Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 46, 15 November 1918 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

Ina oia e hana mai ana pela, e hoomaka'uka'u aku ana au iaia ma o ka olelo ana aku e hoopii ana au iaia i mea e kauia niai ai ka hoopa'i ko'iko'i inaluna ona no kona ake'a-"' ke'a mai i ka hana a ka oihana makai. Ina oia i hoi mai ianei mt ia manao, ke manao nei au, e hiki ana no ia kaua ke ike aku ma ke ano o kana mau hana ke hoole mai oia i ko kaua manao." O ka mahele hea o keia liana ka'u apana hana e hana aku .%i r ..e,g ; a-ta?" "Makemake au ia oe e hakilo loa i ko Kaila Esekina mau :iiu» apau oiai au e huli ana ia loko o ka hale." "O, maikai! Owau kou kanaka!" 0 kahi o ka Hale Seletanuka i ku ai aia ma kahi he mau mile lehulehu ka mamao ma ke komohana ae o ke Awakumoku Sega. 1 ko laua komo ana aku iloko oke kahua akea n ka hale ma ka puka-pa aku e hamama mai ana, hoomau aku la no la\ia i ka holo ana o ke kaa no hapaha mile a ku iho la niamua pono mai o ka lanai o ka hale, e aa mai ana no na kukui a e lele mai ana ka malamalama iwaho ma na puka aniani. 1 ka hooki ana iho o ke tutututu ana a ke kaa otomobile, lohe aku la lakou i ka hamumu mai oloko o ka hale me ka maopopo loa. me he mea la he hakaka koloko. lle hana nui koloko, peia ka manao o na makaikiu, o ko laua lele koke iho la no ia a pii awiwi aku la ma ke alapii pohaku ahiki i ke kau ana i ka^lanai. <> ko Ka-ta kaomi aku la no % ia ike pihi uwila. No ka loaa ole mai o ka pane ua kaomi hou aku la oia no ekolu a eha paha manawa. me ka hoolohie pu aku ia manāwa me ke ano kuaki a uluhua, oiai nae ke lohe aku la no oia i ka haluku mai oloko. Mahope ua wehe hoaikiia mai la ka puka, me ka mau no oka paa o ke kaulahao oluna oke pani puka. He kanaka a««o ka i kie'i mai a Ka-ta no e ike aku ana o ke kuene ia. a ninau inai heaha la ka makemake. . Ma ka hooinaopopo aku a ICa-ta ua piha ke kanaka aoo 1 ka maka'u. no ka mea, he helehelena haike'a loa kona. AoJe oia wale. aka, ua makaukau oia e ku-e mai i kekahi mea a niau mea paha e makemake ana e komo aku, no ka mea ua ike aku la ka makaikiu i ka hulali mai o ka waha o ka pu paiiapana malalo iho o kona auwae. "Owai oe?" wahi ana o ka ninau ana mai. "Heaha mai nei kau o ne'i ma keia manawa o ka po?" wahi a ke kanaka. "Mai Nu īoka mai la makou, a eia ko makou kaa mawaho nei kahi iku ai. 1 holo mai nei inakou e ike ia Kaila Esekina. Eia no anei oia ianei? He hana nui a ko'iko'i ka makou o keia hiki ana mai la e ike iaia, a no ko makou lohe 'ana mai nei eia oia ianei, pela makou i holo mai la ianei. "Heaha keia pilikia nui māanei?" i hoomau aku ai o Ka-ta i kana kamailio ana i kā manawa ana i ike aku ai i kekahi mau kauwa ina ka hakahaka aku o ka puka maluna aku o ka poohiwi n ke kanaka. "Heahā keia kumu o ka pioloke ana maanei?" "He kaoaka aihue ka i komo iho nei iloko nei, oia ke kumu o ko makou pioloke ana iho nēi," a īa wa, no ka ike ana mai o ke kuene āoo he mau keonimana na kanaka e ku aku ana, wehe loa ae la ika puka a hamama. "O ko makou ike koke ana iho nei no ia i ua kanaka aihue la." "Aha. he kanaka komohewa, eā?" i hooho ae