Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 44, 1 November 1918 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

. "O. hi pinepine ko'u ike ia laiia i ka hele kokoolua i ka nolokaa i kekahi manawa, a i kekahi manawa e hele holoholo »na laua iloko o ka ululaāu i kā pō, a i kekahi manawa' hele i ka holoholo waapa pe'a maloko iho o ke awa, oia ke kumu o kona haalele ana." ■4f"*'A» .maikai hou 110, hoomau aku," wahi a Ka^ta. No kela pili mau o laua ua hāuwā'waia aē la mawaena o ua kauwa a mawaena pu kekahi o na kanaka o ia kulanakauhale, no ka launa hewa ana o laua, a ua hele aku ia lono a lioea i na pepeiao o ke Kiaaijna E'sekina; oiā ke kumu o ka hoopauik ana o Miss Tenana ame kona haalele aiia mai i kela wahi. 1 "Maikai. Ua maopopo no ahei ia oe kona wahi o ka hele ana aku ?" "O ka u i hoomaopopo ai ua hele mai oia a noho maloko 0 keia kulanakauhale." "Ua lohe hon aku no nae paha oe'uo kekahi mea ē pili ana nona: E hoike mai i kau may mea apau j maopopo nona, no ka mea. kē ike aku nei au ua nui hou aku kau mau mea i maopopo nona mamua o kau mau mea i hoike mai la." . ! "Ua makaukau au e pane aku i na haina o kau mau ninau apau e ui mai ana ia'u ma na mea uae a'u i maopopo elikt me ka hiki ia'u. 110 ka mea i leeia manawa ua make kuu £aku. "No ko'u lohe hou mai i. ke&ahi mea no Helena Tenana ? elike me ia au i ninau mai nei, aohe a'u mea i lohe hou nona,. oia hoi na mea oiaio. "O ke kiaaina ka i lohe mai i ka māre ma-lu ana o Mis? renana me Hale Esekina, ke keikikane a ke kiaaina ma hope iho o ka haalele ana ae a Miss Tenana ia Seletanuka. ma kekahi wahi o ke kulanakauhale nei, o Nu loka. 'Aohe au i lohe maopopo ae t ka inoa o ka leeie a Hāle Esekina i mare ai, eia nae, ua paa loa ka manao iloko o ua kauwa apau o ka Hale Seletanttka o Helena Tenana no kana wahine i tnare ai mamuli o ka ike mau ana o na kauwa i ko laua. pili mau oiai laua e no ' ana ma Seletanuka.» H'e mau kumu maopopo no e kōhoia aku ai o ka wahine no ia ā Hale Esekina i mare ai." Mamuli o keia hoakaka a Kimo Kalauna a Hale Toda 1 manao mua ole ai e loaa ana iaia keia ike, oiai nae he hooiaiu hapa wale no keia no kana mau mea i manaoiana aku ai. lamalama ae la kona helehelena a aea pono ae la kona poo iluna me ka haaheo loa.

No na kauwa hoi elua e ku k|ai aiia iaia i ko laua inanawa' i lohe mai ai i na olelo apau ā ke kuene Kalaunu ua loli ano e ae la ko laua niau helehelēna me ka haka pono mai o ka laua nana ana niaiuna o ke kanaka opio a laua i manao ai maniua iho he kanaka powā a he inea pepehikanaka a e paa aku ana hoi i ka nalepaahao a e liia āku ana no ke karaima ana i hana ai. Ma ia manawa ua nanaia mai o Hāle Tōda ma.ke ano he moopuna kane na ke, kiaaina make. o Nu loka, ka ona miliona, W'iliama M. Esekina, eiā nae he 'kaua kana e kaua aku ai ma ia mua aku ma ke kanawai no ka hooiaio ana i kona inoa ame kona pono e kāpaia mai ai ka hooilina oiaio loa o ka mea i make. ".Pehea i loaa ai ka lohe, ke kiaaina no ka mare ana o ka«B keiki me Miss Tenan?