Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 43, 25 October 1918 — Page 5

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Ramille Diaz
This work is dedicated to:  Disney Aulani

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, OKATOBA 25, 191@

 

HE MOOLELO WALOHIA

No ka Imi Ana i ka Moku

"Ka Manaolana Poho"

Ka Huli Ana a ka

MAKAIKIU KA-TA

 

            "Eia o Nike Ka-ta maanei i keia manawa, aka ke manao @ei nae au aohe makemake loa o ka hoaloha opio o kakou @ ike koke iaia.

            "Eia nae na maopopo ia'u e hauoli ana oia i ka hele koke aku ilaila me ka Makaikiu Mosale, mai ke keena makaiku aku nei. Oiai eia pu oia maanei me Ka-ta. E hoouna pu aku @@@ au i kekahi makai ilaila."

            Ia kau ana aku no ana i ka ohe hoolohe o ke kelepona huli koke mai la oia a i mai la: "Heaha ko olua manao no kela mea hou?" "Ua loaa aku ke Kiaaina-i-pau Eskeina au make malalo o kekahi kumu i hoohuoi loa ia, a ke paaia mai lae lakou kekahi kanaka opio malihini o ka loaa anaa aku @ ku ana ma ka aoao o ke kanaka make.

            "E hiki ana no anei ia oe ke koho mai i ka inoa o kela kanaka opio, e Ka-ta? Ma kana olelo o ka hoike ana aku i kela poe maloko o ka hale ua ike no oia ia oe, a ua maopopo no ka ia oe ke kumu o kona hiki ana ilaila, a ua hoik@ aku oia ma na ano apau i ka pili ole o ka hewa pepehikanaka ia ia."

            "He mea oiaio ia, e Mr. Kakiana, ina nae o ke kanaka opio a'u i ike ai a e noonoo nei o ia ua kanaka opio la. He puupuu ikaika loa keia i ku'iia mai la ia'u no ko'u lohe ana aku la i ka make ana mai o Mr. Eskina, no ka mea ---

            "E Mr. Wosale, e haele pu kaua ilaila ina aohe au hana. E kauoha aku oe i kekahi makai au, e ka kakiana, e hele pu me maua. E hele pololei loa aku ana au ilaila i keia manawa."

            "Ua ike no nae paha oe i ka hale, o Mr. Eskina?"

            "Ae-aia ma ke Alanui 73 Komohana."

            "Pololei!" i pane mai ai ke kakiana.

            He minuke ma ia hope iho ke ulili wale la na makaikiu me kekahi makai ku huina a hala he kuea a hala hou he kuea, e hookaawale ana i ka halewai mai ka hale mai o Mr. Eskeina, a i ka huina alanui hope no hoi hoea aku la lakou i ka hale o Ekina maloko o ke kulanakauhale.

            He hale ololi kiekie ia, eha papahele me ka halelua malalo loa, o ke ano hale pohaku o ke au kahiko, he lehulehu na ano pohaku i hanaia ai.

            Ma na wahi e hoopuni mai ana i ka hale mawaho he liilii loa na hiohiona e ikeia aku ana he kanaka waiwai ka ona nona ia hale, eia nae, ma ka mea oiaio he onamiliona oia a ua heluia kona waiwai ma kahi o ka ewalu a umi miliona.

Ua hamama mua ka puka komo mamuli o ka weheia ana e ke kuene, ke kanaka e ku mai ana nana i hoike ae ma ke kelepona i ka halewai. Ua hele oia a haalulu no ka piha maka'u loa no ka make ana o kona haku, ke kanaka ana i hookauwa ai iaia iho no na makahiki lehulehu i kaahope aku.

            "Owai o olua o Mr. Ka-ta?" i ninau mai ai oia i ka hoea ana aku o na makaikiu.

            I ko Niko Ka-ta hoike ana aku oia ka mea nona ia inoa ana o ka ninau ana mai akahi no a loaa ka maha i ke kuene, pela ka Ka-ta nana aku, aka nae oia mau no kona namunamu me ka anaanai ana ikona mau lima, ke ano o ka mea i poulepule ka noonoo, oiai oia e alakai ana i na makaikiu no ka halea maluna loa ma ke alapii.

            "He mea weliweli loa keia e Mr. Ka-ta-ke ku i ka weliweli! O, o kuu haku aloha, ua make oia-ua make!" wahi ana.

