Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 36, 6 September 1918 — HE MOOLELO NO KA Makaikiu Nikola KA WELI IWAENA O KA POE HAKIHAKI KANAWAI O NU IOKA, A O KA ILIO HANU MEHEU O KE KULUAUMOE. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA Makaikiu Nikola

KA WELI IWAENA O KA POE HAKIHAKI KANAWAI O NU IOKA, A O KA ILIO HANU MEHEU O KE KULUAUMOE.

Aohe no lie hewa <> ka papalealea pu me ka malphini. Owau ka u i ike iho i ke akamai ma ke ki pu pololei, -ua haule iho nae ia malalo n kou akaniai. a 110 ke kakapahi. īnanao au, e pilikia ana oe ia'u, lie liana ia na'u i a'o a ailolo. ina ua paa loa kou manao no ko kaua anapahikaua pu.ea. e iho. a j>au hoi ka, makaikai ana i keia poe e piliwaiwai mai nei, alaila j)ii hou aku kaua iluna.'' . . i;lestha auanei hoi. he mea maikai ka hoao ana ma na ano lealfca apau, o ka mea ia e ikeia ae ai o ka mea akamai, aole e ike wale ia, me ka hoao'ole/' wahi no hoi a ka makaikiu. me kona kanalua ole 110 nae, 110 ka hiki.i iaia ke hoohoka aku' ia Loi Kekila.. Mh; kela komo aku o Nikola me kona mau hoa noloko o ka rumi piliwaiwai, ua liaka pono mai la ka nana ana a na mea a])au maluna ona, 110 ka mea ua< iho aku ke kauwa-nana i lawe mai i na pu panapaya, a hoike aku i kela poe, no ke' akamai o keia kanaka i ke ki pu pololei,, a. e hawanawana ana lioi kekalii poe mawaena o lakou iho, me lie m'ea la, he mau niea ano nui ka i ldaa aku ia lakou, ma o ka ike ana mai i keia kanaka malihini. Ua eu okoa mai ki kekahi poe kanaka mai ko lakou! mau nolio mai. me ka hoolauua ana ae a Loi ia lakou apau imua o Nikola, a oiai nae e au liele ana ka nana ana a ka īnakaikiu ma o a maanei, halawai aku la ka l ike a kona. maka me kekahi kanaka, e noho malie ! mai ana ma kekahi pakaukau, a e haka pono mai ana lioi kana nana ana iaia nei. I ka ike ana mai o ua kanaka nei i ka makaikiu, ku ae, la oia iluna. a hookokoke mai la ma kahi a 1 Loi e ku kaawale ana mai ka makaikiu aku, me ka hawanawana ana ae i kekahi mau olelo. a komo iho la ka. noonoo iloko! 0 ka makaikiu, ua ikeia mai oia e kela kanaka, no ka mea i ua kamaaina mua oia i ua kauaka la, a o leana mea ii kamailio ae ia, me he mea la. e pili ana no ia i ko' ia tiei ano, o keia kanaka o ka mea ia i ma ka inoa Koloka, ka hoa hui-o I-oi, na laua i pahele ia Mr.J Kwdikona. a poholo iloko o ka lua poino. Me ka haawi hou ole aku i manawa no kela mau kanaka e noke ai i ke kamailip. a ahuwale ae pāha kō ia nei' mau ano apau, haalele iho la o Nikola i kana wahi e ku ana. a hele aku la'imua o Loi me'ka i ana akū • ole au e kuhihewa, o oe ke keonimana i kuleana 1 ka meahou a'u i lawe mai ai mai kekahi wahine opio mai, ma Nu loka. Peh'ea i Nu loka anei oe no kekahi nianawa mannia aku nei?" '. Aole i pane koke mai o Loi no kela niau olelo. aka ku iki ilio la oia. a li'uli'u. i mai la; "I Nu loka i'o au, a heaha ka meahou au i lawe mai nei na'u? Owai ka lede o])io nana mai meahou?" "Ino, o oe i'o/ua kanaka nei ea, alaila o ka meahou a kela vvaJiiuc opio i hooili ,mai ai na'u ; e hoike aku 'ia oe^ 0 no kou hoihoi hou ana aku i ke kii o kekahi wahine opio hana maiao ma Nu loka. ana o ka olelo ana mai i.a'u, ua lawe mai oe me kona ike ole," wahi a ka makaikiu, īue ka leo kuoo. Ua like pu keia mau olelo a ka niakaikiu me he poka' pa-hu la o ke kiolaia ana mai iloko o kela rumi, puti ae ia' ka ula