloke iloko o lakou. a iloko o na manao uluahewa, 1 puhee aku ai he helunanui o lakou me na pu, no kahi o ka puka-pa, a noke aku la i ke ki iloko o ka pouli, aohe nae mea loaa ia lakou ma ia hana ana, oiai aole he enemi ma kela wahi. Ua lilo kela noke o na Arabia ame na Manuena i ke ki i ka lakou mau pu i mea hauoli loa i/ko Tazana manao, no ka mea i ka wa e kani aluka ai na pu a kela poe, o ka manawa hookahi ia e kani ai o ka Tazana pu, a haule aku la ia kanaka Arabia waiho ilalo make loa. I kekahl hoi i hele mai ai e nana i ke kumu o ka make ana aku la o ia hoa o lakou. a i ka wa no e kani ae ai o ka pu, hina aku Ia ia mea ilalo a make loa, me ka ike ole ia aku nae o kaīii i lele mai ai o*ka poka. No keia make ana aku o kekahi poe o lakou me ka pohihihi loa, ua hoomaka aku la na kanaka Manuena e holo, a mamuli wale ho o na kauoha hookikina a na Arabia, i pau nui ole ai kelh poe i ka nalowale maloko o ka ululaau. r ka pau ana o ke ki ana a na Arabia i ka lakou mau pu, j aole no hoi he ki hou o Tazana i kana pu, nolaila ua hoi hou mi la ka maluhia maloko o kela pa, me ka akoakoa ana ! mai o na Manuena ame na Arabia i kahi hookahi, me ka hoomamaia o ko lakou noonoo. eia nae he manawa pokole wale nc#ia i nohoalii mai ai kela ano maluna o lakou, oiai aia o Tazana ke hoolala mai'la i kekahi hana e hookahahaia ai ko lakou noonoo, a e hooi loa ia ae ai hoi ka maka'u ame ka pihoihoi iloko o lakou. I ka makaukau ana ia Tazana o kana mea e hana aku ai, hoomaka ae la oia e kahea me ka leo nui ma ka olelo a na mapu, natia aku oe ia la, lie liaka pono hoi ia o ka nana ana mai a na mea apau ma kahi o ka leo a lakou o ka lohe ana mai, iloko nae o kela manawa hookahi, ke hoolewalewa iho la o Tazana i ke kino make o ke kanaka Manuena. ala'ila kiola aku la ma kahi e akoakoa ana na kanaka. I ka ike ana mai o ua poe nei i ka lele ana aku o keia mea iluna o ka lewa, ua kuhihewa loa lakou. o ka mea kela I nona ka leo hui a lakou o ka lohe ana mai, a e lele aku ana e ai ia lakou, ua puhee nui aku la, i kau a mea o ka maka'u. i ka manana o na lima me na wawae. Iloko o kela makemake e pakele mai ka mea a lakou i kuhihewa loa mai ai he holoholona, ua wawahi okoa aku la kekahi poe i ka pa, holo aku la no hoi kekahi poe ma ka puka-pa, a iloko o ka manawa pokole, ua waiho oneanea iho la na kauhale. Ua maopopo ia Tazana, e huli hoi hou mai ana no kela poe kanaka iloko o ka pa, a i ko lakou wa e ike ai, o ke kino make rio kela o kekahi o ko lakou poe, e hoohuli like ae ana kela poe kanaka i ka lakou mau pu iluna o ke kumulaau, noiaila haaiele awiwi iho la oia ialuna o kela kumulaau, a huli hoi pololei aku la no kahi o kona mau hoa e hiamoe mai la. He mea oiaio, i ka hala ana o kekahi manawa, me ka hoopilikia ole ia mai o kekahi mea. huli hoi hou mai la na Arabia me ka lakou poe kauwa noloko o ka pa, a i ka alawa ana mai o kekahi kanaka Arabia ma kahi e waiho ana o ka mea i haule mailuna mai o ke kumulaau, ike>mai la oia he kino no kekahi mea make, ia wa i holo like mai ai lakou apau, eia ka o ko lakou kiai no ua make, aole hoi he holoholona ahi\i, elike me