ai o Ka-ta, a o kona komo koke aku la no ia ke kono ole ia mai, a o Kita aku no hoi mahope; "Heaha ka mea i wawahiia, he pahuku kakau paha, ea?" "E. pololei maoli kau koho ana mai la. He pakaukau kakau. Pehea i loaa aku la ia oe ka ike oia ka inea i wawahiia?" i ninau mai ai ke kuene me ke ala ana ae o kekahi inanao hoohuoi iloko ona. "Aohe a'u mea i maopopo mua, lie koho wale aku nei no kau. eia ka oia i ? o no ka mea i wawahiia," i pane aku ai o Ka-ta. "Mai noonoō hou aku oe no ia mea. E oluolu oe e hele aku e hoike i ko haku eia māua maanei." Aohe hele koke aku o ke kuene e kii i ka haku ona. a i «ile hoike aku paha he mau kanaka ka i makemake e ike iaia. Alaila huli ae la o Ka-ta a hawanawaila iho la ia Kita: "Ke hopohopo nei au ua lohi loa kaua a ua lele mua aku nei ka manu me na palapala." Kunou wale aku la no o Kita. aohe pane aku, no kona mau niaka nae ke lewa wale la no ma o a maanei e au ai. la manawa ua hoahewa loa ke kuene nana i kii mai e \vehe i ka puka no ka ae ana e komo aku na makaikiu iloko. a ua hoao mai la oia e ke'ake'a i ko na makaikiu neē hou ana aku imua. « W> ko Iva-ta ike aku i ko ke kuene hookn ole i kana kau"ha, huli īnai la oia ame ka leo kalakala i mai la: "E ke kanaka. ahea oē hooko i ka mea i kauohaia aku nei ia oe? ( hvau keia- o Nike Ka-ta, ka makaikiu, a o Kita keia ko'u kok.iolua ma ka hana. He makemake maua e ike aku i ko li.iku i keia mana\Va. he manao ko maua iaia. E hele koke aku (>e e hoike aku iaia eia niaua maanei kahi i kaīi ai n'ona. 1". wiki!" 1 ka lohe-ana aku o ke kuene o ka Makaikiu Ka-ta ka ke kanaka e ku aku ana imua'ona, he mae hoi kau o konā helehelena. , , . - "O, ke kaumaha nei au no ko'u hoao ana aku nei e ku-e oe. e kala mai oe ia'u," wahi ana. ''Aole nō hoi auanei e hiki ia olua la ke kali a kāhi wa'aku? Manao'au e hauoli ana no o Kaila Esekina e ike ia olua ina i ka wa ōkoa akii ohia e hele hou mai." "Aohe maopopo ia|u kela,'/ i noonpo iho ai o Ka-ta. "la manawa ani aku la ka lima o ke kuene i piha i ka maka'u i naekauwa apau e hookaawale aku'ma kahi e. alaila alakai aku la i na makaikiu elua no kahi o ka rumi kakau ma kekahi apa oaku o ka holo. Ukali aku la no nā kauwa mahope o lakou me he pu-a hipa la a'ku puuluulu nui iho la ma ka puka, oiai o Ka-ta ame Kita e nana ana ma o- a maanei ialoko o ka rumi. He pakaukau kakau nui o ke ano paikini kahiko ke ku mai ana ua wawahiia, a o na ukana i waihoia ai iloko olaila. ua kuekaaia a lele liilii i o a ianei, a e mokaki mai ana no ho : iluna o ka papahele. Maluna o ka papahele a e kau liilii ana ma o a maanei he mau leka lehulehu kahiko, a hookahi wa-hi leka nui loihi. Me puka aniani Palani, oia hoi, he puka aniani pio, ke ku ;ma mahope aku. he maii iniha wale no ke kaawale mai ke pakaukau aku, ua weheia a hamama, a he puka poepoe ka i "kiin o kekahi makaaniani. Ua pololei.loa ka weheia ana mai o ka puka aniani e ke k.ilohe a ma kahi e loaa koke mai ai kahi i manaoia aia mnloko olaila na palapala, a mamuli o ia komo āna mai a ke kolohe malaila i manaoia ai na kekahi o na kanaka i hnolimalimaia e Kaila Esekina i oki i ka puka aniani a i wawahi'i ke pakaukau..