£inā e. oluo)v niai ana oe e ninau huu aku au?' f wahi a ka Makaikiu ,Ka-tā. "Pehea lā, aole i iā-u o ka';U {nea \Vale no i maopopo ua piha lōa ke kiaāiha 'i ka huhu 'nō 'konā hōohokaiā ana, a uā kau.oha akir■ oia ia' Hāie e- iiāaleie i kela ; waHine §tna i mare ai;a uā hoōle nāē,o;Hale> ; 4tta nui ka' laua paio hāhanā anā. . , s , / . ' "O -ka hua i ikeia māinuli o ia paee arta a lāua oia ke kuhikuhi ana akū o" lee'kiaaiha i ke keiki i kā puka a o)elo āku la iaia aole e komo hoii mai Jcona pōo iloko o ka hale, no ka hoole loa ana ō H4le Esekina aole e haalele i ka wahine ana o ka māre ana. . "O keia ka nui o ka'u māu m£ā i hoomaopopo e pili ana no ia mea elike me ka makou,- na kauwa apau i ike a i manaoio ai. Ua lohe au i kekahi māu ōleiō ika wa a laua e u paee ana, oia ke kumu o ko'u maopopo ana i keia moolelo hapa a'u i hoike aku la imua o oukoii. "I.kela puka ana aku no o ka huaolelo kipaku a ke Kiaaina o ka oili. aku !a no hoi ia o Hale Esekina hele me ka huli hou ole mai ihope, no ka mea, ua piha loa oia i ka huhu ia manawa, a mai ia la aku aol£ i ike hou ka makuakane i k«»na mau helehelena. "He makahiki a oi ma ia hope mai ua ,lohe ae la makou ua hookoliuia mai oia i luna aupuni, niā ke ano he kanikela. a i ole kekahi hana e ae e pili ana me ke aupuni. a ua hoō unāia aku oia no Inia. * "Ua lawe p\i oia i ka wahine jpe ia i Inia, pela ka oleloia. aohe nāe he hiki ia'u ke hoōiāio āku ia mea miuā o o!tkou, no ka mea. he lonoa-le wale ho keia. "He .maiahiki a i ole elua paha ma ia hope mai ua loaa hou aē'la ka lōno ia makōu \uiJoaa oia i ka ma'i piva,3 ua make. "No keiā lono. aneane loa e na-ha ka puuwai o ka makuakane, kuu haku, a ūa ahewa loa oiā iaiā iho mē ka' walania loa. no koha kipaku anā i kanā keiki kamakāhi? kē kumu īioi o kanā keiki i make ai. n ; '': *Ua lohe. iki no nae,paha/ōe i kahl.pea e.pili ana no kann wahine' , maHope ō kona mak-ē aita aku,r' 1 "Aohe a'u inēa i lohe nona," ua rriake no. paha, a i ok ua hāalele pahā;ia wahi:a ua okoa." "Mā kou ike/.ua māopopō no anei i, l : e kiaaina he keijc txo līekahi a'kana keiki i. makē e ,oīa nei iloko o ko lauā mana'wa i mafe{ai?" 1 ' , . ' , ' "Aohe au i. : jpiopōpo. no.ka mea,: ina oia i lohe'ina ua kamailio mai oiā i ieahi meā ē 'pWi ana no ia keiki. no ka-.mea; ua'-aiWwa loa ; -o.ia iaja. no kela kipaku ana' ana ia Hale. ina no kōna lphe nēt ne"kēiKi kekāhi a Hale e ola nei>aole paha e nele ail'ā. kōnā;l?uli .iaia, a hoihoi mai e nplk) āi. ;i pani itva i kāl. hakiihaka 0 kafla keiki i iri«£e.f * "I hā'i aku au inuia o oukou me ka oiaio Ipa ina no kona loh'e' nei he keiki kekahi a Hale e olā nēi, e kii koke ana />ia iaia a hoihpi mai me ia e noho ai, a e lilō ana ia moopuna i mea punahele loā iaiā ā v i meā hoi naiiā.e hōomana a£u ai. mahppe iho p ka rnāke ana"rrfkui o 'MVs. Esekina, ka wahine ame ke keiki, a koe hookahi iho oia. "Aole .<? lTopmaopopp ilio.ana no oe aole oia i lohe īki i kahi niea iionā,; M'awahō āe p iā ua ō ke keikikane lianauna aiiā, o Kaila Esekina, 'oia ko'n.a h'ooilina, a pela oia e pulama hiaii ai iaia me kā hpphanphanp pu iaia me na luhiehii a a kona e hoolako aku ai iaia. "Aole paha ōiā e hoonuanuā••'ak'u ana ia Kaiia Esekina iua i moeuhane mua oia he keikikane kā Hāle Esekina e ola nei. Ao'le loa oia e hana iki ana pela ina.no kona maopopo nei:" ... 'Ja hooki koke iho la ke kuene i kana kanwilio ana īa iManawa no kona ike ana mai i ke kōmo ana āku o Kaila Esekina ma ka puka.