ka lakou i kuhihewa mua ai. I kela maopopo ana i na mea apau, ua make ko lakou kiai, hoomaka nui ae la e ki i ka lakou mau pu iluna o ke kumulaau. aohe nae he mea loaa ia lakou, oiai ua wehe e aku la ke akule i ka hohonu; ina no ko Tazana hoomau i ka noho ana maluna o kela kumulaau, pela ka lele makawalu mai o na poka, aohe ahailono no kona palekana, aka ua piha kona kino i na poka a na enemi. I ko lakou nana pono ana iho nae malu/ia o ke kino make, aole he mau maka e hoike ae ana no kona kiia i ka pu, a i ka pua paha, aka he mau ma-ka no na manamanalima, no kekahi pilikua ka mea e kau ana ma ka a-i, ua hoopiha hou ia lakou me na haawina o ke kahaha, me ke koi paakiki ana mai o na kauaka Manuena i ko lakou mau haku, he mea pono ia lakou e haalele iho i kela wahi ma kekahi la mai. O ka hiki ana i kekahi kanaka ke kohio iloko o ka pa me ka maalahi loa, a pepehi aku i ke kanaka kiai me kona mau lim ponoi, ma ka manao hoomanamana o na kanaka Manuena. aia kekahi mana kupaianaha mai ka lani mai, e palekana ole ai ko lakou noho hou ana aku ma kela wahi, o na hoopohala ana a na kanaka Arabia i ka lakou mau kauwa, ua lilo ia i mea ole. Me kela manao paa e haalele iho i na kauhale, ua ku ae la na kanaka Manuena me ka lakou mau pu, a hoomakaukau no ka holo ana aku iloko o ka ululaau, me ka nana ole ae i ko lakou make mai i na'enemi: aka ua noke hou mai !a na Arabia i ka lioomalielie ahiki i ka maliu ana mai o na Manuena. mamuli wale no nae ia o ka ae ana aku o na Arabia, e haalele iho lakou i ka noho ana ma kela wahi. ke ao ae ma ke kakahiaka o kekahi la mai. Ma kela hoea ana aku o Tazana imua o kahi e hoomoana ana o kona poe. aia no lakou apau ke kakali mai la iaia, a i kona hoike ana aku i ka holomua o kana mea i hana aku ai maluna o ko lakou mau enemi. ua hoopiha loa ia aku kela poe Paele me na manao kahaha. Ua paa mua ka Tazana papa hoonohonoho no ke kaua ma kela la, nolaila mamua 0 ka wehewehe ana ae o kaiao. alakai mai la oia i kona poe kanaka no na wahi e pili kokoke ana i ka pa e hoopuni ana 1 na kauhale. O ka mea nana i hoopiha aku i ko Tazana noonoo me ke kahaha, o ia no kona ike ana mai. e hoomakaukau ana na enemi e haalele iho i na kauhale, a ua ku hoi ke ahua o na niho elepani i nakiikiiia i na kaula, e kaumaha ai kela ame keia Manuena, a o ia ka ua o Tazana i nalu wale iho ai no iloko ona, aole e loihi kahi a kela poe e lawe aihue ai i na waiwai a kona inau hoaloha. e pau no lakou i ka make. Aole o kela hana wale no ka mea nana i hoopiHa aku i ko Tazana noonoo me ka hoonaukiuki. aka ike pu mai la oia i ka ho-a o kekahi poe kanaka Manuena i na pauku laau i ke hai, no ke puhi ana i na kauhale, a lilo i puulehu, a no ka hoomaka'uka'u ana aku i na enemi, pinana ae la oia iluna o kekahi kumulaau kiekie, ma kahi he hanen i-a ka mamao mai na kauhale aku, a me kona mau lima i hoopiliia mai ma kona waha, hoomaka mai Ia oia e kahea me ka leo nui: ''Mai hoao oukou e kela poe e puhi i na kauhale i ke ahi. o luku aku auanei makou ia oukou apau i ka make. E waiho malie i.na kauhale pela!" No kekahi mau manawa j lehulehu kela noke ana mai ona i ke kamailio i kela mau | huaolelo hookahi no, a ke lohe pono aku la no na kanaka ' Manuenā me na Arabia, a no ka piha loa o na Manuena me ka maka'u, leiola okoa aku la oia i kana pauku laau i a ia e ke

