Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 46, 15 November 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

I r .like me ka olapa ana afc a ka uwila, pela iho la ka <•11; k<»ke ana mai o na hoomaopopo aria : iloko o Tazana. iie pi<» oia malalo o kekahi o na hana epa haahaa loa i paheleia aku imua ona, eia nae ua lohi loa kona ike ana ia hopena, no ka mea ua hala ka wa pono, ma kahi o ka liiki ana iaia ke hoopakele ae i kana bebe, elike s me kana i manaoio ai. ua lilo aku oia he pio iloko o ka lima o kona mau enemi ino kia. I wahi nona e ike ai ialalo o kela wahi, koe ae la o.ia i ke kukaepele, a ike aku la he rumi uuku kekahi i hanaia, me ka pale mai ka lua ukana mai, a o kahi wale no e •puka aku ai iwaho, a e komo mai ai iloko, ma kela wahi no ia ana i komo mai ai, aole he wahi okoa ae. () kela keena o ka loaa ana aku ia Tazana ; ma koiia manao koho wale no, ua hanaia i wahi nona e hoopaapio ia ai, ke nana la oia ma o a maanei, aole he kino kanaka i ikeia aku, aole hoi kana keiki, a ina paha aia maluna o kela niokuahi. alaila he wahi okoa kahi i hoopaaia ana i maopopo ole aku. No na makahiki i oi aku i ka iwakalua. mai kona wa bebe mai ahiki i ke kanaka makua ana, ua holoholo wale ia no oloko o na ululaau o koiia ai#ia hanau e Tazana, me kona ike ole i kekahi ki«o kanaka. Iloko o kela mau makahiki 'lehulehu, o kana mea wale no i ike, elike me na maa i na holoholona, e laa ka hauoli ame ke kaumaha o na holoholona aole l«.a he wahi noonoo kanaka.iloko ona. Pehea ka nui o na pilikia ame na poino i halawai mai nie ia. aole <»ia i kaniuhu ,iho. aka ua hoao oia ma na ano npau e pakele mai ia mau poino mai, elike no me ka kaua e ka makaniaka heluhehi i hoomaopopo ai ma ka hapaīwii.'i o keia moojelo. Me kela ano holoholona no i maa iaia, hoomaka aku la. na o Tazana e nana i ke ano o kona keena paahao, e kikeke ana i na papa ma na wahi apau, o.ka mea apiki nae ke lohe la oia i ke kapalulu o na mikini me ka oni o ka moku, a koho iho la oia. ke holo nei ka pioku, a o kahi nae a ua moku nei e holo la. he ninau pohihihi loa ia ia ! a. ( >iai nae o Tazana e nalu .ana no kahi o. kela moku e lawi' ana iaia, ua hoohikilele loa ia mai kona noonoo i ka lohe aua aku i ka leo kapalili o kekahi wahine maluna o l:a <»neki. o ka hiki ana nae iaia ke hele aku e hoopakele mai iaia mai kekahi poino mai i manaoia e hoōkau aku' mainna ona, he ninau paakiki loa ia, koe wale no ka wawahi ana aku i kela eia nae aole ana mau meapaaliana e hiki ai ke wawahi aku. • . MOKUNA 11. Hooleleia o Tazana luka o ka Aina. Ua haalele aku nei kaua ia Jene e holo ana no kahi o ka hale hoohilu kaaahi malUna o kona kaa otpmobile, no ka hookolo ana mahope o ka meheu o kana karre, ā iaia 0 ka hoea ana aku no Dova, ma ka hale a Tazana i kamailio aku ai iaia, malaila e halawai ai me ke kanaka nana 1 hoike mai ma ke kelepona no kana keiki, o ke kau ana aku no ia o Tazana me kona kokoolua maluna o ka a hala aku la no kahi o ka mokuahi i ku ai, nolaila aole oia i ike aku i kana kane. Ke alaalawa la ka Jene nana ana ma o a ipaanei o ka ike aku ia Tazana, aole nae, he poē kanaka e wale no ke halawai mai la me ka ike a kona mau maka, aka nie manao koa a maka'u ole, komo pololei aku la no oia iloko 0 ka rumi e inu rama ana na luina* a ua lilo ke komo ana aku o keia wahine o ke kulana hanohano a waiwai i kumu e huli mai ai kela poe luina a nana iaia nei, a i ka ike ana aku o Jene i kekahi wahine. e ku mai ana ma kahi e J;uaiia ai ka waiona, hele aku la oia a ninau aku la: "Ua ike nae paha oe i kekahi keonimana