Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 42, 18 October 1918 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

LOAA KE KAPENA I KA MA'I LOLO MA KA MOANA.

He pule aku nei i hala oiai ka waapa lawai'a muhu Kepani Sinigu Maru e huii ana i kahi o ka honu e loaa ai i i'a na aa koa o Leilehua, ua loaa iho la kona kapena i ka ma'i lolo, a no ia pilikia ana ona, ua nele iho la ka waapa i ka mea akamai  ka hooholo ana i ka euekini, eia nae ua lawe ae la no ke kola Kepani i ka hookele ana i ka waapa iloko o ko lakou lima a hookeleia aku la no ke awapae kokoke loa oia ke kaikuono o Hilo.

O ke kapena o kela waapa he opio Hawaii, no ka maokupuni no o Hawaii; i ke ku ana aku o ka waapa i Hilo ua hoihoiia aku oia noloko o ka halema'i a no ka hiki ole ka iaia ke kamailio ua hala okoa kekahi manawa mamua o ka hoikeia ana mai o ka lohe ia Walter Maeefarlane, ka ona o ka waapa mahu, a o a mea hoi iaia ka aelike no ka hoolako ana aku i ka i'a ame ka i'o lilina na koa o Leilehua.

Ma ka Poaono aku la i hala ua hoouna aku la oia i kekahi kapena Kepani i Hilo no ka malama ana i ka waapa, a no ka hele ana aku hoi e lawai'a a hoi hei mai i Honolulu nei. He waapa nui ke Siaigu Maru me ka enekini mahu moaaka ikaika hoonee o hookahi haneri Eo ka ikaika; ma kekahi manawa ka i kala aku nei ua holo aku kela waapa no ka mokupuni Johnson me Mr. Maefarlane iluna ame kakahi poe e ae he lehulehu wale. Ua manaoia he nui ka mano ame ka i'a ma kela man kai, oia ke kumu o ka holo ana no ia mokupuni, ina no ka loaa nui nei o ka mano o ka ili ame ka ailu ka mea i makemakeia no ka hoouna aku i kekahi makeke ma Nu leka, eia nae ua huaole ia huakai o ka holo ana.

W.S.S.

LOAHI OLE KA PAPA KIURE MA KA HIHIA O HUBERT.

No kekahi mau hora lehulehu ka noonoo ame ka paio an aa ka papa kiure o ka aha hookolokolo a ka Luna kanawai Heen ma ka Poalua nei, maluna o ka hihia laweola o Hubert a ma ka hora 10:45 o ia po ana iho i hoihoi mai ai i ka lakou hoike e olelo ana ua hiki ole ia lakou ke lokahi oia hoi he ehiku i ka elima. Ua hoopau koke mai ka  aha i ke kiure.

Mai ka 11:45 awakea Poalua ka noonoo ia ana o ka olelo hooholo ahiki i ka 11:45 o ia po ana iho. Ma ka Poalua o ka pule aka nei i hala ka hooloheia ana o kela hihia.

Ma ka la 12 o Dekemaba,1917, ua hooku'iia aku e ke kaa otomobile e kalaiwaia aua e Charles Hubert kekahi kaikamahine uuku a Mr. ame Mrs. Kekaha o Kapalana, o Leimomi ka inoa, a ua make loa kela kaikamahine mamuli o ia hookuiia ana aku maluna o ke alanui Moi kokoke i ke alanui ololi Desha.

Ma ka hoakaka a ka aoao pale ua hoao ka ka mea i hoopiiia e hoalo ae i ka hooku'i ana aku i ke kaikamahine a e holo malie ana no ka ke kaa ma ka manawa o ka hooku'i ana.

U lehulehu na hoike ma ka aoao o ke aupuai i kukuluia ae a ma ka lakou olelo e kalaiwaia aua ke kaa me ka mama o ka holo ana mai ka 25 a i ka 45 mile i ka hora, o ke ana haahaa loa i kauia e ke kanawai no na wahi malokoo ke kulanakauhale he 15 mile i ka hora, a ma ka manawa i paa ai ka holo ana o ke kta a Hubert ua mamao loa m kahi o ke 50 kapuai mai kahi aku i hooku'iia ai ke kaikamahine uuu.

W.S.S.

HE LEO HOOMAIKAI.

I na haku makaaiana koho balota o Maui a o Maui no ka oi:- E Maui, Molokai ame Lanai ame na keiki koa a kakou, aloha oukou:-Ma keia ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai palena ole i na haku maaainana koho balota no ko oukou haawi ana mai ia'u i na balota kiekie loa, a no ko oukou hooikaika ana no'u ma ka Poaono i haia aku la.

Ke hoomaikai nei au i ka Makua lani mamuli o Kana hooponopono ana e hui aku  ana no kakou i ka mahina o Novemaba e hiki mai ana, a e hoomanawanui hou mai kakou e o'u mau haku makaainana; Aloha oukou.

