Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 42, 18 October 1918 — Page 6

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Jojo V. Schergen
This work is dedicated to:  Disney Aulani

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA. OKATOBA 18, 1918.

 

HE MOOLELO NO

TAZANA

-:  A I OLE  :-

Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

___________

MOKUNA XXIII.

 

Lawepioia o Jene e ka Lahui Ahiu.

 

            No na minuke loihi ke ku malie ana o Jene Pota ame Kelekona e nana i ke kino make o ka liona, me ka pane. leo ole, me ka mihi ana i ko laua pomaikai. ma o kela liona. ma o ke make ana o kela liona. ma ke ano kupaianaha loa, o Jene Pota nae ka mea i kamailio mua ae :

            “Owai la ka mea nana i pepehi i keia liona a make?” wahi ana me ka nana ana mai maluna o Kelekona.

            “Aole he mea hiki ke pane aku iI kau ninau, o ke Akua wale no,” i pane aku ai no hoi o Kelekona, me ka luliluli ana ae o kona poo.

            “ina he hoaloha ka mea nana i hoopakele i ko kaua mau ola. heaha la ke kumu o kona hoike ole ana mai iaia iho? Aole nei he mea maikai na kaua ke kahea ana aku iaia e hele mai. i haawi aku ai au i na hoomaikai ana iaia?” Haawi aku la o Kelekona i kona ae, me ka maikai ole no nae o kona noonoo. ia wa i noke aku ai o Jene Pota i ke kahea. aole nae he mea pane mai iaia. no ka mea ua haalele kahiko mai o Tazana i k@na wahi i noho ai. a aia oia ma kahi he mau kapuai lehulehu ka mamao mai ia Jene Pota aku.

            No ka loaa ole ana mai he pane iaia. naka ae la ke kino o Jene Pota me ka haalulu, me ka hooho ana ae i keia mau olelo: “Nani ka pohihihi me ke kupaianaha o keia ululaau. Ina hoi paha he hoaloha no kaua ka mea nana i pepehi i ka liona a make. o kona hoike ole ana mai iaia iho. ua lawa ia no ka hookau ana mai i ka manao weliweli ia’u.”

            “ua lawa ko kaua ku ana ma keia wahi e Jene.” wahi a Kelekona. me ka lalau ana aku i kekahi lima o ke kaikamahine opio. “E pono kaua e hoi no kahi o ko kakou wahi papa’ilahe. he oi ae kou palekana malaila mamua o keia wahi. no ka mea aole e hiki ia oe ke hilinai mai maluna o’u no ka hoopakele ana i kou ola.”

            “Mai kamailio mai oe ia’u pela e Kelekona.” wahi a Jene. me kona mihi ana iho, no ka pupuahulu o kana mau olelo e ahewa mai ana ia Kelekona i ke kanaka hohewale me ka maka’u wale, me ka hoomau hou ana mai.

            “Ua hooikaika oe e Kelekona me kau mau mea apau i ike ai he pono. nolaila, ua ahewa loa au i ka hookau wale ana aku i na ahewa ana maluna ou. Aole maluna ou na ahewa ana. no kou lilo ole ana i kanaka ikaika. no ka mea he hookahi wale no kanaka hiki ke lawelawe i ka hana a kaua i ike aku nei. aole nae oia ma keia ao i keia wa. Aole au i makemake e hoehaeha aku i kou noonoo e Kelekona ; o ka’u wale no e makemake ne@ e loaa like ia kaua ka hoomaopopo ana mai keia manawa aku. aole loa au e mare me oe.”

            “Ke manao nei au. ua maopopo ia’u kau mea e kamailio mai nei. nolaila e hoopau loa ko kaua kamailio ana maluna o keia ninau. ahiki I ko kaua hoea hou ana aku i ke ao malamalama. a ilaila e hooponopono hou ai kaua no keia mea.”

            Hoi like aku la laua no ko lakou papa’ihale. me ka hoopoina loa ia ana o na mea maikai ole iloko o ko laua mau noonoo pakahi.

            Ma kekahi la ae, ua oi loa mai la ka ikaika o ka ma’i maluna o Nikola, me ke olohewa wale iho no o kana kamailio ana ma ka hapanui o ka manawa. Ua hoao aku o Mr. Kelekona e hana ma na mea apau ana i ike ai he pono. i wahi e pohala mai ai kela kanaka. aole nae he hiki, aka aia nae iloko o kona noonoo ka makemake e kaawale loa aku keia kanaka mai ia laua aku. i ole ai oia e hoopoino wale mai ia Jene Pota.

