Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 43, 25 October 1918 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

I .ia o Nike Ka-ta maauei i keia manawa, aka ke manao * "'i n:ic au aohe makemake loa oka hoaloha opio o kakou » ike koke iaia. ) l .ia nae ua maopopo ia'u e hauoli ana oia i ka hele koke iku ilaila me ka Makaikiu ĪMosale, mai ke keena makaikiu ;iku nei. oiai eia pu oia maanei me Ka-ta. E hoouna pu aku ui.i ;ut i kekāhi makai ilaila." la kau 4na aku no ana i ka ohe hoolohe o ke kelepona luili koke mai-la oia a i mai la: "Heaha ko olua manao no kela mea hour" "Ua loaa aku ke Kiaaina-i-pau E.sekina ua inake malalo o kekahi kumu i hoohuoi loa ia. a ke paaia mai lae lakou kekahi kanaka opio malihini o ka loaa ana akti t ku ana ma ka- aoāo o ke kanaka make. "h. hiki ana no'ānei ia oe ke koho mai i ka inoa o kela kanaka opio, e Ka-ta? ma kana olelo o ka hoike ana aku •. kela poe maloko o ka hale ua ike no oia ia oe, a ua maoji<»po no ka ia oe ke kunūi o kona hiki ana ilaila, a ua hoiki aku oia ma na ano apau i ka pili ole o ka hewa pepehi-] kanaka iaia." •'He mea oiaio ia, e Mr, Kakiana, iha nae o ke kanaka • »pio a'u i ike ai a e noonoo nei oia ua kanaka opio la. Ile puupuu ikaika loa keia i ku'iia mai la ia'u no ko'u lohe ana aku la i ka make ana mai o Mr. Esekina, no ka mea— "E Mr. VVosale. e haele pu kaua ilaila ina aohe au hana E kauoha aku oe i kekahi makai au, e ke kakiana, e hele pu me maua. E hele pololei loa aku ana au ilaila i keia nianawa." "Ua ike no nae paha oe i ka haie o Mr. Esekina?" "Ae—aia mā ke 73 Komohana." "Pololei!" i pane mai ai ke kakiana. lle minuke ma ia hope iho ke ulili \vale la na makaikiu ine kekahi makai ku huina a hala he kuea a hala hou he kuea, e hookaawale ana i ka halewai mai ka hale mai o Mr. Esekina. a i ka huina alanui hope no hoi hoea aku la lakou i ka hale o Esekina maloko o ke kulanakauhale. He hale ololi kiekie ia, eha papahele me ka halelua malalo loa, o ke ano hale pohaku o ke an kahiko, he lehulehu na ano pohaku i hanaia ai. Ma na wahi e hoopuni mai ana i ka hale mawaho he liilii 1< »a na hiohiona e ikeia aku ana he kanaka waiwai ka ona nona ia ha'le. eia nae, ma ka mea oiaio he onamiliona oia a ua heluia kona waiwai mā kahi o ka ewalu a umi miliona. Ua hamama mua ka puka komo mamuli o ka weheia ana e ke kuene. ke kanaka e ku mai ana nana i hoike ae ma ke kelepona i ka halewai. Ua heie oia a haalulu no ka piha makaj'u loa no ka make ana o kona haku, ke kanaka aua i hookauwa ai iaia iho no na makahiki lehulehu i kaahope aku. "Owai o o)ua o Mr. Ka-ta?" i ninau mai ai oia i ka hoea ana aku o na makaikiu. I ko Niko Ka-ta hoike ana aku oia ka mea nona ia inoa ana o ka ninau anā mai akahi no a loaa ka maha i ke kuene, pela ka Ka-ta nana aku. aka nae oia mau no kona namunamu me ka anaanai ana i kona mau lima, ke ano o ka mea i opu4epule ka noonoo, oiai oia e alakai ana i na makaikiu no ka hale maluna loa ma ke alapii. "He mea weliweli loa keia e Mr. Ka^ta —ke ku i ka weliweli! O. o kuu haku, kuu haku aloha, ua make oia—ua make!" wahi ana. Alakai aku Ia oia i na makaikiu ahiki i ka rttmi mamua ma ke kolu.o