Tlc paalule hou loa ko Kaila Esekina e koino ana ia manawa me ka papale kilika e paa ana ika lima. He helehelena kona e hoike aku ana ua piha loa oia i ke kaumaha, a haule koke iho la oia maluna o kona mau kukuli ma ka aoao o ka mea ipake, me kekahi huaolelo ole i kekahi o ka poe e kuku ana. # "O, e anakala, e kamailio mai ia'u!" wahi ana ai, me kona mau lima e kau ana maluna o na poohiwi o ka mea-make, me ke kulou ana iho a kokoke loa i ka helehelena. "Aole oe i make, oia anei? O, aole o'u manaoio ua make oe!" * , Alawa ae'la oia iluna, a i ka nana mai a ka poe e kuku aku ana me # he mea la akahi no oia a ike mai he poe eae kekahi maloko o ia rumi. "O, hc oluolu loa oia me ke aloha nui ia'u!" walii ana o ka hooho ana ae me ka leo ha'uha'u uwe. "'Ea, e ha'i mai ia'u, aole oia i make!" O ka Ma&aikiu Ka-ta ka mea i pane aku: "Ua make loa oia!" a ke ike ihō la ka makaikiu nona iho ma o na helehelena la o na>kauwakane ana e nana aku ana, aohe i lilo ko Kala Esekina konio ana aku i mea weliweli a i ole i mea noihoi nā lakou. ā "Oia anei ka mea oiaioi Ua hoea mai nei anei ke kaua Olelo mai nei kēte poe malalo ia'u ua make loa oia, aohe nae he hiki ia'u manaoio aku i ka lakou olelo. Heaha ilio nei keia kumu o ka hikiwawe loa ana o koua make ?" Ia manawa ua ike koke akii la oia ia Hale Toda e nolio mai ana.no ka manawa mua a ninau ae la: , '"Heaha mai .nei ka kela lapuwale o ka hele ana mai nei ianei?" me kona ku koke ana āe iluna ia manawa. "Ua ike au iaia he keiki na ke kanaka lawai'a ilihune o ke Kaikuono Seg;a. eia mai nei ka oia ianei. "Heaha la kana hana o ka niiki ana mai nei ianei a *nake ana kuu makuakane la iaia? Nana anei i pepehi iho nei a make?" * f . V la manawa anehe aku la ua o Kaila Esekina e hele aku no kahi a Hale Toda e noho hoola'i mai ana a paa e aktt la •īae na lima ona i ka makaikiu, me ka olelo pu ana aku o Ka-ta: "E aha aku ana oe? Aole anei ou ike mai eia maanei la lima oke aupuni? Ina ua hana oia i ke o ke kanawai ka tnea nanā e nana mai i kona hewa ame ka ole, aole o oe," i pane aku ai ka \rakaikiu Ka-ta rne ke okalakala. MOKUNA VII. Ka Hoouna Ana i ke Kelekalama.

"E alia aku ana oe?" i ninau aku ai o Ka-ta ia Kaila Esekina, ke kanaka opio i hele a J3ii ka ena .ia inawawa. "Aole i hoea mai ke kauka o ko anakala ia nei i keia manawa, e kali oe a hoea niai oia, a me ke kanalua ole au e hoike inua aku.nei no ia oe o ke kumu i make ai o ko anakala he ma'i puuwai, aolie kumu e ae, mamuli o ka hoohikileleia ana o kona noonoo." Ina.ua make i'o oia no ka hoohikileleia ana o kona noonoo a lele kona oili, no keaha mai ke kumu? A ina e ae mai ana oe e ninau aku au e oluolu oe e hoike mai ia'u owai oer Ma ka'u nana aku ia oe, me he niea la ka hoi he'kuleana kekahi ou ina keia hana?" "E Ese"kina, ina ua lohe iki oe no ka Makaikiu Ka-ta, pia ke kanaka au e kamailio pu nei, i lohe oe, a me na huaōlelo ookole loa au e hoike aku ana ia oe e maopopo ai oe he kuleana nui ka'u i hoea mai nei i keia hale i keia manawa, i pela hoi me ke kumu o kuu hoaloha e noho mai la oia, o Hale Toda o ka hoea pu ana aku o Kaila Esekina o ka Makaikiu Ka-ta ka ke kanaka ana e leamailio pu ana, ua holo ae la ka maeele ma kona mau pepeiao a ma kona ntii kino, naka ae la kona kino holookoa me ka haalulu, a ia wa hopu aku la kā Makaikiu 'Ka-ta iāia' a huki aku la ma kekahi kihi o ka rumi, a hoakaka aku la me ka pokole loa i ko Hale Toda pili iaia, a pela hoi i ke kanaka make, i mēa no ua o Kaila Ssekina e ike iho ai he leiimii i'o ka ko Hale Toda o ka hoea ana mai ilaila. ' Ua l?lo ka hoea ana o ka Makaikiu Ka-ta ma kela wahi i mea