Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 39, 27 September 1918 — KA OIAIO, A O KA OIAIO WALE NO! [ARTICLE]

KA OIAIO, A O KA OIAIO WALE NO!

Hoomauia Ua koi mai ke komiaina aina ia'u e hana koke md? oe i palapaia noi no ka aina. Mamua o ko*U hooko ana aku i keia manao o ke komisina aina, ua hoi hou aku au a hoike aku imua o na hoahanau, aole e hiki ke ke sila raa ka inoa o Makua, a ua hoike aku no hoi au i na kumu. 0 keia hoike a'u i hoike ai, he hoike waha wale no. He hoike Kula Babati ka i malamaia ma ia la. 0 na hoa i akoakoa ae mawaho o na hoahanau i kela la, oia o S. Kauka, Noa N. Mahi, Jas. K. Kuoha, Oscar Cox, Kev. S. W. Kekuewa, Mra. Kekupwa, 8. B. Kaahaaina, ame na haumana. Ma keia hoike a'u i hoike aku ai ia lakou,aole a lakou mau ku-e, a mau manao hoakaka paha e pili ana.ao ka'u hoike. Ua ku .nai o Mr. Cox a waiho I mai i kekahi mau manao hoakaka me ko k*akou nana ole ma ka inoa la owai e ! hoopuka ia mai ai ke sila, ina no e hoopukaia inai ma ka inoa o Waianae, ua; hiki no, o ka mea nui o ka loaa ana o ke sila o ka aina e maloeloe ai ko kakou mau wawae eku ai. Ua kokua loa mai o N. W. Mahi, Ua ninau aku ka Luuahoomalu Kekuewa iua he mau hoakaka hou kekahi, aole nae he mau mea hoakaka a ku-e mai hoi maluna o keia mau hoakaka iluna o ka hoike waha a ke komite, heaha ka manao o ka hale,. ku ae kekahi hoahanau a nonoi aku i ka j lunahoomalu e aponoia ka hoike waha a ke komite ame ka hoomau ana aku iaia ma kana hana ahiki i ka pau ana.' Ma keia hooholo ana a ka aha e hoomau ana ia 'u apau ka 'u hana, ua hooko aku au ma kā hana ana i ka palapala j noi elike me ka kuu hoa maikai W. J. Coelho i hoike ae ai ma ke Kuokoa. Ua kali au no ka hoopukaia mai o ke sila,! a ma ka la 3 o lulai, 1916, ua hoikeia mai la ia'u ua makaukau na mea apau. Ua hiki aku au ma ke keena aina, a ua tiku aku be $5 no ka palapala sila a he $1 no ke pooleta. Ma ka loaa ana ia 'u 0 keia mau mea apau, ua hoike aku au 1 ka lohe i ke kakauolelo o ka papa kahu waiwai, ina e hiki iaia ke hoike aku i na hoahanau ma Makua e hiki mai lakou ma Waianae uo ka lohe ana i ka'u hoike. Ma keia halawai i malamaia ai, ua hoike aku au ia iakou ua loaa ke sila o ka aina. Ua ku mai kekahi mau hoahanau o Makua a noi mai he mea pono i ke komite ke hoihoi i kana hoike ma Makua e hoike ai, aole hoi ma Waianae. Ma kekahi Sabati mai, ua hiki kino aku ke komite me kekahi lala o ka papa kahu waiwai, oia lioi o 8. Mapu ame 8. W. Kekuewa, a ua hoike au i na mea apau i hanaia. Ua ninau mai lakou ia'u, Ma ka iuoa la owai i hoopukaia mai ai keia sila? Ua hoike aku au imua 0 lakou ma ka inoa o ka Ekaleaia o Waianae. Ua ninau mai lakou ia'u, ua olelo mai hoi oe ia makou e hoopuka ia ana ma ka inoa o Makua, a ma kau mea hoi e hoike mai nei, ua ho6pukaia ka k« Bila ma ka inoa o Waianae. Ma keia ninau, ua hoike aku au i kuu manao piha ia lakou. Mai maka'u a mai hopohopo hoi oukou no keia mau mea i hanaia. Ina e makemake o Makua e hoopukaia ke sila o ka aina ma ka inoa o Makua, e pono lakou e noi imua o ka aha e lilo lakou i ekaleaia kuokoa, a e hoohui aku me ke aupuni, a o hana mai lākou i kekahi paiapala noi i ka papa kahu waiwai o ka'Ekaleaia o Waianae, e ua ae makou e hoihoi aku i ka aina a pili me lakou. Ua waiho pu aku au imua o lakou i na hoplilo apau, nona ka huina nui o $48. !Ntaanei pau ka hana a ke komite. Ua kakali aku au no ka ukufa mai o ko'u mau hoolilo, aole inesi i hoikeia mai. Ma ka mahina o Novemaba, ua noho ka halawai a ka papa kahu walwāi a no.onoo no