na papahele. he rumi nui a akea ia, a ma ka nana aku a na makaikiu o ka rumi moe a rumi hooluana 1 iii ia o ka mea i make. E kau ana maluna o kekahi pākaukau utii kekahi mau paila huke ame na nupepa o na āno like ole, & he mau omole iaau a he pa lawe meaai nui a e kau ana no ke koena o na meaai o ka ai ana. a koe. Ma kahi kokoke mai ia pakuakau e ku ana kekahi noho hooluolu nui, a mamua iho o ia noho a e waiho palaha ana ke alo ilalo, me ka paa i kekahi lole hoopumehana loihi. ke kino o ke keonimana elemakule me kona helehelena omolemole ua kahiia ka umiumi apau. Iloko o kela waihd a make ona, eia nae, ua hiki loa i na ]>oe apau e ku puni ana ke ike iho, o ka helehelena o ke keoni.mana i make a o ko Hale Toda uMike a like, o ke keokeo wale ana no o. ka lauoho o ka elemakule ame ka alualu o ka helehelena ka tnfea i loli ae. Maluna o kekalii punee a maluna ae o ke kapuahi hoopumehana o Hale Toda ka}vi i noho ai a e kiai ia ana e elua inau kau\yakane kino awaawāa.' la manawa o kela kulana pololei a hiehie o Hale mainua aku a lakou o ka holo pu ana mai ma ia kakahiaka maluna >» ke kaa otomobile v a Iva-ta, aole ia me ia ia manawa. Oka maka'u, ka ,wēliseli attie ke aloha pu na mea e ikeia aku aua ma kpna iaia e'nana mai ana i ka Makaikiu Ka-ta nte ka ekemu ole. L'a haawi aku la o Ka-ta i ke kunou iaia ma ke ano e hoike aku aha e hoolana oia i kona manao, aohe nae oia i hele aku akuma ka aoao oua o Hale,Toda. Ma kahi o kona hele aku. kulou iho'lat>ia e nana i ke kino o ka mea i .make. .. . . •• Ua kahea aku nei nae paha oukou no kekahi kauka?" i uūiau ae ai oia i ke kuene. » •'Aohe, aole i keia manāwa. No keia kumu, aole kanalua iki iloko o makou no kon.a make, he mea makehewa wale un paha ke kahea ana aku i kekahi kauka, inā lia make loa oia. O ka'u hana mua. ika wa .i hoi mai ai ka noonoO maikai iloko o'u oia ka hoike ana aku i ka halewai ma ke kele|>ona, a laki loa no hoi ia kahea ana aku ilaila, eia ka oe ilaila. e Mn Ka-ta. O keia kanaka opio au e ike ae la—" "Ua maopopo ia'u ia mea," i kahamaha koke aku ai o !va-ta. "a e hoakaka aku ana au imua o oukou i mea e hookaawaleia aku ai ko oukou mau manao hoohuoi apau nona. "E kauoha koke aku i kekahi kauka e hele mai ianei i keia manawa, mai kali, no ka mea, mākemake makou e ike itfamuli o ka hoike a kekahi kauka no ke kumu o kona make ana. "Aia oe a hoi mai ia manawa oe e hoakaka mai. ai imua >'* makou i kau moolelo, e pili ana uo keia make hikiwawe loa ana o ko haku mamuā o ko'u ninau ana aku ia Toda Opio «' noho mai la." , "Ina pela ua pono. E hele ae au a kahea aku īke kauka <»hana i nei manawa." He elua paha minuke o ko ke kuene hala ana aku, hele mai la ka Makaikhi Wosale, a nana pono iho la i ka helelielena o ka mea make. Aohe ana mau hiohiona o ka ike •* J na iho ma na wahi a puni ke kino e hoike ae ai ua make ke keonimana mamuli o ka limaikaika ia ana, aohe no hoi he ouli e ikeia iho ana ua hanaiia i ka lāau make, ua ma-u no ia nana ana iho ana ahiki ikā pau ana. } "Aohe ona kumu make e ae, he ma'i puuwai," i pane ae ai oia ia Ka-ta. <f a ma ko'u manao ua hikiwawe loa kona make ana mamuli o ka lele ana o kona oili.