Alakai aku la oia i na makaikiu ahiki i ka rumi mamua ma ke kolu, o na papahele, he rumi nui a akea ia, a ma ka nana aku a na makaikiu o ka rumi moe a rumi hooluana pu ia o ka mea i make.

            E kau ana maluna o kekahi pakaukau nui kekahi mau paila buke ame na nupepa o na ano like ole, a he mau omole laau a he pa lawe meaai nui a e kau ana no ke koena o na meaai o ka ai ana a koe.

Ma kahi kokoke mai ia pakuakau e ku ana kekahi noho hooluolu nui, a mamua iho o ia noho a e waiho palaha ana ke alo ilalo, me ka paa i kekahi lolei hoopumehana loihi, ke kimo o ke keonimana elemakule me kona helehelena omolemole ua kahiia ka umiumi apau.

            @oko o kela waiho a make ona, eia nae, ua hiki loa i na poe apau e ku puni ana ke ike iho, o ka helehelena o ke keonimana i make a o ko Hale Toda ua like a like, o ke keokeo wale ana no o ka lauoho o ka elemakule ame ka alualu o ka helhelena ka mea i loli ae.

            Maluna o kekahi punee a maluna ae o ke kapuahi hoopumehana o Hale Toda kahi i noho ai a e kiai ia ana e elua mau kauwakane kino awaawaa.

            Ia manawa o kela kulana pololei a hiehie o Hale mamua aku a lakou o ka holo pu ana mai me ia kakahiaka maluna @ ke kaa otomobile a Ka-ta, aole ia me ia ia manawa. O Ka maka'u ka weliweli ame ke aloha pu na mea e ikeia aku ana um kono helehelena iaia e nana mai ana i ka Makaikiu Ka-ta me ka ekemui ole.

            Ua haawi aku la o Ka-ta i ke kunou iaia ma ke ano e hoike aku ana e hoolana oia i kona manao, aohe nae oia i hele aku a ku ma ka aoao o ua o Hale Toda. Ma kahi o k@na hele aku, kulou iho la bia e nana i ke kino o ka mea i make.

            "Ua kahea aku nei nae paha oukou no kekahi kauka?" i @inau ae ai oia i ke kuene.

            "Aohe, aole i keia manawa. No keia kumu, aole kanalua iki iloko o makou no kona make, he mea makehewa wale no paha ke kahea ana aku i kekahi kauka, ina au make loa oia. O ka'u hana mua, i ka wa i hoi mai ai ka noonoo maikai iloko o'u oia ka hoike ana aku i ka halewai ma ke kelepona, a  laki loa no hoi ia kahea ana aku ilaila, eia ka oe @laila, e Mr. Ka-ta. O keia kanaka opio au e ike ae la-"

            "Ua maopopo ia'u ia mea," i kahamaha koke aku ai o Ka-ta. "a e hoakaka aku ana au imua o oukou i mea e hookaawaleia aku ai ko oukou mau manao hoohuoi apau nona.

            "E kauoha koke aku i kekahi kauka e hele mai ianei i keia manawa, mai kali, no ka mea, makemake makou e ika mamuli o ka hoike a kekahi kauka no ke kumu o kona make ana.

            "Aia oe a hoi mai ia manawa oe e hoakaka mai ai imua o makou i kau moolelo e pili ana no keia make hikiwawe loa ana o ko haku mamua o ko'u ninau ana aku ia Toda Opio e noho mai la."

            "Ina pela ua pono. E hele ae au a kahea aku i ke kauka ohana i nei manawa."

            He elua paha minuke o ko ke kuene hala ana aku, hele mai la ka Makaikiu Wosale, a nana pono iho la i ka helehelena o ka mea make. Aohe ana mau hiohiona o ka ike ana iho ma na wahi a puni ke kino e hoike ae ai ua make ke keonimana mamuli o ka limaikaika ia ana, aohe no hoi he ouli e ikeia iho ana au hanaiia i ka laau make, ua ma-u @@ ia nana ana iho ana ahiki i ka pau ana.

            "Aohe on a kumu make e ae, he ma'i puuwai," i pane ae ai oia ia Ka-ta. "a ma ko'u manao au hikiwawe loa kona make ana mamuli o ka lele ana o kona oili.

            "Malia paha ua ku'i i'o ia oia a i ole uumi ia paha, aka, auhea na mea hoike mai no kona make ana ma ia ano?

