Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 47, 22 November 1918 — HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA No ka Imi Ana i ka Moku "Ka Manaolana Poho" Ka Huli Ana a ka MAKAIKIU KA-TA

\ "<) k.'i nu*a mua au c noonoo iho ai oia ke kupanaha o ka ka nu-a ailuu* o ke kii pololei aua 'mai la a ma ka palapala il..k<i o ka palui kakau a lawe aku la, oiai nae he nui na nu*;t niakamae e ae malnko nei a ka mea aihue i hoopa ole i.io ai. "Ile mea nau a na'u e noonoo iho ai i ke kupanaha ame ka nui <» ka hoohuoi no ko ka mea aihue pololei loa o ke kii ana mai a ma.ke pakaukau e wawahi ai. Aole anei oe t manao iho he mea nui kekahi i makemakeia maloko o ia ]>akaukau i pololei mai ai no ka hele ana M ka mea aihue a īnalaila wawahi? "Ke inanao nei au ua pololei oe, e Ka-ta. Akahi no au ;i ike oia ka ke kumu o ka wawahiia. ana o kela pakaukau kakau. Ke manao nei au na Hale,Toda no keia hana, a ina anle nana, alaila na kekahi kanaka okoa aku ana o ka hoo'iimalima ana. Pehea no la hoi i loaa mua ole ai ia noonoo ia'u niamua, ina la hoi ua hoonoho mau au i kekahi kanaka niakiila e kiai ai i na manawa apau. "Me ke kanalua ole ai) ke olelo ae ua loaa.mua ia mea il.»kt> i» kona (Hale) noonoo aia iloko o kela pakaukau kakau kahi o ka palapala i waiho ai,' a pela i pololei ai kona kii ana mai la a ma kela pakaukau. "Aohe kanalua ana ua loaa mua ia Hale Toda ka haili aia iloko o kela pakaukau kahiko kahi a ke Kiaaina Esekina «, ka.waiho ana i ka palapala laikini mare o Hale Esekina uia/a no kona makemake e lilo mua aku ia j)alapala iaia maniua o ka loaa ana ia'u, pela oia i hele mai ai e aihue. "l'a pololei mai la oe, he palapala i'o ka i waihoia maliiko o kela pakaukau. a o ke kanaka nana i kii mai la e aihue <• 11ale Toda no ia, aohe itfea e ae," wahi a ua o Kaila I-.-ekina o ke kuawili ana mai me ka hooili mau i kana ahewa ana maluna o Hale Toda, aohe no hoi he hoike ae i ka* mea oiaio nana ia hana i hoolala. "Ina aole na Hale Toda alaila pehea kou manao?" i ninau koke aku ai o Ka-ta. "\ : a llale Toda i aihue. a ina aole nana na kekahi kanaka ana i hoolimalima aku ai." 4 % "A i ole nau no!" i pane koke aku ai o Ka-ta me ka nana pono ana aku i ua o Kaila Esekina. "IVhea? Na'u? Pehea i loaa ai ia oe ka manao aa a kuhi mai na'u i aihue?" wahi a Kaila Esekina, me ka piena loa ame ka hulili o na maka. "Ma na hoike maopopo loā i ka nana'aku o oe ka mea nana i hana, aole na Hale Toda," i pane aku ai o Ka-ta me ka minoaka, 110 kona ike ana aku i ka piena o Kaila Esekina. me ka mae pu o kona helehelena e hoike okoa mai ana no i kona ano kolohe. "Aole loa he kanaka i like me ko'u ano e nele ana ka ike i kekahi mea maopopo nau i hana. Mawaho ae o ia, elike n»e kau i olelo mai nei aia au ma ko Hale Toda aoao au e hoike aku ana au ia o.e me ka oiaio''no ko Hale Toda pono i<•' n'» au e hana nei. aka, no kau olelo o Hale Toda ka mea nana i aihue. aohe pololei o ia manao 011, o ka pololei loa, «» oe ka mea mahope o ke kanaka