MOKUNA X. Ka Huli Ana i ka Mea Kolohe. I na makaikiu i komo aku ai iloko o ka rumi kakau he mau minuke i hāla ia laua ma ka nana a ma ka noonoo ana. Alaila hele aku la a ma kahi o ka puka aniani a nana aku la i kāhi i okiia ai mawaho mai, a ia pau ana hele mai la a ma kahi e waiho mokaki ana o na leka i hoakaka muaia ae nei, a nana pakahi iho la me ka hoohala ole i kekahi. Oiai oia e nana ana ia mau palapala a i ka loaa ana iho o kekahi palapala ana i makemake loa ai e loaa, lamalama ae la kona helehelena. Alaila huli mai la oia me ka helehelena huhu, me he mea la ua loaā ae la iaia kekahi manao hou a ninau mai la i ke kuene: "Ea, e ke kanaka, auhea ko haku?" "Aia no oia ma ka ruini maluna kahi i hiamoe ai," wahi a ka pane a kē kuene. "I hakalia no a pau kona aina ahiahi 0 ka hoi aku nei no ia iloko o kona rumi maluna, a manao au aia no oia ke hiamoe mai la, no ka mea, ma kana mea o ka olelo ana inai ia'u ua loaa ka oia i ke anu i ka manawa o ka hoolewa o ka makuakane." Ka iho-la o Ka-ta i kona lima ilalo no keia olelo a ke kuene o ka pane ana aku la, alaila hookomo iho la i ka leka ana o ka lalau ana iho iloko o kona pakeke. "Ua maopopo loa ia oe la aia oia iloko o kona moe kahi 1 moe ai r" i ninau hou aku ai ua o Ka-ta i ke kuene. "Pela ko'u manao. Aohe i liuliu loa aku nei, ine he mea 1a he umi paha minuke, iloko aku nei au o kona rumi, he ti wela ka'u i lawe aku nei n'ona, a pela au i maopopo ai aia no oia iloko o kona rumi." "A i ka manawa hea oe i ike ai i keia komoia ana mai la o keia hale a wawahiia ke pakaukau kakau?" > ,f ī ka manawa a'u i'hoi mai ai ahiki ilalo nei mai ka rumi mai o Kaila Esekina." Ua hooki koke iho la ke kuene i kana kamailio ana no kona ike ana aku ia Kaila EvSekina o ka iho ana' mai a ku ana ilalo ine kona lole moe. po no e paa ana. īaia'i ike mai ai ia Ka-ta arfie Kita e ku aku ana, kunou wale mai la no ia laua a ninau: "Heaha iho nei keia hana maanei?" wahi ana i ke kuene. "Ua loaa iho nei anei kekahi mea o oukou i ka ma'i?" Ma ka Kita hoomaopopo mai i ka leo o ua o Kaila Ese L kina iaia i ninau ae ai i ke kuene, aohē leo o ka mea i loaa i ka ma'i anu nana i hoihoi koke aku iaia iloko o kona rumi e hiamoe ai. o kona leo ikaika no mamua aku oia no ia manawa. Alaila. kuhikuhi aku la ke kuene i ke kumu o ko lakou uluaoa ana i kalii o ka puka aniani i okiia ai, a pela hoi me ke pakaukau i wawahiia ame na leka e mokaki ana iluna o ka papahele. "Ua komoia iho nei oloko nei e kekahi kauaka wawahi hale, e kuu haku," wahi a ke kuene, "o keia mau mea au e 'ke mai la na mea na lakou e hooiaio aku ia oe." "Ua komoia oloko nei? Nawai? 1 ka manawa hea? A no ke aha?" "No ke aha la, aole au i ike, No kekahi mau leka paha 'loko o ke pākaukau kakau, no ka mea, e nana mai no hoi oe lā ua wawahiia ke pakaukau, ua kuekāaia na mea apau oloko, a ke mokaki nei na leka ame na pepa ilUna o ka papahele. "No ke kauaka i koino mai ai aohe a'u niea i niaopōpo, a no kona manawa i komo mai ai aohe no a'u mea i ike, no ka mēa. ia'u i hoi mai ai ilalo nei ko'u ike ana i keia mau mea i hanaia, a me he mea- la ia'u paha i pii aku ai iluna i kou rumi oia ka manawa i komo mai ai ka mea wawahi hale. » •'Eia hou, he mau meā e ae paha kekahi oloko nei o ka hale i lilo a aole paha. aohe a makou manawa e hele aku ai e nana ma na wahi e ae oloko nei o ka hale." "Alaila o kou ike koke ana iho nei no anei ia?" "Ae, e Mr. Kala, ia'u i hoi mai ai ilalo nei māhōpe iho o ko'u