nia na papalina o I.oi, a nanao iho la kona lima akau mahope. o: ka pakeke o kona lolewawae;'a mamua nae o ka hiki ana iaia ke lalau iho i ka mea- ana i manao ai e huki ae iwaho, ua loaa e aku i la kona lima, i ka puupuu a Nikola, uwoki oe e lohaloha ana «hia ka aoao. . ,"-E hakaka! E liakaka! i hooho ae ai kekahi mea e ku| kokoke mai ana, a o ke olowalu-'like ae la no-ia o tva he in!ti, e liakaka keia mau keouimana, o ka mea wale no J ia e ikeia ai ka mea pololei o laua. , MOKUNA VII. Ua puni koke ae la kela wahi a 'Nikola -me 'Loi e ku ana i na kanaka, lie poe wale iio kela apaif 'i kamaaina ia-I.oi. aka i malihi.ni iiae ia 'Nikoia. a o- Kena iiookahi wale no ka mea i kamaaina iaia, ine ka hek ana mai a ku ma ka aoao o ka makaikiu. a o ia ka Nikola i# ka huli ana aku imua oka ona liale a i aku lai ' • <r. - ; • "Oiai he malihini au ma keia' walii. kemakemake 1 nei au, e lilo oe i mea nana e hooponopono i ka hakaka mawafena o maua. ma kp'u aoao." . > - - "Ke apono ak.u nei au i kou manao, a oiai o oe ka mea' 1 aa aku nei e paio me kou hoa hakaka. e kaa- niU 'kona aoao ke kolio ana i ke ano o ka olua m«ru m'eakaua- e ; paio ai. O ka mea oiaio, aole oia' e koho ana ma ka pu paifdpana." < "Iv haawi aku iaia e koho i ke aii'o o kana meakaua i, makemake ai. he wahi mea liilii wale 110 ta i ko'ir mān&o.'* ; Hooi>inana ae la ka ona hale i kona mau poohiwi.iluna. alaila liele aku la 110 kahi e ku mai' ana°o Lpi.me kekahi; kanaka okoa, a mahope o ko lakou kamailio pu' ana no k.ekalii inau minuke. hoi hou mai la ua 1 ona h.ale nei' imua o Nikola. oiai hoi ka makaikiu'e ku pu aha n,re Kcija.: " ; Ua hoike aku o Nikoia. ma kela kamailio pu'aua Kena» aole oia e pepehi'ana ia Loi a make. e hoēfia wale ana no oia, a e makaala loa aiuv hoi ma «a auo' apau, i'| wahi e lihi launa ole mai ai ka poino maluna o koiia kino.'i a no ia lioakaka a ka makaikiu, ua lilo ia i mea hoohau-, ol' aku i ka maao o Kena. • | "I ka hoea ana mai hoi o ka ona hale imua o Nikola* I>atie mai la ika i ana mai: "Ua kolio mai nei kou hoa : paio. me na pahikaua olua e paio e hoomaka koke ia i keia manawa. me ke kakāli hou ole aku. liaawi aky. s la.ka Makaikiu Nikola i kona āe, ma ke kunou ana aku o kona poo. o kona kaha mai la 110 ia hek 110 j kahi o ke alapii e moe ana iluna*' a o Loi'no hoi kekahi i; hele mai. a halawai like ae la laua ma kalii o ke alapii: me ke kamailio ana mai o Loi me leo o ka mea i hele a piaia-: • . • ••, , !: t ( . - "Ua «rkuwale kou ano iaV i keia manawa. a ua mao- j popo Jvoi ia'u ke kumu o kou hoea aua mai no Parisa npi e. Nikola. Aole au i hoike wale ae i kēhi niea imua o ko'u mau hoa. o ke kumu. e aku ana au aa oe a īhake loa. e hoi uhane aku ai oe f Nu loka- i keia po. He kanaka oe, i hele a lehia ma ke ki ku panapana, hoohoa mai n;ie oe ia'u me ka pahikaua. e lilo ana oe i pio na'u i ke?a po." ■ Ma ka'hi o ka liuliu a inaina paha. minoaka wale ae la iio makaikiu,.alT aku la: "Aole keia o kahi e ikeia ai na akamai o kaua iS<e kakapahi, lio aku imua o ke kahua r , alaila kunihi ae la oia 110 ka a<? anā aku ia I oi e pii nianiua 110 ke keena maluna, a mahope oia i pii. aku ai:>' • ''/ ! ■He iwakalua-Kumamalima paha ka nui o na kaiiaka ko o ka rumi ' pili -waiwai i kela manawa. p lākou kekahi i nkah' aku mahope o na molio hakaka. no ka mea lie rula maa ia ma kela hale hui.