            Oiai nae ke noonoo nui la o Mr. Kelekona. no ka make aku o Nikola. o kona hopohopo wale no. ina e noho hookahi iho ana o Jene, i kona wa e hele ai e huli i mau meaai na laua. e hiki ole ana i kela kaikamahine ke kupale aku i ka wa e hoea mai ai na holoholona ahiu e hoopoino i kona ola

            Ma kekahi la mai, kii aku la o Kelekona e wehe i ka ihe mailoko mai o ka liona. a oiai ua loaa iho la kana meakaua na loihi loa kana wahi i hele ai iloko o ka ululaau e nana ai i na holoholona ahiu, me ka maka’u ole mai la i ka poino.

            Ma kela hala ana aku o Kelekona noloko o ka ululaau. a i wahi e hoopilikia ole aku ai o Nikola iaia. ua hele aku la o Jene Pota a noho malalo o kekahi kumulaau, a huli aku la kona alo nana i ka moana. me ka manaolana o ka ike aku i ke kaalo ae o kekahi moku, alaila haawi aku oia i ka hoailona no ke kii mai e hoopakele i na olulo.

            No ka huli o ke alo o Jene Pota i ka moana. aole ona ike aku i ka oili ana mai o kekahi kanaka ahiu o ke ano i like loa aku me ko ka mapu. O keia kela lahui kanaka, no lakou hoi ka nui o ka hele ana mai e huli ia Tazana. Ma la hookahi mai o kela poe kanaka ahiki i ko lakou akoakoa ana mai mahope koke aku o Jene Pota. a i ka wa a ua kaikamahine nei i lohe aku ai i ka nakeke mai o kekahi mea mahope aku o kona kua, i kona nana ana mai. aia hoi ua puni koke ae la oia i na kanaka hihiu, o ka hopu mai la no ia o ua poe kanaka nei iaia. a hoomaka aku la e holo noloko o ka ululaau.

            No ka piha i ka maka’u, ua hoao ae la o Jene e uwa, me ka manao e lohe aku o Kelekona i knoa leo. alaila holo ma e hoopakele ae iaia, mai kela poe kanaka mai, ua paluluia iho la nae kona waha. me na lima lepo o ka poe na lakou e’ka’ika’i ana iaia.

            Oiai ua nui na hoao i kau aku maluna ona. iloko o kela mau pule lehulehu ana i noho hoomanawanui ai ma ka a@kai. a hui pu iho hoi me keia poino hou i loaa iaia. ua hiki ole maoli iaia ke hoonamanwanui iho, o kona maule aku la no ia. me ka ike ole ae i na mea e hanaia aku ana nona

            I ka wa nae i hoi hou mai ai ka noonoo maikai iloko o Jene Pota. ike iho la oia, aia ka oia iloko o ka hihipe’a o ka ululaau. a e moe ana hoi oia ma kahi mamao mai kekahi ahi nui o ho-a ia. a iaia i nana ae ai ma kona aoao. ike ao la oia he kanalima poe kanaka e hoopuni ana iaia, he poe kanaka puhuluhulu, me na lima loloa. a he pokopoko hoi ko lakou mau wawae.

            Maluna o ke ahi e a ana. e kau ana he ipuhao, a mailoko mai o ka ipuhao. e kio’e aku ai kela ame keia i ka i’o holoholona. no ka lawe ana mai e ai.

            I ka manawa i ike mai ai ua poe kanaka nei. ua ala ka lakou pio, haawi nui mai la i kekahi i’o holoholona na Jene e ai. aole nae o Jene i lalau aku. aka upo’i iho la kona mau maka. no ke ku i ka hoopailua ke nana aku.

            No na la lehulehu ka kaahele ana o kela poe kanaka me ka lakou pio iloko o ka ululaau. I ka wa e helewawae maoli ana o Jene Pota, me ka hele o kona mau wawae a eha maoli me ka maluhiluhi pu. aole nae e hiki ke ku-e aku. no ka mea i kekahi manawa, e kaualako maoli ia ana ola. hiki ole iaia ke hoololohe iho. a ua like hou kona leo uwe. me ka mea ole i kela poe.

            He loa okoa aku no koe alaila hoea aku i ka pahuhopu o ka lakou huakai, ua pau olalo o ke kamaa o Jeni i ka nahaehae, hemo aku la ka hila, a o kona lole keia e komo ana. ua hele a nahaehae ; a o kela ili keokeo ona, ua ulaula ae la i ka la, a ua poholehole no hoi i ka anaiia me na laau kuku ooi oloko o ka ululaau.

