Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 43, 25 October 1918 — KA NINAU ELELE NO WAKINEKONA. [ARTICLE]

KA NINAU ELELE NO WAKINEKONA.

I Mr. Solomon Hanohāno, Aloha oe:— E ae mai ia'u e hoolaunaia aku imua o ka lehulehu, me keia mau mamala olelo e kau ae la.maluiia uo ka pono ame na pomaikai e loaa aku ana i ka lehulehu, j mai ka elele mai mamuli o na mea i i hanaia ,a o na poipo lioi a,,ie " a popili- ; kia e loaa aku ana i ka .lehuleliu mai ka elele mai elike me na mea i hanaia, : a maluna o keia mau mahele e oili aku • j nei keia makapeni a lioakaka aku imua ! o ke akea no ke ano ame na pono a keia mau elele o na aoao a elua, o ia hoi o i J. K. Kalaniauaole, ka elele maamau ma ' ka aoao o na Repubalika, ame Likana [ , Eliwai ka liaule mau a na I Demokarata, a no laua elua ka'u mau hoakaka ana, he kumuhona ano nui keia, a he pono e hoikeiko moakakaia , ka liiua, mau liana, no ka leliulehu no ; ka"pono pili laula na moa apau, aole nae i manao ia i kohi e aku e ikeia ai j ko laua iloilo, o ka hoopoino a hoopili: | I kia i 'ka lehulehu, oka, mamua poiw o j | ko" oukou alo a iluna ponoi o ka lepo i aloha ou e Hawaii oiai e ikoia ai . ko laua kupono i kauwa na o<ikou e ka lohulehu maiuuli o «a mea a laua i : hana ponoi mai ai, aole o ka ohikau wa- ■ le i na manao palaualelo no ke kipehi ! ana i ke kanaka i hana ole i kelTahi j ! nao kanawai no ka hoopilikia an'a i ka lehulehu holookoa. , ' | | 0 ka (Patv) o ia hoi-aoao kalaiāina, I I he # puulu, kanaka lehulehu ia i hoakoa- j koa. ia InkoU Iho malalo o kekahi iooa i \ kapaia aku hialuna o lakou o ia hoi he ■ Repubalika paha a liejpemokarata ' paha, nolaila o .ka pono ame na i kāi o ka lehulehu aia no'ia iloko o ka lima o na moho apau i pulea o na aosyaij hoikeia ae neij a i ko lakou -kohoia aua ! ,a puka a noho iloko o ka hale kau ka\owai, lie mea p,ouo anei i kekahi kana- | ka aloha ole iloko o ,kona naau ponoi iho ka ho§mi ana iho i ko oukou uku iiana ponoi mai ke tlala hapaha, ā i ka ekoīu hapaha o ka la hana oiai ua lawe ia mai iloko o ka aha senate ia la ka noonoo ana no ka hoopii hou ana ae i ka ukuhana o na limahana aupuni, : mai ke <lafh hapaha a i ke elala hapalua a na keia mau aloha ponoi no a oukou i pane e hoemi mai i ekolu hapaha o ka la, a ke lohe .nei au mai ka waha ppjjioi. ae 0 na kanaka Hawaii ponoi.e olelo ana me Humu kupono ole i maopopo ple ia lakou ka pono ame ka pomaikai o ia māu mep me"*keia mau olelo, e koho kakou i kahi haole ia Likana, e hoao kaleou iaia i hookahi kau, a alaila kolio hou aku ia Kuhio; he o Kyhio, makemake oia e lawe ia na ke'iki. Hawaii i Palani i ke kaua, a no ka ha- ■ na;.plsi-9 Kuhip i' elal.a no ka poe lawe i aina hpokuonoono; a me | aiia ka mana haawi'aina'liookuon^o^ 1 -! l ke kiaaiua, a he nui wale akU.'V ' y/ . Me keia mau kumu kohu ole, o ia iho >la ka ka mea e hoiuo hilahila ole ! ai, a o keia pilikia ' ui ae