na hoolilo o k.e koinite, a kauohaia ke kakauolelo e kākau i leta 1 na hoahanau o Makua, no ka uku ana mai i na hoolilo o ke komite. O ka pane i loaa mai i ka papa, " O ka aina hea la ka Makua ē uku aku ai i na hoolilo o ke komite? Ina ua hoopukaia ke eila riia ka inoa o Makua, ua ae makou e uku ina hoolilo, aka, mamuli'o ka hoopukaia ana o ke aila ma ka inoa o Wni anae, na na hoahanau no o Waianae e uku i na hoolilo. Mamuli o ka loaa ana mai. o-keia pane, ua waiho aku ka papa kahu waiwai imua o na hoahauau o ka Kkalēsia o Waianae, ua ae lakou e uku i na hoolilo o ke l<omife uona ka j huina o $48. Ua hookoia keia manao o na hoahanau a ua ukuia ke komite. Ua kakali aku au no na mea e hoea mai ana. I ka mahina o Dekemaba, 1916, ua make kekahi kaikainahiue a Bam Andrew a ua hoihoiia aku kona kino e kanu ma ka pa ilina o Makua. Ka mea kupaianaha a'u i ike iho ai, ua hoole na hoahanau o Makua aole lakou e uku i na hoolilo

0 ke komite, ēlike me ia i waihoia aku ai imua o lakou, aka nae, ma ke kanu ana i na kino make, ua oleio 4e lnkou he kuleana no ka ko lakou. He oiaio ka kuu hoa maikai i hoike ae ai, ua kauohaia aku ka ohana o ka mea i make e uku mai lakou he $10, ā ina aole lakou e hooko i keia manao, alaila e hookaawaleia aku ia kino make mai ka pa ilina aku. Aole he mau kumu e ae i hanaia ai keia hana, aka mamuli o ko lakou hoole paakiki loa, aole lakou e ukn 1 na hoolilo o ke komite. Ina no paha lakou i ae mai e uku i na hoolilo, aole nopaha e hana ia keia hana elike me ia i hoikeia ae la, a nau e ka mea heluhelu e ike, ua apūhi paha o H. Kapela, aole paha. Ma kekahi la, ua kauoha mai ke komiaina «lina ia'u e hiki ak uau ma kona •keena,. a hpike mai oia ia'u, ua hiki aku kekahi mau hoahanau o Makua, a hoike iaia, ua hana ka oe i keia hana me maopopo ole ia likou. Eae anei j oe. e hoihoi i ka aina'ia lflkout" Ua ae aku au iaia, ua hiki ia'u ke hoihoi aku i ka aina a pili me lakou, ina lakou e ae mai e uku i na hoolilo apau o keia aina i hanaia, aka ua hoole loa mai lakou aole e uku. Ma ka lohe ana o ke koriiisina aina i * keia mau hoakaka, ua olelo mai oia ia'u: "O ka mea i hoikeia mai ia'u he okoa, a o kau mea hoi e hoike mai nei, he okoa. Nolaila ke waiho aku nei āu i keia ninau nau e hooponopono. Ina lakou e hele hou mai ana, wahi a ke komiaina, "e olele aku no au e hele ia oe." Ua kakali aku au no ka hiki mai o kekahi hoahanau imua o'u, aole mea i hiki mai. O ka mea wale no i lawe ia mai a lohe au, "Kolohe o Kapela! Ko* lohe o Kapela!'.' Ua nui no kuu ehaeha ame kuu ohana pu, no keia mau olelo i hoopukaia ae mai kekahi mai o keia mau hoahanau, a ua hoopaa iho au i kuu manao, imua au a inu i ka wai | awaawa. Ma kekahi la, ua loaa mai ia 'u kekahi leta mai ia Lorrin Andrews mai, e hoike ana, ua makemake loa oia e hooponopono me a'u maluna o keia | ninau aina. Ua hui aku au me ia ma

ke keena o na lunamakaainana, a ua hoike mai oia ia'u po na mea e pili ana \ ka aina ma Makua. Ua olelo mai oia | ia'u aole no i maopopo loa iaia keia mau mea, aka e kali au a e hele oia e I kii ia Ooelho, oia ka mea i Ehaopopo loa i keia mau mea mamua o 'u. Ua kiiia aku o Ooelho, a hiki mai oia. Ua olelo oku o Andrews iaia, "E hoike ae oe imua o maua i na mea i hanaia no keia aina." Ua holke ae oia i keia mau olelo: "Ua hana o Kapela i keia hana me ka ike ole o na hoahanau, a he mea pono oia e hoopaaia ma Kawa no ke apuka.ame ke kolohe." Ma keia mau olelo a Coelho i hoopuka ae ai, ua pii ae ko'u inaina ; a ua hoopuka aku au imua o lau&, ua