I ke komo ana aku maloko o ke keena i hookaawaleia no ka hakaka. w.ehe ae la ka Makaikiu Nikola i kona kuka, ka puliki me ka palūle, a koe ka paleili oluna, alaila kakali aku la o ka makaukau mai o kona hoa hakaka. oiai no hoi o Loi e wehewehe mai ana i kona kuka, ka puliki iiie ka palule. a ia laua e nana aku ana kekahi i kekahi, i hele mai ai ka ona liale. a haawi mai la i na pahikaua ia laua pakahi. No Nikola nae. i ka manawa i paa aku ai ke kuau o ka pahikaua iloko o kona lima, hou aku la oia i ka welau 0 ka pahi i ka me ka hoopi'o ana aku. i ma»jpopo a.i iaia lie pahi maikai kela, a 110 ka hoomaamaa ilna no hoi iaia i.ho me ke ano o kana pahikaua. I ko Nikola a'.o ana i ka oihana makaikiu, ua a'o pu ōia ; i ka inakaukau ma na <mo meakaua like ole, a o kona makuakane ponoi no ke kumu <\i nana i a'o a laeula ma ia mau meakaua, a iaia i kamailio aku ai i ka ona hale. he like wale 110 na ano meakaua apau imua ona. ua kamailio wale aku no oia i ka mea oiaio, 110 kona ike 'iho no. he hana ia nana- i a'o a lehia. Ua kamaaina ka hapanui o ka poe -maioko o kela keena 1 ke akamai- ame ka makaukau o Loi ma ke kakapahi. a no ia kamaaina, ua paa lua ko I<ikoii manao, e aha'i ana oia.i ka lanakila ma kela paio ana, a e eha ana hoi kona hoa paio. a .i ole e make loa ana. ke loaa pono akū i kana hauna pahika.ua.. ~ . Mc ka leo kauoha mai ka ona liale aku. hookuene pono ae la na n>oho ma ko laua mau wahi pakahi i hookaawaleia, aia hoi ka laua mau pahikaua ke paa la-me ka makauka,u iloko o ko laua mau lima, a i ka wa i haw'iia aku ai ke kauoha no ko laua j>aio ana. o ka hoomaka iho la 110 ia o ua mau moho nei, e kakele i ke kahua, nana aku oe ia la, kohu mau mahimahi no ke kai loa. ka hele a niniu poahi na pahikaua ma ka'aoao. No ka- poe i kamaaii.ia ia Kapeiia Loi Kekila, aole o lakoii hopohopo iki nona, o ka lakou e no'onoo la, he mau minuke. heiu wale no koe. e haulepio ana ke kanaka malihini nialalo ona; aka nae no kekahi poe o lakou, ua hookahaha loa ia aku ko lakou manao, i ka ike ana mai, i ka makaukau 'maoli o keia kanaka malihini. I ka wa i ike ai o Kapena Loi, aole i hiki i kona akamai anike kona ikaika ke kaili koke aku i ka lanakila iloko 0 ka nianawa pokole loa, ia wa i hoomoe mai ai oia i kekahi hauna pahi punahele loa ana, eia nae, he mea alo wale iho 110 ia e Nikola, aua "hoopihaia aku ka poe mkaikai i • ike aku i kela hauna pahi a Loi, no kona hoopahu'aia ana. o ka oi loa aku o k£ mea nana i hookahaha 1 ko lakou noonoo, o ia no ka aneane ana e loaa he eha kukonukonu ia Loi. "Aole he wahi ; manao-iloko o ,ka makaikiu,e hookau aku i ka poinō: maluna o kona hoa paio. ina i manao mua oia e hana e kala kahiko i "lele ai kana pahikaua mai ko.na •lima-mai, aka he makemake wale no kona e hookau aku i kA eha maluna o kona hoa paio, i hiki ai e loaa mai kana mea-i ,ake ai e ike. : ■ /"■■No ke koena mai o ka manawa a na moho i paio ai, e makaala loa ana o Loi. i ke ano o kana paio ana. aia nae ka hopohopo iloko ona, no. kajiiki iaia e lanakila nialuna <> kona hoa. o kana i koho wale iho ai, ua lik*£ Ho palia ke akamai o. keia kanaka ma ke ki pu me ke kakapahi. ,ina pela. alaila aohe manaolana nona, e lilo ana oia i pio na ka Makaikiu Nikola. Moko o keia manawa apau a na moho e paio nei. he minoaka wale no ma na papalina o ka Makaikiu Nikola. a o kela kakapahi a laua, ua like ia me he mea la, e a'o aku ana oia ia Kapena Loi i kela hana, i ku no ia hana, i ka nana iho, ua .lawa wale no ma na ano apau.