hookahaha iiui. i kona noonoo, o kona mau manao okalakala apau mamua aku; ua auhee aku la mai iaia aku. o ka .weli ka mea .e hoalii iho ana maluna ona"ia manawa. O na noōnoo like ole e hana ana ilōko o kona noonoo ia manawa na mea na lakou i upiki i kona mau lehelehe no kekahi manawa.. a i ka mao i.ki' ana ae o na mea hoopoluluhi i kona noonoo, akahi no a hikl iaia ke kamailio mai. Aneane mai kona nianawa mai i hiki ai ke hoomaopopo i na mea apau o keia ao, ua loaa mau iaia ka manao oia hookahi wale no ka hooilina o na waiwai apau o ke Kiaaina Esekina, no ka mea, ma kana maū mea i hoomaopopo ai aohe keiki e ae a ke kiaaina, oia wale no, a he ninau hoopaapaa olt ia ia ma kona manao iho. • Aohe mea keakea mamua o kona alahele no ka ili mai o :ra waiwai o ke kiaaina iaia, pe.la kona manaoio, a no ia kumu ua piha mau oia i ka hauoli iloko o na la apau o kona ola ana ahiki iho la ia la, aka, i ka manawa a ka makaikiu i hoike aku ai iaia he mea okoa e ae no kekahi i pili i ke kiaaina, oia o Hale Toda e noho mai ana ia manawa, ike. iho la oia he moeuhane palaualelo wale no ka kana mea i li'a,ai mamua, a e hiki mai ana ka la e lele aku ai ka mann ana i manao ai ua paa iaia mai iaia aku. Iloko o na la mamua aku ua kakali oia me ka uluhua loa '.10 ka hoeā koke ole mai o ko ke kiaaina la e make ai, a i kona ike ana ua make iho 1a ua piha loa i ka hauoli, a 110 ka mea ia manawa iho la e holo mai āi na waiwai apau o ke kiaaina anakala ona maluna ona, aka i ka wa ana i lohe pono aku ai o Hale Toda ana i enemi ai a o kona hoapaio hoi no ka ipo hookahi, ua piha loa oia i ka huhu, ke kuaki a pela aku. He mau kumu rio kana i manaoio ai ua hana ka anakala ona i kāna pālapaīa hoōilina e hooili ana i kona maiī waiwai apau maluna ona wale 110, aohe no ana hooilina e aku j ike ai e holo aku ai keka,hfhapa o ka wa.i\vai o ke kiaaina_ laia, nolaila e hoomaopopoia aole no e nele dna ka hoehaehaia o kona noonop i keia manavya ,a oi aku mamua o ka mea kupono e hiki,ai ,iio ke koho aku, i kona manap o ko Hale Toda hopnalo kokeia mai ka ililiōnua aku ka hana pono e hana koke iā, me ka hoohakalia ole ia, ina iloko o konā lima ka mana .e hana aku. ai pe)a i mea e hookoia ai o kona maWema^e. "He hoopunipuiii!" wahi a ua o Kaila Esekina o ka puoh'o anā ae. "He hoopumpuni ino! He oiaio ua mare kuu hoahanaii: o Hale Esekiria i kekahi wahine haahaa loa—-ua' olelo mai no kuu anakala ia'u no ia mea he mau makahiki lehulehu i hala .aku nei, aka, ma ka'u mea nae e hoomanao nei aole cv Helena Tenana»kana wahine o ka mare aha. ua. niaopopo loa ia'u ia. mea, he wahine gkōa no. "Aohe mea nana e hooiaio mai ia oe ua mareia > Male Esekina me Helena Tenana—o na lonolonoa wale i hauwawaia ai. mamua mawaena iho o na kauwa ame ka lehulehu pu m'ā ke Awakumoku Sega no ka mare ana o Hale Esekina ia Helena Tenana aohe oiaio. na na kauwa wale iho no ia ma£ olelo me ka hiki ole ia lakou ke hooiaio. ?C.e manao-inei au na Kalauna nei paha i noke iho nei i ke kamailio ia oukou no ia mau m£a 'a manaoio loa hoi oukou, aka, he;tnea piōno no nae ia oukou ke hoomaopopo iho o na lono liauwawa waiwāi ole e hiki ole ai ke hooiaioia aohe waiwai, he mau mea hoopiha wale no i ka noonoo me ka opala. v ? . "O ke kpi a keia kanaka opio i hele mai nei me ka manao e ikeia akli oia kekahi pilikana i ke kiaaina. he mea hilahila, noho ma'i nei kona ilihune a manao mai nei uā kokoke