ae au e hoihoi aku i ka aina ina e uku mai o Makua ia'u i $250. Nau ia e ka mea lieluhelu e ike i ke kmnu o keia $250 i hoo(fukaia aku ai. Ua kali aku au no pa mea e hiki mai aua. Hookahi pule l mahope iho, loaa mai la he leta mai ia I Andrews mai, e hoike mai ana, ua ae p Makua e uku mai i na hoolilo o $5, i aole hoi ka $250. Ua hoike aku au i ka'u pftne iaia, Aole. Ua hoopii aku j kpu imua o ke kanawai i kuu ekaleaia, j a eia ke. kumu hoopii a lakou, "AeUon to Cancel Land Patent for Fraud ahd | Mistake.'' He hoopii e kapaeia ke sila o ka aina uo ke apuka ame ke kuhiheI wa. ! Ma ka la 13 o lune, 1918, i hooloheia j ai keia hiliia imua o ka aha.a ka Lunakanawai Ashfor<l. He hookahi wale no hoike i kukuluia imUa o ia aha, oia o Henl*y Kapela. Ua ninau mai ka lunakaiulwai, "Ua hui kino no anei oe me I na hoahanau o Makua ma kekaiii wa a kuka like me lakou no ka ninau noi i ke aupuni no ka palapala sila? Ua ae aku au. Ninau hou ka lunakanawai: "Heaha ka Makuei i kauoha ai ia oe e hand? Ma ka inoa owai ka palapala aila e hana ia ai?" (Aole hoi elike me ka kuu hoa maikai i hoike ae ai i kuu mumuīe no kekahi mau minuke, aka me ka hikiwawe loa elike me ka nināu i niaau ia mai ai, ua hoike aku au imua o ka lunakanawai ame ka poe apau iloko o ia keena,) o kuu makemake loa elike me ka'u i hoike aku ai imua o na hoanau e hoopukaia ke sila ma ka inoa o Makua, aka nae, i kuu hele ana i ke komiaina aina, ua hoole mai oia, aole e hiki ke hoopukia pela, no ka mea, aole ia he ekalesia i hoohuiia me ke aupuni, aka e hoopuka aku no au i ke sila ma ka inoa o ka Ekalesia o Waianae. I ka lohe ana o ka lunakanawai i keia mau hoakaka. ua hoopuka mai oia i kona manao, "Manao au aole makemake 0 keia poe e linna i keia hana, a ua hookikina ia paha keia poe e kekhi kanaka a i ole e kekahi loio paha." Ua ninau piai ka lunakanawai, "Auliea ke apuka ma keia hanaf" Hoomaha ka aha no 10 minuke. I ka noho hou ana o ka aha ua hoopuka mai ka lunakanawai i kana olelo hooholo, "E uku oe e Makua i na hoolilo o keia aina i hanaia, i na dala he $48 ame ke koina o keia aha, e hoihoi aku no o Waianae i ka aina a pili me oe." Ua ku ae ka loio o Makua a ku-e i keia me kona olelo aku e uku lakou i $5 wale no, no ka palapala sila elike me kana i hookomo ai maloko o ka lakou palapala hopii, aka ua olelo āku ka lunakanawai, e uku oukou i na hoolilo apau elike me ka'u i hoike ae la maluna. O keia iho la ka hopena o na mea i hanaia. Oka ninau imua ou e ka lehulehu, Owai ka i.haule maluna o keia kumu hoopii? O ka mea anei i uku i na hoolilo ame ke koina o ka aha, a i ole o ka mea anei i ku mau aku ai me na mea maikai apau i hanaia no ka pono o na hoahanau ame ko ke Akua aupuni? Ina no aole i ukuia keia mau noolilo ame ko lakou ku hoole mau mai 1 na manawa apau, ke hoike aku nei au imua o ka lehulehu, aole no e pili aku ka aina me lakou. O ka niaik&i me ke aloha, oia ka makou i makemake ai e hana, aka nae ku mai a hoole. Hoopukaia ke sila i ka makahiki 1916, a hoohuiia ka Ekaleaia o Makua me ke aupuni i ka makahiki 1917. Nau e ka mea heluhelu e ike mai, Auhea la ke apuka ame ke kolohe ma keia mau niea i hana ia? Ua hoike ae la au i kuu i manao ame na mea apau i hanaia maluna ae la, a ke iini nei au e ae mai ana kuu hoa maikai Coelho i ka pololei o keia mau mea apau i hoikeia ae la. He hooki nei au i ko'u manao maanei a nau e ka lehulehu e hoopuka mai i ka oiaio. Me ka hoomaikai nui ia oe e ka Lunahooponopono. Owau iho no kou oiaio, HENRY K. KAPELA. Honolulu, Sept. 7, 1918.