            I ka manawa o ua o Jene e hina aku ai ilalo, e peu okoa ia mai ana oia e ke kanaka kokoke loa mai iaia, a eu poo wale ae la no, i ole ai e nui loa mai ko lakou peku ana iaia, aka iloko nae o na la elua, a hoea aku i ke kulanakauhale o Opa, aole e hiki i ua o Jene ka hele, ua lilo na hooikaika ana a kela poe kanaka i mea waiwai ole, i kau a mea o ka nawaliwali maoli o kona kino.

            I ka ike ana o kela poe kanaka ahiu, ua pau ka hiki i ka lakou pio ke hele. hapai okoa ae la lakou iaia, a ma ia ano iho la lakou i hookiakika ai ahiki wale I ka hoea ana aku i ko lakou kulanakauhale.

            ma ka auwina la o kekahi la. i ka wa i kaakaa ae ai na maka o Jene Pota. ike aku la oia i ka pa o kekahi kulanakauhale nui, a oiai he nawaliwali kona kino, aole i lilo ka mea a kona mau maka e ike aku ana, i mea ano nui, o kana wale no e pule la iloko o kona naau, e kikoo koke mai ka make iaia. i hoauhee koke ia aku ai kona mau manao ehaeha.

            Aole nae oia i make, aia mau no ka ikaika iloko o kona kino. a he maikai no hoi kona noonoo, o ka maka’u wale no i ka hoomainoinoia mai, pela oia i ake loa ai e make, mamua o ka ike maoli ana aku i ka hopena e kauia mai ana maluna ona e kela lahui kanaka.

            O ka hele ia a hala mai he elua mau puka mahope o lakou. ia wa i komo pono aku ai ua poe kanaka nei iloko o ke kulanakauhale, a maloko o kekahi hale nui, I hoopuniia ae ai oia e na kanaka i like pu aku me kela poe na lakou i lawe mai iaia, e hoopuni ana ma kona aoao apau a iwaena o lakou he poe wahine kekahi, eia nae aole he ku o ko lakou mau helehelena i ka hoomaka’uka’u elike me ko na kane.

            I ka wa a Jene Pota i ike aku ai i na wahine. lana mai la kona manao, e palekana ana oia ma o lakou la, eia nae ua auhee koke aku la ia manaolana ona, no ke ku wale mai no o kela poe me ke kokua ole mai iaia, a aole no hoi o lakou hoikeike mai i ko lakou hoihoi ole nona, aka o ka noho malie wale mai no ka lakou, a nana iaia.

            Mahope o ka nanaia ana o Jene e kela poe kanaka he nui, a ua ku paha keia mohai i ko lakou makemake, hoihoiia aku la oia a hoopaaia maloko o kekahi keena pouli. me ka waihoia ana aku o ka wai, me ka ai nana.

            He hookahi pule okoa ka hoopaaia ana o Jene maloko o kela keena. a he hookahi wale no ana mea e ike mau ana i na la apau, o ia no ka wahine nana e lawe mai ana i kana mau meaai. Mamuli o ka loaa ana o ka hoomaha kupono iaia. a hui pu iho me ka loaa ana o na meaai kupono, ua hoi hou mai la ka ikaika iloko o Jene Pota, e kupono ai e mohaaia aku imua o ke akua o kela lahui kanaka.

            E waiho malie aku kaua e ka makamaka ia Jene Pota pela, oiai e kakaliia ana o ka hoea mai o kona manawa e waihoia aku ai i mohai na ke akua, a e huli hoi ae kaua ihope, ma kela manawa a Tazana, i haalele mai ai i ke kaikamahine ana i aloha ai, mahope o ka pepehi ana aku i ka liona a make.

            Ma kela manawa a Tazana e hele la maluna o na kumulaau. mahope iho o kona hou ana aku i kana ihe a make ka liona, ua hele kona noonoo a piha me na haawina o ke kaumaha, me he la, ua wehe hou ia ae kela wahi i eha o kona puuwai. ana i hoo poina loa ai no kekahi mau mahino loihi.

            Iloko o kona manao kaumaha, he hookahi mea nana i hoohauoli loa mai i kona noonoo, o ia no ka hooko ole ana aku a kona mau lima. I ka hana, e lilo ai oia i mea pepehikanaka, ma o ke ki ana aku i kana pua a ku o Kelekona. a pehea la i oili ae ai kekahi noonoo iloko ona iloko o ke sekona hookahi, ua hoololi ae la oia i kela manao pepehikanaka.