*S I ka ike ana o Kapena Loi, aole he u'a helehewa no Kula kona hoa .paio, hoomaka mai la oia e kuupau i kona ike kakapahi. me ka noke okoa ana mai o ka poe maka'ika'i i ka huto,;i kau a mea o ke kahaha o ko lakou manao. no ka ike ana mai i kekahi mau kiina pahikaua, a lakou i ike mua o!t airo ! ka mea apiki nae, iloko oia mau haima pahi apau ana i manāo-iho ai oia hookahi wale o ka i ike, ua lilo lakou i mea ole imua o Niko'la. a he eltra manawa i aneane loa ai e felc kana'pah'ikauai mai kona' limia'.aku. No kela akelekele mau e lilo kana pahikaua n'iai iaia aku. Ua wakaala loa o Loi ma ia hope mai, oiai nae, ina i nianao ka makaikiu e kailLmai i ka pahikaua a kona hoa paio, e •kala kahiko i ku lohaloha ai oi Loi, aole nae pela. he makeniake hoohaehae wale no kona, me ka hookuu aiui' aku ia hoi C'haawri kona ike apau ma kela liana. elike me kana olelo kaena., mamua o ko laua pii ana mai iluna o kela keena. Iloko 1 )© keia mauawa auia moho e paio nei no ko laua akamai, aole he hookahi' huaolelo i puka. mai ko ; laua mau 'Waha ae. o ke koele wale no o ka laua mau pahikaua ka loh-eiav a ua noho haniau loa 'hoi ka nui o ka poe maloko o kela keena, no-ko lakou hopohopo, e hoea mai ana i ka haulehia ana o ke kanaka a lakou i kuhihewa nrau ai, he helw 'ekahi oia ma ke kakapahi l'ama a]>uni.. Aia ka nanaina hopohopo me lea maka'u maluna o Kapeua I.oi, no>kona lanakila, maniuli o ka'ike maoli iho no. ua oi ae ke akamai ame ka makaukau o kpa hoa paio mamua jna. a o keia ka manawa īnua loa i hoohokaia aku ai oia mn kana mau hauna pahi punahele loa i a'o ai. Aia lioi ka ona haie ke ku mai la nana i ka paio o na molio, me kona piha loa i ka hialaai. wo ka mea-he kanaka 10' oia i hele 'a lehiai ma kehr hana, aia mau kona mak-a •naluna o na kiina' apau a na moho, a ma ke kuoo o kona iielehelena. ka hulili' hoi o kona mau maka, ma ia inau ■?wea i .hiki ai kei hoohewahewa ole ia aku, ua piha oia me <a hialaai no kela mau kanaka a ke akamai nui wale. lloko o Kapena-Loi, ua ike oia. aole e hooukaia ana kela >aio mawaena o 'laua me ka loaa ole o ka lauakiīa i kekahi. ika i mea'nae e aha'i' a»i oia i ke eo ma kona aoao. he mea >0110, e hookau koke mai oia i kekahi hana e poino ai kona īoa paio. a e liaua hoi me ka hoohakalia Ikju ole aku. Me manao paa e aha'i oia i ka i hoomakaui;au iho ai o Loi i' kana hauna pahi-maalea loa i koe,-he 'iauna pahi keia ana hookahi wale no i ike, a i hoohana niku ai' hoi i kona wa o ke ke ike aku la ka ona 'iale i ka manao o ka Loi mea e hana mai ana. oiai he mau nianawa lehulehu kana i ike ai iaia mamua aku. a koho ilu 'a oia, e lanakila ana o I>oi maluna o ka malihini, eia nae he nana*j koho palaualelo wale no ia. elike me kana mea e ike iku ana mahope mai. lloko o ka 1 nanea o Nikola, lele aku la o Kapena Lo : hope he hookahi kaina wawae. me ka hanu nui ana mai : loko o kona mau manao pihoihoi, alaila nee mai la he 'iapa kapuai imua, me he mea la e hina iho ana ilalo. me' ke ku koke'ana ae no nae iluna, aia hod o Nikola ke haka pono*loa aku la me ka makaala, a* hoomaka mai la o Kai)cna Loi e pillapu; ma ke ano e kohoia aku ai, e hahau mai aita oia i kana pahikaua ma ka aoao, a maluna iho paha i ka mea oiaio nae, ua holo pololei mai la oia imua, me ka ana mai i ka oi o kana pahikaua imua o ka umauma o Nikola.' ' ' " ,

I kinohi. ua kuhihewa maoli o Nikola. i ka mea a Kapena e haifa, mai anā maluna ona. a mai pilikia i'o oia. ina aole oia i makaala loa aku i kona hoa paio. i koiia \va nae i ike aku ai i ka- liolo jjololei ana mai o Loi imua ona. o ka wa no ia i oni kapalili aku ai kana pahi imua, a i ka nana mai a ka poe makaikai. ua like pu ke 'kapalili me ka ena makani; a«me hemea la. i paMia'ae ko lakou mau maka. aia hoi. tele koheeheo ana ka pahikaua mai ka lima mai o J:oi. a ku aku la ka oi ma ka poohiwi-o kekahi o ka poe makaikjci; o ka mea oi aku nae o ke kupaianaha. o ua kanaka nei i ku aku ai i kn pahikaua. oia no o .Koloka o Nu Joka. ka hoa hui o Loi ma ka hana aihue! I kela manawa i ku aku ai o ka oi o.ka pahikaua ma ka poohiwi o Mr. Koloka, ua kahea ae la oia me ka leo nui, me