            "A malia e hiki wawe loa ana no paha kona make ke kuiia aku, ina he nawaliwali i'o kona puuwai, aka, auhea ka hiohiona maluna o kona kino e hoike mai ana au ku'iia oia, oiai ina no ke kuiia nei, aole e nele ana ke kau o ka hoailona ma kekahi wahi o kona kino, a oia hoi ka'u i nana iho la, aohe nae he loaa iki.

            "Ma ke mea maopopo loa ke nana iho, aole oia he kanaka ola maikai o ke kino, o ka hoike nana e hooiaio mai ia kumu e nana ae i na omole laau e kau mai nei iluna o ke pakaukau.

            "Ma ka'u noonoo ana iho la me he mea la ua ike oe i kahi mea e pili ana i keia hihia, a ina pela, heaha ka mea mahope aku o keia hihia, e Ka-ta?"

            "E lohe koke aku ana oe aole nae i keia manawa; e kali kaua a hoea mai ke kauka i kaheaia aku nei, " i pane aku ai o Ka-ta, a ia manawa hele aku la oia a ma kahi a Hale Toda e noho mai ana.

Ua hoopilihua loa ia ko Hale noonoo ia manawa no ka make koke ana o ka mea hookahi ana i manaolana ai mai iaia e loaa mai ai kona pono, a ia Ka-ta i hookokoke aku ai aea ae la kona poo iluna me ka helelei o na aimaka.

            "E Mr. Ka-ta, aole i hawahawa kuu mau lima! O na ani ka hoike nui ma ko'u aoao aole i kau ko'u manamanaima maluna ona!"

            "Aohe manao iki iloko o'u ua hana oe i kekahi mea o ia mo, e Toda 'opio," i pana aku ai o Ka-ta me ka minoaka. Aole o'u manao iki pela, o ka noonoo i loaa ia'u oia keia, @a make oia mamuli o kou hoea hikiwawe ana mai anei a hoike aku imua ona o oe, o oe kana moopunakane @ o ka hooilina hoi o kona mau waiwai apau e ili mai ai, a !!muli o kona puiwa i lele ae ai kona aho."

            "Oia maoli no ka mea oiaio. Ua makemake au e hooiaioa ko'u mau pono a e ikeia mai oia mamua ae o na mea e ae apau. A no ko lakou olelo ana mai ia'u he ma'i oia a aohe '@iki iaia ke ike mai i kekahi kanaka, ua lilo ia i mea hookikina loa mai ia'u e hele mai a ike iaia, a au hoowalewaleiaau."

            "Heaha ka manao o ia olelo au "hoowalewaleia?" i ni@au koke aku ai o Ka-ta me ka leo koikoi?" Ua komo mai @nei oe iloko nei o keia hale ma kekahi ano kupono ole, oia @nei kou manao?"

            "Alia-makemake au e lohe mua aku i ka ke kuene mooelo."

            Aohe i hala kekahi manawa mai ke kali ana aku no ka hoi mai o ke kuene, no ka mea, ua komo koke mai la no oia ia manawa."

            "E ke kanaka, owai kou inoa?" i ninau aku ai o Ka-ta.

            "O Kimo Kalauna."

            "Pehea ka loihi o kou noho pu ana me ke Kiaaina Esekina ma ke ano he kuene?"

            "Aneane e piha ke kanakolu makahiki."

            "A, maikai," i hooho ae ai o Ka-ta. "E pono oe e lilo i mea kokua nui mai ia makou. E hoike mai oe i kaumau mea apau i ike ai no keia hihia kaumaha. Hoike mai me ka moakaka i na mea apau elike me kau mau mea apau i ike a i hoomaopopo ai."

            "Aohe maikai o ke ola kino o kuu haku no kekahi mau makahiki i hala aku, a iloko o na la kakaikahi i hala aku nei ua loaa hou oia i ka eha me ka ikaika loa elike me ke ano o ka eha ana e wili mau ai ,oia hoi ka ma'i puuwai."

            Nana ae la ka Makaikiu Ka-ta i ka Makaikiu Wosale, ma ke ano e hooiaio aku ana au pololei ka Wosale mea i koho ai he ma'i puuwai ke kumu o ka make ana.

            "Ua papa loa mai ke kauka aole oia e ike aku i kekahi kanaka e makemake mai ana e ike iai," wahi hou a Kimo Kalauna o ke kamailio ana mai, "koe wale no a he mea kupono loa i makemakeia e hiki ole ai ke alo ae.