kino loihi, i kohikoia me ka lole maikai o ka hoea ana mai -neima keia wa)ii. he mau minuke wale ae nei no i hala? Ua ike anei oe i kona hele ana aku ine kekahi kanaka okok īoa mailoko aku nei o keia wahi?" * ( Haawi mai la ka wahine kuai rama i kona ae, me ka hoole ana mai nae i kona ike ana i kahi i hele aku ai o na kanaka elua, aka na kekāhi luina nae i lohe mai i kā laua nei kamailio i pane mai: "Ua ike au i na kanaka elua au e ninau mai nei e kā madame. e hoomaka mai ana au e komo iloko nei o keia hale, o ko laua manawa ia e hele ana no ka uwapo. ma kahi o na.paila eke ame na pahu e aftu mokaki mai la."j "nta hoi lia pela. e kuhikuhi pono ma'woe i kahi a kela mau kanaka i hele aku nei," wahi a Jerye me ka unuhi ana ae lie- hookahi dala mailoko ae o kana eke a haawi aku la 1 kela kanaka luina. No ka loaa ana aku o kela dala hookahi, ua hoohauoli Ina ia aku ka manao o ka luina, a hoomaka koke aku la no oia e puka iwaho, no ke kuhikuhi, pono ana aku ia Jene i kana wahi i ike ai i na kanaka elua, me kona iho pololei ana aku no ka uwapo, oiai hoi o Jene e hahai ana mahope ona. ' , la laua i 'hoea aku ai no ke kihi makai loa o ka uwapo ike aku la ua luina nei i kekahi waapa uuku e holo.polole 1 ana iwaho o kahi o ka mokuahi e pu-a mai ana ka uwkhi a o ia kana o ka pane ana mai i Jene: ( "O na kanaka au e makemake nei e ike. aia laua maluna 0 kela waapa .e 'nolo 1a no kahi i'ku.ai o ka niokuahi, no; laila ua loa kou hoea ana mai nei, aole e. loaa laua ia oe." 'ina e loaa ana ia oe he waapa, a>hoe aku ia'u ahiki i ke kau ana iluna o kela mokuahi, e haawi no au he um pa<Mia no kou luhi." "Ua liiki e loaa kekahi waapa ia'u i keia manawa, no Jaila e wikiwiki mai oe, no ka mea ke hopohopo loa »ū*. an'. aole paha e loaa aku aiia.kela mokuahi ia kaua, no k; niea ua olelo mai kekahi luina ia'u, e kali wale ana ne ka hr»ilele iho o kela mokuahi,"i ke kau ole aku o ka ohur 1 manaoia, o ia ka'u e hopohopo nei, aole paha kaua « hoea akxi ana i ka mokuahi o ka holo no ia, oiai he ekoh hora okok keia o ka ho-a ia ana o ke kapuahi mahu." Mamua ō ka pau pono ana mai o na olelo i ke kamailū in e kela luina. ua hoea aku la oia no kahi i hoopaaia a ; k*a waapa ma ke poo o ka uwapo, alaila kokua aku 1a oir ia Jene ahiki i ke kau pono ana aku iluna o ka waapa, e kona lele aku la no ia. a iloko o ka manawa pokole, k( lv « ia oia me ka ikaika, aia ka pono o ka hoea koke aki i kahī i ku ai o ka mokuahi, mamua o ka holo ana. I ka pili ana aku o ko laua nei waapa ma ka aoao o ka rK)kuahi. noi koke mai la no ka luina i kona uku, nanao i'no la o īene iloko o kana eke paalima. a haawi aku la l e mnikhila dala lehulehu, me kona helu pono ole iho i ka r«i. aka ua oi wale aku mamua o ka umi paoiia Ana i ae like ai me kela luina, qo ka laylfe apa iaia iluna o k& moku-l ahi. I

- Kokua aku la oia ia Jene ma-ka pinana aiia ma ke ala-{ pii kaula aliiki i ke kau ana iluna, me' kōna paa no nae i ka aoao o ka moku, no ke kakali arta, malia, ua makemake! kela wahine e hoihoi hou aku iaia iuka o ka ainet, oiai aole he mea i maopopo iki i keia luina, no na mea i hoolalaia e ka poe maluna o kela mokuahi. Hakalia 110 nae a kau o Jene noluna o ka oneki o ka moku, o ka wa no ia i lohe aku ai ka luina maluna o ka waapa i ka halulu o na meapaahana oloko o ke keena wiv liki. a lohe pu aku la no hoi oia i ka nakeke o ke kaulahao, a no kona hopohopo o pilikia auanei kona waapa i ka huila o ka mokuahi. hoomaka koke niai la oia e hoo kaawale me ka hoolio ana ae: "O keia kekahi o na hana limanui o ka hilahila ole, he