Ka oukou kauwa hoolohe,

ED. WAIAHOLO

Lahaina, Maui, Oct. 14, 1918.

HAULE KA MOKULELE ME KA MAALAHI MA LEILEHUA.

No ka manawa mua loa i ikeia ai ka maalahi o ka hoohaule ana iho o ka mokulele ma Honolulu nei, ma ka manawa i lele aku ai he hookahi mokulele mai ka Papu Kamehameha mi ma Puuloa ae nei, ma ka Poaono aku la i hala, a hoohaule iho la ma Leilehua me ka maalahi loa; a pela hoi ka huli hoi hou ana mai no Puuloa no kona kahua hoolulu.

O na ano mokulele i kamaaina i ko Honolulu nei poe i na mahina aku la i hala, o ia na moku iluna wale no o ke kai e hookuuia iho ai ilalo, a o keia ana moku hou hoi o ka loaa ana mai nei i ka puali o ka poe lele iluna o ka lewa, o na ano mokulele ia e hiki ai ke hoohaule iho iluna o ka aina.

Ma kela Poaono, ua lele pololei ae la keia mokulele a kiekie iluna, ia manawa i hoomaka aku i e lele polplei no Leilehua, maluna ae o na awawa, na kualono, ame na aina ko, a iloko o ka hapaha hora wale no, ua hoea aku la i Leilehua.

Mahope iho o ka hookikahakaha ana maluna o ke kahua nui o Leilehua no kekahi manawa, ua hookuuia iho la ua mokulele nei ilalo o ke kahua paikau o ka oihana koa malaila, me ka pilikia ole, a mailaila no hoi i hoomaka hou ae ai e lele a huli hoi pololei mai la no ka Papu Kamehameha ma Puuloa.

He mau makahiki lehulehu ae nei i hala, he hookahi mokulele o ka hoomaka ana e lele mai Leilehua mai no Kapiolani Paka, he mokulele uuku nae ia, a he haole Palani ka mea nana e hookele ana ia mokulele, nona ka inoa o Masson, i keia manwa nae, ua makaukau ka oihana kaua o Amerika me na mokulele i hiki ke hookuu ilalo maluna o ka aina a me ka moana.

O keia ano mokulele i hiki ke hookuuia iho iluna o ka aina, he mau huila ko lakou malalo elike me ko a kaa, i hiki ai ke holo iluna o ka honua, a o na mokulele hoi i hanaia no ka hoohaule ana iho i ke kai, he mau holowaa loloa ka i hanaia, kohu waapa, nolaila aole e hiki i keia ano mokulele ke haule iluna o a aiua, oiai oale he mau huila malalo ae, pela hoi e hiki ole ai na mokulele i hanaia nouka o ka aina, e haule ai iloko o ke kai.

W.S.S.

KOHOIA KE KAUKA O KE KULANAKAUHALE.

Mahope iho o ka noonooia ana no kekahi mau pule ae nei i hala, i pani ma kahi o Kauka Waysou, ke kauka o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei,  i kikooia mai e ka papa ola ma ke poo o ke keena hoomaemae, ua hooholo ae ka papa lunakiai ma ka hulawako ka po Poalua aku nei i hala e hookohu aku ia Kauka R. G. Ayer ma ia wahi.

O kauka R. G. Ayer ke kauka no ka halema'i o ua ulia poino no kekahi mau makahiki ae nei i hala, a ua manao ka papa lunakiai o ka hookohu ana aku iaia i kauka no ke kulanakauhale, he hoemi ana mai ia i na hoolilo, mamua o ka hookohu ana i kauka okoa no kela kulana ia Kauka Ayer.

Ma keia hookohuia ana aku la o Kaua Ayer, ma kela kulana, malalo no ia o ka manaoio ana o ka hapanui o na lla o ka papa, e hoemiia mai aua na hoolilo o ke kulanakauhale, ma o ka hoohuiia aa o na hana a keia kanaka a e hoololiia aku ana hoi ke kauoha kanawai, e pili ana i ka oihana ola o ka lehulehu, imea e hoohui pu ia ae ai na hana o ka halema'i o na ulia poino, me na hana pii loa aku i ke kulana o ke kauka o ke kulanakauhale.

W.S.S.

Ma ka la 10 iho nei o keia mahina i hookuuia aku ai o Mr. Sam Amalu, ke poo puhikukui o ka hale ipukukui o Kilauea, Kauai, e hele hooinaha no hookahi mahina. E hoohala ana oia i kona hoomaha ma kona aina hookuonoono ma Kapaa, Kauai.

HE PONO ANEI E HOOHEMAHEMAIA KA OLELO MAKUAHINE?