"Malia paha ua ku'i i'o ia oia a i ole uumi ia paha, aka, auhea na mea hoike mai no kona make ana ma ia ano ? "A malia e hikiwawe loa ana no paha kona make ke kuiia aku, ina he nawaliwali i'o kona puuwai, aka, auhea ka hiohionā maluna o kona kino e mai ana ua ku'iia oia> oiai ina no ke ku*iia nei, aole e nele ana ke kau o ka hoailona ma kekahi wahi o kona kino, a oia hoi ka'u i nana iho la, aohe pae he loaa iki. "Ma ka mea maopopo loa ke nana iho, aole oia he kanaka ola maikai o ke kino, o ka hoike nana e hooiaio mai ia kumu e nana ae i na omole laau e kau mai nei iluna o ke pakaukau. "Ma ka'u noonoo ana iho !a ine he mea la ua ike oe i kahi mea e pili ana i keia hihia, a ina pela, heaha ka mea mahope aku o keia hihia, e Ka-ta?" "Il lohe koke aku ar>a oe aole nae i keia manawa; e kali kaua a hoea mai ke kauka i kaheaia hku nei," i pane aku ai 0 Ka-ta, a ia manawa hele aku la oia a ma kahi a Hale Foda e noho mai'ana. Ua hoopilihua loa ia ko Hale noonoo ia manawa 110 ka make koke ana o ka.mea hookahi ana i manaolank ai mai iaia e loaa mai ai kona pono, a ia Ka-ta i hookokoke aku u' aea ae, la kona poo iluna me ka helelei o na waimaka. "E Mr. Ka-ta, aole i hayv f ahawa kuu mau lima! O na ani ka hoike nui ma ko'u aoao aole i kau ko'u manamanaima maluna ona!" "Aohe manao iki iloko o'u ua hana oe i kekahi mea o ia ino. e Toda'opio," i p.lne aku ai o Ka-ta me ka minoaka. \ole o'u manao iki pela, o ka noonoo i loaa ia'u oia keia, fa make oia mamuii o kou.hoea hikiwawe ana mai anei a hoike aku imua ona o oe, o oe kana moopunakane. 1 o ka hooilina ho'i o kona inau waiwai apau e ili inai ai, a «īamuli u kona puiWa i lele ae ai kona aho." "Oia maoli ne» ka mea oiaio. Ua makemake'au e hooiaioa ko'u mau pono a e ikeia mai oia mamua ae o na mea e ae apau. A no ko lakou olelo ana mai ia'u he ma'i oia a aohe 'iiki iaia ke ike juai i kekahi kanaka, ua.lilo ia i mea hookK kina loa mai ia'u e liele mai a ike iaia, a ua hoowalewaleia au." „ "Heaha ka manao o ia olelo au "hoowalewaleia?" i niiau koke aku ai o Ka-ta me ka leo koikoi?" Ua. komo mai inei oe iloko nei o keia hale ma kekahi ano kupono ole, oia mei kou manao?" "Alia—makemake au e lohe mua aku i ka ke kuene mooelo.*' . - Aohe i hala kekahi manawa.ipai ke kali ana aku no ka'hoi mai o ke kuene. no ka mea, ua komo koke mai la no oia ia manawa. "E ke kanaka, owai kou inoA?" i ninau'aku ai o Ka-ta. "O Kimo Kalauna." "Pehea ka loihi o kou noho pu ana ke Kiaaina Esekina ma ke ano he kuene?" "Aneane e piha ke kanakolu makahiki." '*A, maikai," i hooho ae ai o Ka-ta. "E pono oe e lilo i mea kokua nui mai ia makou. E hoike mai oe i kau inau mea apau i ike ai no keia hihia kaumaha. Hoike mai me ka moakaka i na mea apau elike me kau mau mea apau i ike a i hooma.opopo ai." "Aohe maikai o ke o!a kino o kuu haku 110 kekahi mau makahiki i hala aku, a iloko o na la kakaikahi i hala aku nei ua loaa hou oia i ka eha me ka ikaika loa elike me ke ano o ka eha ana e wili mau ai ,oia hoi ka ma'i puuwai." Nana ae la ka Makaikiu Ka-ta i ka Makaikiu Wosale, ma ke ano e hooiaio aku ana ua pololei ka Wosale mea i koho ai he ma'i puuwai ke kumu o ka make ana. "Ua papa loa mai ke kauka aole oia e ike aku i kekahi kanaka e makemake mai ana e ike iai," wahi hou a Kimo Kalauna o ke kamailip ana mai, "koe._wale no a he mea kupono loa i makeinakeia e hiki ole ai ke alo ae. "He hora a oi a i ole elua no paha i hala aku nei, ua hoea mai la o Toda Opio nei a hookani mai la ika bele. Owau ka i hele aku e hui me ia. a ua noi mai oia ia'u e ae aku e ke ia Kiaaina Esekina.

"Ua haawi mai oia ia'u i kekahi palapa.la hoolauna iaia ho i ke kiaaina-i-pau, a wahi ana.o ka plēlo aua māi ia'u 'nai ke iawakumoku Sega mai ka oia o kā holp ana mai, 'na kahi kokoke .i ko ke Kiaaina Esekina V'ahi i noho ai ma'aila mamua. no kekahi hana nui anā \ makemāke loa ai e kamailio pu me Mr. Esekina.