mea pono e hoi koke au nouka o ka iiwapo, o ili mai au j anei maluna o'u kekahi poino no ka hana a'u i komo pi ole aku ai." Nolaila e kuu makamaka heluhelu. e ike ae li kaua, aia 0 'I'azaria ame Jerie Pota k'ana wahine. maluna o ka i.,oku ahi, a Nikola ame Paulo i hoolimalima ai; 110 k.i hookau ana aku i ko laua inaina muhina o Tazuna, a ua poholo ma'liwale aku ke kane ame ka'na wahine, iloko o na umi a kela mau kanaka, mamuli o ka aihue ana i ka bebe a Fazaiia. me ka pulapu ana mai iaia ahiki i kā puni ana i kela mau kanaka a ka epa nui wte 1 ka nianawa a Jene i kau aku ai inaliina o ka «»neki < ka moku, aole ona ike aku i k7 holoholo kanaka mai, no laila hele wale aku la nr oia no ka nana ana ii Ta/ani aihe ka )ana hehe, me kona ma'.iai'iana rtiau, e loaa aku an;= laua iaia me ka maaiahi loa. Holo pololei aku la oia nohooe o ka moku, ma kahi < na aliimoku e hiamoe ai, me ka mam!o, ai«T ma keke-hi e. na keena e loaa aku ai kana mau mea alolia iaia, o ka apiki nae iaia no a haule ilaio o/ka papahele o ke kee.na nui, paa iho la ka puka e iho aku ai ilalo i ke paniia, e kekahi mea ana i ike ole mai ai, ke Waiho mai la hoi na rurrfi like oie mamua pono o kona alo, nolaila wehe mai la oia i ka fuiiii mua. aole he kanaka oloko', pela no ka rumi elua. aka i ka hoea ana i ka rumi hope loa, iaia ? wehe aku ai i ka puka o kela rumi, ua paa-koke mai la oia i ka hopuia e kekahi kanaka i hele a puhuluhulu koiia auwae i ka umiuuii, me ka huki aiia aku iaia nei iloko, aka ua kupaka ae la o Jene ahiki i ka hooinaka ana ae e kahea, ua papani koke ia ,mai la kona waha me kekahi lima o ua kanaka nei, a paiie iho la: " I r . ke kahea ahiki i ko kakou kaawale loa ana aku mai ka aina mai, ia wa au e ae akii' ai, e noke >e i ke kahea i mau kokua a pau kou nikemake." Hoopau ih<j la o Jene i kana kupaka ana, a nana pono loa aku la maluna o na ma&i o ke kanaka nana e paa mai ana iaia, a hooho hou e 1a me ka piha i ka. maka'u : "Auwe! o Nikola ka keia ka paahao mahuka!" Miiioaka iho la o Nikoia "no kela ike ana mai o Jene iaia, alaila pane aku la: "Aole paha oe e kapa mai ia'u he paahao mahuka. aka he mea i haawi mau aku i kana mahalo ana : ia oe i ka whine hupala." me ke kunou ana aku o ua kanaka nei me he mea la, e hoike o.koa .aku ana 1 kpna lilo ana i haku maluna o ua o Jene ame'kana kane. "Itia ihea kuu keiki?" wahi a Jene i ninau aku ai„ me ka hoolohe ole aku i na mea a Nikola, i kamailio aku ai iaia. E haawi niai oe i ktfu keiki! He keu maoli 110 oe a ke kanaka lokoino! Eia anei kuu keiki maluna nei o "eela moku? Ina he puuwai kekahi itoko, ou', pehea la ke Akua i ae mai ai e hooloihi i ke ola ana o na kahaka koohe i like me kou ano e Nikola?" "Eia wale no ka'u mea e hoike aku riei ia oe m'e ka >iaio loa, ina ē hooko pono ana oe i »a mea apau loa a'ii makemake ai, aole he pilikia e kau aku maluna o ko keiki. E hoomanao nae, aole na'u i kavjoha aku ia oe e ihele mai a kau maluua o keia moku ,aka na kou nia'nao ponoi no, nolaila ua kaawale loa au mai na ahewaia mai ma kekahi ano e pili ana ia oe; a ma-ka ulia po'niaikai wale no i kaa ,mai ai oe malalo o ko'u mana i keia' manaWa, e hiki ole ai i ko kane ke, kii mai a kaili aku .ia oe me ka maalahi mai ia'u aku. - Hoopaa aku la o Nikola ia Jene maloko o kela fumi, me ke ki ana i ka puka a paa, ma\\a p:i aku la 'noluna o ka oneki, a no na la lehulehu mahope mai. aole o Jene i ike hou iaia, o ke kumu, ua.nui ke poluea o Nikola, nia'oko wale no oia o kekahi rumi e hiamoe/ai. a iloko.el kei mau la, o ke kuke wale no ka mea liele mai e ike