ka,uwe okoa ana \ho i kau a mea o ka eha. ia wa i holo aku ai kekalii poe e kokua i-aia, me ka»unuhi koke ana mai i ka pahi a hemo. No Kapena Loi Kekila hoi. k"e ku lohaloha wale mai la 110 oia me ka -piha i ka hilahila. no kona hoohokaia ana e keia kanaka ana i manao ai, he mea paani \yāle la 110 imua ona. a oiai ua kaa ka lanakila o kela hookuku ana ma ka aoao o ka makaikiu, hele aku la o Nikola a pane aku la imua ona: "Aole loa he wahi mauao iluk'o o'u ē hoeha aku ia oe, a aku .paJia ma kekahi anu: a ina i makee oe i ! kou pono. ina ua luina malie oe i kau mea i ike ai. me'ka' hoike ole ae i ke akea." wahi ana me ka leo' hawanawana. alaila kamailio hou a'ku la <na me ka leo nui e lohe mai ai ka poe maloko o kela keena: "Ii Kapena Loi. he nani ia. ua paio iho la 110 kaua ahiki i kou ku wale ana me ka nele i kau j)ahikaua. a e noi aku ana au īa ue, pehea. e hoopoina anei kaua i na mea i hanaia i na minuke aku la i hala, me he mea la, aole he manao maikai ole iloko P kaua pakahi?" me ka haawi ana aku o ka niakaikiu i kona lima, 110 ke aloha ana me kona hoa paio. No kekahi mau sekona i kulou iho ai ke poo o Loi ilalo. ■e nuonoo ana i kana mea e ai, iilai'la hopu mai la i ka lima o ka makaikiu, me kā pane ana mai: "Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo nui ia oe e Mr. Nikola. O oe'ke kanaka mua k>a a'u i ana pahikaua pu ai. nana i hoonele mai ia'u me ka pahi. aka ina oe e ae mai ana. alaila e hoao hou kaua no ka laua o ka manawa." "Mai paakiki oe e Kapena Loi, he hana naaupo ia. o ka hana ana aku auanei ia. inu okoa'ka maka o kuu pahikaua i kou koko. 15 ae mai oe. e hoopau pono aku au i ka nuhou a'u o ka lawe »na mai nau, aole ma ke ano e ahewa ana ia oe', aka ma ke ano, e ike mai ai keia poe keonimana. he kuleana i'o ko kela wahine i kona waiwai. "Imua ou'a imua o keia poe keonimana e ku mai nei nia ko'u manaoio. o ke kumu wale no i makeniake ai o ka wahine nona ke kii au i lawe mai ai. e hoihoi hou aku oe i lia kii nei. no kona lohe ole mai ia oe akiū elike m» ia au i hooii# aku ai imua ona, e kakau aku ana oe iaia. Ua loaa iaia ka maaao hoohuoi, o ka inoa au i haha'i aku ai iliia. aolē ia o kou inoa j)ololei. he noonoo kuliihewa nae ia ona. a pehea; ua lawa anei keia mau hoakaka ana, no ke kumu i ake mai ai kela wahine e hoihoi hou ia aku kona kii?" "'Akahi au a ! haawi aku i ko'u ae. a e hoopau kela mana< paiō hou o kaua." me ka lululima hou ana ae o ua nlau kanaka nei, a komo iho la i ko laua mau lole, a i kā paa ana, i nana ae ko laua hana, ua pau aku ka nui o na kanaka i ka hoi'no ka hale malalo, a o Kena ke ku kokoke mai ana ia laua, a aia hoi ka ona hale ma kahi o ka mea i eha. e kau ana i kekahi laau, ma kahi i ku o kela kanaka i ka pahikaua. / Hoohele aku la ka Makaikiu Nikola. a ma kahi e waiho ana ka mea eha. i aku la me kaJeo o ka i loohia ka manao kaumaha: "Ke kaumaha loa nei au no ka loaa ana o keia ulia j)oino ia' oe e Mr." me ka hooki koke ana iho ō Nikola i kana kamailio ana, a komo mai la nae o Loi, ma ka hoike ana ie i ka :iioā kela kanaka: 0 Mr. Pia keia e Mr. Nikola." wahi ana mē kona haawi koke ana ae i ke kauoha e hoihoiia ka mea i eha no kona wahi. "Ae, ke kaumaha loa nei au e Mr. Pia, no keia poino ma'uwale i kau aku maluna ou," wahi hou a ka Makaikiu Nikola. "Ke lana nei ko'u manao e na keonimana, aole: paha.i kukonukonu keia eha i loaa iaia." "Me eha n'o kēia' i loaa i ko kakou makamaka nei, aka nae he eha e poino ole ai kona ola," wahi a ka ona hale'o ka pane •ma- ae. "E hala anā paha ka j)tlle hookahi a oi aku, e waiho ai oia ma kahi moe; alaila āuliee aku keia pi'ikia mai iaia aku. a'hoi hou mai kona ano mau, me he mea la, aole oia i hālawai iki, me keia ulia "poino. . • "Ma ko\t• Wianao, e" malamaia ko kakou makamaka nei maloko o kekahi rumi-o ko'u hale. ahiki i kona ola ana, aia:la hoi aku ito kona walii. np ka mea j)ela wale no e ike ole a ai namea i hanaia .i keia la." ua maikai kela manao ia' Kajvena Loi. o ke kaa aku la no ia o ka inea i eha malalo o ka malu-'O ka ona hale. a iho mai la o Nikola me Kapena Loi 110 ka hale malalo, me ka ukali ana mai no hoi o Kena mahope o laua. Ia lakou īiei nae i hoea 'aku ai 110 ka papahele ekahi. ia wa i hul-i mai ai ka a i aku ia ia Kapena Loi: "E ae ana anei oe i ka'u konu, e hele pu mai oe me maua no !