lawe ana aku i pola ti wela nou. la'u no a hāule ilalo nei ia huli ana mai ā'u e mokaki ana na pepa iluna o ka papahele, he malamalama kukui o ka ike ana mai i ka owaka ana ae iloko o ka rumi malalo o ke pani puka, a he aka kanaka ka'u o ka ike ana māi ē hele ana. ' "Ua maopopo ia'u aohe mea e ae oloko olaila, no ka mēa ua h6i mua oe e hiamoe mahope o ka pau ana o kau ai ana, a ia manawa i haupu koke ae ai au he kanaka komohewa kela a'u o ka ike ana mai, o ko'u holokiki mai la no. ia a wehe i ka pUka. "He wahi manawa uuku loa ko'u o ka ike ana aku i ke kanaka ia_ia i lele aku ai iwaho ma ka puka aniani a nalowale aku la iloko o ka pouli." "Alaila, e olelo mai ana anei oe ua kokoke loa aku oe iaia ea. aohe naē oe i hahai aku mahope ona. Oia anei?" wahi a Kaila Esekina o ka ninau ana mai me ka piha loa i ka huhu. "E hoi," i pane aku ai o Poka,, oia ka inoa o ke kuene. "Ua ike au he hana hiki loa ia ia'u ke liana aku, aka nae, mamuli o ko'u ike ana i ke pakaukau ua wawahiia a hemo ke pani, a me na pepa like ole e waiho mokaki ana iluna o ka papahele, ua hoopouli ia ae,. la ko'u noonoo maikai, aohe a'u noonoo iho la ia manawa no ka hahai aku mahope ona, hookahi wale no mea ilokp o ko'u noonoo o ke kahea aku i na kauwa; he keu keia a ka hana kupanaha loa i ko'u noonoo ana, hakalia no ka i ke kiaāina a make aku la ■i ke' komo aihue koke ia iho la no ia o nei hale. He hana pohihihi no mahope aku o keia i ko'u noonoo iho." "Heaha ia mea pohihihi au o ke kamailio ana mai la mahope aku o keia, a heaha kou kuleana noonoo wale aku no no ia mea, e kena kanaka lapuwale hiki ole ke hilinaiia? "O, ua hoehaeha, loa ia mai ko'u . noonoo! O ka mea wawahi hale he mea wawāhi hale wale no oia, aohē mea e ae, a he mea pono e paa oia i ka hopuia, eia nae, hookuuia aku la oia e oe e hele laula. He kanaka maka'u wale maoli no oe!" Hoopepe wale iho la no ke kanaka me he mea lana ku'i'a mai la oia a eha, a ia manawa huli ae la o Kaila e nana ia Ka-ta a i mai la: "Ō keia no ka pilikia nui o ka inalama ana i na kauwa aaaupo a maka'u wale iloko o ka hale," me kona hoolauna >le mai iaia iho imua o na makaikiu ma ke ano maikai. "Mai paa paha hoi kela kanaka aihue'i : nei manawa ia Poka la, o ka maka'u wale ana hoi ona aohe hahai aku nahope, oiai o ka manawa kupono aku la no kela e hahai ku ai a paa kela kanaka aihue," "Malia paha o paa aku no ia kolohe," i pane aku' ai q \a-ta. "Oia maoli ka mea pono e hana koke ia." Mahope o kā lala ana o kekahi manawa i hou mai la ua o Kaila Ese 'eina: "E oluolu ana anei oe e kokua māi ia'u ma ka hahai na aku mahope ona i nona e paa ai?" "Ke hauoli nei au ia hana no ka hooko ana aku i kau noi." pane aku ai o Ka-ta, "no ka mea, e ike mai no oe eia maa>ei ko'u kokua. ua hnea mai i ka manawa kupono loa no ka hana rmakemakeia." "He mea oiaio ia au e Ka-ta i kamailio,mai la. Oin kf kanāka kokua loa a'u i makemake ai no keia haiia. No'u o'u pihoihoi loa no ka mea i.hanaia iho nei maloko o keia 'iale i nei po, ua palaka loa au i ka nināu ana aku ia olua no ka inoa o kou kokoolua, a pela hoi me ka olua hana o ka hoea ana mai nei ianei e ike ia'u ina nei manawa o ka po." ''He wahi hana ano kupanaha no ma kou aoao i ka maua