ahi, ana i manao ai e lawe mai a kuni aku i na kauhale. No ka ike ana mai hoi o kekahi poe kanaka Manuena c ae i ka hana a kela hoa o lakou, kiola nui aku la .i ka lakou mau momokuahi, aka ua holo okoa aku la he kanaka Arabia, me ka pauku laau, no ka hahau ana ia lakou, nie ka hookikina ana, e lalau aku i na momokuahi, no ke puhi atia i na hale a lilo i mau punlehu. Mai kahi mamao mai o hookahi haneri kapuai, i ku ae ai 0 Tazana a pololei iluna o kekahi lala laau nui, hapai ae la 1 kana pu raifela ma kona poohiwi, a kau pololei mai la i kahi a ke kanaka Arabia e hookikina ana i na Manuena e hele mai e puhi i na kauhale i ke ahi. He olapa ana no' ke ahi mamua o ka waha o kana pu raifela, aia hoi, ua loaa pono aku la ke kanaka Arabia i ka poka, ma ka puuwai, a hina aku la ilalo make loa, a i ka wa i ike mai ai na Manu- j ena i kela poino maluna o ke kanaka Arabia, kiola nui la i na momokuahi i kahi e, no ka maka'u, o pau mai auanei i lakou i ka make. me ka holo nui ana aku e komo iloko o | ka ululaau. I J ka manawa hoi i ike aku ai ka nui o na kanalea Arabia, na haku hoi o kela poe kauwa i ka holo o na Manuena, hopu ku la i ka lakou mau pu, a hoomaka inai la e ki i na kauwa, me ka pau o kekahi poe o lakou i ka make. Ua hele maoli na kanaka Arabia a piha i ka inaina, no kela hoole ana o na Manuena i ka lakou kauoha e puhi i na kauhale i ke ahi; a oiai ua pau aku la lakou i ka holo iloko 0 ka nolaila hooholo nui iho la, e waiho malie no i na kauhale pela. aka e hoi hou inai lakou, me kekahi puali kanaka nui, no ka luku ana i ka poe apau e nohō ana maloko o kela ululaau, ahiki i ka neoneo ana. Ke noke la lakou i ka nana i ka mea nona ka leo hoomaka'uka'u i kamailio aku ai ia lakou iluna o ke kumulaau, kahi i kiia aku ai ka pu ,aohe nae h? ikeia aku o kekahi mea, a 110 ko lakou manao ,aia no paha kela kanaka maluna o ke kumulaau, hoohuli nui aku la i na pu a lakou ilaila, a hoomaka aku la e ki, eia nae, aohe mea loaa ia lakou ma ia hana ana, o na poka ka i poho wale i ka lu ia i ka makani. Ua maopopo mua ia*Tazana kana mea e hana ai, i ka wa 1 kani aku ai kana pu, a make ke kanaka Arabia, ua iho koke iho la oia ilalo me ka hikiwawe loa, no kona manao no e ki aku ana kela poe iaia, a i kona haule ana iluna o ka honua, holo aku la oia ahiki i ka hoea ana i keknhi kumulaau, mā kāhi mamao loa, pinana hou ae la no oia iluna, a hakilo mai la i ka hoomakaukau o na Arabia, fio ka haalele ana iho i na kauhale, ma ka lakou huaka'i huli hoi no ko lakou wahi i hele mai ai. Ke ike mai la oia i ka hoomakaukau o ua poe kanaka nei, me ka mahelehele ana i na niho elepani na kela ame keia e hapai ai, a ia wa i ku hou ae ai oia iluna, hoopili ae la no i kona mau lima ma ka waha, a kahea mai la me ka leo nui: "E waiho malie oukou e ka poe aihue i na niho elepani! Aohe waiwai okena n\au mea i na kanaka make!" 0 na kanaka Manuena keia i hoi hou aku