<p maua hokele i noho ai, no ka mea ua makemake hoi au ? kamailio pu me'oe?" "\He-ae no 'ko'u e hele j>u aku me olua. ke loaa mai uae na hooia ana, kole he pilikia e kau mai ana maluna o'u." M Auhea oe e kuu kapena maikai. ke manao mua nei au, t kela mau olelo hooia a'u imua ou. mahope iho.o ko kaua naio ana. ua lawa ia, e palua ole ai ko'u kainailio ana aku. k'eia mea hookahi no au e ake mai nei e lohe." "Ina p'ela, ke ae aku nei au. e hele pu ine ōlua 110 ka hokele," > ko lakou nei hele loa aku la 110 ia a hemo mawaho o kela 'iale hui, a maluna 0 kekahi kaa o ka maalo ana ae i kau aku li lakou, no ka hokele ka pahuho])u. 1 ka hoea ana aku maloko o ke hōokipa o ka hokele <ekjftii hoi o na rumi a Nikola i hoolimalima ai, i hookipa aku li ka makaikiu i kana malihini, a ma, ka aelike ana 110 o ua mau keonimana nei, i noho j)U aku ai o K-ena'me laua. "Auhea oe e Kapena Loi. o ka mea a'u i makemāke ai ia oe ; ka liokele nei. no na mea 110 ia e. pili ana i ka lihia o Koelikona. He hihia uae kela ua j>au me-ka noonoe 'iou ole aku. koe wale no nia kekahi mau mea. Aia o Oaniek r <.odikoua malokō o kā-lialepaah'āo kahi i noho hana ai 110 koiu» 'ioopa'i. ua Ske o Jena'i ka moolelo j)iha o keia hihia. owai '<a mea nana-i hoike aku iaia ia<niea, nolaila aole aU hoj)ōhopV. mā. ke makemake oe e kamilio i kekahi mea maloko nei t 'eeia keena. ā ! imua hoi 0 maua a elua. "No kela hihia, aole au mea i hana ai, e maka'u ai oe ne \OU j)aa i ka-'hoj)uia, aole loa, a o ko'u hoea ana mai i Parisa lei. aole ia iio ka hookomo ana akii ia oe iloko 0 ka pilikw 1111 e ka poinō." ■ . "Alaila hea.ha kau mea i makeinake āi ia'u?" wahi a Kapena Loi. me ka Ueue ana ae o kona mau j)oohiwi. "O ka hana a'u i makemāke ai ia oe, ō ia '110 ke kokuā an» uai ia'u, i e paa ai ke kanāka māluna ae ou i ka hojmia. ) ka'u kanaka ia o ka hele ana mai liei d keia loa e.huli." "Ke ha'oha'o nei au. 110 keia kanaka au e olelo niai nei. he ;)oo ae oia maluna o'u!" wāhi a Kapena Loi. me ka hoike ikoa ana aku i kona ānō kahaha me ka pih'a kuoo. "Heaha iho auanei kau mea e huna mai ai ia'u e Kaj»ēiii; Lui! Ua ikē'no oe i ua kanaka nei, oia ka mea nana i hooial; I kela liana mai kinohi mai ahiki i ka paa ana o Koelikona i \-a halej)aahao. aōle e hiki ia oe ke hoole -mai i ka pololei o eeia mea a'u e kamailio aku nei. O kela kanaka no hoi nana' ee dak*au e hoohana ana. kela ojiamiliona mamuli 0 ka aihm ime ke aj)uka, ke kanaka nana i luma'i 0 Kodikona ilalo i ka 'uamimilo o ka j)oino. a i alako j)u ia oe o ia hopena hoo kahi, e lioike mai i kona inoa ia'u!" "Aole loa!" walii a Kapena Loi mē ka leo okalakala. "L. akahele ka panē' ana. a e hoomanaō ia Kodikoiifc, ka mea au i lawe mai ai i hoaloha nou.» e hoomanao i na ehaeha ana e auamo mai la i kela ame keia lā, mamuli o kau hana ku i ke aloha ole; ē hoōmānao i na ehaeha a-kona-ohana e nolio auwe mai la, 110 kā makua *nana e malamā ia laua." "Eia 110 au ke 11001100 mau nei no Kodikona i na manawa aj)au. E haawi no au i ka'u mau dakt*apnu. ina e hiki ana ia'u ke kuekaa ae i keia meā; aka aol'e nae ia e lilō i kuHiuj)ale, ē l>akele ae ai au mai na ahewaia mai. no ke knmakaia ana i ke kanaka i liaawi mai i kana niau hilinai ana maluna o'u." "Ua liaawi mai o Mr. Kodikona i kana mau hilinai piha ana maluna ou, ua kumakaia nae oe iaia. Pehea hoi oe i hoopoina