loa ke kiaaina i, kona niau la hope. hele niai nei e koi mcj ka manao e puni aku ana ke kiaaina a loaa kona mahele n ka ; waiwai. he hana pakaha ino hiki ole. ke huikalahi. "Ua ike na Uanaka apau ma ke Awapae Saga he lawai'a ka hana a 1 ko ia la makuakane. O ke keikikane kela a J'2no- > ka Toda, he kanaka ilihune haahaa loa; ua mihi īoa ka makuakane īio ka hoouna ana iaia la i ke kula a'o koa. j a ua ike oia i kona kuhihewa no ia hoouna ana mahope o; kona ike ana i ka waiwai ole o kela kanaka opio e noho; niai la." | .Ua nui wale aku na olelo hoinoino a Kaila Esekina ia j Hale Toda e ku 'ai no i ka hilahila, a e hiki ole ai no hoi ia j Hale Toda ke hoomanaAvanui. au no e ka mea heluhelu ei ike iho ai nou iho ina o oe ke hanaia mai ana ma ia ano. a j ia manawa, me ka nana ole ae i na kauwa kino awaawaa e; kiai ana iaia. o ko llale Todā ku koke ae la no ia iluna me j ka manao e hele mai imua .no ka halawai ana he alo n he i alo nie ka mea i hoopuka aku la i na olelo hailiili iaia. ; "Auhea oe, e Kaila Esekina, aole no'u ponoi iho ka ma- j nao. aka. na Enoka Toda i hoike mai ia'u. aole au he keiki | ponoi nana, oiai nae, ma ko'u ike iho he oi aku ko'u haaheo.: ina mailoko mai o laua i oili mai ai au i keia ao malama-1 lama. no ka mea. he mau ilihune haahaa loa lalia me j ke ala nae o ko laua. mau inoa mamua ou ame kou hanaiia ; ana. x i ,s No ka inoa he''kanaka lavyai'a' he inoa hanohano ia—lie i oi aku ke ala o ia inoa mamua o ka inoa palaualelo, loma-j loma, uhauna. hookano. a pela aku. | "Ina he makemake kou 110 kekahi hooiaio e hoopau ia ! aku ai o kou pohihihi no ka oiaio o ka'u koi he pilikana pili kokoke loa i ke Kiaaina Esekina, nana pono mai i kuu helehelena—nana mai a nana iho i ka helehelena o ko anakala make, ina e hiki ana ia oe ke hooiaio iho. "A, eha aku la paha oe, ea? Pela kuu manao, o lakou: nei ae apau na hoike ma ko'u aoao. No ka mea e pili ana i na hooiaio ina ke kanawai, aohe mau palapala me a'u i keia manawa, a malia, ao.le no paha e loaa ana ia'u kekahi mau palapala na lakou e hooiaio mai i ko'u pili i ka mea i make, aka, ke mau nei no nae ka mifnaolana iloko o'u e hoea inai ana no he la e loaa ai kekahi mau mea o ia aiio. "Aohe kanalua iloko o'u i keia manawa o ka palapala hooilina a ko anakala i hana ai, kuu kupunakane ponoi hoi, ua hooiliia na waiwai apau o.na maluna ou; pka. ina e hiki ana ia'u e hooikaika ana au e loaa ia'u ke kuleana e kauia mai ai ka inoa o kuu makuakane, Hale Esekina, maluna o'u. "Aohe hopohopo āna iho no ka hao a pakaha ia mai paha o ka waiWai ō 'ko anakala, no ka mea aole au e hoao aku ana e hoopau i ka mana o ka palapala hooilina ina ua hanaia na waiwāi apau e holo mai maluna ou. aole 110 hoi 'au e ae ana e lawe mai i kekahi waiwai mai a'oe mai mamuli o kou aloha mai ia'u. aole loa. "O na miliona dala a ko anakala au i makaleho nui ai me ko makemake nui e make koke ko anakala i mea e lilo koke aku ai ia oe a pela hoi me ka inoa hanohano e hele pu anai me ia mau waiwai, nou ia mau mea, hookahi wale no mea nui iloko o'kuu noonoo i keia manawa. oia hoi, o ka inoa pololei o kuu makuakane nana mai au e kauia mai ia maluna o'u, a i hai aku au ia oe i keia manawa. he hana kohu ole a hilahila ole nau kou komo hokai wale ana mai no e akeakea i ko'u kuleana i ka inoa o Hale Esēkina anu* Helena Tenana ko'u mau makua na laua mai au. >. aole o Hale Esekina ko'u makuakane no ke i hoohikileleia aku ai ka uoonoo o ke kiaaina. ko ana?ila, a lilo ana i kumu make nona, i ka manawa ana i ike mai ai ia'u a i lohe pono aku ai hoi o Helena Tenana ana i maapopo le'a ai, ka wahine hana a kana wahine, o ko'u makuahine ponoi oia, a o ka wahine opio hoi i mare ai ia Hale Esekina kana keiki?" a hooki iho la o-Hale 1 i ke kamailio ana me ka hulili o na maka no ka piha loa i ka'-huhu. "Aole i make ke kiaaina no