            "He hora a oi a i ole elua no paha i hala aku nei, ua hoea mai la o Toda Opio nei a hookani mai la i ka bele. Owau ka i hele aku e hui me ia, a ua noi mai oia ia'u e ae aku e ke ia Kiaaina Esekina.

            "Ua haawi mai oia ia'u i kekahi palapala hoolauna iaia ho i ke kiaaina-i-pau, a wahi ana o ka olelo aua mai ia'u mai ke awakumoku Sega mai ka oia o ka holo ana mai, ma kahi kokoke i ko ke Kiaaina Esekina wahi i noho ai maaila mamua, no kekahi hana nui ana i makemake loa ai e kamailio pu me Mr. Esekina.

            "Aohe oia i hoike mai ia'u i kana mea o ka makemake ana e kamailio me Mr. Esekina, a ua olelo aku au iaia aohe hiki iaia ke ike i ke kiaaina, no ka mea ua ma'i oia, a ua papa ikaika loa mai ke kauka aole e aeia kekahi kanaka e ike iaia, koe wale no a he hana ano nui loa i makemakeia e ike koke aku iaia, ke ae aku no nae ke kiaaina e ike ia kanaka.

            "I kuu wa i hoole aku ai i ka Toda noi, ua kaumaha loa oia i ka'u nana aku, no ka hoohokaia ana o kona manao, a huli aku la oia hele; aohe ona makemake na ha'i e lawe aku i kona manao ame kana olelo imua o ke kiaaina, pela ka'u nana aku, no ka mea, ua noi aku au iaia e hoike mai i kona manao ia'u a na'u e lawe aku a hoike i ke kiaaina.

            "No kona kaha ana aku e hele pani aku la au i ka puka a ku iki iho la maloko mai o ka puka aniani maloko o ka rumi hookipa, a ua ike aku au i kona hele ana me ke kulou o kona poo ilalo.

            "Ua ike oe i kona hele ana, wahi au i olelo mai la, oia anei ka oiaio " i ninau koke aku ai o Ka-ta ma ke ano hoopuiwa.

            "Ae, oia ka'u i olelo aku nei, a no ko'u ike ana i kona hele, manao iho la au o ka pau ana iho la ia o kona hele hou ana mai e noi. He lehulehu ka poe i hele mai i keia hale a i hoi aku no ka hoao ana e hoohauoli i ke kiaaina ma na ano apau, a iaia i hoea mai ai, noonoo iho la au oia pu paha kekahi o ia ano poe.

            "Aohe au i haawi hou i ko'u noonoo nona ahiki he hapalua hora i hala aku nei, a ia wa au i lohe mai ai i ka haule pa-hu ana iho o kekahi mea kaumaha iluna o ka papahele oiai au e kamailio ana me Bilakini, ke kanaka elele, maloko o ka holo malalo.

            "Ua holo koke mai la maua noluna nei me ka mama e hiki ana i ko maua mau wawae ke lawe mai, mamuli o ko maua manao au loaa hou paha ke kiaaina i ka ma'i, a ua haule iluna o ka papahele.

            "He oiaio, ia maua i hiki ai iluna nei e waiho ana kuu haku iluna o ka papahele, elike no me ia au e ike iho la i keia manawa, a o ke kanaka opio no a'u o ka hoole ana aku aole e ike i ke kiaaina, e ku ana maluna iho ona a e nana iho ana.

            "Ia manawa, no ko maua manao nana i pepehi i ka haku o makou, ua lele like aku la maua maluna on a, aohe no hoi oia i ku-e mai. O ka'u olelo pale keia nona.

            "Ia manawa koke ua hoea rumi, a ia manawa i kauoha aku ai au ia Bilakina e malama i ke kanaka opio, a ia manawa hoao iho la au elike me ka maikai loa, e hiki ana ia'u e nana pono ina he wahi hana hiki kekahi e hanaia i mea e hoi hou mai ai ke ola iloko o ke kiaaina.

            "O i hoka iho au a no ka waiwai ole o ia hana, ua hele aku la au no kahi o ke kelepona a kelepona aku la i ka halewai, a hoike aku la i ka mea a ke kanaka opio nei o ka olelo ana mai, nau, e Ka-ta, e pane ma kona aoao no ke kumu o kona hoea ana mai ianei, oiai nae he mau olelo hoopunipuni wale no ia ana i ko'u manao, no kona makemake e hoopakeleia ae oia.