nana i aihue, ma kau kauoha i hana ai oia, aole na kona manao ponoi iho. "O kou home keia o ka noho ana no.na makahiki lehulehu i kaahope aku, ua maopopo ia oe na jnea apau ame ko lakou mau wahi i waiho ai, ua maopopo ia oe aia maloko o kela pakaukau kakau e waiho ai ke Kiaaina Esekina i kana mau palapala ano nui apau, a ua maopopo ia oe kahi t- loaa ai ia mau palapala. "F.ia hou, mahope o ka laweia ana o na palapala apau a ke kiaaina maloko o kona hale ma Nu lokjT e na makai. ua maopopo ia oe aohe palapala i koe malaila, o keia hale wale 110 kahi o na palapala i koe aole i laweia, oia ke kumu 0 kou hoi awiwi koke ana mai 110 nei, no ko makemake e loaa mua ia oe na palapala e hooneleia ai o Hale Toda i ka pi»no no kana mau koi. "Eia hou, ua lohe. oe i ka manao o ka palapala hooilinu a Ksekina i hana ai e hoolilo ana i kona Avaiwai apau maluna ou. a oiai ua maopopo ia oe i keia manawa o Hale Toda e kapaia nei i keia la oia ka inoopunakane ponoi a ke kiaaina. ka mea uona ka waiwai, a i mea e nele ai o Hale i kekahi mea hoike no kona pono imua o ka aha, pela oe i manap a.i e hoonalowale mua ia ka palapala e haawi ai i ka pono ia 1 lale." "He mau olelo hoomeamea wale 110 paha kena au, e Kala. ca, oia anei ?" "Aole ; he mau olelo oiaio loa keia a'u i kamailio aku la. N T au ponoi keia hana i mea no Hale Toda e nele ai i kekahi hoike ma kona aoao. Aole au e olelo aku ana nau ponoi : hana, aka nae, mamuli o kau kauoha i hana mai' ai kekah! kanaka i hoolimalimaia e oe, o ke kanaka au i hoolimalima ai oia*4va mea nana i wawahi i kela pakaukau, a i oki i kela pvika aniani,, a no kona pihoihoi loa ua haalele oia. a i ole ua ike ole no paha oia i keia palapala waiwai lna ma ko Hale Toda a0a,0." "F.a, e Ka-ta, ua'nui loa kena mau olelo mai la au e hik*' <>le ai ia'u ke hoomanawanui. Pehea la oe i manao ai owar ka mea nana i kauoha i kekahi kanaka e hele mai e wawahi i keia hale? , "l'a maopopo ia oe'aole au o ke kanaka au e manao mai ai e Ikxio ana.a hana i kekahi hana ino loa elike me keia. L'a noi aku au i kou oluolu e kokūa mai ia'u ma ka huli ana aku i ka mea nana i aihue, aka nae, ina he hana ia e ku-e aku ana i k&u mau hana e ae, no ka pomaikai o Hale Toda. ma ia ano hiki ia'u ke manaō aku e hele aku ana oe'ē huli i kela kahaka i komo mai nei i keia hale i keia pC»:" "N T o ka Hale Toda koi ua laki oia ua loaa iho nei ia oe kekahi palapala maānei. a ina no kou makemake e kuekaa akfl ia loko o keia hale ke haawi aku nei au ia mana ia oe e hana aku pela, no ko ha'i pono. "Eia hou, ina no ko olua makemake e hoaumoe iho maanei i keia po, ma ke ano o olua ka'u mau malihini, oiai olua e hoomau ana i ka huli ana i na mea apau maloko nei no kekahi palapala okoa aku au i olelo mai nei, ke haawi okea aku nei au i ko'u ae. Hetfha hou aku la ka mea hiki ia'u ke hana aku?" "Aohe a'u mea e ae e iloi aku ana, e Esekina, a ke haawi ;sku nei au i ko'u mahalo no kou ae maikai ana mai la ia niaua e hoaumoe maanei. Ua hoea mai au inei no