kou hoike ana aku iaia i ka inoa o kou makuahine, aka no kona ike ana mai i kou komo ana aku me ka hikiwawe loa, me he kanaka aihue la, a ua puiwa loa oia me ka piha i ka maka'u," i pane aku ai o Kaila Esekina. "Nau i pepehi iaia, e kena kanaka ino komohewa ! Ē pono oe e hopuia a e hoopa'iia elike me ke ana kiekie loa a kanawai i kau ai. "No ka mea pili i ko makuahine, malia-paha o lielena Tenana i'o ia, a ke lawe mai nei au ia olelo au, aka no ka mare ana aku nae o kuu hoahanau iaia ea, ke hoole loa aku nei au i ka oiaio o ia mea, imua ou a imua pu o keia poe lehulehu, oiai nae ua lohe mahu'i no au i ko ua o H.elena Tenana pipili mau ia Haie Esekina i na manawa apau a Hale Esekina e. hoea ae ai i ke Seletanuka, ka home o kc Kiaaina Esekina ma ke Awakumoku Sega. "Aohe; o'u mana'oi'o iki ua mare kane oia. Malia paha ua lalau oia me kekahi kanaka okoa a hapai, a no ia hapai ana ona, a oiai ua ikeia kona pili mau irte Hale Esekina i kekahi manawa, alaila hakuepa ae la i u Aole oia i hootn.au hou aku i kana kamailio ana, no ka mea, elikē me ke tiga i piha i ka huhu, pela okoa iho la no o Hale Toda o ka lele ana mai imua ia manawa me ka Anoole loa, a paa ka puana-i o ua o Haila Esekina, ua oki oe e lewalewa ana ke alelo iwaho me ka puu o na maka; o ko ua o Kaila Esekina hana ana la paha ia make ai. e ole wale no ka lele koke ana mai o na kauwa e ku kokoke mai ana, a huki aku la ia Hale Toda ihope, aole nae ia lle hana i umiki maoliia mai ka puhaka o Hale Toda i hemo W kofi'a lima. la henio ana ae o l£aila Esekina ua lūkaka aku la oia ihope a ,rpai haule iho iluna o ka mea ma™ e waiho ana, o ka paa e ana aku i ka Makaikiu KgN!a. Ua haikea loa kona helehelena ia manawa, o ke ano nei o ka mea e make aku ana. Aohe makemake o na kauwa e kii mai e hookaawale ia Hale Toda, no ka mea. ia manawa aia maluna o Hale ko lakou aloha, aka, no kana kahea nae hoi e kokua, pela \yale no i lele mai ai e nivao, o i ia aku i ka nanamaka. 1 Ma kela manawa i hemo ae ai ka lima o Hale, iloko' o ka nunui a awaawaa o na kino o na kauwa a ekolu, me ka hana nui lakou o ka huki ana aku ia Hale ihope a hoonoho iho la iaia ilalo. Ua piha loa ke kiaha o ko Hale inaina ia manawa no kona loHe-ana mai i na olelo a Kaila Esekitia o ka olelo ana aku aole i mare kona makuahine ia Hle Esekina, aka he kane okoa paha kana o ka lalau ana a hapai. Ua like ia mau olelo a Kaila Esekina o ka olelo an.a. ak\i, me he mea la i ko Hale manao e i okoa aku ana n<s he keiki pooole oia. Owai hoi ka mea huhu ole ia mau olelo. "A.'lolo," i pane mai ai o Hale i ua o Kaila Esekina iaia i noho iho ai. hoohaahaa' loa mai oe i ka inoa o kuu makuahine. e kena lapuwale, a e pono oe e pane mai ia'u no ia olelo au, ina aole i nei manawa, i kekahi manawa okoa aku. aka i ha'i aku au ia oe. e ai ana oe i kau mau huaolelo ponoi, aole i mayiao loa ka manawa mai keia la aku mamua o ka pau ana o ka'u mea e hana aku ai maluna ou." "Auhea olua e na keonimana opio. aole keia he wahi kunonn no olua e hakaka ai, oiai no olua e ike pu iho ana i ka waiho o ke kino make o ko olua pili. Aohe hiki ia'u ke hoahewa aku ia Hale, no keia kumu, ina aole oia i hoona :- ukiukiia aku, aole loa oia e hoao niai ana e hana i kana mea i hana iho nei," i komo aku ai ka Makaikiu Ka-ta e kamailio ma keia wahi* , "Eia hou, he manaoio ko'u e hooko i'o mai ana no o Hale i kana olelo ma ka manawa kupono kokoke loa ana e ike arin a e koi mai ana oia ia oe. e Kaila Esekina, e pane aku "no kela manaoino hohew r ale ou. • "Ua kapa oe ia oe iho he keonimana, eia nae, ua hoohaukae oe me ka haawipio i ko\i mau pono apau o kela inoa