            "O ke kakiana makai e ku uwaki ana ma ka halewai ka i pane mai eia no oe ma Nu Ioka nei, a no ia hoike ana mai ana pela, hauoli iho la au, no ka mea, e hiki ana no ia oe ke hoopau ae i keia hewa pohihihi ke hoea mai oe ianei."

            "Owau pu kekahi e hauoli nei, e Kimo Kalauna. Aole au e ahewa aku ana ia oe no kou kanalua ana i ka Toda Opio mau olelo o ka hoakaka ana aku ia oukou a ke haawi aku nei no hoi au i ka mahalo no ko oukou lawelawe inoino ole ana iaia, ina oukou i hana pela, o oukou kekahi poe e paa ana i ka hopuia no ko oukou lawe i ke kana wai iloko o ko o*kou lima.

            "Ua pau ae la ka'u mau mea i makemake ai e lohe mai ia oe mai, o ka Toda Opio mooleo ka'u e makemake nei e lohe akuh. E Mr. Toda, e oluolu anei oe e hoakaka ae imua o makou i ke ano ame ke kumu o kou komo ana mai iloko o keia hale me ka loaa ole aku o ka aeia?"

            "Ua maopopo ia oe, e Mr. Ka-ta, ke kumu o ko'u hoea ana mai ia nei, nolaila, aole au e hoakka aku ana no ia mea i keia manawa," i hoomaka mai ai o Hale e kamailio.

            "I ka manawa i hoikeia mai ai ia'u e ke kanaka i hele ae ai e pane i ka bele a'u o ka hookani ana mai, a olelo ae la he ma'i ke kiaaina e hiki ole ai i kekahi mea ke ike aku iaia, ua poho loa ko'u manaolana.

            "Mamuli o ka olelo a ke kanaka ia'u aole ke kiaaina iluna o kahi moe i moe ai, aka e noho ana no iluna o ka noho, noonoo iho la au he kumupale wale no ka ke kanaka o ka olelo ana mai he ma'i ke kiaaina, i mea no'u e hele koke aku ai, a i ole in a aole ia na ke kauka paha i papa mai aole e ae i kekahi kanaka e ike i ke kiaaina i ole oia e hoouluhuaia aku, elike me ke ano e malamaia ai ka poe ma'i waiwai.

            "Ua piha loa au i ka ukiuki ia manawa no ko'u hoohokaia ana mai, oiai ka iini ame ka makemake nui iloko o'u ia ma *awa e hui aku a kamailio pu me ke kiaaina, ka mea hookahi a'u i hilinai ai e loaa mai ana na ike apau a'u i makemake ai no ka mea e pili ana i ko'u mau makua.

            "La manawa ua maopopo ia'u ko ke kiaaina kulana ia manawa, ua elemakule loa oia, a ina no ka ikaika loa iho * kona ma'i i kekahi manawa ma ia mua iho e make ana oia me ka loaa ole i manawa no'u e ike ai a kamailio pu me ia.

            "Ma kela hela ana aku a'u mai ka hale aku nei mahope o ko'u hoole ia ana ae aole e hiki ia'u ke ike i ke kiaaina, aole au i hoomamao loa, hoolalau hele wale aku la no au maluna o na alanui me ka maikai ole o ko'u noonoo no kekahi manawa me ka maopopo ole o ka'u mea e hana ai.

            "Oi ai au e ku ana mahope o kekahi mau pou ma ka puka o ka hale e ku mai la ma o, au ike mai la au i kekahi kaa otomobile e ku ana, a ia manawa i ike mai ai au he lede ka koloko o ke kaa otomobile, a oia ka mea i makemake e kamailio me ke kuene.

            "Elike me ia a'u i olelo mua aku nei ua hoopoho loa ia ko'u manaolana, nolaila au lawe au i ka manawa kupono loa no ka manaolana poho no ke ko a ko ole paha e pono e hanaia kekahi hana.

            "Oiai ke kuene e kamailio ana me ka lede, o koua alo i ka lede, a o ke kua ia'u, a oiai ua hamama ka puka iaia, o ko'u holokiki mai la no ia a hoea i ka puka a wehe mai la a komo ana iloko nei.

            "Aohe kanaka oloko o na holo malalo, nolaila ua pii awiwi mai la au me ka palanehe loa noluna nei a hiki i ko'u ku ana ma ka puka e hamama hapa ana a kikeke mai

 

MOKUNA VI

 

NA MINUKE HOOPIHOIHOI LOA

 

            "Ua hana oe i kekahi hana kuhihewa koikoi loa i kela manawa i komo mai ai iloko o keia hale ma kela ano, e Hale," i kamailio aku ai o Ka-ta. "Aole au i apono i kela hana ana au, a he mea pono e ike oe ia mea."