keia manao e huli aku a loaa ka piole o keia hana, a ke paa nei kuu manao e hooko āku ia hana, me ko'u nana ole owai ana la ka mea i hewa. "Ina o Hale Toda io ka i hewa elike me kau i koho wale mai nei, alaila ua pono, aka hoi, ina he mea okoa ae, e hoomau aku ana āu i ka'u hanā ahiki i ka hopena loa. "Me keia mau mea ae 1a i maopopo ia kaua a elua, ke manao nei au h$ manawa kupono keia no' kaua e hoopau ai i ka kaua kamailio ana nie ka waiwai ole i hele aku ai e huli 111 e ko'u kokoolua 110 ke kānaka komohewa i 'hoolimaliinaia.' , 'Ua nui loa keia manawā waiwai loa a kaua o ka hoopau wale ana iho nei, aka nae ke manaoio nei au no ka holopono

o ka hana a ko'u kokoolua. no ka mea, he kanaka maalea a akamai loa oia nia keia hana oia ka huli ana i kekahi mea pohihihi loa, a ua hilinai au iaia." "Ke manaolana pu nei au pela, e Mr. Ka-ta. a ke haawi aku nei i ko'u mahalo no kou hoike ana mai la ia mea nona. Ina no ka hiki nei ia Iiale Toda ke hooiaio mai i kana mau koi, aole au e alai aku atia mamua o kona aiahele i mea e nele ai oia i na pomaikai, aka.nae, aole o'u manao e loaa ana ia oe kekahi paUpala e. hoike mai apa 110 ko Hale'hanauia ana.- a pela me kona bapetizoia, a.aohe no. he palapala o ia ano i hanaia i ko'u manao." "Pehea hoi auanei e loaa ai ua laweia aku la hoi mailoko aku o ke pakaukau, no ia palapala ke kumu i wawahiia ai kela pakaukau kakau, aole no kekahi mea e ae. ma keia po. Ina no ka loaa aku o kela kanaka aihue e loaa aku ana paha kekahi palapala ma kona. k.in'o a aole paha, malia paha ma keia manawa ua pau mua aku la'-kela palapaia i ka haehaeia a i ole puhiia i ke ahi. "Mai lilo pu aku nei no me nei palapala mare, a me he mea la o ke kumu o ka lilo ole ana no ka hoi koke ana mai nei o ke kuene mai kou rumi nioe mai, a i ole no ka puapuahulu loa oia ke kumu o ka haule ana iho ,nei." "Pela io paha, e Mr. Ka-ta. Owau pu kekahi e hele aku ana me oe ma kau huli ana 110 kala kanaka. ke ae mai nae oe. Pehea la e ae mai ana anei oe owau kekahi e hele pu aku me oe?" "Aia ia i kou makemake. Heaha auanei ko'u kuleana e koi wale akū ai no' ia oe e hele ina aohe ou makemake," u O, e hele pu aku ana kaua. E makaukau ana au maloko 0 kekahi mau minuke pokole," a o ka ua o Kaila Esekina pii aku la no ia. no kahi o kona rumi moe maluna. Ua pa.u mua na, kauwa i ke kipakuia e Kaila Esekina e lioi noloko o ko lakou mau rumi ma'keia. manawa apau a Ka-ta anie Kaila Esekina o ka 11 kamailio ana, o laua wale 110 aohe mea e ae. . la Kaila i hala aku ai hele aku la o Ka-ta a ma ka puka a ku iho la. a ike koke aku la i ke kuene eku ana ma kahi mamao iki mai ka holo me he mēa la e kali ana no kekahi hana. Kahea aku la ka makaikiu iaia e hele mai iloko o ka rumi waiho huke a ninau'aku la: "Hilei no anei ia oe ke wehewehe mai i ke ano o kela ka-' naka aihue aiv i ai ?" "Ke kanalua nei au i ka hiki ia'u ke hoakaka pololei aku 1 ke ano o ia kanaka ia oe, no ka ntea, mahope wale aku nd o kona kua ko'u ike ana aku i ka manawa