iinua o ko lakou mau haku, ua haalele iho la i na niho elepani, no ka maka'u i ka make, ua lilo nae kela hana i mea e hoopiiia aku ai ka inaina iloko o na kanaka Arabia, a hoopuka ae la i na olelo hooweliweli, no ka pepelii ana mai i ka poe e haalele ana i na niho elepani maliope, no ke kau okoa inai o na pu imua 0 ko lakou mau maka, i hopu aku ai na Manuena i na niho elepani, a ku ae Ia hele no kalii o ka puka-pa, ma ko lakou alahele no ko lakou aina. Aole i lilo ka hoole ana o na kanaka Manuena, e puhi 1 na kauhale i ke ahi i mea e oi loa aku ai ka inaina o ko lakou mau haku, a i ko lakou kiola ana aku i na niho elepani, o ka wa ia i hoike okoa inai ai na Arabia i ka nui maoli o ko lakou inaina, no ka mea he pomaikai nui iloko o na niho elepani; ua nui loa ko lakou minamina no kela waiwai, ua oi aku ka make ana, mamua o ka haalele ana i ka pomaikai i ikeia e ka maka. < Me na kanaka Manuena i hele a kaumaha i na niho ele-! pani, i haalele aku ai na Arabia me na kauwa i na kauhale o na kanaka Paele, a ka'i aku la ma ke kukulu akau no ka huli hoi ana i ko lakou aina. Aia hoi o Tazana me kona mau kanaka maloko o ka ululaau kahi i hakilo mai ai i kela puulu, e hookakaawale ana ia lakou iho, ma na wahi e ike ole ia aku ai e na enemi, a ia lakou no ka ike, o ka manawa kupono ia e ki mai ai i ka lakou mau pua, a e kiola mai ai paha i ka ihe, o ka mea a na enemi e ike la, o ia no ka hina ana aku o kekahi ilalo a make loa, a e paa ana hoi he pua ma kona puuwai, a i kekahi manawa he ihe ke ku mai ana i ke kino. Ua nui maoli ka poino o na kanaka Arabia me na Manuena e hoi la, a ua hookauia aku hoi ka weli maluna o lakou, mamuli 0 ka maopopo ole o ka mea o lakou e make aku ana, a pela hoi ka manawa e make āi, koe wale no ke kakali ana aku o ka hoea mai o ko lakou ,hopena. Ua nui a lehulehu wale na manawa a na kanaka Manuena 1 hoao ai e kiola i na niho elepani, a holo no ka palekana o ko lakou mau ola, nae e hooweliweli mau aku ana na Arabia ia lakou, pela iho lā i hoomauia ai ka hele like ana o ke koena i koe iho o na kanaka Arabia me na kauwa a lakou. Ma kela la holookoa, aole i haalele iki na kanaka Paele i j ka hahāi ana i na enenfi; a i kela ame keia manawa inaikai a j lakou e ike mai ai, o ka wa iho la ia e hookau mai ai i ka e pana mai ana lakou i na pua, a e kiola mai ana hoi i na i ihe, o ka make ka haawina e kau aku ana maluna o na enemi. Iloko o ka nui o ka make e ikeia la ma ka aoao o na enemi, o ka mea pohihihi, aole e hiki ia lakou ke ike aku i kahi i pee ai o ka poe na lakou e hookau mai la i ka mak?. I ka uhi ana mai o ka po, hoea aku la na Arabia no kekahi wahi oneanea , ma kapa.o ke kahawai. a malaila lakou i hoomoana iho ai. me ka ho-a ana i ke aih, me ka hoonoho ana hoi i inau kiai i no ka makaala ana i ka palekana o ko lakou noho ana malaila. Aole o Tazana i noho wale ma kela po, oiai kona poe kanaka e hooluolu ana ma kekahi wahi kupono, aia oia iluna o. ke kumulaau. e kokoke mai ana i kahi hoomoana o na Arabia, a iloko o ka nanea o na enemi i ka hiamoe, he kani no ka pu raifela ka lakou e lohe ae ai.. aia hoi hina