            "Ua maopopo mua no ia'u ia mea, mamua o ko'u hana ana. Ua ike au he hana ku-e kanawai no ia o ke komohewa wale ana i ko ha'i hale me ka ae ole ia mar a e uku ana au no ia hewa a'u i hana ai, a no ia mea a'u i hana ai aole au e poina ana iloko o na la apau o ko'u ola ana, aka-"

            Me ka haalulu kona leo o ke kamailio ana mai ia manawa me ka naka pu ae la o kona kino holookoa. Ua hu ae la k* Ka-ta aloha nona ia manawa, alaila kamailio aku la me ka oluolu loa i ka i ana aku.

            "Ke manaoio nei au i kau mea i olelo mai la, e ka kanaka opio. E hoike mai imua o makou i ke koena aku o kau moolelo."

            "I ka lohe ana o ke kiaaina i kela kikeke ana mai a'u au kahea ae la oia me ka leo nawali 'Komo mai,' i hoomau hou mai ai o Hale i kana kamailio ana.

            "Nana ke kauoha e 'komo mai' o ko'u komo mai la no hoi ia, ua loaa ka aeia, a ku ana iloko nei o keia rumi. E aoho ana oia maluna o kela noho nui ana e waiho la malalo iho i nei manawa.

            "I knoa manawa i ike mai ai ia'u kanaka malihini loa ana i ike mua ole ai, ua ninau kokei mai la oia. 'Owai oe * Heaha mai nei kau o nei?' me ka leo huhu me ka puiwa loa.

            "Alaila, hele mai la au he mau kainawawae imua i ka* o ka malamalama i mea nona e ike pono mai ai i ko'u helehelena, no ko'u manao iho la he mea la hoi ia e ike mai ai i ke ano like o ko'u helehelena me kona, a i ole me kana keika paha, kuu makuakane a mahmaha mai la hoi ia'u.

            "Aole nae. Ma ka'u nana aku iaia ia manawa me he mea 'a he akua lapu kana e ike mai ana, a i ole he kanaka pow* paha no ka powa ana iaia, a hoomaka ae la e ku iluna ma ka noho ae.

            "O ke keikikane hanai au a Enoka Toda o ke Awakumoku Sega au no e hoomanao la, a ma kekahi la wale aku nei no i hala kona hoike ana mai ia'u ua laweia aku ka au a haawiia ia laua e hanai iai no au e bebe ana eha mahina wale no, e ko'u makuahine, ka me* nona ka inoa mamua o kona mar* ana o Helena Tenana.

            "Ua hoikeia mai ia'u he wahine hana ka oia malalo aku o Mrs. Esekina, oiai laua e noho ana ma ko home Seletanuka, nolaila, au loaa ia'u ke kumu ko'iko'i e manaoio *** ai ua mareia oia i ko keikikane Hale Esekina.

            "He oiaio paha ia a aole paha, aohe maopopo ia'u, o ko'u lohe mai nae hoi keia, a no ia maopopo ole i hookolo ma la au imua ou, malia ua ike oe ia mareia ana olaua, a ina pela e oluolu hoi oe e ---"

            "Aohe o'u manawa e kamailio hou aku ai iaia, la manawa au haikea loa ae la kona helehelena, a ke ike aku la au i ke aili mau ae o kona hanu, me ke ano paa o ka hanu a e ailiiili wale ana no."

            Ua hik* ole ia Hale ke hoomau aku i kana kamailio ana ia manawa, no kona piha loa i ke aloha i ke kiaaina, ke kanaka e hooiaioia aku ana ma nei hope aku, oia kona kupunakane ponoi, a'ua hala kekahi manawa mamua o ka hiki ana iaia ke hoomau mai i kana kamailio ana.

            "Ina au i ike mua i ka hopena e loaa ana i ke kiaaina, aole loa au e kamailio iki aku ana iaia i kekahi mea, elike me ia a'u i hoakaka aku nei, aole no hoi au e hookokoke iki mai ana i keia hale, me ko'u nana ole i ko'u hopena. E pono oe e Mr. Ka-ta e manaoio mai i keia mau mea a'u i kamailio aku la ia oe."

            "O, ke manaoio nei au i kau mau olelo, e Hale Toda," i pane aku ai o Ka-ta me ke aloha iloko on a no ke kanaka opio.