I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:- E nouoi aku ana au i kou oluolu e ae mai ia'u e hoakaka aku i ko'u manao maluna o ke poomanao e kau ae ia maluna, me ka manaoio, e lilo keia poomanao i mea e konoia aku ai kekahi poe o kakou, e waiho pu mai i ko lakou mau manao i ke akea maluna o keia kumuhana; o ia hoi "He pono anei e hoohemahemaia ka olelo mauahine?"

Ke hoala nei au i keia ninau no ka olelo Hawaii, ka olelo makuahine a keia lahui kanaka, mamuli o ka ike ana aku iloko o keia manawa e nee nei me he mea la, o ka mea oiaio maoli, aole he makee a he iini iloko o kakou, e hoomauia aku  ka kakou olelo ahiki i ka hanauna hope loa o na kanaka Hawaii.

Ua hana mai ke Akua i kela ame keia lahui kanaka ma ka honua nei, me ka haawi pu mai i kekahi makana hiwahiwa loa o ia no ka lakou olelo makuahine, a ma ka moolelo o ka honua nei, ke hiipoi nei kela ame keia lahui i keia makana kilakila, me ka pulama, e kau aku ia mai kekahi hanauna aku a i kekahi, ahiki i ka hopena o ka honua nei.

Ke ike nei kakou i ka lahui Kepani, na Pake, na Kelemania ame kekahi mau lahui a ae e noho pu nei me kakou, aole loa lakou i makemake e hoohemahemaia ka lakou olelo makeahine, aka ke a'o mau ia nei na keiki maa ka lakou olelo ponoi maloko o na luakini, a kela mau lahui kanaka e hoomana ai i ke Akua.

Me keia mau mea oiaio loa a ko kakou mau maka e ike maoli aku nei, ame kekahi mau mea e ae he nui, i hu mai ai ko'u aloha no ka olelo Hawaii, a konoia mai hoi ko'u noonoo, he mea pono ke hoakaka no ka kakou olelo makuahine, ma ke ano aole loa ia e pono e hoohemahemaia e kakou na kanaka apau aia iloko o lakou ke holo la ke koko o ka lahui Hawaii, no ka mea o ko kakou hana ana pela, ua hoowahawaha aku kakou i'ke Akua, ka mea nana keia makana kilakila i haawi mai ia kakou.

O na keiki a kakou i keia manawa, o ka olelo Beritania ka olelo ma ko lakou mau waha i na wa apau, he mea maikai no ia, he mea nui ka loaa ana o ka ike olelo Beritania a mau ana olelo e ae paha ia lakou; aka nae iloko o ia manawa hookah, e hiipoiia ka kakou olelo makuahine me na manao makee, e lilo na keiki a kakou i poe e kamailio ana i ka lakou olelo ponoi me ka pololei.

Aole o kakou mau kula Hawaii i keia manawa, na wahi e a'oia ai na keiki a kakou i ka olelo Hawaii, ma na home wale no, imua o ke alo o ko lakou mau makua, e iohe ai lakou i na olelo Hawaii, me ka hiki pono ole no nae ia lakou ke kamailio me ka pololei, a o ka mea oiaio, ma ka olelo Beritania lakou e pane aku ai, me ke ku maoli o ia hana, i ka hoowahawaha i na makua a i na kupuna hoi, ka poe i nele maoli ka lohe ana i ka olelo Britania.

Ia'u i au hele ae ai i ko'u noonoo, no kahi kupono e hoomahu'iia aku ai na keiki a kakou i ka olelo makuahine, hoomanao mai la au aole he mau halekula kupono e ae no lakou, oloko wale no o na luakini Hawaii, iloko o na anaina pule ame n halawai hoeueu, o keia nawahi a kakou e pono ai e hoomaa i na hanauna hou, e noho mai a hoolohe, a'e hoomaamaa i ka lakou olelo makuahine.

Ke ike nei au, maloko o kekahi mau anaina oloko o na luakini Hawaii o kakou, ke lawelaweia nei na haiolelo ma ka olelo Beritania, me keia manao i komo aku ai na olelo e kamailioia ana no a olelo a ke Akua iloko o lakou, no ka mea o ka lakou oleloa ke Akua iloko o lakou, no ka mea o ka lakou olelo makaukau ia. Ma ko'u manaoio maoli, aole he pololei o keia ano hana, a he hana aloha ole na kakou na na kanaka Hawaii, ka ae wale ana aku e hooaaia ka haiolelo ana aku ma ka olelo Beritania i na keiki a kakaou, oiai he lohe no lakou i ka olelo Hawaii.  Malia paha no ka pono o na keiki Kepani, na Pake ame kekahi mau lahui e ae, pela iho la i ake ia aku ai e maopopo ia lakou ka mea e kamailioia ana, ma ia wahi, ua nui na luakini e hiki ai no i na keiki o ia mau lahui, e hookuuia aku ai e hele ma na luakini e hoike ia ana ka olelo a ke Akua ma ka lakou olelo makuahine.