la he mea i ole w'ale no ka ia i ka manao o na i kanaka, malia nae pāha no ka maopopo ole. o Jia kanaka i mau '-meā a 'u e I hoike aku nei, -a ina e makeniake e huli 1 ka oiaio o keia mau mea e pono e ninau ia John C'. Lano, he senatoa oia ia wa, a ia Win. C. Aehi, Bihopa, ā aia iloko o ka buke moolelo o ka aha.seriatc o ke kau o 1905, ua pau mua keia mau -inea ia'u i k» hoikoike mua ia'aku, eia nae koho no na kanaka Ha'wai-i iaia i j na kau i hala akii nei, a ke hoopakēla i loa aku nei i ko lakou nmu manao me ke a'o ana i na kanaka e koho iaia, j ; i moa paa hae no ka aoao, malia pa- | ha o hookoia kela mau manao hoopuni- j puni ona i haiolelo mua mai ai e koho •, a puka oia, nui ke elala me ka e , J hao ai i ko «lala, na limahann, N a puka j : nae i senatoa, o ka hoopiha kapnlā ka i ia o ka hoemi ukuhana i ekolu hapaha o i ka la liaua. Maikai no! i Ike iho la au ipa ka 'nupepa Aloha Aina. o ka la 4"iho nei me keia mau'huar paiapala uunui inoakaka e i aua peuei, I na kumu kupono e kohoia akU ai'o Li kana o ia hoi ua haiolelo o Kuhio mamua anie kona mau lunahooikaika i keia wa, he peresidena Repubalika ko Amsrika, nolaila, e pono oukoū e: hoouna i elele Repubalika ,a ina he peresidena Demokarata, alaila e hooūna i elele Demokarata. Ke liooia aku nei au i ka . pololei ia mau manao i hoikeia ma ia pepa,. owau ponoi no kekahi ,i hāiolelo pēla i ke kihi o ke alanui Betola -i na kau āpau i liala, a i keia manawa Jie pcrcsitleha Demokarata kp Amerika, ā eia no o Kuhio elele Repubalika imua o ke alo ?' o ria peresiflena la iloko.o keia maū makahiki he eono, ā nana .pouoi no i liopu maf i ka elele Repubafiika o Hawāii hookiekie ae iāia i lala no ke komite kaua o Ameiika Huipuia i keia la, me ka nana ole ia ae o ia mea he aoao kalaiaina, aku ma ke ano he kanaka t)ia na koua lahui kaiinka ponoi'M hilinai 'nui ai elike me ia i ike ia 'i heia mau kau āpau i.liala aku nei, nolaiia na hopu mai oia ia Kalaniauaole a hookiekieia maluna o ka oihana nana i hookahaha aku'i ka manao o na kanaka' ko'iko'i o na mokuaina apau o Amerika Huipuia. • . Aole oia wāle āka i ka wa i holo mai ai na lunamakaainana ame na senatoa Demokarta e noho meia ana o John C. Lane ia wa, a rna ka paina hoolaule'a i hāawiia e John C; Lane ia wa, ua ku mai na moho Demokarata kaiolelo ma ia po maniua ponoi o na makia. o Likana ame ka wahine ana e nana pono aku ana i ka lakou haiolelo ana mai, me ka hoopuka pakahi ana mai kela mea keia mea o lakou me keia mau olelo e hiki ai ke poina ole i'ka tnnaluna' o kela ame keia kānaka Haw#ii oiaio: "E na hoāloha i akoakoa uiai nei i ieeia ahiahi no na mea e pili ana i ka elefe o oukou oia hoi' o J. K. Kalanianaole'mai, peiiua i ka hoouna niau ana ae iaia i efele-mai Hawaii ae nei, oiai na noho hoaloha pu makou me ia, 'a o na' mea apaii ana e hana ae āi no oukou, ua makaukau makou e kokun mni iaia, mai haalele. oūkou iaia, hana naaupo na onkou ka haalele ana iaia a koho ae i luiole,vjna ookou e hoouna ae anai.elele okoa ae-mawaho ona,