ia Jene, o ia ka lawe.ana niai i kana mau meaai. He Suedena keia kuke, o koha inoa o Anakona, he kanaka kino.loihi, o ka pilikia o keia kanaka; 0 ia kona ka- ! pulu ma kona ano, he keu ka. lepo o fcpna maū lima. me ia makiao, a i.ka wa i lawe mai.ai i mau meaai na Jene, me ka ike pono aku o ka wahine opio, ,i ke komo o ka 'ima lepo iloko o ke supa. ua ku ā hoopailua maoli oia. ne ka hiki ole iaia ke ai aku i na meaai. Ke lawe mai kela kuke i na meaai na Jetie, aold ona nana pono mai i ka wahine opio, e kuoo mau ana kona n0,,0 ka Jene mea nae.e ike mau-aku ana i kela kanaka. aole e haule iaia kekahi pahi loihi, e paa mau ana ma ona puhaka, nolaila ua komo mai īa ka 4 manao hoohuoi k 'oko o Jene, ua hoolimalima maoli ia no keia kanaka e ma, aole e hoao e kokua i kekahi P ko laua mau •nemi, aka e lilo mau oia i mea ku ma ka aoao o kona mau haku. He kuoo mau ke ano o keia kanaka i na wa apau, aka ae e haawi mau aku ana no o Jene i na minoaka ana mua ona, me ka mahalo ana aku no hoi i na wa apau e 'aweia mai ai kana mau meaai, a i ka wa- e haalele mai ai kela kanaka iaia, e kiolaia ana ka hapanui o na meaai iwaho o ka puka anini, i mnao mau mai ai no kela kana r ' a, ua pau rro ia Jene i ka aiia. e komo ole aku ai ka hoo,huoi iloko ona, aia.ka manao hoowahawaha iloko o kela vahine opio no ke ano o na meaaPana e haawi aku ana. Uoko o kela mau la a Jene e noho paahao la, he elua ■nau ninau e oiliili mau ae ana iloko o kona noonoo, V -i no kahi i nalowale ai o kana kane ame ka laua keiki Hookahi mea ana" e manaoio mau la, aia'no kana bdl3< naluna o kela mokuahi, ina aole oia i .pepehiia, aka ne ana kane nae. ua kanalua loa oia, no kona hoola hou ie} ku i ka wa i kau ai maluna o kela mokuahi, no ka mer » ka enemi ino loa ia o Nikola ame Paulo kona kokoolua Ua maopopo loa i ua o Jene ka piha hpowahawaha ma=, 'i o Nikola Rokofa ia Tazana ma na ano apau. no ir uinu, aole he manao e ae o kela palieleia ana o ka noo oo o Tazana ahiki i ka puni ana e hok> aku a kau iluna <; moieu, no ka pepehi wale ana mai no iaia a inake, iku pana'i no ka hoohoka mau āna aku i- ka Nikolh mar \ana kolohe apau, a o ka mefe oi loa aku, o ia no :ana hahao ana aku iaia maloko o ka halepaahao. Oiai hoi o Tazana e waiho la maloko o kona keena paa >ao. ; aole loa he wahi lihi mahu'i iki iloko ona, o kani ivahine pu kekahi e paa la. he pio na kona mau enemi, e -ana no e noonoo la aia kana wahine ma Laelana ma kr lua home, nolaila ua hoomamaia mai no kona n&onoo. Q kela kanaka hookahi no nana e lawe aku ana i na neaai ia Jene. o ka mea no ia nana e lawe aku ana i k; i"azana inau meaai, he lehulehu na manawa £ Tazana i •oao mai ai e kamailio pu ,me J<eia kauaka. aole nae hr "'olopono iki, he okoa wale no ka kela kanaka mea e pa.īe aku ai, he. okc>a loa hoi ka Tazana niea e kamailio iai ai iaia, ma kela ano iho la. i hoopau okoa ae ai o '•7āna i kona niele ana mai'i keia kanaka Suedena. No kekahi mau nule.. ua like nae ia me na mahina loihi i na paahao elua; kela holo ana o ka mokūahi i ka moana kahi i maopopo ote, he hookahi wale no wahi i ku aku mokuahi nei 110 ka hoopiha lanahu ,ana, a hoomau -īou aku Ja 110 ma kona alahele moana.. 1