Ua ili iho ke ko'iko'i maluna o kakou olelo makuahine, ma ka hooikaika ana e lilo ka olelo Hawaii i olelo e kamailioia mailuna mai o na awai oo na luakini Hawaii, a e loaa pu aku hoi ka hoomaopopo ana i na keiki a kakou, he mea ano nui loa ka lakou olelo kumu.

Ma ke ano nui ke olelo ae, ke ku e nei hoi i ka hoomaa ia o na haiolelo ma ka olelo Beritania mailuna mai o na awai o na luakini Hawaii, no ka mea, ua nui na wahi i hookaawaleia no ka hoolohe ana i ka olelo Beritania, aka, ua kukuluia na luakini Hawaii i wahi no na Hawaii apau e hoomana ai, a e hoolohe ai i na mea e kamailioia ana no ke ola ma ka olelo Hawaii.

O ko'u manao ponoi no keia a ke manaoio nei au, e lokahi mai ana no kekahi mahele nui o na kanaka Hawaii i makee i ka kakou olelo makuahine, me a'u ma keia mea.

Owau iho no me lea oiaio,

CHARLES LAKE.

MAKEMAKE E KAA KE KAHUA MA'I MALALO O AMERIKA.

Ma ka halawai a ka papa ola o ka noho ana ae ma ka Peaha o ka pue aku neu i hala,  hoakaka ae ai ka Peresidena Paxson i kona manao, i wahi e loaa ai ka malama kupono ia o na ma'i lepera maloko nei o keia Teritore, he manaoio kona o ke kaa wale aku no malalo o ka hoomalu ana a ke aupuni federala ka mea e hoea mai ai i kekahi hopena maikai.

Ua hoohala nui ia kekahi mawa o ka halawai a ka papa ola, ma ka hoolohe ana i na kumu hoopii hoohalahala a Mrs. Maefarlane e ku e ana i ke ano o ka malamaia ana o na ma'i lepera mauka ae nei o Kalihi; pela hoi na alahele maalahi e noi ia e huli pono ia aku ai ka oiaio o na mea i ikeia.

Ma kela halawai ana i hooholoia ae ai e kohoia kekahi komite noii pono i ka oiaio ona kumu hoohalahala, me ke aponoia ana o kela alahele, a e kohoia i elua lala o ke komite ola o ka ahahui kalepa, o ka Loio Kuhina ma ka aoao o ka papa ola, me hookahi hoa o ka papa ola, a na lakou apau e koho aku i ka lima o na lala o ke komite.

Mahope iho o ka heluheluia ana ae o na kumu hoopii hoohalahala no ke ano o ka malamaia ana o na mu'i lepera, pela hoi na hoakaka laula maloko o kela halawai i hoakaka ae ai ka Peresidena Paxson, ma kona manaoio, he hookahi wale no alahele, he hoea mai ai i kahua ma'i, o ia no ke kaa ana aku o ka hana hoomalu a hoohana malalo o ke aupuni federala.

Ma ka manao hoi o Kauka Hobdy, wahi ana, o ka noho pu ana o na kane me na wahine ma ke kahua ma'i ma Molokai, aole ia he hana kupono, no ka mea o na keiki e hanauia mai ana, he poe lakou i palekana ole mai ka ma'i mai, a o ka oi loa aku o ka poino, e lilo ole na makua ma'i lepera i poe hoohanau mei i a keike.

No kela manao nae o Kauka Hobdy, ua nui ua manao hoakaka i ala mai, no ka uuku loa o na keiki i loohia i ka ma'i lepera i hanauia mai e na makua ma'i, o ka hapanui o lakou he poe keiki ma'i ole. O kekahi hoakaka e ku e ana i kela manao o Kauka Hobdy, o ia no ka lilo i hana paakiki ka hoomalu ana ina nei no ka hookaawaleia o nawahi o na kane e hoopaaia ai mai na wahi mai o na wahine, aia wale no a nui na makai, alaila hiki, ina aole pela, alaila he hana paakiki loa ka loaa ana o ka maluhia.

O kekahi mea a Kauka Hobdy i hoakaka ae ai i kona nanao ku e, o ia no ka aeia na kokua e hono pu me ka poe ma'i, no ka me wahi ana, i ka wa e hookuuia mai ai o kekahi mea aole ona ma'i, he hana paakiki ka hiki ana ke ikeia aku, no kona halihali pu ana mai me ia i ka anoaao ma'i leper, aole paha.

I pane nae no kela manao o Kauka Hobdy, ua hoike mai ka Peresidena Paxson, aia wale no ka hiki o kela hana a hooholoia he kanawai e ka ahaolelo kuloko; a o ka mea i ikeia mahope iho o ka lohe ana i na manao hoakaka o na hoa o ka papa, aole he mea i hooholoia.