ai iaia. a hoopoina ole i keia kanaka. oiai u.i like m> kj 1 iua vliilinai la oe?" "O kekahi ja o na nialiele o ka hana i hoolala kahiko ia, 1 nolaila e ike mai oe. o ko'u hilinaiia ana mai e ko<]ikoiu. pela wale no e pono ai ka hana a ka niea i.kouio pu me a'u un ka' ( hoolala ana i ku maua mau pomaikai." , "O kau ia e kamalliu niai nei ia'u. o ua hana nei nae au, iie au i apulii aku'ai-i ka po.no. o u.: oi aku kona im.. nuuuua o ka lioau anii e ap'ulii i kou hoalo.ia,' » ma ka paaui pepa hahau. (>, e Kapena l.ui. oka mm a;i f | liana aku ai maluna o ke kanaka au i alako ai iaia il«»ko <» ka : poino, lui hookau pu aku oe i ua haawina o ka eliaeha nuiiima 0 kona ohana. ua hoopoino aku oe i ke ola o kela keiki <>j>io , ■ic mau makahiki uuku wale no koua, i.ka wa o ulu ae ai > ilo i* kauaka n\akua. mamuli o ka hoomaopopo ana. aia he ; 'eiko eleele maluna oka inoa o koua makuakane. L'a *nei oe i keia mau mea, i k<.»u \va i ae aku ai e li:<> i nua paaJiana iloko o na linia o ke kanaka inaluna ae ou ?" , "Jmua ou, a imua o na lani. a<;le loa he noonoo <» ia ano - loko o'u," me ka hele a pii ka ula ma na papalina <> kapena : l.oi. no ka lolie ana aku kekahi i ke kamailio aua mai o ka. ' .nakaikiu i na mea e pili ana i ka pepa hahau. | "Alila. i ka \va hea oe i ike ai i ka liewa o kau inea e h.ma ma no ka hoopoino ana i ke kanaka au i hoike hookamani aku i ii imua ona. he hoaloha oia 111111!'" ' "Mia wale no a mahope mai nei, ua lohi loa uae. ua haniui j I aku la ka waiu." I "Pehea. ua makemake 110 anei oe e ike aku i kekahi poe | kanaka opio i lako me ko koelikona ano. e hele ma ke alanui 1 | iiookahi au i alakai aku ai iaia m> kona hopena poino?" » "Aole, aole loa !"■ ' ' f 'Hc nui ka poe mamua aku o Kodikona i alakoia ilok<» oka | pomo. a he nlii ka poe ma keia hope aku. e lioea like aku ana 1 a hopena hookahi, ina «ole. e lawelaweia aku kekahi hana e I | jalcia ae ai na hana a keia kanaka au e huna mai nei i koiui . noa. Ria oia iliea kalii i noho ai ?" 1 1 "Aole e hiki ia'u ke lioike aku ia oe e ka Makaikiu N'ikola." \ "Ua ike 110 hoi paha oe i kona wahi e noho nei e.a r" "Ac. ua mn-opopo ia'u na mea apau i pili iaia." 1 "Heaha la hoi kou kumu e hoike ole mai nei iaia ia'u. ina ' 'ie niakee i'o kou i ka pono o na kanaka opio ame ko lakou :nau ohana ?" "Aole iio e hiki ia'u ke ae akn i kau noi." > "Ole ae la hoi koū hoike ana mai i kona inoa. a i kona wahi ' ; paha'i noho ai, malia o hiki ia oe ke hoakaka mai i na mea e oili ana i kona ano." "Aole 110 e.liiki ia'll ke hoike aku i kauwahi lilii no kona , ' nau ano." ' ; "( )Nu loka nae paha kahi 'noho o keia kanaka ea:" ! "O kena ninau ka'u e pane aku. he kamaaina oia no kela kulanakauhale." » "He komo pu 110 nae palui oia iloko 0 na anaina a ka poe 'ianohano ea?" "Aohe a'u mea hou aku e kamailio ai nona ia oe. L'a hiki: ia oe ke kapa mai i na inoa niaikai ole apau inaluna o'u, nae aol'e loa e hiki ia'u ke kumakaia iaia. Pehea ka nui o kou noke ana mai i ka niele ia'u nm na ann apau. e hoole mau. iku ana au imua ou. elike me ka loilu o ka hanu ola il(»ko o . <u'u kiiio: o keia iiae ka'u mea e hoohiki paa aku nei inma . )U. ina ia he mea e hooniamaia ae ai o leo'u noonoo. aole l«»a au •2 liana hou ma keia hope aku i kekahi mea. elike nie ia a'u i hana aku ai maluna 0 Koelikona." i "Hc mea ano nui i'o kena au e hoike mai la e Kupenu Loi, na e hooko i'o aku ana <ie pela." "O na huaolelo apau i kamailioia aku la e a'u. he oiaio wale 10 iloko olaila. Ua uiakemake mai o Kodikoiia ia'u. a pela hoi j m iaia. ina he mea e aku ai kona 11001100. alaila , ,ia inakaukau aU e hoi aku iloko o "ka halepaahao nia kona • wahi, a e hookuuia ae oia me ka lanakila. He oiaio 11011 ae • mei kekahi au e ake mai ai. i oi aku i keia mea?" "Malia paha 0 oe e' Kena. ka niea e niahinu