aole loa mākoū e ike mai ana iai? elike me ia.nei (J. K. Kalanianaole) oia ko mākou hoalolia oiaio;"' j 'He 'p'oe lunamakaainana ame na senatoa Demokar.ata oiaio kela no Ame- ' rika, a 'pehea ka pukou ano Demokarata anal, He Dsfnokarata ano heepuloa i anei ka oukou ma ka w*elu ka ohi, a ma ke kao ka o'o? Maikai no! i E nst Demokarata Hawaii apau, aia no he innu kanaka Hawaii oiaio kupono | ma ; .ko 'oukou aoao, no keaha oukou i ; liapai ole mai ai i moho elele na oukou? i O'keia haole no ka i hoike niai i kana < niau haiiā in 0 mailoko I6a mai o ka waihpna nianao o kona puuwai me ka o kekahi inihi haahaa ana niai | iaia maii.no keia hewa āno 'nui i hana ia, p ia ihō.la no ka ka oukou hoopaakiki •a-i ,i elel'e na oukou; fioonoo pouo a māi koho iaia, he mea hiki ia oukou ke ike iho aole-e kupono ka hoolilo ana i kanaka hoppunipuni ke Jilo i alakai no kekahi hapa o ka lahui. O kekāl\i ! maun\i' ku-0 ia Kuhio e ha- | na|ā mai 'nei o ia ka .nih.au 25 poe ka- I kauinoa no ke noi aina hookuonoono, e ole'lo ana na ka ia "rtica i liana i ka Ahaolelo'o A'merika. Aole anei o. oukou miiiil'o e kaKHiulehU'aole e hiki kekahi mea pili haiia aupuni ke komo iloko o ka li;nia o na' komit.e o na hale kaūkaiiawai elua o Amerika, ke ole e loaa ke apono aha a 'ka elele mai Hawaii aku nei no'-ia nicaf A o ka lua, h'eaha ka waiwai o keia 2ō inoa noi aina ina aole. i lawa ke (lāla ma koil aoao e ai na ninau apau e waihoia mai ana iinua ou? Ua ike no oukoū o ke iliila ka mea e lona ai o ka ■ainā "anie'na nren apau i makemakeia, ! i ka wa e noho mana ana na Rejmbalika | i; na ain'a hookuonoono he 5 pakeneka j wale īKO o'ke Hāla, i ke kaa. ana ae nei i hoi i na Demokarata o ka' pii loa ae nei ia a ka 10 pakeneka o ke elala e hoopilikia anā i ka ]W ilihuhe, loaa ole ka aina 'o kekahi poe makemake aina, ua nui ka inakemake aole nae i lawa ka «lala e-hiki_ ai e loaa aku tfa aina, eia nae, lilo loa ka hapai momeue maluna o keia kumuhaiia ano 010. No ka ninau hoopae Pake o 30,000 no ua mahiko, o ia enemi ino ana ia o kekahi poe ia Kuhio, a pnka ae la na olelo kikoola e hailukii ana ia Kuhio me ka olelo ae i ko"kakoo ona i ka poe ina e hiki mai ana poe Pake e hoenii ia ana kā ukuhana o na limahana, he mau a'o lalau ana ia 0 ka ninau hoopae limahana, he ninay ia i hoino mau ia aj o na Repubalikā v i na la i hala ame' Kuhio elole lahui ia manawa, me ua'mau ano olelo la no mahope emi ka uku 6 na. limahana, ahiki mai nae i keia la ua hookoia anei ia mau.a'o palaualelo ana? .Aole loa, aka ua pii ae ia a ka elua tlala me kanaha keneka o ka I4 i keia la;' nawai nae i hoopilikia i ka lehulehu a nele i ka hana? . Aole n» Kuhio, na na moho Deinokarata no q ka makahiki 1911, ame 1913, i puka ai a hui pu* ae mo ka Meia TDcmokarata J. J. Forn ame ka papa 'lūnakiai, 0 