Aia a pau ka huli ana ame ka noii pono ana aku a kela komite o elima lala i na kumu hooohalahala, ia wa e ikeia ae ai ka mea e hanaia aku ana, no ka hookupono ana i ke ano o ka malama ana aku i na kahua ma'i lepera mauka ae nei o Kalihi, Kalaupapa ame Kalawao, ma Molokai.

W.S.S.

E HOOMAEMAEIA ANA KA APANA O IWILEI.

Eia ke hoolalaia  mai nei ka hoolilo ana aku i ka apana o Iwilei ma keia mua aku i apana maikai, i kaokoa loa mai kona rkulana mai e ku nei i keia manwa, a m ana mea i hoomaopopoia, e hiki aku ana i kela apana ma kahi o ka $251,502.70.

Ma ka aoao o ke aupuni kulanakauhale, e uku ana ia i kona mahele o na hoolilo ma kahi o ka $109,618.65, a ma ka aoao hoi o ka poe ona waiwai ma kela apana, e uku ana lakou he $141,884.15.

No ka hoonee ana aku i na hana imua ua waihoia aku ke koho ana i ka poe hana aelike, a ina no ka lilo i ka mea koho haahaa loa, e hooloiia aku ana ke ano o ka moe ana o na alanui ma kela apana, i kulike ai me na kii palapala aina, no na hana hou i manaoia.

KA MA'I EHA O KA PUU KE ANO E PALE AKU AI.

O ka mea i ike mau ia, no ka Ma'i Eha o ka Puu, ma ka manawa no ia e loaa ai ke keiki i ke anu. O ke anu ka mea nana e hoomakaukau i na meapaahana o ke keiki, no ka hookipa ana aku, a no ka hoopalahalaha ana aku i na anoano o kela ano ma'i. I ka manawa e laha ai ka ma'i eha o ka puu, he mea pono e malamaia na kamalii i loaa i ke anu ma ka hale, a mai na alanui ma ahiki i ke ola ana. E haawi aku ia lakou i ka Laau Kunu a Chamberlain, aole auanei e loihi ko lakou noho ana ma ka hale. E hoomaemae pu ana ia i kahi i hoopunana ai ke anu, maloko o ka puu, a e paleia aku aanei ke ala ana mai o kekahi ma'i lele. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.-Hoolaha.

"E HELE AKU OUKOU I NA AINA APAU, E HA'I AKU I KA EUANELIO I NA KANAKA APAU."

Iloko noo ko'u noke i ka haiao i ka euanelio, ka manaoio, ka mihi, ka bapetizo, ke kaulima ana, ke alahou ana o ka poe make ame ka la hookolokolo mau loa imua o kekahi anaina o 15 kamaliiwahine opio a oi, ame kahi poe kanakamakua ehiku a oi aku o ke komo ana mai iloko o eia hale hou a'u i ike mua ole ai, ua lako no nae i na noho loloa, a puoho ae la au i ke awakea Poakolu nei, eia ka he moeuhane.

A ia wa koke no i lamalama ae ai iloko o'u ka hoomanao no ka'u keehina e hooko aku ai, me ka hookauluia ole, a no ka mea, ua piha weliweli au i kela la aku nei, elike me ia a'u i hoike aku ai ma kela noa aku nei, ma ke kilohana au e Hawaii lahui.

Nolaila, imua ou e Hawaii lahui aloha o'u nei, mai ka la oili ma Kumukahi, a ka welpiana o ka la ma o akuo Lehua, e oluolu mai ia'u nei e heluhelu me ke akahele, a e hoomaopopo no keia leo aloha a lokomaikai a owau mau loa, e hoolalelale, hoeueu a e paipai mai nei ia kakou, ka poe apau loa i manaoio aku Iaia, ame ke ola mau loa, ka hoolohe a malama ia ana aku o Kana euanelio i haiia mai ai ia kakou ma Heb. 6:1-2.

O keia papalua hou o ka hoike ana mai a ka Uhane ia'u elike me ia a kakou e ike pu ae la no, no ke kala-ku mau ana aku no i Kana euanelio mau loa imua ou e Hawaii lahui holookoa, ka lahui hoi a Kona hemolele i anoi ikaika ai e hana mai i na hana kupanaha i ike mua ole ia, no kou ola uhane, imua o Kona aio, ame kou ola honua ana me ka hoohaiki ole ia maluna o Hawaii aina.