nana aku oia kou hoolauna mua ole ana mai ia oe ihp imua o maua ma ka manawa au i iho mai nei, aka e h;uikalaia aku no nae'.oe no. ia ano ou, he hanu no a maiia o ka hoohuoi ana iho.- . "E ike mai oe i nei manawa o ko'u kokua nui keia ma ka hana, o Kita Ka-ta keia, ka mea a'u e noi aku ana\ i nei j manawa e hele aku a ma kela puka aniani a puka aku malaila nowaho, oiai ua loaa mai la hoi ka leo noi ia oe no ko maua haawi ana aku i ke kokua ia oe, i hoomaka ka hanu koke ana mahope o ka meheu o kela palaualelo me ka hoopau.manawa hou ole iho, "No maua iho aole a maua hoahewa ana aku i ko kuene :io kona hahai ole ana aku mahope o kela kolohe, ina no o oe kekahi a pela kau ike ana, aia iho no ia oe kekahi kunana. mamuli o ka piha i na manaō pihoihoi e maopopo ole'ai kau mea e hana aku ai. "E Kita, e hahai koke aku oe mahope o ka meheu o kela kanaka me ke kali hou ole iho, a maliope aku au e ukali aku ai ia oe. Ina he mea kekahi au e hoike mai aiia, hoi hou mai oe ianei, mahope o kou ike ana i kekahi mea, a i ole loaa ak'u paha kela kanaka aihue ia oe. Ua maopopo ia'u e ae mai ana no o Kaiīa nei e haawi mai i kahi rumi o keia- hale i wahi no kaua e hoaumoe ai i nei po." Mamua o ka hiki ana ia Kaila ke pane mai i hookahi huaolelo ua kunou mua mai la o Kita he mea hoike mai no kona hauoli no ka haawi ia ana aku la o ka hana iaia a oili aku la me ka palanehe loa ma ka puka aniani Palani. 1 ka mao ana ae o na manao pihoihoi mai ia Kaila ae, huli mai la oia ia manawa me ka helehelena minoaka a i mai la ia Kita: "Ua lilo kau ano hana i mea hookahaha nui mai i ko'u j noonoo," wahi ana me ka leo oluolu o ke ano hoopalaimaka aia no nae ka ino iloko kalii i noho ai. "Ke ike nei au me ka homaopopo aole ou 'makemake e ulu ka nahelehele malalo o kou mau kapuai. O, pololei loa kela; ke hooia aku nei au imua ōū i ka pololei loa o ia manao 011. • "No'u iho. he makemake au e huaiia ae ka mea'pohihihi e pili ana i keia hana, a ua ike au i ko'u naaupo no ko'u huhu ana aku nei i ke kuene no ka hahai koke ole aria aku mahope o kela kanaka aihue oiai he hana loaa ole-no ia o ka manaolana ka hoao ana aku e hana i kahi mea 1 keia po, oiai he kanaka holona kela kuene ma keia hana. "Ke manao nei au e hana ana ko hoaloha i ka hana e loaa aku ai iaia ka mahalo ia nona iho. Xo ko olua hoaumoe iho maanei i nei po ua hamama ka ipuka o nei hale no olua^ 0 ka'u no hoi ia e manao ana e noi aku ia olua. loaa e ma' nae hoi ia manao ia oe. Ua pau ia. "No ka olua haifa o nei hoea ana mai nei ianei i nei.manawa o ka po. heaha ka manao. e Ka-ta?" "Heaha mai kgiu, e \lr. Esekina. I hoea'mai la». maua no ka hana like me ia a—e hoomair aku anei kana i ke kapa ana iaia he kanaka aihue a wawahi haler" "Ke mohala ole aku la ia'u la kou manao, e Mr. Ka-ta.'* wahi a Kaila. "Eia no ka manao, i lioea mai la maua ianei no ke noi ana aku koino maloko o keia hale no kekahi mau palapala a'u i manaolana ai eia ianei kahi i waiho ai, he mau palapala e hiki ai ke hokahuaia ka Hale Toda mau koi." "Ea, e Mr. Ka-ta, kē manao nei au ua oi loa aku ka mana au i lawe ai Uo keia hana mamua o ke kupono mainuli o keia hoea ana mai la ou, me'ko. ike maopopo iho no i ka manao o koi lapuw r ale oia no ka hoao ana mai e kailiia aku kekahi: hapanui o ko'u waiwai mai a'u aku." < "Ua koho au. no'u iho e law r e i keia mana iloko o ko'u lima no ka mea, ua ike no au i ka pololei," i pane aku ai o Ka-ta. A'neane loa 6 Kaila e hoopuka mai i kekahi mau olelo pakike, a no kona hilahila pana, hooikaika iho la e uumi, a ninau mai la nae ma kahi o kona pakike mai i "Heaha ka pili o kau hana me ka kela kānaka aihue ? F hoakaka mai oe i kou manao i maopopo aku ia'u." . "O, he haila maalahi