Ile hookahi wale no manawa Nikola o ka hele hoU' ana-mai e ike ia Jene, mahope o kela hahao ana aku i ka wahine opio .maloko o kona runii paahao, no ka hookikina ana aku 110 ia i ua wahine nei, e kakau mai i kekahi; kikoo,dala nui hewaliewa. ma ke ano he uku hoopaa, no: ona hoihoi hou ia aku a.hoolele ma Enelani me ka pa-; lekana. , ' lna oe f e iawe aku ana ia'u a ;iodiele ma kekahi awa 'kunioku, me ka hoihoi hou ana mai i kuu keiki ame kuu kane. aiarta e uku akū 110 aii i ka huina i ])aj)alua iho i ki. huina au *e koi mai nei, ina aole oe c hana mai ana pela. a.io ao>e ioa e it)aa axu ije liookahi keiieka ia oe." i pane nai ai o jene imua <• Nikola me ke kiioo. "Pehea ka nui o ko'u hoole paakiki ana mai, aole e kakan kekahi kikeK) dala no ka huina a'u i makemake ai, e koi' nau aku ana 110 au ahiki i kou hooko ana mai," walii a Niola, ine ka hoopinana ana ae i kona niau lehelehe. "Ina t īoole loa īnai ana oe i ko'u makemake, alaila i lohe pono oe a. aoie loa oe, aole ko keiki ame ko kane. e hooleleia aku uka o kekahi aiha." "Aolejoa o'u hi.linai iki ia oe e Nikola! Heaha īooia ma kou aoao, a'u e manaoio aku ai, i ka wa e ii ia oe ka'u da!a. e hooko mai ana oe i ke kumu aelike nwaena o kaua? Ua hiki loa ia oe ke lawe aku i ke kikoo lala'a'ū e kakaii ai i ko'u inoa, alaila hana mai elike me :au mea i manao ai maluna o'u, ame ka'u mau men aloha." "O kau kena.e hoole paakiki mai nei i ka hooko ana i | <o'u makemake, e hoomanao nae. eia ko keiki malalo o | :o'u malū. a malia o"ko lohe ae i ka leo kapalili o ko keiki, > ke kumu ia e wikiwiki mai ai oe i ka nonoi, e ae aku ia oe ' kakau iho i ka luiina dala a'u i koi aku nei ia oe. Ina e eapalili ana kela liehe ea. aole ia na ha'i i hana aku. aka īau. manuili o kou paakiki." "O. he keu oe a ke kanaka aloha ole! He keu oe a ke kanaka lokoino, o ka maiiao ana e ho<)kau aku i na hoehaeha ana maiuua- o kekahi mea naaupo. 4 ike ole i ka hewa ame ka pono !" "Aole owau ka mea i piha i ka lokoino. aka o oe. i kou paakiki. a manao o ke dala iho la ka mea nui, mamua o. ka ehaeha o kau-bei)e aloha." He inea makehewa wale no ia Jene ka paakiki ana mai imua o keia kanaka. a no ka pono o kana bel)e aloha. ae mai ia oia e kakau i huina dala mahuahu maloko o ' kana huke kikoo hanako, a i ka lilo ana mai ke kikoo ia Nikola. hoomaka ae la ua kanaka nei e akaaka. mo ka huli hoi ana mai'noloko o kona rumi. a haalele aku la ia Jene me ka nana ole aku, ina ua'minamina oia i kela mau dāla l'ana i haawi mai ai, aole paha. Ma kekahi la ae, weheia ae la ke pani, o ka lua i hoopaaia ai o T£/.ana a i kona nana ana ae iluna. ike mai 1a oia i ke p<)o o Paulo e nana aku ana iaia, me ke kahea ana iho: "Ke kauoha aku nei au ia oe e pii mai iluna nei o ka oneki. a e hoonianao nae, ina oe e hoao. ana e hoopoino mai ia'u, a i kekahi mea e ae paha maluna nei o ka moleu,. e ki koke ia 110 oe i ka pu a make loa." No kela leo kauoha, pii malie ae la o Tazana ahiki i kona kau ana iluna o ka oneki, i 'nana aku paha kona hana, e ku mai ana he eono mau l'uina me k alakou mau pu raifela me n«*i pu panapana, a mamua pono o ua poe luiua nei o | Paulo kahi i ku ai,*a huli pono mai la imua o Tazana. ! Ke nana 1a o Tazatia o kona ike aku ia Nikola, ana i manao loa ai oia pu kekahi maluna o ka mokuahi, aole uae oiia ike āku. • "Auhea oe e'ka Ilaku Kelekona. mamuli o kou hokai mau i na hoolala hana ana apau a Nikola Rokofa, ua hookomo aku oe ia oe iho ame kou ohana iloko o ka pilikia ame ka poino. He mea nae na'u e hoomaikai iJ)o ai i ka hoot)akeleia ana o kou ola. n.o ka mea ua konoia aku o Nikola Rokofa e hoolilo i kekahi huina dala nui no keia huaka'i moana'a keia mokuahi. a oiai o oe niai ke kumu o kela hoo- ! lilo nlii hewahewa, ua ili aku maluna ou. ke ko'iko'i 0 ke pani hou ana aku i kana mau dala. ""Pia hou, o kriu ae atia me ka manao maikai, e uku aku ia Nikola i kekahi huina dala mahuahua. he mea auanei ia e Ipopakele'a ae ai kau