ana i lele aku ai iwaho ma ka puka aniani." "He paalple maikai no nae paha kona e komo ana?" "Pela ka'u e hoomanao nei." "He kanaka loihi no nae paha oia elike me ko haku?" "Aohe o'u manao pela. Ma ka'u mea e hoomanao nei he pokole iki iho kōna kino i ko kuu haku." "Hiki anei ia oe ke hoomanao ae'no kekahi mea au i ike aku ai e paa ana ma kona Iima, ina he mea kekahi ana e paa ana? , ' . "Aohe hiki ia'u ke hoike aku, ia oe me ka maopppo loa, aka nae ma ka'u mea liilii loa e hoomanao nei he inea keokeo kana e paa ana a'u e manao .nei,. he apana pepa." "He pepa aku la. Mahea oia o ka holo ?" w;ahi a Ka-ta. .. Ku | | "Ia haule ana akii.no ana iluna o ka lanai •m'ei jka awiwi loa ia iho ana aku ana a haule iluna o ka lepo, aohe oia i holo ma ke alanui, maluna aku no o ka mauu ka holo ana. "Oia wale ae lā 110 ka nui o ka'u mea i ike mamua o kuu huli ana mai e nana iloko nei a hoomaka aku la e.kahea i kekahi mau e ae. "Ua piha loa o Mp. Esekina i ka huhu ia'u no kuu hahai ole ana aku mahope. o'kela kanaka, o ke kumu no, i lohe mai oe, no ko'u maa ole i ka hahai mahope o ka poe aihue elike ihō la me keia, "O kekahi no hoi he poeleele keia manawa, he hana paakiki loa ke aliialu ana aku mahope o ka poe s aihue, malia paha he pu ka i arla o kuu kiia mai 110 ia a make e aiia 'hoi au. "Eia hou, uaelemakule au a ua kaumaha na v) r heaha ka mea hiki ia'u ke hana aku, o'kā uwā wale'akiji <no paha auanei, a ina 116 no ko'u hahai nei aohe no'pah'a' au e lihi launa aku ana; o keia ae la rta kumu o ko'u alualu ole ana aku mahope 0 kela kanaka aihue." "A, me ka mahalo ia oe, e Poka. no keia mau hoakaka mai la au. E, auhea oe, mai maka'u oe i ko haku, ia Kaila wahi a Ka-ta o ka pane ana aku me ka minoaka. "Ke manao nei au e hiki ana 110 ia'u ke hoohiki"e a'ku : mua ou i nei manawa e poina loa ana ko haku ia mea aole oia e kamailio hou mai ana ia oe. "Eia ka hoi ka ninau hope, he'kanāka no anei-kekahi i hoea mai ianei mamua a i ole mahope iho paha o ka hoi ana mai nei o Kaila Esekina ?" "He kanaka malihini anei kau e manao la?" "Malihini a kamaaina paha, o kekahi o laua." "Aole la. Aolie hookahi kanaka i kipa mai ianei i keia 'a." ~ "A, mahalo hou ia oe. 'e.Poka. Ūa pau ae la no ka'u mau mea i makemak« ai.'e ninau aku ia oe. Ua nui keia mau mea i loaa mai la i ka makaikiu. mai ke kueiie mai no ka hana e nalu ana ona ia manawa. I kinohi ua loaa ka manao hoohuoi i ka makaikiu ua powa .■10 o Kaila Esekina iaia iho, ā i mea e nalo ai kana hana hhopunipuni mai la he anu kona i manaoia aku ai ma kahi kaawale oia i ka manawa i hanaia ai'ka aihue, a ua papa ioa mai oia i ke kuene aole e kamailio iki i kahi mea no ke komoia ana o ka hale ame ka wawahiia ana o ke pakaukau leakau, aka, mamuli o na olelo a ke kuene ua hoololi hou oia i kona manao a hooholo iho la he kanaka e io no ka mea lihue, he kanaka no na Kaila Esekina i kauoha a i hooimalima paha e hana ia hana, a o ua kanaka la ua hoike mua ia aku ka lohe iaia e komo mai ma ke ano he kanaka