Eia ka hikimua o Kana iini ia'u e ha'i i Kana euanelio ma June 3, 1903, penei: "A e loheia ana kou lee e paipai a e kauleo aku ana i kou mamo a lahui ponoi iho, a e alako a e eo mai ia lakou no Kristo la. E hoohana aku oe i ak uhane i haawiia aku ia oe, e kamailio aku me kekahi poe o kou lahui ponoi. E ha'i aku ia lakou i ka misiona a ka Haku a Iesu. E ha'i aku ia lakou i Kona aloha lokomaikai. E ha'i aku ia lakou i Kona hooko piha ana mai no Kana mau hooiaio ana i ka poe i aloha Iaia, a hoko hoi i Kana mau kauoha apau. He oiaio e hoike mai no Oia Iaia iho ia lakou.

A e Hawaii lahui aloha o'u nei, owai iwaena o kakou iho ka i upu a halia e i olahonua, ua kupono keia maukamaa i ko'u mau kapuai, oiai, aole loa i loaa ia'u na hoonaauao kiekieia ana elike me kakou e iini aku nei e papahiia ia mea nani maluna i a kakou mau keiki, a manaolana hoi ou e Hawaii lahui huiia o 78 makahiki i koe a hoea hou mai ai o ko kakou Hoola, o ka Haku o Iesu Kristo? Aole loa he mea i ike Kona makemake no ke hanaia.

Nolaila, imua ou e kuu lahui aloha, eia au ke waiho aku nei i keia mau hoike oiaio imua ou, a na oukou ia e lawe a noonoo elike me ko oukou manao kaokoa au i manao ai he pono, me ka hoao ole e ahewa ia ha'i, nolaila, o ke kuleana haiao i ka euanelio a Iesu Kristo, ua loaa mai ia'u ka aeia e ke Akua no 15 makahiki i hala aku nei, a o ka moekahi ana no hoi ia elike me ko'u hae e welo aku la i ka wa a ke kaua nui a weliweli e aneane ae la e pani-ku ia no 78 makahiki i koe e ha'iia ai o keia euanelio a Kristo ma Europa holookoa, elike me ia imua ou e Hawaii imi loa i keia la.

O ka euanelio, o ko ke Akua mana ia e ola ai, no kela mea, no keia mea manaoio. Rom. 1:16. He mea pono e haiao aku imua ou e Hawaii, me ka moakaka lea, ame ke kuhikuhi ana aku i na pauku, ka mokuna ame ka buke, kahi i kau ai i maopopo pono ai na mea apau, a i ole ai no hoi oukou e ko na kuaaina e alakai hewa ia, oiai o ka haiao ana a ke Akua i iini nui ai o ka haiia o Kana olelo, elike me Kona iini, penei:

Hoike mai ka Uhane Hemolele ma o Paulo la i na kumu ano nui naueue ole o ka euanelio a Kristo. 1. Ka manaoio i na olelo a ke Auka, ka na Kaula, ka Iesu Kristo, ka na haumana ame kap poe i uluhiaia e ka uhane. 2. Ka mihi ana i na hewa apau e make ai mamua ae. 3. O ka bapetizo ana iloko o ka wai nui. Ioa. 3:23. 4. O ke kaulima ana. 5. No ke alahou ana o ka poe make. 6. ka la hookoloko mau loa. Heb. 6:12.

O keia wale ae la no na kumu ano nui o ka euanelio a Kristo e haiao ia aku ai i na kanaka apau loa o Hawaii nei, a o ko kakou aloha ka hoi ia kakou iho, a no ka mea, ua hai mai oia pela. Mar. 16:16.

O ko kakou hoooko ole ana i keia mau kumu ano nui ae la o ka euanelio a Kristo ma o ka hoololi ana elike me ka kakou i manao ai he maikai ia kakou iho, ke a'o mai nei ka uhane ma o Paulo la penei: Ina paha o makou, a he anela paha mai ka lani mai, e ha'i aku i ka euanelio i ku-e, a i like'ole, i ka makou i ha'i aku ai ia oukou, e hoomainoinoia oia. Gal. 1:8.

Ina o ka hoomainoinoia o ia ka uku no ke a'o ana i kahi euanelio i kulike ole me ka palapala, alaila, ke manaoio nei au ua aneane loa mai ka wa o na kanaka opiopio i komo, a a'oia ma na degere kiekie loa o ka naauao, pili  ko ke kino ame ko ka uhane, e laa ka moakaka ma ka olelo Enelani, ka olelo

NUI NA DALA A NA OHANA O NA KOA MA KA HALELEKA

Eia maloko o ka haleleka o Honolulu nei e waiho mai nei i keia manawa he mau leka lehulehu, me na haawina dala kokua no na ohana o na Hawaii i koma aku iloko o ka oihana koa, o ka hoounaia ana mai ia lakou mai Wakinekona mai, e pono ai e kii ae ka poe na lakou ia mau leka, me ka hoohakalia hou ole aku, o hoouna hou ia aku auanei kela imau leka  Wakinekona, ma ke ano he mau leka kii ole ia mai.