loa ia ma ko'u āoao. O kela kanakr aihue ina oia kona inoa pololei au e kapa aku ai iaia, oia pu kekahi i kii mai la i na palapala a lawe aku la, a ke ole au e koho hewa, ua kauoha maoliia aku no oia e hana mai pela." "O.kou manao maoUanei ia?" wahi a Kaila o ka ninan •ina mai me ka leo koiEm. "Ae: o ko'u manaopaa ia, elike me ia a'u i hoike aku la ia oe." . " ' . •• la inanawa huki koke ae la o Ka-ta mailoko ae o kona oakekē i kekahi mau palapala elima ana o ka lalau ana ihe tnalujia o ka papahele, a hoomaka iho la e hookaawale i kekahi palapala mai kekahi ae. "Heaha kena mau palapala au e paa la?" i nihāu mai ai •qa o Kaila me ka nee koke ana māi imua, me ka manao paha e hopu mai,-eia nae, ua loaa mua ka ike i ka makaikiu no iā manao ona, "O kekahi kēia o na palapala a kela kanaka aihue o ke kuekaa ana a hoomokala iho iluna o ka papahele a'u o ka lalau ana iho a hookomp iloko o ka pakeke o kuu kuka, i ka manawa a Poka i wēhe ae ai i ka puka. Ma ka'u nana iho. me he mea la ua opeia keia māu palaapau o kekahi pu-a pepa nui, a nakii ia me kela lipine ulaula e waiho mai la ma kahi o'ka noho. "Aole paha i-Hvehe iki ia kela pakaukau no kekahi mana•,va loihi. Aole ahei pela?" i ninau aku ai o Ka-ta. "Aohe i'o no hoi i welie iki ia no kekahi mau makahiki 'oihi i hala aku nei. Ma ko'u manao iho, me he mea la, 1 ke kumu paha o ka wehe ole ia ana no ka haule ana o ke ki i kuu anakala, a no ia kumu aole oia i hoao e wehe hou. He palapala waiwai no anei kena e Ka-ta?" "O ka hapanui o lakou, aka, o kekahi he palapala waiwai loa. O keia leka la mai Inia mai ke kakau ia ana e lilo li i mea waiwai nui ka heluhelu ana. ke ae mai nae oe. "O kekahi o keia mau palapala ua kakauia mai i ke kiaaina he kanakolu makahiki a oi ku e kana wahine ame kana keikikane, i ka manawa o ka s wahine ma ka aina e a o ke keiki hoi iloko.o ke kula." ' » Hoomaha iki iho la ka Ka-ta kamailio 1 ana. alaila wehe ae la _i ? ka palāpalā 'lo'ihi āiiā b k'a lālau āiiā iho mē īia' lekā e ae iloko o kēkahi wa-hi leka nui loihi, he leka ana o ka huna ana iho a kekahi poe i ike ole mai ai akahi no nae ola a hoike ae. "Eia nae, no keia palapala la ea, e Kaila, he mea ano nui 'oa eia iloko o keia no ko Hale Toda pono. Aa ae'la na maka o Kaila a ninau koke mai la me ka anehe ana mai e lalau. "Heaha ka manao nui oloko?" wnhi ma. "He palapala mare keia i hanaia he iwakalua-kumamako-!u makahiki i hala hope aku nei; e hoike ana keia iko Ilak Esekina mareia ana ia Helena Tenana e kekahi kahuna)ule,o ka Ekalesia Emanuela, ma Hameseda, ma ka Mo» 'eupuni Loihi." He hoike hoohikilele loa aku keia ia Kaila, aolie nae :na pane,;aka nae, ma kona helehelena a Ka-ta e nana aku ina, ua hele a pii ka ula i na papalina, a ke.hakilo pono oa aku la ka makaikiu ia atio ona ia manwaa, me ka i ana !ho iloko onā: "A, eha aku la oe. ea?" "E: he palapala hoohikilele loa mai kena iā'u, a'u e ikē i'ei uo'u iho lie mea ki,i-e loa mai i ko'ū pono, e ike mai oe i keia. a ke hoike aku nēi au ia oe ia mea me ka huna ole ihol "Aole oe e mānao iho e hoohauoli ia mai ana au me kena nuhou, oiai ka nana aku i ka manao o kena e hooiaip vku ana ia i ka£pono no ka Hale Tod,a mau koi ma kekahi hapa. "E hoomanāo oe ua hooiaio akti au, oiāi au ma NU īoka, '.-o ko'n kanalua ole o Helena Tenana kona-makuahine. eia nae, aole au i manaoio iki lia mare o Hale Esekina iaia» He moo'elo no ia i hauwawaia mamua e Mr. I\a-ta, aole nae au i manāoio ia lonō oiaio ole.