            He mea oiaio i ka manawa ana i ike aku ai i ka wahine opio hookahi a kona puuwai i aloha ai e pulikiia ana e kekahi kanaka okoa. he hookahi wale no noonoo iloko ona, elike me knoa ano holoholona, o ia no ka pepehi ana aku ia Kelekona a make, i kaawale mai ai kela wahine nana. aka nae mailoko mai o kela ano holoholona ona, i oili ae ai he wahi noonoo kanaka, ka mea nana i hoopakele ae iaia. mai kona lilo ana i mea pepehi aku i kona hoa kanaka me ke kumu ole, oiai he kuleana ko Mr. Kelekona ia Jene Pota. malalo o ka aelike hoopalau, e lilo aku kekahi na kekahi.

            Iaia e noonoo ana no kona hooko ole ana i ka manao pepehikanaka. haawi ae la oia i na hoomaikai ana he nui. no kona hooko ole ana aku i ka hana, i kulike me kona ano holoholona.

            Ma kela po, aole oia i huli hoi aku no kona hale e hiamoe ai. aka ua moe no oia maloko o ka ululaau i kamaaina no iaia i ka hiamoe mau ia. a no na la lehulehu mahope mai. e hele mau ana no oia maloko o ka ululaau e huli ai mau meaai nana, a i ka po, e hoi mai ana no oia maluna o kela kumulaau, e hiamoe ai.

            Ma ke kolu o ka la o kona noho ana maloko o ka ululaau a ma ka auwina la, ua huli hoi koke mai la oia. aole hoi elike me na la aku mamua, aia no kona hoi mai i ke ahiahi. a oiai he wahi maikai kekahi ana no i hana ai a nolunolu i ka mauu, haule iho la oia iluna o ka mauu hooluolu.

            He mau minuke helu wale no kela moe ana iho ona ilalo, lohe koke aku la oia i ka leo o ka lahui ana i ike ai maloko o ke kulanakauhale o Opa. ma ka hema aku o kona wahi e nono nei, a ma kana hoomaopopo aku, e hookokoke mai ana kela poe iaia.

            Me ka eleu i lele ae ai oia a kau ana iluna o ke kumulaau. me ka hele ana aku ma ka aoao lulu. i ole ai e hou mai kela poe i kona ea hohona kanaka, a ma kekahi wahi kupono, i noho iho ai oia, hakilo o ka hoea mai o ka poe no lakou ke ea ana i honi aku ai.

            Ua ma’u no kela kakali ana iho ana, ia wa i oili mai ai he mapu kino nui, me ka alaalawa ana ae o kana nana ana ma o a maanei, a kamailio aku la i ka nui o na mapu. aole he pilikia, o ka manawa ia i oili mai ai na mapu kane, na wahine, me na keiki, i hiki aku ma kahi o ka haneri a oi ka nui, a hoopau loa ia ae la kona pohihihi. eia ka he poe mapu keia. aole hoi o kela lahui kanaka ana i koho wale ai, na lakou i hoopaapio iaia.

            I ka ike ana mai o ka mapu mua loa. i kahi o ka mauu i hoakoakoa ia, hele mai la oia a noho iho la i@@o, pela hoi ka nui o na mapu i hoohalike mai ai. ahiki i ko lakou noho like ana iho ilalo. mai ke nui a ka poe liilii.

            Me ka hoohewahewa ole i ike mai ai o Tazana o keia no kona puulu i hanaiia a i kona wahi wa bebe loa, o kona mau hoa e paani like a i ka wa kamalii, o lakou no ia iwaena o kela poe mapu. a noonoo iho la oia e hoike mai aia iho, e hiki ana paha ia lakou ke hoomaopopo mai iaia, he moi kahiko no lakou aole paha.

            Mamua nae o kona hooko ana mai i kela manao, hoo’ohe mai la oia i ka lakou mau kamailio, a ma kana mau mea i lohe mai. i hoea aku kela poe mapu ma kela wahi no ka noonoo ana ame ke koho ana i moi hou no lakou. no ka mea ua haule ko lakou moi i ka pali a make loa. a he noho wale iho no ka lakou me ka mea ole nana e noho hoomalu i kela lahui.

            I ka maopopo ana iaia nei o ka manao nui i hoea mai ai kela poe mapu ma ia wahi, o kona iho aku la no ia ma kekahi lala, a ku ana ilalo o ka honua. ma kahi e hiki ai ia lakou ke ike mai iaia nei ia wa i ike koke mai ai kekahi mapu wahine iaia, me ke kahea ana aku i ka nui o na mapu no keia kanaka kupaianaha o ka oili ana aku.