"Aohe oia i hoike mai ia'u i kana mea o ka makemake ana e kamailio ine Mr. Esekina, a ua olelo aku au iaiā aohe hiki iaia ke ike i ke kiaaina, no ka mea ua ma'i oia, a ua papa ikaika loa mai ke kauka aole e aeia kekahi kanaka e ike iaia, koe wale no a he hana ano nui loa i makemakeia e ike koke aku iaia, ke ae aku no nae ke kiaaina e ike iā kanaka. * .1 u , u u a ' h°°l e a ' ' ka Toda iloi, ua kaumaha loa' oia i ka'u nana aku, no ka hoohokaia ana o kona manao, a huli aku la oia hele; aohe on'a makemake na ha'i e lawe aku i kona manao ame kana olelo imua o ke. kiāaina, pela ka'u nana aku* no ka mea, ua noi aku au iaia e hoike mai\i Vona manao ia'u a na'u e lawe aku a hoike i ke kiaaina. "No kona'kaha ana aku e hele pani aku la au'i ka puka a ku iki iho la maloko mai o ka puka aniani maloko o ka rumi hookipa, a ua ike. aku au i kona hele ana me ke kulou o kona poo ilalo. "Ua ike ofe i kona hele ana, wahi au i olelo mai la, oia anei ka oiaio " i ninau koke aku ai o Ka-ta ma ke ano hoopuiwa. "Ae, oia ka'u i olelo aku nei, a no ko'u ike ana i kona hele, manao iho la au o ka pau ana iho la ia o kona hele hou ana mai e noi. He lehulehu ka poe i hele mai i keia hale a i hoi aku no ka hoao ana e hoohauoli i ke kiaain? ma na ano apau, a iaia i hoea mai ai, noonoo iho la au oia pu paha j*ekahi o ia ano poe. • "Aohe au i haawi liou i ko'u noonoo nona ahiki he hapalua hora i hala aku nei, a ia wa au i lohe mai.ai i ka haule pa-hu ana iho o kekahi mea kaumaha iluna o oiai aū'ē kamailio ana me Bilakini, lve kanaka ēīse," m'aloko o ka holo malalo. . ': "Ua holo koke mai la maua-noluna nei me ka maina e hiki ana i ko maua mau wawae ke lawe mai, mamuli o ko maua manao ua loaa hou palia ke kiaaina i ka ina'i, a ua haule iluna o ka papahele. .. - "He oiaio, ia maua i hiki ai iluna nei e waiho ana kuu. haku iluna o ka papahele* elike no me ia au e ike iho la'i keia manawa. a o ke kanaka opio no a'u o ka hoole ana akii aole e ike i ke kiaaina, e ku ana maluna iho ona a e_ nana iho ana. "Ia manawa, no ko maua manao nana i pepehi i.ka haku o makou, ua lele like aku 1a maua maluna ona, ao.he no hoi oia i ku-e mai. O ka'u olelo pale keia nona. • "Ia manawa koke ua hoea mai la na e ae apau a kuku ana iloko nei o keia rumi. a ia inanawa i "kauoha aku ai au ia Bilakina e malama i ke kanaka opio, a ia manawa hoao iho la au elike me ka. maikai lba,e hiki ana ia'u je' nana pono ina he wahi hana hiki kekahi e hanaia. i mea e hoi hou mai ai ke ola iloko o ke kiaaina. "O i hoka iho au a no ka waiwai ole o ia hana. ua hele aku la au no kahi o ke kelepot)a a kelepona aku la i ka hālewai, a hoike aku la i ka mea a ke. kanaka opio nei o ka olelo ana mai, nau. e Ka-ta, e pāne ma kona aoao no ke kumu o kona hoea ana mai ianei, oiai nae he mau olelo hoopunipuni wale no ia ana i ko'u manao, no kona makemake e hoopakeleia ae oia. "O ke kakiana makai e ku uwaki ana ma ka halewai ka i pane mai eiā no oe ma Nu loka nei, a no ia hoike ana mai ana pela, hauoli iho la au, no'ka mea, e hiki ana rio ia oe ke hoopati ae i keia hewa pohihihi ke hoea mai oe iahei;"' "Owau pu kekahi e hauoli liei, e Kimo Kalauna. ; Aole au