niaemae, a ua hoike aku hoi ina ke ano haaliaa !oa mc he kanaka la i lioonaauao maikai ole ia, a i nele hor i kekahi kulana e hoike ana i kou ano -lapuwale. "Aohe pane a Kaila J|sekina no keia mau-olelo aku la a ka Makaikiu Ka-tā oiai tsia ua nee aku a ku nia ka puka ia inanawa mahope o ka loiaa ana ae o ka maha iaia. Xo llale hoi ua nana ia aku oia me he mea la ua piha loa i ka hilahila? no kela lele ana mai ana e uiniki i ka puana-i o Kaila I*-seiciiia. mamiili o Ka-ta hoahewa ana aku ia laua no ko laua hakaka ana. Ma keia manawa ua hoea mai la ke kauka. ka awiwi loa oia o ka pii ana mai ma ke alapii a komo ana iloko me ka helehelena pihoihoi. a ia komo ana mai ana. kaiv»ha koke mai la oia i ka poe apau e noho ana iloko o ka rumi e komo aku noloko o kekahi rumi okoa e pili kokoke mai ana. alaila hoomaka koke iho la oia i kana apana haua ma o ka nana ana i ke kino o ka mea make. 1 ka pau ana ,o kana nana ana haalele iho la oia i ka mea make a komo aku la noloko o ka rumi a na makaikiu ame na kauwa o ke komo ana aku. a hooiaio aku la i ka na Maekaikiu Ka-ta aine ka \Vosalc kumu i hoohuoi ai no ka'make ana o ke kiaaina-oia hoi maiiiuli o ka ma'i puuwai i mai:e ai ke kiaaina. Mamuli o ka ke kauka hoike no ke kumu i make ai o ke kiaaina i loaa.ai ka olelo hooholo pololei a hoopaaia maloko 0 ka moolelo no ka hoike ana aku imua o na luna aupuni o ke kulanakauhale, a ua hoike pu aku uo hoi ke kauka i ka lokahi o kona manao me ko ko na makaikiu. aohe waiwai o ke kahea ana i kekahi aha koroncro n oka niniele ana i ke kumu i make ai o ke kiaaina. me ka maopopo Jf>a o ka pili ole o ka hewa ia Hale. 0 ka Makaikiu \Vosale ame na makai elua i ukali pu mai ai i na niakaikiu, ua lokahi ko lakou manao me ko a i ka holopono'ana o keia mau kuka ana o ko Ka-ta waiioha koke aku la no ia i na kauwa e kiai ana ia Hale e hookuu !inai laua iaia. no ka mea, aohe a laua kumu kupono e paa hou aku ai iaia, he kanaka lanakila o Hale ia manawa. la hnli ana ae a Ka-ta a ike ia Kaila F.sekina i mai la me ; ke ano hoowahawaha: ''Hia malalo o ko'u mana ka malama ame ka hoomalu ana ! ia Hale. ina no kona makemakeia mai e ka aha i kekahi manawa ea. ua'u oia e lawe mai. ma ka mea e pili ana i keia hihia. . s "Ina e manao ana oe e waiho aku i keia hihia imua o kekahi loio aia ia i kau manao ana, a e hoea aku ana o Hale imua o ka aha no ka pane ana i kela ame keia kumuhoopii e ku-e ana iaia. "Me ka nana ole aku i kau hoopii a hoopii <Ve paha ke miinao nei au ua hiki no ia'u ke hooiaio e aku imua 011 : keia manawa, e olelo mai ana na hma aupuni ia oe aoho kahua o ka'u hoopii e ku-e ana ia Ilale, aka, aia no-ia i kou manao. o ka'u nae keia e hoike aku nei ia qe. "E hoihoi pu aku ana au iaia i ko'u home i keia manawa, a ina no kona makemakeia mai e loaa ana j>aha oia nu ko'u home, a i ole ma kalii paha o kana mau hana maa mau ma ke Awakumoku Sega, oia kā la%vai'a. elike no me ia au i maopopo ai. ■ "Ke nianao pu nei no hoi au he mea maikai 110 ma ko'u aoao ka hoike mua ana aku ia oe o ka Ilale mau hana apau no ka h'uli ana i kona mau pono ua lawe mai au na'u e imi aku,.a i ha'i aku no au ia oe i keia mea oiaio. e hana ana au me ka maikai loa e hiki ana ia'u i mea e hookaliuaia ai lAna 1 m'au koi'apau no kona pono imua o ke kanawai." 'Alaila huli ae la ka Makaikiu Ka-ta a nana ae la i ka Makaikiu \Vosale ai ae la: "Ke haawi aku nei au malalo u kou mdna ame au makai i na palapala pili oihana ap&u. na leka, tia palapala hoomanao o kela ame keia ano malpko 0 keia liale a i onaia e ke Kiaaina F.sekina. a e lawe aku oe ia mau palapala apau i ka hale o ka oihana makai no ka nana ia ana mai." : U E Kimo Kalauna, owai ka inoa oka loio oko Haku?" 1 ui ae ai o Kata i ke kuene. i "O Karola. Danakana ame Karola, na loio 110 lrfua ke-' kahi keena hana ma ka Hale Banako Lahni." "O. mahalo. E Hale, e hoi kaua. Oke aloha auwiiia la ! 