wahine ame ke keiki a olua. mai ka hookau.ia ana atcu he mau hoopilikia ana' malun ao laua, a o ka mea oi loa aku. o ia no ka loaa hou ana he lanaleila ana ia oe." •'Hēaha ka huina dala i makemakeia. a heaha hoi na hooiaio.nla kou aoao. a'u e ike aku ai, e hooko pono ana ; ka hapa o ka aelilee? Aole loa e hiki ia'u ke hilinai aku i kekahi mau kanaka in*o h>a elike me oe ame Nikola, lia oi aku'ko olua hoopunipuui. mamua o ka mea liiki ia'u ke hoomaopopo." ' . "Eia oe e ka Haku Kelekona malalo maua maua 1 keia manawa, nolaila e akahe'e ka lioopv!". ; i na olelo hoinoino o kena ano. o ike auanei oe ao ? e keia o kahi e hoopuka al i na olelo o kena ano. Aole h° v nau hooiaio e ae ma ko'u aoao. koe wale no ka'u mau ole'») poji6i, a iloko 0 ia manawa hookahi, e ike mai no oe, ua l ' ! -Moa ?a maua ke lawe ae i kou ola ,i tia miinawa,apau, i hakn ,: a wale no i ko'u kauoha ae i keia poe kanaka, o ka lele v-«ikawalu aku no ia o ka lakoii mau pokā, a pau kou ike inui ana i ka malamalama o ka la. "'lna aole oe he kanaka hupo. e ike mai uo 'ie mea na maiia e hauoli loa ai. ka ike aku i ka piha o kor k ; no i na poka a ko mau kanaka, ua hooholo nae inaua e h >opakcle i kou ola, pela wale no e holopono ai kekahi paoal--J-*a i ho»>no ka mea o kou make ana. he mea auanei • 1 pahu'a ai ka maua papaliana. nolaila e kakau iho i ka h - 'n dala aHi e kauoha aku nei.ia oe," me ka hoike ana ma .» Paulo 1 kekahi huina dala nui. .... . , "E pane mua mai oe i keia ninau: Eia anei ki'.u keiki maluna nei o keia moku . "Aole oia maluna nei o ka moku i keia manawa. aka aia oia ma kekahi wahi e malamaia me ka maikai loa. a e lioqoakeleia ana hoi kona ola, aka ina oe e hoole mai ana i ka'u nea e koi aku nei, alaila e make ana ko keiki, a e make ui ana oe. nolaila-ō ko mea wale no e pa"kele ai ke ola o ':o keiki, ma kou hoao ana e hoopakele i kou ola, a i wahi hoi e pake'e ai kt)U ola, e kakau mai i ka hila kikoo banako io kela luiina a'u i hoike mua aku nei." "Ina o kou niakemake ia ea, heaha la hoi, aohe a u ihea e 'iooie aku ai.'o ka hooko wale aku no," walii a lazana. me \-ona ike ana iho. malia ma ka hooko ana aku i ka makenake o kon mau enemi, he mea ia e heopakeleia ae ai k< )!a o kana"keiki. • O ka hoopakeleia ae o kona ola. mahope iho o kona ! -akau ana aku i ke kikoo dala, aole loa ona wahi manaolana; - ae mai'ana kona mau enemi iaia e ol{i hou aku i hookahi a aka nae ina no ka hoao o Paulo e kauoha aku i na luins . ki mai iaia i ka pu, e lele okoa aku ana oia e uumi 1 ke -anja-i o kela kanaka ahiki i ko laua make pu ana, he o; iku kona hana ana aku i kekahi mea e pomo ai o Paulo niiiua o kona.noho wale iho 11 oe kiia mai 1 ka pu, me he , •o'oholona la. O kāna mea wale no e kaumaha la. aole q Nlikola Rokofa ke kanaka e kamailio pu la.me ia, īna ua iiookaii ieoke aku oia i ka inake maluna ona, me ka nana ol? ie i na mea a kela poe kanaka e hana mai ai maluna ona. , ī.alau iho-la nae oia i kana buke kikoo hanako. a paa ae 'a iloko o kona linia, unuhi ae la no hoi Lkana peni, a ninau aku 1a ia Paulo: . . .. . . "Heaha ka huina au i makemake ai a u e hoopina ino maloko o ke kikoo hanako. . Hoike nm La o Paulo i kekahi huina dala mahuahua, 1 ka 'ohe ana aku o Tazana, aole e hiki iaia ke uumi ilio 1 kona ni-n no ka naauno o kela kanaka. i ka pono koi wale mai no me ka maopopo mua nle iaia. hC huina dala paha a kela a.uo ka Tazana maloko r> ka banako. aole paha, nolaila kakau ilio la o Tazana i kekalii huina i oi wale aku mamua o ka