e ahewa aku ana.ia oe no kou kanalua ana i ka Toda Opio mau oielo o ka lioakaka ana aku ia oukou, a ke haawi aku nei no hoi au i ka mahalo no ko oukou lawelawe inoino ole ana iaia, ina oukou i hana pela, o oukou kekahi poe e paa ana i ka hopuia tio ko oukou lawe i ke kanawai iloko o 'ko oukou lima: "Ua pau ae la ka'u mau mea i makemake ai e lolie mai ia oe mai, o ka Toda Opio moolelo ka'u e makemake nei e lohe akU. E IVIr. Toda, e oluolu anei oe e hoakaka ae imua o makou i ke ano aiiīe ke kumu o kou komo ana mai iloko 0 keia hale me ka loaa ole alsu o ka aeia?" "■Ua inaopopo ia oe, e .Mr. Ka-ta, ke kumu o ko'u lioea ana mai ia nei, nolaila, aole au e hoakaka aku ana no ia mea 1 keia manawa," i hoomaka mai ai o Hale e kamailio. "I ka manawā i hoikeia mai ai ia'u e ke kanaka i hele ae ai e pane i ka bele a'u o ka hookani ana mai, a olelo ae la he ma'i ke kiaaina e hiki ole ai i kekahi mea ke ike aku iaia, ua poho loa ko'u manaolana. "Mamuli o ka olelo a ke kanaka ia'u aole ke kiaaina iliuna 0 kalii moe i moe ai, aka e noho ana 110 iluna o ka n6ho, uoonoo iho la.au he kumupale wale.no ka ke kanaka o ka olelo ana .mai h« ma!i ke kiaaina, i mea no'u e hlle koke aku ai, a i ole itia aole. ia'na ke kauka paha i papa mai aole e ae 1 kekahi kanaka e ike i ke kiaaina i ole oia e hoouluhuaia aku, elike.me ke ano e malamaia ai ka poe ma'i waiwai. '"Ua piha loa au i ka ukiuki ia manawa no ko'u*hoohokaia arui inai. oiai iini ame ka makemake nui iloko o'u ia ma nawa e hui aku a kamailio pu me ke kiaaina, ka mea hookahi a'u i hilinai ai e loaa mai ana na ike apau a'u.i make make ai no ka mea e pili ana i ko'u mau makua. ".Ia manawa ua maopopo ia'u ko ke kiaaina kulana i:. manawa, ua elemakule loa oia, a ina no ka ikaika loa iho ( kōna ma'i i . kekahi inanawa ma'ia mua iho e make ana oia me ka loaa ole i manawa no'u e ike ai a kainailio pu me ia. "Ma kela he!e ana nku a'u mai ka hale aku nei mahope o ko'u hoole ia ana ae aole e hiki ia'u ke ike i ke kiaaina, aole au i hoomamao loa, hoolalau hele wale aku la no au maluna o na alanui me ka maikai ole o koli noonoe? tio kekahi manawa rrje ka maopopo ole o ka'u mea e hana ai. "Oiai au e ku ana mahope o kekahi inau pou ma.ka pukn o ka hale e ku mai la ma o, ua ike mai la au 1 kekahi kaa otomobile nui o ka holo ana mai a ku iho la mamua o keia hale. o ke kalaiwa ka i lele mai a hele mai la e hookani i ka bele a ke kiāaina. "O ke kuene ka'u o ka ike ana mai i ka oili ana mai e kamailio me ke kalaiwa, a mahope o ko laua kamailio ana no kekahi manawa, u haele like aku la no kahi o ke kaa otomobile e ku ana, a ia manawa i ike mai ai au he lede ka koloko o ke kaa otomobile, a o'a ka mea i makemake e kamailio me ke kuene. "lilike me ia a'u i olelo inua aku nei ua hoopoho loa ia ko'u manaolana, nolaila ua lawe au i ka inanawa kupono loa no ka manaolana poho no ke ko a ko ole paha e ])ono e hanaia kekahi hana. "Oiai ke kuene e kamailio ana ine ka lede, o kona alp i ka*lede, ao ke kua ia r u, a oiai ua hamama ka puka iaia, o ko'u holokiki māi la no ia a hoea i kā puka a wehe mai la a komo anā ilokq nei. "Aohe kanāka'oloko o na holo malalo, nolaila ua pii awiwi.mai la au me.'ka palanehe loa noluna nei a hiki i ko'u ku ana ma ka j)vtka e hamama hapa ana a kikeke mai 'V : '; MOKUNA VI. NA MINUKE lIOOPIIĪOIHOI LOA.