aku la kekahi o na leiai- ilalo a make loa; a ma kela po holookoa, mā nā 'rilatiawa apau e kani mai ai he pu, he make ka mea e loaa aku i na kiaii 1 ke ao ana ae ma kekahi la mai, hoeu ae la no na Arabia me na Manuena ma ko lakou huakai hele. he mea ku la i ka nui o ka make ma ko lākou aoao, a maka'u mai paha no na olelo hooweliweli a ka mea ike ole ia, e waiho i na niho ele,pani, aole ia he kumu no na Arabia e haawipio ai i na nilio elepani. aka e liookikina mau ana no lakou i na Manuena e hapai i ka lakou mau ukana, o ka hooko no hoi ka kela poe, e aho ia mamua o ka pepehiia aku e ko lakou haku a pau i ka make. No na la ekolu kela a na Arabia o ka hoomau ana i ka hele ma ka lakou huaka'i, aia mau no ō Tazana me kona puulu ke hookolo la mahope o ko lakou ineheu, ma kela ame keia aoao 0 ka moali alanui, a i kela nme keia hora o ka la. e inii maū ana na pua ame na ihe a na kanaka Paele i ke koko o na enemi, a ke hoomoana lioi lakou i ka po, o ka pu raifela a Tazatia ka mea nana e luku āku ana i ka poe e hoonohoia ae ana i mau kiai. Ma ke kakahiaka o ka ha o ka la o kela kaahele ana a na kanaka Arabia, ua kono okoa ia aku lakou e ki i kekahi inau Manuena elua i ka pu a make, no ka ae ole e hoomau aku i ka hapai ana i na niho elepani, no kela hana a na Arabia ua hoomanawanui wale aku la no ke kqena iho ona Mnuena, ma ka hapai ana i ka lakou mau ukana. ' Ma kela wa nae i make aku ai na Manuena elua i loheia aku ai ke poha ana mai o kekahi leo, mailoko niai o ka ululaaii 1 ka i ana: . "E pau ana oukou e na Manuena .i ka make i keia la, aia w % ale no ko oukou ola, a haalele i ha niho elepani. Ke pau liilii nei oukou i ka make, e hoohuli i ka oukou māu pu maluna o ko oukou mau haku lokoino, a e pepehi ia lakou āpau i ka

make. E waiho malie i na waiwai a makou, a e pepelu aku i na kanaka Arabia a pau i ka make, aole makou i: hoopilikia hou aku ia oukou, aka na makou e alakai aku ahiki i ko oukou hoea ana i ko oukou I hoole oukou i kēia leo o ke ola, he make wale no ko oukou hopena." I ka meha ana iho o kela leo, ua ku malie iho la ka huakai i kahi hookahi, me ka maopopo ole o ka mea e hana aku ai. Ke haka pono la ka nana ana a na Arabia maluna o na Manuena, aia hoi na Manuena ke nana aku la a ke nana mai la ia lakou ihoj me he mea la, e kakali aku ina, o ka lohe i ka manao oko lakou mau hoa. Aia ma kahi oke kanakolu ka nui o ni Arabia i koe, a he haneri me kanalima ka nui o na Manuena, ua lako wale no lakou apau me na pu raifela. No kekahi mau ininuke kela ku malie ana o ka huakai i kahi hookahi, alaila hoakoakoa ae la na kanaka Arabia ma kekahi wahi, a ia wa i haawi ae ai ke alakai o na Arabia i ke kauoha i na Manuena e lalau i ka lakou mau ukana, a e hoomau aku i ka hele ana imua, me ka hapai ana ae i kana pu raifela iluna, ma ke ano hoomaka'uka'u, o ka manawa no ia a keleahi Manuena i kiola aku ai i kana ukana, lalau ae la i kana pu mahope o ke kua a hoomaka mai la e ki i kona haku. 0 kela ka hoailona hikimua no ka hooukaia o kekahi kaua hahana mawaena ona haku £ffie na kauwa. Ua ku like ua Arabia ma.ko lakou aoao, e kupale ana no ko lakou mau ola, aia hoi na Manuena ma kekahi aoao mai ke ki mai la i ka lakou mau pu, a ke pepehi okoa mai la no hoi i na haku 0 lakou me na pahi, a i ka wa i ike mai ai o na kanaka Paele, 1 kela paio hahana loa, ua komo pu mai la lakou e kokua i na Manuena, ma ke ki ana i ka lakou mau pua i na kanaka Arabia, a iloko o na minuke helu wale 110 he umi, aole loa he hookahi Arabia i koe, ua pau lakou i ka lukuia. 