huina a P&ula f koi mart ai haia, a ua 0 Tafcana e ikc la. a. .le he waiwai iki o kela apana pepa. oiai aole t hiki aku ka mu o.4cana mau daja maloko o ka hanako. me ka huina «. K. kikoo ana i Hoopihapilia iho ai. ] aia i haawi aku ai i l?e kikoo ia Paulo, nana ae la « nia ka aoao o ka moku, eia ki ua kokoke loa keia mokualn i kekahi aina haahaa e ul«ia ana e ka uli)laau. a 1 ka \va i ike niai ai o PaUlo i kela nana o Tazana mka o ka ama. pane mai la: No kela mau hoakaka a Paulo, pau honua wale ae la ii" kela noonoo ona e lele mai e uunii i ke kania-i o kona eneuu. n oka niea ma kona manaoio, ina o kela no kekahi hapa < ■ .oiia aina hanait. alaila he hana maalahi loa nana Ka luli ana aku a hoea i kahi i noho ai o na kanaka malanialania. i kau aku*maluna o kekahi mokuahi 110 Laelana. ] kinolii. ua hoole aku o Tazana no kona hooleleia iuka .. eela aina uiulaaU. aka kuhikuhi ae la nae o Paulo 1 na k.i .iaka e ku mkaukau mai ana me ka lakou mau pu. me k.i )ane ana mai: "1 kou manawa e hoole mrfi ai i ko u makemake. a mai paha e hoopilikia ma kekahi ano. e kauoha koke 110 au 1 <eia poe kanaka. e ki aku i ka lakou pu ia oe a make l«>a ina oe i makee a i minamina i kou ola, alaila o ka mauawa <eia au e wehewehe ae fii i kou lole, a waiho ,iriai maluna nei o ka moku, ua maa no oe i ka hele olohelo)te ana i1,.1«. o ka ululaau, he mea waiwai ole ka lole, he hoopilikia i ka īoho ana aku ma kou home hou." Ua lilo na ku-e ana aku ma ka aoa 00 Tazana i mea liu. !ohe o!e o kona wehewehe ae la no ia 1 koua lule, a <oe kona mau l<4e e pili loa ana i ka ili. Hookuuia iho la kekahi waapa ilalo. me ke kau ana akn o na luina. i hoolako poiio ia me na pu. luKikauia aku la «0.« nialuna o kela waapa, a liolo aku la ka waapa iuka «. ka aina, a iloko o ka hapalua hora wale 110. ua huli Imi hmi mai la ka waa]?a nv kahi o ka mokuahi. me ka haalele aua aku ia Ta,zana iluna o kela aina mlihini. Ma ka hooleleia an aaku o Tazana iuka o ka aina, ua haawi aku ke alakai o kela poe kanaka he leka iaia mai ia Nikola aku. a oiai ua o Tazana e ku ana. me ka mana.. e nana iho i na maiiao i kakauia maloko o ka leka. lohe aua no oia i ka uwa o na kanaka oluna o ka moku. i nana niai paha kona hana. e ku aku ana o Nikola maluna 0 ka «»neki. a e |)6a ana iloko o kona lima, he keiki uuku, e hoikeikiaku ana iaia. Ua ulupuni koke mai 1a o Tdzana iloko o kela manawa mena manao inaiua, me kona holo ola>a ana mai a ku ili<. 'a ma ka aeone. no kona manao 110, e au mai ahiki i k» kau.hou ana iluna o ka moku. a hoao aku e pepehi i kuna enemi, eia nae ua like ia hana me ka waiwai ole, uiai kiiiolo la lea mokuahi nla kona alahele moana. No kekahi manawa ke ku malie ana o Tazana i kaiii hookahi, aia wale no kona mau maka ma kahi.a ka mokualn e holo la, ke hoohalua āku la na mapu nunui mailoko mai o ka nahelehele i kona ola, aole nae ona 11001100 ae i kekalii mea okoa.'aia kona noonoo maluna o ka palekana 0 kana- keiki ame kana wahine. Ke noke mai la na mapu liilii ame na keko i ke kakani maluna o na kumulaau. ke kuwo mai la hoi ke tiga nia kalii mamao. ua kuli loa ua pepeiao o Tazana i na Teo o na holo h'olona ahiu, a o kela mau pukaihu ona i maa i ka honi ana 1 na,ano ea like ole maloko o ka ululaau, aole ia tne ia ilok.. o ia mau minuke o kona ehaeha, i awili pu ia me ka inaina ame ka hooliaukiuki. No kekahi mau minuke loihi loa ke ku malie ana a Tazana i kahi hookahi, akahi 110 a loaa iaia ka manao e kamailio ae ai i kona manao, ma ka hooho ana ae: "He hookahi wale no mea nana i hoomama mai i kuu noonoo. o ia no ka hoomaopopo ana aia no o Jene kuu wahine i KaHana. ua nalekana