."Ua hana oe i kekahi hana kuhihewa koikoi loa i kela manawa i komo mai ai iioko o keia hale : ma kēla ano, e Hale," i kamailio aku āi o Ka-ta. "Aole au i apono i kela hana ana au, a he mea pono e ike oe .ia mea." "Ua maopopo mua no i$'u ia mea, inamua o ko'u hana ana. Ua ike ; āii hehāhā. leu-e kanawai :ho ia o ke koinohewa wale aila i ko ha f i hale; me kā ae ole ia mai. anā ;: im : np r 'ik 'ii t hāf»ā.ai, a rto ia. meā.'a'u i haiia' ai aole aii e pōinā ānā llōko 6 na la apau o. ko'u ola ana, aka~" : ' - ' •• : Me ka r haaiulu koiia leo o ke keimaiiio aina mai ia hianāwa ihe ka naka plr ae lā o ; kōna ki'no holookoā. Ua liu.a'e ia ko Kā-ta ālōha nona ia manawā, alaila kamailio aku la ine ka oiuolu lōa i ka i ana aku : "Ke manaoio nei aji i kau mea i olelo mai la, e'ke kanaka opio. E hoike mai imua o makou i ke koena āku o kau moolelo." • • "I ka lohe ana o ke kiaaina i kela kikeke ana mai a'u ua kahea ae la oia me ka leo nāwali 'Komo mai,' i hoomau hou mai ai'o i kana kamailio ana. "Nana ke kauoha e 'komo mai' o ko'u komo mai la uo hoi ia, ua loaa ka "āeia, a ku ana iloko nei o keia rumi. E aoho ana oiā maluna o kela noho nui ana e \vaih<* la malalo iho i nei'fnanāwa. '' 'W. ' "I kona manāwa i ike māi ai ia'u he ka;naka malihini loa ana i ike mua ole ai, \ui mai la oiā: 'Owai ōe: Keaha mai nei kāu o nei?' me kā leo huhU me ka puiwa loā; "Alaila, hele mai la au he mau kainawawae imua i kah 0 ka maiamalama i mea nona e ike pono mai ai i ko'u heleheiena, 110 ko'u manāo iho ia he mea la hoi ia e ike mai ai : ke ano like o ko'u heiehelena me |cona, a i oie me kana keiki paha, kuu makuakane a mahāmaha mai la hoi ia'u. "'Aole nae. Ma ka'u nana aku iaia ia manawa me he mea 'a he akua lapu kana e ike mai ana, a i ole he kanaka pow;;>aha no ka powa ana iaia, a hoomaka ae ia e ku iluna ma 'ea noho ae. "Ua hoole mai nei na kauwa au ia'u aole e komo mai t ike ia oe. oiai nae, iie kuleana ko'u e aku ai ia oe nr pokole" loa, ke ae maj na'e oe. ■ "'Ō ke lianai āu a Enōieā T6da oiee Awakumoku Sega,'- au no e hoomānaa la,-a ma kekahi 4auva-le aku nei n'e 1 hala kona h»ike aiia'-mai na'u ua laweia aku ka au a haawiia;iā laua <e> hānai.oiai' nō au e bebe ana ehā mahina wale ''Yo,.e ko'u mākiiahine, ka k& inoa mamua o kon? mare ana o;Hdena.Tenana. - ... . ' "Ua hoikeia mai ia'u he wahine hana ka oia maialo akv ) Mrs. Esekina, oiai laua e noho ana ma. ko home Seletc<riuka. nolaila, ua loaa ia'u. ke kumii ko'iko'i e inanaoio ihr ai ua mapeia oia-i kp keikikane Haie, Esekina. "Ile oiaio paha ia.a aole paha, aohe maopopo ia'u. o ko'r iohe mai nae hoi ,keia, : a no ia maopopo oie i hookolo ma la au imua ou," malia ua ike ōe ia mareia ana o iaua, a ina pela e oluoiu hoi oe e " "Aohe o'u manawa e kāmailio hou aku ai iaia. la manawa ua hāike'a ioā aē la kona h.elehelena, a ke ike aku la au i ke aili rriaU ae o konā hanu, me ke ano paa o ka iianu a.e ailiiH wale aiia ho." Ua hiki ole ia k.e hoomau aku i kana kamailio ana iā manawa, no kona piha ioa i ke aloha i ke kiaaina, ke kanakā-e āku ana ma nei hope aku, oia konā kupunakan&.ponoi, ā'ua' hala kekahi manawa mamua o ka iiiki aila iāia ke^opihā^wai''lka'maUio ana. "Ina'&ii i ike muā i e ioaa ana i ke kiaaina, aōle loa aū e'kamaiiio iki aku anā iāia i kekahi niēa, elike me ia a'u i hoakaka āku nfei, aole nō hoi au e hookokoke iki mai ana i keia Iiale. me ko'u nanā ole i ko'u hopena. E pono oe. e Mr. Ka-ta. e manaoio mai i keia mau mea a'u i kāmāiliō aku Iā ia oe;" • ■ V' • •' ' "O, ke inanāoio nei au i kau ittāu oielo; e; Hale Toda," i pane aku ai o Ka-ta me ke 1 āloHa ilokō Ona no ke kanaka opio. " • • ; :