Malalo iho nei e keia ai ka poe na lakou keia mau leka, me na dala kokua no ko lakou mahele mai ke aupuni mai, ma o ke komo ana o ke kane, ka makuakane paha i ka oihana koa, me na wahi noho o ka poe na lakou ia mau leka.

I ka nana aku, he elua mau kumu o ka loaa ole ana o keia mau leeka i ka poe i hoounaia mai ai, o ia no ko lakou haalele anna i ko lakou wahi mua i noho ai, na wahi noho i koikea aku ai i ka oihana koa o Amerika Huipuia, e na koa, no lakou na ohana e hoounaia mai ai na dala kokua; a o ka lua, o ka hele ole ae no o keia mau ohana i ka haleleka, e ninau ai i ka lakou mau leka.

E loaa aku nae ka ike ia lakou i keia manawa, aia he mau leka lehulehu maka haleleka i keia wa e kakali aku ana o ke kiiia ae e ka poe i kuleana ia mau leka, no ka ohi ana mai i na kokua a ke aupuni i hookaawale ai no lakou.

Ina ua hoololi kekahi poe i ko lakou mau wahi noho i keia wa, he mea pono no, i ko lakou wa e kii ae ai i na leka malalo iho nei i ka haleleka, e hoike aku i ko lakou mau wahi hou i noho ai, a i ole hooponopono aku paha i kahi pololei loa e hounaia mai ai o ka leka, i ole ai e lalau ma keia hope aku, a kakali wale n okekahi manawa loihi, mamua o ka loaa ana aku o na dala kokua.

Eia iho ka papainoa o na leka me na kikoo dala kokua a ke upuni o Amerika i hoouna mai ai i na ohana o na koa, i kii ole ia ae ma ka haleleka:

Amalu, Ethel P., 1874 Lusitana.

Kailihiwa, Julia, 414 Kuakini St.

Alokea, Elizabeth Kaniana, 1505 Beretania St.

Kama, Louisa, 642 Punchbowl (Kaua Moane)

Kinolu, Emily Gahan, Coral & Queen Sts.

Kalino, Mr. & Mrs. Simeona, G. D. (Kahu malama 1 keiki a Kalani, Wakinekona).

Luinela, Seneza, 402 Parker Lane.

Lui, Maraea, Liliha St.

Maihui, Carrie Dias, Gen. Del.

Moke, Mrs. Koohano, Hawaii.

Makakii, Annie, No. 440 N. King St., no Napoopoo, Hawaii, mai.)

Mahi, Mary, 1441 Liliha St., (no Holualoa, Hawaii, mai.)

Rochester, Rebecca Kekahuna, 440 Kukui St.

Eliza, Kanoho Kama 2463 Liliha St.

Keahi Kekuhi, Honolulu, Maui, Hawaii.

Olpa, Keawe, 28 Kamehameha 4th Rd.

Mary Honoiwa Kekoowai, Smith Lane off Fort St.

Lily Kaainoa Kelehiwa, Kamehameha 4th Road.

ary Kamaka, 1316 Liliha St.

Kahuila Kane, 226 13th Ave., Kaimuki, gdn for 2 ch. of Leonard Mapala.)

hoi e noho mana nei ma na lehelehe ou e Hawaii lahui. Aole hoi o ka olelo Hebera, a Aigubika, a Helene hoi, i na me nei ua pakele kakou.

Me ka mahalo,

J. M. M.

HOOLAHA.

Ia S. K. Hookano, Lahapa (w) ame Moku (k), na hooilina o Manu (k) i make o Waikapu ame Honuaula, Maui, ame Kalolina (w), ka hooilina o Kaleo (w).

E oluolu oukou e hui mai me ka mea nona ka inoa malalo nei i lohe aku i kekahi mea no ko oukou pomaikai.

J. M. MONSARRAT,

Helu 501 Hale Stangenwald, Honolulu.

6318-Oct. 18, 25; Nov. 1,8.

E UKUIA ANA NA LIMAHANA FEDERALA I EHA MA KA HANA.

O na limahana malalo o ke aupuni federala i loaa ka eha oiai lakou e lawelawe ana i ka lakou mau hana e ukuia mai ana lakou oiai lakou e kaawale ana mai kahi mai o ka hana mamuli o ka eha a oiai hoi e lapaauia ana no e ke kauka. Ua hoikei ae keia ma ke akea mamuli o ka loaa ana ae o kekahi kopo o ke kanawai a ka ahaolelo lahui i hooholo ai a ka la 7 o Sepatemaba i ka Ilamuku Amerika J. J. Smiddy.