            Ku okoa ae la kekahi poe mapu kino nunui iluna, e kiei halo ana me ko lakou mau a-i loloa. o ka ike mai i keia malihini, alaila me na niho keke, i haalele aku ai kekahi poe mapu i ko lakou wahi e noho ana. a hookokoke malie mai la i kahi a Tazana e ku aku ana, no ka manao no e hoopoino mai iaia nei. a o ia ka Tazana i kahea mai ai:

            “E Kaneka, owau no keia o Tazana o na Mapu,” wahi ana ma ka olelo a kela lahui. “Aole oe i hoohewahewa ia’u, o kaua like no hoi ka i holoholo maloko o keila ululaau. a o kaua like no ke hoohaehae mai ana i ka liona. ma ke kiola ana i na laau maluna o kona kua.”

            No kela mau olelo, ku iho la ka mapu nona kela inoa i kani hookahi, me he mea ia e noonoo ana oia i kana wahi @ ike mua ai i keia kanaka. o ka mea oiaio no nae, he poina wale na mapu i ka lakou mau mea e ike ai a e hana ai paha. aia wale no a he manawa pokole mamua aku, hiki ia lakou ke hoomaopopo, ina he elua makahiki ke kaawale, ua poina haalele loa, na mea apau mailoko aku o ko lakou poo.

            “O oe no hoi kekahi e Mago.” i pane hou mai ai o Tazana i kekahi mapu okoa iho. “Aole anei ou hoomaopopo mai ia’u? Aole anei owau no keia o kela Tazana i kamaaina ia oukou apau?”

            No keia mau olelo ma ka aoao o Tazana ua hele like mai la na mapu apau imua, ma ke ano e makaikai i keia mapu malihini, ke noke la i ke kamailio. mawaena o lakou iho, a o Kaneka ka i pane mai :

            “Heaha kau mea i makemake ai maiwaena aku o makou?”

            “He hookahi wale no a’u mea e makemake nei, o ia ka maluhia mawaena o okou ame a’u.”

            No kela pane, kukakuka hou iho la ua poe mapu nei, a i ka hooholo nui ana paha i ka lakou mea i manao ai, kamailio hou aku la o Kaneka : “Ina o ka maluhia kou makemake ea, alaila e hele mai me ka maluhia e Tazana o na Mapu!”

            No kela leo kono, haalele aku la o Tazana i knoa wahi e ku ana, a hele mai la imua, me ka maka’u ole, i ke keke aku o na niho wakawaka o na mapu no lakou na kino i oi ae ka nui ame ke kiekie i kona.

            Aoha he mau lululima pu ana. elike me ke ano o na kanaka o ke au malamalama, ma keia hui hou ana o Tazana me kona lahui mapu, me he mea ano ole la keia o ko lakou hui hou ana me ko lakou moi, mahope o ke kaa wale ana no na makahiki elua. O kekahi poe mapu, hele aku la no ka lakou mau hana, aka no kekahi mau mapu kane nae. i hoomaopopo ole mai iaia nei, hoohele mai la laua ma kahi a Tazana e noho ana. he hookahi nae i hookeke mai i kona niho, me ka hoonunulu ana, a e nanakee mai ana hoi ia Tazana, me he mea la, he makemake kona e ike i ka ikaika o keia kanaka, elike me kana i kaena mai ai, oia ke kanaka ikaika iwaena o na holoholona o ka ululaau.

            Ina i kuemi hope aku o Tazana ihope, ina ua loaa aku ka ike i kela mau mapu, aohe he ikaika iloko o keia kanaka, aole nae pela, i kona wa i ike iho ai, aia kekahi o kela mau mapu, ua kokoke loa ma kona aoao, o kona huli ae la no ia, a he hookahi no pa’i mahanahana ma ke poo, uwoki oe e huli kaanini ana ke alo iluna, a o ka naaupo iho no hoi o na mapu, aole he hele mai o kekahi e kokua i kela hoa o lakou, aka o ka noho malie wale mai no, me ka noonoo ole, no kona make aku, a no ke ola paha.

            No kela loaa pono ana aku o ka mopu opio, i ke pa’i mahanahana a Tazana. ua holo mai la oia imua me ka piha inaina. e noho aku ana nae o Tazana me ka makaukau, he hookahi no ia hopu ana aku ma ka aoao o ke poo, uwoki oe e kikihi ana a hina ilalo, o ka paa aku la no ia o ka lima wikani o Tazana ma ke kania-i, uwoki oe e nui ana ka waha i ka uwe, a no ka haawi ana i haawina a’o kupono iaia, uumi iho la oia ahiki i ka waiho oni ole ana o ka mea hookiekie. hookuu ae la i kona lima, oiai aole oia i makemake e kaili ae i ke ola o kela mapu, he ake wale no kona e ike mai ka nui o na mapu e ae, aole he hana paani wale no ka hoao ana mai e hoonahoa iaia, aka he oi aku ka pono o ko lakou noho malie ana, me ka hoao ole mai o kekahi e paio mai me ia nei no ke ake e ike i ka ikaika ame ka wikani o na aahuki o kona mau lima punahele.