Ma ka'hapa mua o ka Tale Toda moolelo me he inea la ma ka olelo Helene ke kamailioia ana mai, no ka mea, aole maopopo i ka poe e ae māloko o ka rumi, o Ka-ta wale no, aka'nae 1 k* manawa a Hale Toda e hoakaka ana i kana inau olelo apau o ke kainailio ana aku i ke kiaaina, akahi no lakou a hoomaopopo, eia ka he moopuna ponoi loa oia na ke kiaaina, alaila, nana aku st nana mai ka poe maloko 0 ka nimi ia manawa me ke kahaha nui o ko lakou mau naau. (1 ke kuene, Kimo Kalauna, ka mea oi loa aku o ka hookahahaia, a e leha mau ae ana kona mau maka mai a Hale Toda ae a i k.i mea inake e waiho mai aaa. "O, ena lani. e aloha mai! Heaha ka manao o keia?" wahi ana o ka namunamu ana iho me ka huli ana ne e nana ia Ka-ta. "'Alalia paha e hiki ana no ia oe ke kokna inai ia mak<»U ma ka pane ana* mai i kela mea au i ninau inai la," i paue aku ai o Ka-ta ia Kalauna. Alaila hmli hou ae la uKata e nana ia llale a i aku la: "K hoomau aku i kau hoakaka ana. Ua maopopo ia'u >ie mea hoehaeha loa aku keia ia oe. aka nae. he mea pono e hoike mai oe i kau moolelo piha ina aohe ou makemake e paa aku i ka Halepaahao." "Aohe o'u nana no ko'u hopena i keia manawa," wahi 1 Hale oka pane ana mai. "kia no ka mea oiaio loa; m«v mua o ka pau ana o ka'u mau olelo, elike me ia a'u i lioaka'<a inua ae nei, ua ku ae la ke Kiaaina F.sekina iluna mai ka loho ae me ka helehelena inoino loa. "Aole oia i pane mai i hookahi wahi huaolelo ia'u. a ma 'ea'u hoomaopopo aku aole no oia e hoao mai ana. Ua eeokeo pu kona helelielena, a e aili wale ana no me he mea a ua naenae loa. •» "Ua paa koke ae la oia i kona umauma me kona man .ima, a me ka leo o ka mea e inake aku ana, ua haule aku la oia iluna o ka papahele mamua o ka hiki ana ia'u ke holo aku a paa iaia. "li kulou iho ana au me ke kuapupule loa o ko'u noouoo i ka manawa i hoea mai' ai ke kuene ame ke kanaka elele u ku ana iloko o keia rumi. O keia ka hopena o ka'u mau :riea e hoakaka aku ai elike me ka'u i hoomanao ai. "Eiā ka hoi kekahi, aole au i kau aku i ko'u lima maluna ona, aole loa, aohe no hoi he hoopaapaa hahana mawaena o ma.ua. "O na lani ka i ike aohe kumu iki nia ko'u aoao e kau aku ai i ko'u lima maluna ona, aohe no hoi he kiunu e yla ne ai kekahi hoopaapaa mawaena o maua. "O ko'u makemake nui wale no oia ka ike ana aku iaia. u hoike aku i ka'u moolelo imua ona, me ka manao e lohe aku i kona manao no'u, a eia nae hoi. aole i loaa mai ka'u ;n£a i niakemake ai e lohe mai iaia mai, make e akn !a hni nia. "Ma kekahi ano.ke olelo ae, i make oia ia'u, no ko'u komo ana mai' a lele paha kona oili. oiai nae hoi aole no i nui aku ka'u mau mea o ke kamailio ana, a me ka leo oluolu loa a piha aloha no hoi au o ke kamailio ana aku iaia. "Ke hauoli nei au no ka haawi aku i kuu ola nei, ina t hiki ana ia'u ke hoihoi hou mai i ke ola iloko o kona kino i puanuanu i nei manawa." I hakalia no a pau kana kamailio ana o ka hiolo iho 1a no !a o kona mau waimaka, a huna ae la .i kona mau maka me kona mau lima. Kau aku la o Ka-ta i kona liina maluna o ke kua o ke kanaka opio a pa'ipa'i iho la me ka i ana iho i kekahi mau liuaolelo hoolana:

"Ua maopopo ia'u ka nui o kou kaumaha c ke kauuka opio. He mea hoehaeha loa i'o no keia ika noonoo, aka ma ko'u nianao e lokahi ana no ka manao o na luna aupuni nio ko'u, oia hoi, aole lakou e kau mai ana i kekahi aliewa maluna oli. "Aka ma na ano apau, e hoopaa ana au ia oe no.ka.lawc ana aku ia oe iniua o na.luna aupuni, ina no knu mak<im|ike.ia mai ma kekahi manawa no'ka mea e pili ana i keia hiliia: ; • v'Ma ka mea e pili ana i kou .ahewaia mai mekou ano jioopono, oiai nae aohe ou kuleana e komo mai ai iloko o keia hāle me kou ae maikai ole ia akn elike me ia au i hana ai. i leā nana aku nae, he.ano malaelae no, eia nae ma na 01010 i kamailioia mawaeha o olua a i hoikeia mai la e <>e, e loaa ana 110 he hopena poino, niamuli o ka ma'i o ke Kiaaina i^sekina." Ua hoomahaia'ae la ko Hale Toda noonoo ma kekahi ann mamuli o keia mau olelo a Ka-ta, alaila aea hou ae la kona pOo iluna. r •Ua piha na kauwa i ka ukiuki ia Hale Toda mannu» iho, aka i ka manawa i lohe mai ai i na mea i kamailioia mawaena o Hale Toda ame ka makaikiu ua komuhia iho la ke aloha iloko o lakou. No ko ka Makaikiu VV r asale ike ana mai ua maojsopo mua :a Ka-ta na mea e pili ana i keia hihia* ua manaoio loa oia me ka lawe aku i na olelo a Hale, oia hoi ma kaHi a Hale i olelo mai ai aole i kau kona lima maluna o ke kiaaina, aohe no hoi i lawelawe inoino iki aku na kauwa iaia. Ma kahi nae ana o ka lohe ana mai i ka pili o ke kana|ca opio i ke kanaka make ua hookahaha nui ia kona noonoo tne ka hiki ole iaia ke huna iho ia ano makemake. jt Mahope iho o kona lohe ana i ka moolelo no ko 'mle Toda pili i ke Kiakina make, e leha mau ae ana kana nana ma ia Hale Todac a i ka mea make, me kona hooia pu iho iloko ona i ka like o ko Hale Toda helehelena me ko ke kanaka make ma ia hoohalike ana ana me ka awiwi loa. No Eilakini ame kekahi kauwakane, iho, oiai laua e ku kiai ana ia Hale Toda e leha mau ae ana laua i ka laua paahao me na maka huhu a hoowahawaha o ke ano hoihoi ole, aka, no Kimo Kalaunu, ke kuene, aole oia i hoike ae i ieekahi hiohiona hoowahawaha a i ole.nianapio ole paha hq ka Tfale Toda mau mea apau o ke ieamailio ana mai! |Diai ka Makaikiu Ka-ta e lewa mai ana konā-mau niaka nialuna o na kauwa ua hiki iaia ke hoomaopopo aku i ko Kalaunu manao, nolaila aole oia i lioohala wale i ka manaua me ka ninau ole aku iaiā. ; "Malia paha e hiki ana uo ia oe e Kalauna ke kokua mai la makou. i loaa mai ai kekahi ike ho ka mole o k£ia hihiai'" wahi ana i ninau aku ai. . • > "Wahi au i olelo mai nei he aneane kanakolu na makahiki ) kou noho hana ana malalo o ke Kiaaina Esekina, he mea ~)iaio anei ia?" ' "Ae, e Mr. Kata, he mea oiaio ia, a ka mahina o lani»ari i hiki mai ana e piha ai ke kanakolu makahiki. aole i'o no ka i kana mai a ka loihi o kou noho aiia me ia. Alaila ooe pu no anei kekahi i ka manawa e ola ana o Mrs. Esekina, ia'laua e noho ana nia Seletanukar M "Ae, owau pu kekahi i noho me laua malaila." "Māikai ka haina. Elike me ka hiki ia <te ke hoomanao ae, he.wahine hana no anei kekahi e noho ana malaīo o ko hakuwahine ma ka inoa o Helena Tenana?" "Ae. he wahine hana kona ma kela inoa, aole nae i loilii loa kona noho ana, ma ka'u mea e hoomanao nei aneane paha e piha ka ekolu mākahiki la o kona noho ana." "A, maikai hou no. A eia hou, he keikjkane no nae paha ka ke Kiaaina Esekina tna ka inoa o Hale Esekina? A "Ae: o kana keikika-ne hookahi wale no ia." "Maikai. Elike me ka hiki ia oe ke hoomanao ae ikā manawa e Jioea aku ai o ua keiki la a ke Kiaaina i Seletanuka, he loaā no anei ia oe ka rtianao hoohuōi, a i'ole he ike aku no anei oe i ko laua hoomakaleho kekahi i kekahi i kekahi maiiawa? . (Aole i pau.) •