Ua hoakakaia ma ia kanawai e hoomaka ka uku ana ma ka ha o na la mahope iho o ka loaa ana i ka eha. no ka ehahiki ole loa ke hana o ka elua hapakolu o ko uku ke ukuia. No ka eha hiki ole loa ke hana o ka elua hapakolu o ko uku ke ukuia. No ka poe i eha mahunehune o ka huina o ka uku e loaa aku ana i ka limahana na hookahuaia maluna o ka nele ana o ka loaa mai o kona ukuhana no kona eha ana. Ina he mea mai i hiki ole loa ke hoolaia e uku mau ia aku ana oia ahiki i kona make ana. Ma kahi e ikeia ana maniuli o ka ulia i make ai kekahi limahana e uku ana ke aupuni no na lilo hoolewa $100, a ina i make ka limahana me kahi mamao mai koua home aku, e hoolakoia mai ana e ke aupuni na hoolilio no ka hoihoi ana mai iaia no kona home.

Ua hana pu ia kekahi pauku maloko o ke kanawai no ka pono o na makua e kauka'i ana i ko lakou pono o ke ola ana maluna o ka limahana. No ka wahine kanemake a no ke kane wahine make a ka limahana he 35 pakeneka o ka uku mahina ka ke hanawai i haawi ai, a no kela me keia keiki he 10 pakeneka paku'i i haawiia. Iua o ko keiki wale no ka mea i kauka;i i ka pono maluma o ka mea i poino alaila he 25 pakeneka o ka uku mahina o ka limahana ke ukuia mai iaia ahiki i ka piha ana i kona mau makahiki i ka ia, a i ole mare aku oia a make paha.

O na kaikuaana a kaikaina paha, na kaikuahine, na kupunakane a kupunawahine ame na moopuna a ka limahana i make ua hoolako pu ia ko lakou mau mahele, aka nae, aohe manawa e oi aku ai ko lakou uku mamua o ka elua hapakolu o ka uku mahina o ka limahana i make, a no na keiki oo ole e hoopania ana ka uku ana mahope o ka make, mare a i ole hoea ana aku o na makahiki o ke keiki i ka 18.

W.S.S.

HUIKALAIA EHIKU MAU PAAHAO E KE KIAAINA.

Eono mau paahao o ka halepaahao o Oahu a hookahi o ka halepaahao o ke Alanui Haleakala ma Maui e huikaiaia aku ana i keia mau la iho malalo o ka mama o na palapala hookuu i kakuuinoaia e ka Kiaaina C. J. McCarthy ma ka Poalua nei. O kekahi poe ua hookuuia aku a o kekahi e mano ana ko lakou mau palapala hookuu mamua mai o ka la ekahi o Novemaba.

O ka poe e hookuuia ana oia keia malalo iho nei: Samuel Burrows, hoahewaia ma Maraki 23, 1917, he 20 makahiki hoopaahao. O keia ka paahao i hoopaaia ma Maui.

Marcelino Mediles, hoahewaia Sept. 24, 1918, no ka hewa mare lehulehu, he elua makahiki ka hoopa'i.

C. B. Lockbridge, hoahewaia Oct. 11, 1917, no ka hewa hoeha me ka mea eha ku i ka make, he 5 makahiki ka hoopa'i.

Yamamoto Kiukiehi, hoahewaia Mei 4, 1918, no ka hewa apuka, he 10 makahiki ka hoopa'i.

Uchiro Sakuda, hoahewaia Ianuari 14, 1918, no ka hewa hohea me ka mea eha ku i ka make, 5 makahiki ka hoopa'i.

Ppon Kur Bock, hoahewaia Oct. 23, 1917, no ka hewa wawahi hale, he 10 makahiki ka hoopa'i.

Wm. Mossman, hoahewaia ma ka la 25 o OCt.,1917, no ka hewa apuka, he 10 makahiki ka hoopa'i.

He Moakaka Anei na Mea Apauia Oe?

Ina aole a ina he NALULU kou, ULAULA paha ka maka, e hoopau i ka pilikia o pau auanei ka ike ma ke kukakuka koke ana mai me makou- Aole uku.

- NA MAKOU E nana pono a e kuekaa i na pilikia o kou maka.

- NA MAKOU E HANA i na makaaniani maikai loa i hui pu ia me ke akamai, ke aniani oiaio loa no ka maka i hiki i kekahi mikini o keia la ke hana.

- NA MAKOU E HANA A LOAA NA HOPENA MAIKAI LOA

- HE HOOPAA MAKOU i ka makou mau hana no ka makahiki hookahi, a o ka makou kumukuai E KU ANA I KAU EKE DALA.

THOMPSON OPTICAL INSTITUTE

KAUKA L. E. CAPPS, Lunanui.

Kelepona 2576.

156-158Alanui Hokele.

 

E KOHO IA

A. Lewis, Jr.

(ABERAHAMA LUI, OPIO)

Moho ma ka

PAA BALOKA REPUBALIKA

no ka

Hale o na Lunamakaainana,

Apau."

Koho Baloka Laula,

POALUA NOVEMABA 5, 1918.