            Ua lilo i’o ka mea a Tazana i hana aku ai i haawina a’o maikai loa no kela mapu hoonana, no ka mea mahope mai aole oia i aa hou e hookokoke aku i ka mea nana i hoolilo mai i kona ikaika i mea ole, a no na mapu kahiko hoi, aole o lakou hana wale mai, no ka mea he manaoio ko lakou. ua oi ae ka ikaika o Tazana imua o kekahi o lakou, e make@ewa wale ai no ka hoao ana mai e hakaka me ia.

            Ua noho pu iho la ua o Tazana me kela puulu mapu, a i kona wa e hookokoke aku ai i kahi o na @@apu wahine e noho ana me ka lakou mau keiki, e ho’o@okoa mai ana lakou imua. me ke keke o na niho. aka e h@@kaawale mau ana o Tazana iaia iho, ma ia ano ua hoopau loa na mapu wahine i ko lakou mau manao hoohuoi no l e@@ kanaka ; aole pela ke ano o na mapu; i ka wa a lakou e makemake ai i kekahi mapu wahine, aia no a hookoia ko lakou makemake, alaila pau iho la ko lakou hoohune ana, ao e nae pela ko Tazana ano.

            No na la mahope mai, e hele pu ana o Tazana me kela poe mapu, i ka huli i mau meaai na lakou. me ka loaa nui o na meaai maikai, malalo o ka Tazana mau a akai ana, a ua lilo hoi kana kaula, i mea hoopokole mai i ko @akou luhi. me ko lakou nana hou ana mai iaia i alakai @@ lakou. a mamua o ka haalele ana aku o kela poe mapu i k@a kahua hoomoana, ua koho hou aku lakou me ua manao @okahi ia Tazana i moi no lakou.

            Ua kupono iho la no keia noho hou ana me na mapu i ka manao o Tazana, aole no ka loaa o ka hauoli iaiai. aka pela wale no e hiki ai iaia ke hoopoina aku i na hoomanao ana no Jene Pota, e noho oia me na mapu. Ua hooholo kahiko o Tazana i kona manao aole e huli hoi hou aku i ke au malamalama. ma kona noho pu ana me ka lahui Wazari. i ka loaa hou ana nae o na mapu iaia. hoopau loa ae la oia i kela noonoo mua, e noho iwaena o ka lahui o na kanaka Paele.

            Pehea nae kona pili mau aku me na mapu, aole loa e hiki aia ke hoopoina. o ka wahine hookahi ana i aloha ai. aia oia ma kahi kokoke mai iaia aku, a aole loa hoi e loaa ka palekana iaia. ke @le oia e makaala aku no kona pono. no ka mea ua ike pono oia i ka hiki ole ia Mr. Kelekona e ku@ale i kela wahine opio. a elike me kona hoala mau ana mai @ka noonoo no Jene Pota, pela no e hoehaehaia aku ai kona naau.

            I kinohi, ua hoao oia e hoopoina i ka noonoo ana no Jene Pota. o ka mea apiki nae, e ala mau mai ana no kana mau hoomanao ana nona ahiki i kona hooholo ana iho, he oi aku ka pono, e hoi hou oia. a e kiai i, ka palekana o Jene Pota ame Mr. Kelekona, mai na holoholona ahui aku, he @ana ia a ka hoa kanaka e kokua aku ai i kona hoa kanaka e kokua aku ai i kona hoa kanaka.

            Oiai nae oia e noonoo ana pela, huli hoi mai la kekahi o na mapu. o ka hele ana e huli i wahine nana. He mapu keia o ka haalele kahiko ana mai i kona puulu. mamua o ka loaa ana aku ia Tazana ; a i kulike ai me ka rula o na mapu, ua hiki ia a ke hele e huli i wahine nana ma kekahi wahi okoa aku. a ua hoi pu mai la oia me kana wahine.

            Iaia i hoea mai ai, hoomaka mai. la e haha’i i ke ano o kana huaka’i. a iwaena o na mea lehulehu ana i ike ai. hoike mai la i kona halawai ana me kekahi lahui mapu, he poe kane wale no. a he hookahi wahine iwaena o lakou, he wahine ili keokeo elike me ko Tazana, me ke kuhikuhi pu ana mai ia Tazana. I kinohi, aole no i lilo ia Tazana ka mea a kela mapu e kamailio ana i mea aho nui, aka i ka wa ana i lohe aku ai he wahine ili keokeo kekahi me na kanaka mapu, akahi no oia a noho pono mai iluna, me ka hoomaka koke ana mai e ninau :

            “He lahui kanaka pekepeke anei kela, me na wawae pokopoko?”