ia mau kau ,na lakou i hooholo e haawi ana i ka mana hoohana o na hana aupuni ma ka lima 0 ka ]>oe lawe aelike a hana maoli ia-a lilo i ka-nawai-ame ke kanaWal auhau alanui, a ike nae i ka pilikiā kuhikuhi mai la . na ka poe Repubalik^. •O ka poe Repubalika oiaio ame ko lakou elele hoopono Mr. ,T. K. Kalanianaolcf he poe lakou e noonoo ana i na hana e hoowkiwai aku ana i ke aupuni, I aole he poe noonoo oinilo elike me na Demo.karata mamua, he ekolu a eha walfe ;do 'wahi miliona dala loaa aupuni ia manawa, a.i ka wa-i )taa mai ai malalo 0 kā hooponoporio : ana a na Repubalik£i, j upii ae na loaa āupuni a aia inawaenā o ka 20 a i ole 30 paha miliona dala ka loaa aupuni, oi a emi mai paha; oTcā nihau; Nohēa mai keia mau loaa mahnahuā i ulu hikiwawe*hfc iloko o ka ainal : ?!\No:;ka-hoopāe limahana ' mai hoi, nolailA~:|Peaha iho la ka 'mea 0 huhu ai i Ke kūnīuhana .hoowaiwai aupuni'? Eia Wāle iho n 0 ka hana pono i ka poe maiiao ku-e ke holo nui la hoi i moho, nolaila i holo a puka hana nui ih hoii i pauu'i kānawai ma kahi o ka lawe mai apau ka' manawa alaila na na niahiko e uku i ko lākou hoi anā, āka, 0 "ka . manao ana" e-walaau i ke kumuhana, i lilo i kanawai iie hana lalau loā ia, hoop'au manawa wale no. .' .0 keia >ka lua 0 ka manawa a'ū e hōike akeā niei no ka elele a na kftrata, 0 ia hoi 0 L. L. McCan<lless, e holō wale no-ōia i elele lahui aole loa oia e puka, aia kela mau mea a 'u 1 hoike mua ae nei īnalalo 0 ke kumu 1

o kona alolo kahi i pili ai ka waiawa j hoi e pilikia ai ka lahiii, ao»le i'o no | j oia c puka, aka ina ua olepe oia ia mau ! niea a kaawale mai iaia ae, a he hana ' aloha s'o k-ana i manao al o liana no keia laliui knnaka borita o ke Akua, e i hiki lon i ke Akua ke lwpai ae iaia a lilo i elele lahui no Hawaii nei, a ke I puje nei au i ke Akua, no ia mea, amene. | No na olelo p.ilanek.'i a kekaln poe e hoao kakou i kahi haole. *he hana lalau j loa ift be moa niaikai ka hoao ana, aka o ka pilikia e loaa ana mamuli o ka mea hiki ke hookupono ia. he hoao ka Ewa i hana ai mainuli o ke a'o i haI awiia a! u e ka mea kololie ina no ko ; olua ai liko olua, nio ke Akua, hoao ai oia o'ka ninau ua like anei oia me ke j Akua? Aole loa. A hoaha ka hope o !ia hoao ana, ua poino ka honua inamnli 0 ka lioao ana, a pehea hoi kakou ma keia hoao ana i manao ia no Liknna, j hele apau ka elua makahiki o ke kau , I o ka pau n.o ia o ko ia la mau liema- i ! hema a heaha ka mea e Joaa ana i ka • lehuleliu? E" hoinoia'ana ka lehulehu [ ame ke aupuni mamuli o ka naaupo o i . ke koho ana i ka olele i piha na.manao me ka awahua no k£ lahui Hawaii, a owai k'e auamo ana i ke.ko'iko'i no ia hwnahema i hana ai? Ooeno e ka mea aole o Likana. lCe manao i\ei au ua- lawa, e hoea hou I aku nixa no nae au iniua o oukou ke lona he manawa. Me ka hoomaikai nui i 1 kn Lunnhooponopono ame kona mau I hoa makaluhi. Owau mau no, j C. K. KEALOIIA. '