lioi oia mai na hoopilikia aleii a keia mau kanaka ino Ioa," oiai nae o ka mea oiaio aia o Jene he pio na kona mau enemi. maluna o ka mokuahi hookahi. nana i lawe mai a.kiola iaia ma kela aina. MOKUNA 111. Lilo Hou o Tazana he Holoholona. I ka hoi pono ana mai o'ka noonoo maikai lloko ona. wehe ae la oia i ka leka i haawiia mai ai iaia a hoomaka iho la e heluhelu. a penei na mea i kakauiii: "Ma keia leka oe e ike iho ai i ke kumu oiaio loa o k..'n manao ana e haua aku maluna 011 ame kau keiki. ' Nou iho. hanauia mai oe he mapu. Ua m&a oe i ka noho olohelohe aua, iwaena o na holoholona ahiii oloko o ka uhilaau. nolaila ua mai au e hoihoi hou aku a hoonolm ia oe iwaena o kou lahui ponoi. aka no kau keiki. he kulana okoa loa kona mai kou mai. kona makuakane. "Ke holoholona oe. kona nlākuakaile. aka no kau keiki. e lilo oia i kanaka, oia ke huikau pu iwaena o na kanaV i, iole hoi me oe e kena holoholona. Ua kupono no kou o'ohelohe ana, ua maa oe i kou ano mai kou wa uuku mai. aka no kau keiki. e hoaahuia ana oia i ke kapa. he pa-u ma'kona puhaka. he apo poepoe ma kona ihu, no ka mea e laweia nku ana'oia a waiho aku malalo o ka malama ana mai a keka'u lahui aikanaka. He hana maalahi loa ua'u ka pepehi ana aku ia oe a make. aka nae aole pela ka& mea i makemoake ai. e ht»okoeia no kou ola. a e hookauia aku hoi na hoehaeha ana inalun ou. i uktt pana'i kupono, no ka mea au i hana mai ai ia'u. "Ina no kou make nei, aole oe e auamo i na haawina eha. no ka mea aole ou ike ae i ka hopena o kau keiki. aka o ka hookoeia ana o kou ola, a e noho ana hoi ma kekahi aina o ka holoholona wale no kou mau hoa, aole e hiki ia oe ke hana mai i kekahi mea e hoopakHeia ae ai ko keiki. a ma kuu manao, o keia ka hoopa'i kupono loa maluna ou. mamua o ka make, no ka mea e hoopiha mau ia ana kou mau la i koe o ke ola ana me na manao ehaeha no ko keiki. "No na mea e pili ana i ko Wahine. ūa hiki no ia oe k-? manao iho, he meapaahana oia iloko o ka lima. o ke kanaka iu i hoao mai ai e ku-e i kana mau hoonee hana ana. Owali iho no, ka mea i lanakila maluna ou.—Nikola Rokofa." Hakalia no a pau kajta helnhelu ana i kela leka, ia wa i lohe aku Ai oia i ka nakeke mai okekahi mea mahope pono aku o kona kua. nolaila huli ino ae la oia, aia hoi e hele mai ana kekahi mapu nui no kahi ana e ku aku ana, a mahope iku hoi o kela mapu, he nui a lehulehu wale o na mapn :ino nunui ku ika hoomaka'uka'u. i, n , . O kela mau makahiki elua a Tazana o. ka< 1 haalele hop<uia iho i kona home ululaau, a noho aku me kona ohana. ' hoolilo nui ana i kona manawa. ma ka makaala ana i n;i j vaiwai o kona makuakane. ua auhee loa aku kona niau am» holoholona apau mai iaia aku. aole hoi i hoohana hou ia 11,1 nakala o kona mau littta wikani. Ke ku la oia me ke kino olohelohe imua o na mapu. i hele \ makaukau mau ma ko lakoU aoao, aole a ia nei mau nieaaua. koe wale.no kona niau lima ame na niho, a oiai nae ia e ku la a nana aku i ka mapu e hookokoke mai la e lek naluna oia nei; ke kanalua loa la oia. no kona lanakila mauna o keia enemi, aka e lioao ana no nae oia elike me ka "lik.i ke paio aku no ka hoopakele ana ae iaia mai ka make mai. Maluna aku o na poohiwi o keia mapu nui, ke ike aku l:i ua o Tazana ika nana mai ona mapu ea« he nui, a mamuli 6 koiia kamaaina 1 ke ano o na mapU. aole he wahi noonoo iki iloko o lakou e hele mai e kokua i ko lakou hoa, nolaila aole ona maka'u i ke ku ana aku a paio me mapu hookahi. a ke ku la oia me ka makaukau i na manawa apau, j no ka lele mai o kona hoa paio maluna ona. . (AoVe i pau.) _ gjtf