''Mai ia Hale Toda wale no i loaa mai ai ia kaKui ia lohe o Hale l£sekina kona makuakane, he moolelo hoi i hoikeia niai iaia e Knoka Toda, ke kanaka no i ikeia no na makahiki lehulehu i hala oia kona makuakane, ina he mea oiaio ka Hale. k ;• "Me ke kanalua ole au e olelo ae i nei manawa, ina no e uiia aku ana o Mrs. Toda, e kulike ana no kana moolelo e hoike mai ai me ka kana kane. a heaha ka waiwai o ka ui ana aku iaia? "Hc mea hoomahuahua wale aku 110 ia i ka pono ma ko lakou aoao no ko Hale Toda komo mai iloko o kekalii hapa 0 na miliona dala a Esekina." ta Kaila Esekina i hooki iho ai i kana kamailio he ike wale ia aku no kona piha inaina a hoowahawaha loa ia liale To<la ame ka poe pu apau e-kokua ana no kona pono. MOKUNA XI. Ka Palapala i Nalowale. "He manao noeau maoli kena au i kamailio ihai l;i» e Esekina," wahi a Ka-ta o ka pane ana aku ma lu>. ano pahene. "Pela 110 ko'u manao, e Mr. Ka-ta, a ke aa nei au e pili 6 keia ka mea pololei loa," i hooho mai ai o Kaila Esekina. "Aole au e olelo aku ana he hana keia a llale. Toda e imi mai nei i mea e hoonele ai ia'u i ka waiwai, a aole aka nae ina ka nana aku oia niaoli no kona manao, no ia kumu aole au e hilinai iki aku ana iaia me hookahi pooleka, "Malia paha he keiki oia i haaleleia e kona makuahine ma kekahi wahi a loaa aku ia Toda ma. Aole hiki ia laua ke hoike ae ia mea o lohe na kanaka o ke kulanakauhale a walaauia ae ma ke akea." "Hoomau aku i kau kamailio ana i lohe ia aku ke koena iku o kau moolelo." i pane aku ai o Ka-ta. "Mana<> au aole e nele ana kou lilo i makaikiu kaulana ina nei no ko'u ia oihana. • "Ka, he niau olelo pahenehene wale no kena au ia'u, e Mr. •va-ta, oiai o kou kino, kou noonoo, kau hooikaika atta tTt» ;a pono wale no ia o kela aoao, a ke nei au aohe a'u raea e ae i oi aku o ka maikai e olelo ae ai o keia wale no "Aka nae. me ka nana ole aku i ka hanohano apau i kauia ku maluna ou no kou akamai lua ole ma kau hana, ke nanaoio loa nei au i nei manawa o keia maoli no ka mea )iaio"loa e pili ana i keia hana. "Hehana piha noonoo maoli 110 hoi a Mr. Toda ma o ka hoolala ana ame nei iho la e hana mai ai i mea e loaa iku ai ka pono i ka laua keiki, ina 110 Jca loaa nei o ka pono 'ia Hale e holo pu aku ana ia pomaikai ia laua. "He hana akamai maoli a ke nana akn aneane loa e hookoia aku ia mauao o laua. Me ko'u kanalua ole ke olfclo ae 'ie kumu rnaikai no ka laua i ike ai, oia hoi, aole mea hoo;."ahi ola nei i keia mau la hope e hiki ana ke hele mai hoike i kalii mea oiaio no Hale, o laua wale no. "'pa nopnoo wale paha laua a hooholo iho la, o keia ka, HtffiaWāL'kttpono loa e lawe ai no ka hooiaio ana mai o : r iale N&'keikikane a Hale Esekina ( pela laua i hoike mai ai •a'Hale,'ā oiai hoi ua wawaia mamua maloko iho o k0 ikoU' kiilanakauhale. ka mare ana o l īelena Tenana ia Hale Es«kina,.ikaika loa na'kumu e hooiaioia <aku ai o ka lakou koi. "Malia paha ua ike i'o no laua ia Helena Tenana, elike ne ka laua olelo, a ua manaoio loa, ua mare kuu hoahanau \iia, aka, no'u iho, aohe o'u manao-iki pela, he mau olelo j h<jot)Unipuni wale 110 ia a laua. j "Ria hou. malia ua lohe mahui iki no laua iko ke kia- ! iina niihi ana tnē ka walania loa uo kona kipaku ana i kana :eiki. a oia kekahi kumu a laua i manaoio ai ua mare io 1 no o Hale : Esekina ia Hale Tenana, a nolaila laua i olelo . mai ai ia Hale he keikikane oia na Hale Esekina a o ka moopūnakane ponoi hoi a ke kiaaina. a he mea pono 'iaia koi no kona mau