1 ka wa imeha ilio ai ka leo o na pu. ia wa i polia lu»u mai ai ka leo o Tazana mailoko mai o ka ululaau i ka i ana: "E hoihoi hou oukou e na Manuena i ka makou mau waiwai ma kahi a oukou i lawe aihue mai ai. me ko makou hoopilikia ole aku ia oukou." No kela leo o ke kamailio ana mai, hui ae la na Manuenn i koe, a kukakuka ika lakou mea e hana aku ai. Ina no hoi lakou e hoole aku ana i ka hoolohe ana i kela leo, he mea maopopo loa, e pau ana laks>u i ka make, a o ka hoihoi hou ana aku i na niho elepani ihope, he hana nui no ia, 110 ka mea he ekolu la okoa ia a lakou e hele ai. a hoea hou no na kauhale a lakou i haalele aku ai. Mahope nae o ke kukakuka ana, me ka hoakaka pakahi ana 0 kela ame keia i kona manao, hooholo iho la ua poe kanaka Manuena nei, he % oi ae ka pono oko lakou hoolohe ana aku 1 ke kauoha, a o ia ka kekahi o ua poe kanaka nei o ke kamailio ana ae me ka leo nui: "Heaha na hooiaio e maopopo ai ia makou, aole he mau poino e kau mai ana maluna o makou, ke hoihoi hou aku i keia mau waiwai?" "He hookahi no hooiaio ma ko makou aoao, o ia no ko makou hoohiki ana aku, aole e hoopilikia wale aku ia oukou, ke hoihoi hou ia na waiwai a makou ma na wahi a oukou o ka aihue ana mai. E lohe hou oukou, eia ko oukou mau ola lloko o ka poho o ko makou mau lima. a ua hiki ke lukuia aku oukou iloko o ka manawa pokole loa, ke hooko oleia mai ko makou mau makemake. Na oukou e koho mawaena oke ola ame ka make, a mai hoao oukou e hoala inai i na manao inaina, o ike auanei oukou he make wale no ma ko oukou aiau aoao apau." "Owai oe e kainailio mai nei i ka olelo a ko makou mau h:iku Arabia?" wahi hou a ka mea e kamailio ana ma ka aoao o na kanaka Manuena. "E hoike mai ia oe iho, a imua ou e haawi iku ai makou i ka pane au i makemake ai." No kela noi ma ka aoao o tia Manuena, oiii aku la o Ta~ zana mai kona wahi i pee ai, a ku aku la ma kahi he mau kapuai ka mamao mai kela lahui mai, a ike i'o mai la lakou me ke kahaha nui i ke ku aku o kekahi kanaka ili keokeo pilikua. ua hele hoi kona kino a owaawaa, e kau ai ka weli ke nana mai iaia, alaila poha aku 1 a ka leo o Tazana i ka pane ana aku: , • "E hilinai mai oukou maluna o'u. Elike me ko oukou hooko pono ana elike me na niea a'u i hoike mua aku nei. me k(j oukou hoopoino ole i ke ola o ko'u poe kanaka. aole loa he pilikia e kau aku maluna o oukou. Pehea, e ae ana anei oukou me na manao maikai e hoihoi hou i ka makou mau waiwai, a e noho kakou iloko o ka maluhia, a i ole, e hoomau aku no paha makou i ka uhai mahope o ko oukou meheu no ka akau, me ka luku mau aku ia oukou a pau i ka make, elike ine na la ekolu ae nei i hala?' • Ua lilo na poino he nui i kau aku maiuna o lakou, i