110 ko oukoū e na keonimana," wahi a ka Ka*ta. Me kekahi mau huaolelo hou ole mai iaia mai, i haalele i mai ai o Ka-ta i ka liale me ka ukali pu aku o Hale Twila niahope ona, ke kanaka piha mahalo ia manawa ia Ka-ta no kpna hui mua ana me Ka-ta a hpike ak.u i kona mau manao iihua ona. a o kona hoopakele hoi iloko o keia mauawa o ka pilikia» Ina aole o Ka-ta i loaa iaia, pela kona.manao, anie keia" kona komo ana iloko o ka poino mauwale he mea maopopo aole oia he kanaka lanakila ia inanawa mahope iho o ka loaa ana o kela poino ulia weliweli ma ia la. Ua hoi pololei loa laua ahiki i ka Hale o Ka-ta ma ke alanui Madisona, a mailaila laua i kali ai no ko Kita Ka-ta hoi aku, aua hala paha he hapaha hora ma hope iho hoi aku ana o Kita. laia i hoi aku ai ia manawa i wehewehe mai ai o Ka-t:i imua ona i na inea apau i ike a i hanaia maloko o ka l.iale o ke Kaiania Esekina, oia hoi kona make olel# hooholo a ke kaua, a pelā aku, elike me ia i pau mua ae npi i ka ikeia, a ua lilo ia moolelo i mea hauoli 110 ka Makajkiu I Kita, no ka mea. o ka makamua loa iho la ia o kona lohe ana 'ia moolelo, a ia pau ana alaila, hoolala iho la laua i ka laua mau hana liojli e hana aku ai. 1 ka manwa i haalele aku ai ke kauka' ame na makai i ka hale o ke kiaaina make, hoi aku la o Kaila Esekina a loko o ka rumi kakaU o ke kiaaina, a noho iho la iluna o ka noho nui hooluolu o ka makuakane, a malaila oia i noho iho ai me ka mumule loa, me ka mihi no kona nele i na waiwai apau o ka anakala, ana i inoeuhane mua ai e holo mai ana ia mau waiwai apau iaia, aohe |a hoi lie pili hou aku o ke kiaaina e ola ana e komo mai ai e ke'ake'a i kona pono. laia i hoole ai i ka oiaio nit. ka manao lili aole o Esekina, ka hoahanau ona, i mare U Helena iia hoōpunipuni ino loa oia. Ua maopopo īaia oka wahine tio ia a Hale Esekina i mare ai, aka, no kona makemake e hoonele ia liale Toda i ka potio e komo aku ai iloko o ka waiwai o ke kiaaina, e lilo ai i mea nona e nele ai i ka waiw r ai, pela oia i'hoole makawelawela ai. He mau makahiki lehulehu mamua aku ua hoikeia aku iaia eka anakala ona—ke Kiaaina Esekina—ka mea aua i kahea mau ai he anakala nona, ua mare o Hale Esekina nib ka ma-Iu loa ia Helena Tenana, ke kaikamahine i noho hana ai nie Mrs. Esekina ma Seletanuka, a ua lolie maopopo loa oia ,ia mea, eia nae, hoole iho la no aole oia i ike a i lohe no ia mga, . . 1 Nolaila, ike o ke kanaka opio ana i kamaaina ai o Hale Toda oia ke keikikane a Helena Tetiana i hanau ai. a o kona-hoapaio hoi no ke aloha hookahi, Miss Akeneki Wekafoda, a e lilo ana i hoapaio pu nona no ka waiwai, tr»e ia ike no ona ua maopopo loa ka ili mai o «a waiwai i apau o ke kiaaina iaia, ua lawa loa ia ma.u niea e hoehaeha I loa ai i kona noonoo. . Mamuli o ia niau kumu i hoopuka ai oia i kekahi maii i huaolelo keonimana ole e pili ana i ka makuahine o HhH. •?me kona lioole loa ana i kona loīie 110 ka mare ana o Hale r' Esekina iaia. - No kona maopopo loa e lilō ana o Hale Toda i hoapaio nona no ka waiwai hooholo ilio la oia i kona manao e hakaka pono imua o ka aha ma na ano apau, me ka nana ole aku i ka hopena, maikai a ino paha. Aole hiki iaia ke uumi i kona inanao hoowahawaha no ke kanaka opio ana i manao ai he haahaa loa malalo aku ona. a he keiki hoi nana, oia ana kekahi e komo pu mai ana iloko o ka waiwai. (Aole i pau.)