pono oiai ke kiaaina e ol.i aku' atia> a 'ha no ka lohe o ke kiaaiiia o Hale Toda kana moopuna. e manaoio ana oia i ka Uale moole|o e hoike aku ana iaU| f )iai ua elemakule joia a ua nui 110 hoi kona aloha me'ka :ninatnina no kana keiki i make. . ' ; •'lna pela ka inanao.o kela poe e imi mai il'ei i mea e ioaa iku ai ka pono ia Ha.le, aohe kumu nui e ae o ko lakou liana arta pela no ke hui wale mai no e ili aku kekahi hapa 0 ka waiwai o ke kiaaina maluna o Hale, aole ma ke Ano oiaio, aka ma ke ano epa loa, a ina e loaa ana ka poniaikal ia Hale ma kana mau koi o ka loaa like ana no ia o na f>omaikai ia lakou apau, me ka maalahi, he pomaikai a lakon i luhi ole ai. O, he lapuwale!" wahi a ua o Kaila Esei<inii. "Ma kau mauunea apau i hoakaka mai la. ua alo ae ōe 1 kekahi mea waiwai loa e hoike maopopo ana i ko Hale nili i ke kiaaina, malia paha e lawa ole ana ke ko'iko'i «o ia hoike an?> nui imua o ka aha hookolokolo. aka nae ua hooiaio ia mea e na mea apau i ike ia Hale, a i ke Kiaaina Esekina, oia hoi, ua kulike loa ko Hale Toda helehelena me ko ke Kiaaina. Ua hiki ia oe ke hooiaio mai ia mea, koe wale 110 kou makemake ole ia e hoakaka mai no ia mea," i pane aku ai o Kata. Aohe o Kaila Esekina kamailio mai no keia olelo a Ka-ta i hala kekahi manawa. Eia nae. ika hala ana o kekahi ma•īawa, a i ka hoi arta mai paha o kona noonoo maikai, akaīka ae la. alaila i mai la: "līe mea oiaio ia au i kamailio inai nei. e Mr. Ka-ta, he ano like i'o no ko Hale Toda helehelena me ko ke Kiaaina Esekina. Ua hoohikileleia ae 110 ko'u noonoo 110 kekahi mauawa no ko'u ike ana aku i ke ano kulike o ko laua mau' helehelena. aka, aole paha ia o kou manaoio inioli, oiai oe he kanaka i kamaaina i ka hana a e olelo mai ai ia'u oia kekahi ike nui ma ko Hale aoao e hooiaioia ai o kana niau koi?" / Ma keia manaw-a ua manaka loa iho la ka makaikiu no ' rie.i mau olelo hoopaii "niānawa 'wale no ā 'Kaila" Esek'inā'; ke ike iho la ka Alakaikiu Ka-ta nona iho he mau olelo wale no. keia e kaohi ai iaia mai ka hookolo koke ana aJcu mahope o ke kanaka aihue. Nolaila, pa'i iho la oia i ka palapala ana e paa ana iloko i kona lima me ka haka pono aku o kana nana ana i ka ona miliona opio a i aku la: "Ua lawa loa ka'kaua kamailio ana maluna o keia rhea. Ua hiki ia oe ke kamailio elike ka loihi o ka manawa me kou makemake, eia nae. he mau olelo hoopau manawa waiwai ile. o ka'u mea e makemake loa nei i keia manawa, oia no leahi i waihoia ai o ka lua o keia palapala hoike mare." "Heaha kou manao ma ia olelo ana mai la au?" "Ei ko'u manao, o ka palapala hoi e hoakaka ana no ka 'ianau ame ka bapetizoia ana o ke keiki a Hale Esekina." "Ua hoakaka mua aku nei au ia oe no ko'u manaoio oJe 'ie palapala kekahi o ia hana i hanaia, a i ole he keiki kekahi i loaa ia Hale Esekina, ake ola nei. Mai hoopau wale oe i kou manaw r a ma ka noonoo mau ana he palapala kekahi q īa ano i hanaia a ke waiho mai nei paha makekahi wahil E hoooaii loa oe i ka noonoo hou ana aku no kahi ntea 6 ia ano." "Ua lohe au i kau olelo ana mai nei, aka, aole anei oii noonoo iho.me keia palapala i loaa iho nei ia'u e hoakaka ana no ka mareia ana o Hale Esekina ia Helena Tena»»a« a hui pu me ka olelo a. tta elemakule Toda na Helqna .T<?nana ponoi ho i lawe aku ia Hale Toda a | me ka olelo aku ua mareia laua, a o ka hebe ana o ka la\ve !«ana ,aku he bebe ia i loaa iloko o ko laua manawa i rAp)fe | ai, he palapala no kekahi e hoike ana no ia-mea?" | (Aole i pau.)