            Ma ka hapa mua o ka Tale Toda moolelo me he mea la ma ka olelo Helene ka kamailioia ana mai no ka mea, aole maopopo i ka poe e ae maloko o ka rumi, o Ka-ta wale no, aka nae i k* manawa a Hale Toda e hoakaka ana i kana mau olelo apau o ke kamailio ana aku i ke kiaaina, akahi no lakou a hoomaopopo, eia ka he moopuna ponoi oa oia na ke kiaaina, alaila, nana aku a nana mai ka poe maloko o ka rumi ia manawa me ke kahaha nui o ko lakou mau naau.

            O ke kuene, Kimo Kalauna, ka mea oi loa aku o ka hookahahaia, a e leha mau ae ana kona mau maka mai a Hale Toda ae a i ka mea make e waiho mai ana.

            "O, e na lani, e aloha mai! Heaha ka manao o keia?" wahi ana o ka namunamu ana iho me ka huli ana ae e nana ia Ka-ta.

            "Malia paha e hiki ana no ia oe ke kokua mai ia makou ma ka pane ana mai i kela mea au i ninau mai la," i pane aku ai o Ka-ta ia Kalauna. Alaila huli hou ae la o Ka-ta e nana ia Hale a i aku la:

            Aohe o'u nana no ko'u hopena i keia manawa,"wahi a Hale o ka pane ana mai "Eia no ka mea oiaio loa * mamua o ka pau ana o ka'u mau olelo, elike me ia a'u i hoakaka mua ae nei, ua ku ae la ke Kiaaina Esekina iluna mai ka *ohoae me ka helehelena inoino loa.

            "Aole oia i pane mai i hookahi wahi huaolelo ia'u a ma ka'u hoomaopopo aku aole no oia e hoao mai ana. Ua keokeo pu kona helehelena, a e aili wale ana no me he mea a ua naenae loa.

            "Ua paa koke ae la oia i kona umauma me kona ma* *ma, a me ka leo o ka mea e make aku ana, au haule aku la oia iluna o ka papahele mamua o ka hiki ana ia'u ke holo aku a paa iaia.

            "E kulou iho ana au me ke kuapupule loa o ko;u noonoo i ka manwa i hoea mai ai ke kuene ame ke kanaka elele a ku ana iloko o keia rumi. O keia ka hopena o ka'u mau **a e hoakaka aku ai elike me ka'u i hoomanao ai.

            "Eia ka hoi kekahi, aole au i kau aki i ko'u lima maluna ona, aole loa, aohe no hoi he hoopaapaa hahana mawaena o maua.

            "O na lani ka i ike aohe kumu iki ma ko'u aoao e kau aku ai i ko'u lima maluna ona, aohe no hoi he kumu e ala *e ai kekahi hoopaapaa mawaena o maua.

            "O ko'u makemake nui wale no oia ka ike ana aku iaia, a hoike aku i ka'u moolelo imua ona, me ka manao e lohe aku i kona manao no'u, a eia nae hoi, aole i loaa mai ka'u mea i makemake ai e lohe mai iaia mai, make e aku la h*i oia.

            "Ma kekahi ano ke olelo ae, i make oia ia'u, no ko'u komo ana mai a lele paha kona oili, oiai nae hoi aole no i nui aku ka'u mau mea o ke kamailio ana, a me ka leo oluolu loa a piha aloha no hoi au o ke kamailio ana aku iaia.

            "Ke hauoli nei au no ka haawi aku i kuu ola nei, una e hiki ana ia'u ke hoihoi hou mai i ke ola iloko o kona kino i puanuanu i nei manwa."

            I hakalia no a pau kana kamailio ana o ka hiolo iho la no *a o koua mau waimaka, a huna ae la i kona mau maka me kona mau lima.

            Kau aku la o Ka-ta i kona lima maluna o ke kua o ke kanaka opio a pa'ipa'i iho la me ka i ana iho i kekahi mau huaolelo hoolana:

            "Ua maopopo ia'u ka nui o kou kaumaha e ka kanaka opio. He mea hoehaeha loa i'o no keia i ka noonoo, aka ma ko'u manao e lokahi ana no ka manao o na luna aupuni m* ko'u, oia hoi, aole lakou e kau mai ana i kekahi ahewa maluna ou.

            "Aka ma na ano apau, e hoopaa ana au ia oe no ka lawe ana aku ia oe imua o na luna aupuni, in a no kou makemakeia mai ma kekahi manawa no ka mea e pii ana i keia hi*ia.