            “Ae, o ke ano ia o ka lahui kanaka a’u i ike ai.”

            “He ili holoholona anei ko lakou kapa ma na puhaka. a he laau ma ko lakou mau lima, me na pahi ma na puhaka.”

            “Ae, o kena mau mea apau au e hoakaka mai la. o na ano iho la ia o kela lahui kanaka.”

            “Aole anei, he mau apo, ma ko lakou mau lima ame na wawae?”

            “He mau mea kekahi o kela ano maluna o lakou.”

            “Ma kau hoomaopopo aku o ka wahine ili keokeo. oia anei kekahi o kela lahui kanaka, a i ole he pio paha na lakou?”

            “Ma ka’u koho aku. he pio a he paahao kela wahine na lakou. no ka mea i kekahi manawa e kaualako maoli ana lakou iaia ma na lima. a e huki ana hoi ma kona lauoho. me ka hili ana i ka laau i kekahi manawa. O, he k@u aku a ka mea lealea i ko lakou hana i kela wahine pela!”

            “Mahea kela poe, i kou wa i ike hope ai ia lakou, a ihea lakou e hele aku ana?”

            “O ka’u wahi i ike hope ai ia lakou. e kokoke ana no ia i ke kahawai elua.” me knoa kuhikuhi ana aku i ka hema. “la lakou i kaalo ae ai, ma kahi kokoke ia’u, e hele ana lakou no kahi a ka la e puka mai ai, ma kapa nae o ke kahawai.”

            “Pehea ae nei ka loihi o kou ike hope ana i kela puulu?”

            “He mau la lehulehu ae nei i hala.” a mamua o ka hoomau hou ana mai a kela mapu i kana kamailio ana. ua kaa e aku la o Tazana iluna o ke kumulaau a hoomaka aku la e holo, me he akua lapu la no ka hikina, no ke kulanakauha e o Opa.

 

MOKUNA XXIV.

 

Hoea Hou o Tazana i Opa e Huli ia Jene.

 

            O ka hele hoi ia o Mr. Kelekona i ka huli i mau meaai na lakou, a i kona huli hoi ana mai, a ike ua nalowale o Jene Pota. he keu aku a ka nui o kona kaumaha. me ka @oke ana i ka hoaa i o a ia nei, me ka maopopo ole o kana mea e hana aku ai.

            Aia no o Nikola ke waiho la i kona ma’i eia nae, ua haalele mai ka fiwa iaia me ka hikiwawe loa, ka mea nana i hookahaha aku i ka manao o Kelekona. a i kona nunau ana aku iaia, ina paha ua ike oia i kahi i hele ai o Jene Pota. o Nikola kekahi i piha i ke kahaha. oiai o kela ka manawa mua loa o kona maopopo ana, aole o Jene Pota ma kekahi wahi e loaa aku ai i ka huliia.

            “Aole au i lohe i kekahi mau mea ano e. oiai au e moe malie ana i ko’u ma’i, malia paha ua hoea mai ka pilikia maluna ona, i ko’u wa e pa’uhia loa ana i ka hiamoe.” i hoakaka mai ai o Nikola imua o Kelekona.

            Ina aole kela kulana nawaliwali o Nikola, ina aole loa o Mr. Kelekona e manaoio aku i kela mau hoakaka mai iaia mai, a oiai aole e hiki i kela kanaka ke haalele i kona wahi moe, me ke kokua ole @a aku e kekahi mea, pela wale no i manaoio aku ai o Kelekona, aole i’o oia i ike iki i kekahi kumu maopopo loa no ka nalowale honua ana o ke kaikamahine opio.

            Me ka hoopau manawa ole iho, hoomaka koke aku la no o Kelekona e huli ma kela ame keia wahi, me ka manao e loaa aku o Jene Pota iaia, a i ole, o ka meheu paha o ka poe na lakou i lawe aku iaia i kahi manao loa. a i ole, ina hoi no ka hoopoino ia e na holoholona ahiu, aole no e nele ana kona ike aku i kekahi mau mea e hoopauia ae ai kona mau manao pohihihi apau.

            Mai ka manawa maamaama mai ka hele huli ana o Kelekona ahiki wale i ka poeleele ana. aole he wahi moali maopopo iki iaia no kahi i nalowale ai o Jene Pota, oiai nae ina he hoomaopopo oia i ke ano o ka noho ana oloko o ka ululaau, e hiki loa ana aiia ke ike iho i ka moali. ame ka meheu o na kanaka he kanalima ka nui na lakou i aihue i ke kaikamahine opio, aole nae pela. ua nele o Kelekona i ka ike elike me ia i loaa ia Tazana. ame kekahi po@ kanaka noonoo e ae.