na la ekolu i kaahope aku i mea e hōomahuahuaia ae ai ka weliweli iloko o na kanaka Manuena, a mahope iho o ko lakou noouoo hou ana, hooholo nui iho la, he oi ae ka pono, e hoihoi hou lakou i na niho elepani, ine ka nana ole i ka loa o ke ala, aka he hookahi mea nui o ka pakele mai o ko lakou mau ola. I ka maopopo ana e hoihoi hou ia ana ma waiwaipio a na kanaka Paele, haawi aku la o Tazaua i ke kauoha i kekahi o kona poe kanaka, e huli hoi e aku mamua, a hoike aku hoi i ka lohe i ko lakou poe e hoomoana ana ma kekahi wahi. e huli hoi no ko lakou mau kauhale. a e kakali mai hoi o ka hoea aku o na enemi me na waiwai a lakou. Ma keia huakai hoi hou a na Manuena ihope, aia mau no o Tazana me kona poe kanaka maloko o ka ulul&au kahi i hookolo ai. me ko lakou hoikeike ole mai ia lakou iho imua o kei:i poe. o ka lakou wale no o ka makaala, ina aole e hooko pololei ana kela lahui i ka lakou aelike, alaila e pau ana lakou i ka lukuia a make. I ka hoea ana aku o na kanaka Manuena, mahope iho <> ke kaahele ana no na la <jkolu, no na kauhale o na Paele, iia hoopiha loa ia kela poe me ka hauoli, no ka hoihoi hou ia ana aku o ko lakou waiwai, eia nae ua hele lakou a hae. me ka makaukau ana e lele kaua mai maluna o na Manuena. Ma kela wahi i hoohana aku ai o Tazana i kona mana, ma ka hoike ana aku imua.o kona poe kanaka, aole loa he liana kupono ma ko lakou aoao ka hoopilikia ana mai i n:i enemi. no ka niea ua haaU i akil oia' i kana hoohiki i kehi'poe", aole e hoopilikia iko lakou mau ola. Iloko no hoi o kela manawa i hoakaka pu aku ai ua o Tazana. oia hookahi wale no ka mea nana i alakai aku ia lakou ahiki i ke kaa ana o ka lanakila ma ko lakou aoao. nolaila he hana maikai na lakou ka maliu ana mai iaia. a e hookuu aku hoi i na Manuena e hoi ma ka palekana. aole lakou e hoao hou mai e hoopoino i ke ola o keia lahui Paele. LJa hookipaia aku la na Manuena me na inanao maikai, haawiia mai la ia lakou na 'mea apru e pono ai ka noho ana malaila, a ma ia po ana iho, he aha hauoli ka i malamaia mawaena o na kamaaina ame na*malihini. o kela manao maikai ole iloko o lakou, ua auhee loa aku ia. na nana aku U-ekahi lahui i kekahi ma ke ano he hoaloha. he hr>okahi ke komo like ana iloko o na aha hulahnla. e ai a'na a e inu ana iloko o ka hauoli. Ma kela po hookahi no, i malama ae āi na pukaua o na Paele i kekahi aha kukakuka nui. no ka lanakila i loaa ma ko lakou aoao, a no ke koho ana i alakai no lakou, a i alii hoi no kela lahui kanaka. . ' Mahope iho o ka make ana aku o \Vaziri, ke alii a otka alihikaua nui o kela lahui kanāka, ua ae aku lakou e !ilo malalo o ka Tazaina mau alakai ana na mea apau, me ka loaa ole he manawa no lakou e koho ai i alihikaua hou, a oiai ua kaa ka lanakila ma ko lakou aoao nia kela hoouka kaua ana me na enemi, malalo o na alakai ana a Tazana. ua konoia mai lakou e hoolilo aku iaia i alii, a i alakai hoi no kela lahui kanaka, no ko lakou hopohopo. ina paha lakou e koho ana i kekahi mea iwaena o ko lakou lahui ponoi iht«. e. okoa ana kana mau hoolala ana, o ko lakou komo hou no ia iloko o ka poino. , , (AoU I pMt) _ _ ;