mai ai keia pali )olu.ku j)aa. ua hoohana aku la au i ko'u ikaika. aohe walii ir,ea 1 hiolo niai. inalia hoi o kou lilo ana he mea nialama holf»hol<>-1 t na na ko ia nei niakuakane. he mea ia 1 k>iki e hoike aku ai ia je, nolaila hoaoia kou ike!" "Mai hoao oe e kamailio mai i hookahi huaolelo e Kena. he nea mākehewa wale 110. ua paa loa k i'u hoohiki. aole e kunakaia i keia kanaka. Ua lawa ko'u lioike ana aku nei ia olua, • 'ie kamaaina oia 110 Xu loka. a 11:111 110 ia e \iko!a e 111111 aku i na mea i koe." "N T 0 kou makemake ole anei e luia'iia ae na mea au i hana >11 ai me kela kanaka, imua o ke akea. ke kumu o kou huna :ele loa ana. aole e holke niai i kou poo?" "Ke lnoweliweli maoli mai nei oe ia'u e Nikola!" "Jna o kau mea ia i kapa mai la 110 ka'u niau olelo. aia 110 •a i kou manao." "Ke hoomaopopo hou aku nei au. me he niea la. e koi okoa k ■nai ana oe ia'll i kekahi mea. e pili loa aku ana i k<»'u inoa , maikai." "I r .ia wal'e 110 ka'u inea i makemake ai. e hOokuu n<> au ia oe. ine ka hoopilikia ole aku ma kekahi auo. ke hoike niai <»e me ka manao niaikai i ka inoa ame kahi 110110 o ke kanaka. i koiuo [>u ai olua e pulapu ia ko<likona, a lilo ai he kanaha kaukani (lala oka hanako ma N T u loka." "K ike mua aku au ia oe e lewalewa ana iluna o ka aman i. j,

maniua o l<uu hooko ana aku i ka nioa au e ake inai nei e l< a i nai ia'u aku." "() kau kena c kaiuailio tnai nei e ī.oi. aka i lioike akn fiac u ia oe i ka mea oiaio, e paa ana ua kanaka nei ia'u i ka liouiia. a e wi ana ka niho oke kolohe. Ua hiki lioi |xha e luna atia oe iaia. me ko mauao lie rhea in tV> ko haku e p ikele li. aole loa. Aole loa lie hookalu' hihia. pehea ka nui o kona )ohihihi. i hiki ke hoopahu'a mai i ka Makaikiu Nikola k 'Aia oia a paa iloke» o ka halepaahao. ia \va auanei an e hookikiua aku ai iaia ahiki i kona hua'i ana niai i na tnea 'apau. e pili ana i ka hihia o Koelikona, k<»u ae atta aku i ke Vono a Koelikona, e ai pu ma kona home. hiam»>e nia koua j 'iome. a'nie ua mea e ae ana i waiho mai ai nau e hana. aliiki ' ke kojno ana o Kodikona maloko-o ka halepaahao." I ka ])au ana o kela mau olelo a Nikola i kainaili»» in:o" a\ ku ae la'oia iluna.'a'hele mai 1a e wclvc i ka puka. n<» Kapena Loi e hemo aku ai iwaho. me ka pane «na niai nae: "Auhea oe e Kapena Loi." wahi ana ine ka ho»»]>inana ana | ie i kona mau lehelehe. "Ua hoo*naka oe i leeia an«> «> k<>u | jla ana, ma kou hoao ( ana e apulu i k<»u inau h<»n ma k;i | ■)iliwaiwai pepa hahaii.' a i keiA la. ne kekahi kanak;i < 'ipuka kiekie lod. i helu pu ia iwaena o ka p»>c hana karaiina 'apau o Parisa nei. ' "O ke kumu o"froii lilo ole »11« i m«a aihvc pakt?ke. n-> kou nele i ke kaleiia nia kela hana. he mea apuhi ne. a he :pa o ke ano haahaa loa. k o ka mea oi k>a aku <> ke itn>. <> )C kekahi ona kanaka holiewale. Pehea la oe i kipaku ole ia mai ai mailoko niai o ka oihana koa no kou hohewah*. mamua ae o ka loaa potib 'ana o kou 'puka, i kou mau h»>a aliikoa. Mai hoao oe e hkalele i kou noho. a i k«>u manawa e hoao ai e hele mai 110 kfci& pwka. e kioia n<> au ia oe mailuna aku nei o keiā |japahele a iluna o ke alanui paakiki. a na'u auanei e hoike aku i ka poe o ka hi\-ele uei i k«m i*iau ano apau. ame ke ku'mu o k«'« kiola ana aku i kekahi kanaka elike me oe iluna o ke alauui." Ua hele o Loi a piha loa nie ka inaina. haikea ae la lt< <i ! kona helehelena. a naka ae la kana kino nie ka haa'nlu. ( No ka manawa mua loa iloko'o kona «»la auA. i l.<he i»oh<i j loa aku ai «>ia ika hoakakaia ana mki o kona mau x aiUi a »au. j nolaila ua kw potu> aku na ol£frv apau a ka unkaikīu nia kona puttvs'ai,me ka ehaeha miwvH «> k«»na niann.». mvka j piha ptt hoi i ke kaumaha. a no k»>na pane o'e a\n. n:« N>»>- i mau hou mai la n«> ka makaikiu i ke ka:na ;, i« an.:: (Aole 1 i N au). s