            E noke mau ana o Kelekona i ke kahea i ka inoa o Jene ma kana mau wahi apau e hele aku ai. me ka loaa ole mai he pane no ia mau ninau, o kana nae i ike. o ia no ka lilo o kona leo kahea, i kumu no ka liona e uhai mai ai iaia. a o kahi o ka laki, ua kaa e ka ike ma ka aoao o Kelekona. @o@ aila pinana e aku la oia iluna o ke kumulaau. a hiki ole i ka liona ke lele mai maluna ona.

            Mai ka manawa ao mai ka noho malie ana o ka liona malalo o kela kumulaau ahiki i ka poeleele ana. aole oia i haalele iki mai, nolaila hooholo iho la o Kelekona. he mea makehewa wale no kona hoao ana e iho mai ilalo. a e hoi aku iloko o kela poeleele no ko lakou wahi papa@ihale@ o @au mai auanei oia i ka ai ia e ka liona ; a ma kela po ahiki i ke ao ana, ua hiamoe oia maluna o ke kumulaau, me ka piha no nae i ka maka’u.

            I ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai, huli hoi aku la oia no ka hale, me ka hoopau loa ana ae i kona manao e huli hou aku ia Jene ; he hookahi mea nui, o ia kona huli a @a aku i na meaai nona e pono ai ame kona kokoolua ah ki i ka hoea ana mai o ka hoopakele.

            Ma ia pule holookoa, ua pii mahuahua mai ka maika. o Nikola, me ka hele mau no hoi o Kelekona e huli i mau meaai na laua ; aole he kamailio nui o kela mau kanaka elike me ko lakou manawa e noho like ana me Jene, koe wale no i ka manawa e makemake ai kekahi o laua i kekahi mea, ia wa wale no oia e kamailio mai ai, ma ka ninau ana mai, a noi ana mai paha i kona hoa e haawi aku.

            Ua hookaawale ka moe ana o ua mau kanaka nei, hoi aku ia o Kelekona ma ko Jene wahi e hiamoe ai, a o kona manawa wale no e kiei mai ai ia Nikoa, o ia kona manawa e lawe mai ai i mau meaai nana, a i wai paha.

            I ka oluolu loa ana o Nikola mai kona ma’i mai, ua hele aku la oia e huli i mau meaai. eia nae loaa iho la o Kelekona i ka ma’i fiva ikaika. No kekahi mau la. aole he komo wahi ai iaia, a inu wai paha, e noke mau ana oia i ke kamailio i na olelo olalau, he mea kau la i ke kupilikii o kela kulana i loaa ia Kelekona, a kiei aku o Nikola, he oki loa ma na ano apau, o kona noho mai no ma kona wahi, aole he loaa mai o kana mau meaai i kona hoa kanaka.

            Aole no he pilikia loa o na meaai. aole no e hiki ia Kelekona ke ai aku, i kau a mea o ka mu’e o kona waha, a no ka ono ole mai no hoi o kona puu i ka ai, aka o ka wai kana mea ono loa, e kahea okoa mai ana oia ia Nikola e haawi aku i wai nona, aohe nae mea a laweia aku, he ku maoli no i ka lokoino me ke aolohe ole, ka hana a kela kanaka.

            No kela ono loa i ka wai, ua hiki ole ia Kelekona ke hoomanawanui. nolaila, me kela nawaliwali no o kona kino, e hoomanawanui okoa ana oia e hele i ke kahawai he hookahi manawa o ka la. a ukuhi mai la i ke kiaha kini piula. o kona wa iho la ia e lawa ai no ka la hookahi.

            E hana mau ana o Kelekona pela, i ka manawa ikaika o kona kino, aia hoi o Nikola ke hakilo mai la me ka lilo o ka hoomanawanui o Kelekona i wahi nona e pono ai, i mea hauoli loa i ka manao o kela kanaka lokoino.

            I ka manawa nae i oi loa mai ai ka ikaika o ka ma’i. a hui pu iho no hoi me ke komo wahi ai ole, ua emi mai la ka ikaika iloko o ke kino o Kelekona. me ka hiki hou ole iaia ke hele i ke kahawai, a no ka hiki hou ole iho iaia ke hoomanawanui i ka ono a ka wai. noi okoa mai la ia Nikola e haawi aku i wai nona ; ia wa i eu ae ai o Nikola a hele mai la no kahi e moe ana o Kelekona. aia hoi ke kiaha wai ke paa la iloko o kona lima, a me na maka i piha i ka hoowahwaha no Kelekona, pane mai la oia :

(Aole i pau.)