            "Ma ka mea e pili ana i kou ahewaia mai me kou ano hoopono, oiai nae aohe ou kuleana e knomo mai ai iloko o keia hale me kou ae maikai ole ia aku elike me ia au i hana ai, i ka nana aku nae, he ano malaelae no, eia nae ma na ololo i kamailioia mawaena o olua a i hoikeia mai la e oe, e loaa ana no he hopena poino, mamuli o ka ma'i o ke Kiaaina Esekina."

            Ua hoomahaia ae la ko Hale Toda noonoo ma kekahi ano mamuli o keia mau olelo a Ka-ta, alaila aea hou ae la kona poo iluna.

            Ua piha na kauwa i ka ukiuki ia Hale Toda mamua iho, aka i ka manawa i lohe mai ai i na mea i kamailioia mawaena o Hale Toda ame ka makaikiu ua komohia iho la ke aloha iloko o lakou.

            No ko ka Makaikiu Wasale ike ana mai au maopopo mua ia Ka-ta na mea e pili ana i keia hihia, au manaoio loa oia me ka lawe aku i na olelo a Hale, oia hoi ma kahi a Hale i olelo mai ai aole i kau kona lima maluna o ke kiaaina, aohe ao hoi i lawelawe inoino iki aku na kauwa iaia.

            Ma kahi nae ana o ka lohe ana mai i ka pili o ke kanaka opio i ke kanaka make ua hookaha nui ia kona noonoo me ka hiki ole iaia ke huna iho ia ano makemake.

            Mahope iho o kona lohe ana i ka moolelo no ko Hale Toda pili i ke Kiaaina make, e leha mau ae ana kana nana ana ia Hale Toda a i ka mea make, me kona hooia pu iho iloko ona i ka like o ko Hale Toda helehelena me ko ke kanaka make ma ia hoohalike ana ana me ka awiawi loa.

No Bilakini ame kekahi kauwakane iho, oiai laua e ku kiai ana ia Hale Toda e leha mau ae ana laua i ka laua paahao me na maka huhu a hoowahawaha o ke ana hoihoi ole, aka, no Kimo Kalaunu, ke kuene, aole oia i hoike ae i kekahi hiohiona hoowahawaha a i ole manaoio ole paha no ka Hale Toda mau mea apau o ke kamailio ana mai.

Oiai ka Makaikiu Ka-ta e lewa mai ana kona mau maka maluna o na kauwa ua hiki iaia ke hoomaopopo aku i ko Kalaunu manao, nolaila aole oia i hoohala wale i ka manawa me ka ninau ole aku iaia.

            "Malia paha e hiki ana no ia oe e Kalauna ke kokua mai ia makou, i loaa mai ai kekahi ike no ka mole o keia hihia?" wahi ana i ninau aku ai.

            "Wahi au i olelo mai ne he aneane kanakolu na makahiki o kou noho hana ana malalo o ke Kiaaina Esekina, he mea *iaio anei ia?"

            "Ae, e Mr. Kata, he mea oiaio ia, a ka mahina o lanuari e hiki mai ana e piha ai ke kanakolu makahiki.

            "E, aloe i'o no ka i kana mai a ka loihi o kou noho ana me ia. Alaila o oe pu no anei kekahi i ka manawa e ola ana o Mrs. Esekina, ia laua e noho ana ma Seletanuka?"

            "Ae, owau pu kekahi i noho me laua malaila."

            "Maikai ka haina. Elike me ka hiki ia oe ke hoomanao ae, he wahine hana no anei kekahi e noho ana malalo o ko hakuwahine ma ka inoa o Helena Tenana?"

            "Ae, he wahine hana kona ma kela inoa, aole nae i loihi loa kona noho ana, ma ka'u mea e hoomanao nei aneane paha e piha ka ekolu makahiki la o kona noho ana."

            "A, maikai hou no. A eia hou, he keikikane no nae paha ka ke Kiaaina Esekina ma ka inoa o Hale Esekina?"

            "Ae, o kana keikikane hookahi wale no ia."

            "Maikai. Elike me ka hiki ia oe ke hoomanao ae i ka manawa e hoea aku ai o ua keika la a ke Kiaaina i Seletanuka, he loaa no anei ia oe ka manao hoohuoi, a i ole he ike aku no anei oe i ko laua hoomakaleho kekahi i kekahi i kekahi manawa.

 

(Aole i pau.)