aihue a e wawahi i ka puka aniani ame ke pakaukau kakau ina ke kelekalama. I ka hala ana aku*o ke kuene huli ae la oia a hoomaka iho 'a e hiili ia loko o ke pakaukau kakau, me ka mānao e loaa •īna iaia kekahi mea ana i makemake lōa ai, mamua o ka iho ana mai o ka haku hale, Kaila Esekina. Ua pau na wahi apau o ke pakaukau iāiā i ka huliia aohe nae he loaa, me kona noonoo liiau no iloko ona o ka palapala ana e huli ana aole e loaa anā nialaila, ua lilo i ke kaīaka aihue. . I ka paa ana 0 ko.Kaila mau lole i ke komo ua iho mai la oia no ka rumi ā Ka-ta e kali āku ana, a oiai aohe a laua hana e kali hou iho ai o ko laua u haele like aku la no ia •īowaho o ka hale. > Ma ka puka aniani Palani laua o ka puka ana aku, ma kahi no a ka Makaikiu Kita o ka oili ana piamua aku, a hoomaka aku la ka laua hele ana. me ke kaa o ke alakai ana ia Ka-ta. . MOKUNA XII, Ke Kuhihewaia Ana he Iole. Ua oi aku mamua o ka hapaha hora mai ka manawa a ke kanaka aihue o ka haalele ana iho i ka hale ahiki i ka wa a ka Makaikiu Kita Ka-ta i oili aku ai ma ka puka aniani no ka hahai ana aku mahope ona. nolaila, e hoomaopopoia ua inamao loa ke kanaka aihue e loaa ole ai no ke uhai aku, aka. alia nae hoi, nana aku i ka hua o kana hana. O ka puka aniani Palani e hāmama aku ana ia maluna o kekahi lanai akea. Aohe nae he alanuipii mamua aku o ia lanai e hiki ai ke iho āleu ā haule i ka iepo. He elua wale no nae kapuai ke kiekie o ka papah.ele p ka lanai mai ka lepo āe nolāila he hana maalahi loa na : ka mea kolohe ame ka

poe e ae apau, ka lele ana aku a haule iluna o ka lepo mai; ka lanai aku. ' ' •" i O ka mauu owaho o kahua ua hele mai ka ulu ana a kokoke loa i ka lanai. aohe nae i pili loa mai, me he mea la no ka malu loa paha i ka lanai o ka hale i ulu ule mai ai ka mauu a kokoke loa i "ka hale. a mamuli o iakumu he waiho wale iho no ka lepo ma kahi pili loa mai i ka hale. aneane elua paha kapuai. Mamuli o ka uaia ana o ia po ua palupalu loa ka lepo, no ia kumu i ka manawā o ke kanaka aihue i lele aku ai mailuna aku o ka laina a iluna o keia wahi i ulu ole ia e ka mauu, ua hohonu loa ka maka o ke kamaa o ka wawae akau iluna o ka lepo e hiki ai no ke ikeia iho me ka maopopo loa. la Kita Ka-ta, ka makaikiu i iho aleu ai mai ka lanai aku ua ike koke iho la no oia ia manawa i ke kohu wawae kamaa oiai oia e hoolele iho ana i ka malamalama o kana ipukukui makai ia maiiawa, ana o ka noonoo niua ana e lawe pu mai. O kana wahi mua loa keia o ka nana ana ame k6 ana ana i ke kohu o ke kamaa e waiho ana iluna o ka lepo me kana rula opiopi i mea nana e huli aku ai mahope no kahi o ke kamaa o ia ano i hanaia ai. » Ma kana hoomaopopo iho me he mea la he kamaa hou loa ko ke kanaka aihue, a mamuli o kona lele awiwi loa ana mailuna aku o ka lanai ua koikoi loa kana keelii ana a ma ia ano i hohonu loa ai ke kohu o kona kapuai wawae akau iluna o ka lepo palupalu i pulu i ka ua. Ua lilo keia kohu wawae i mea nui i ka.noonoo o ka Makaikiu Kita, no ka inea, ina aole e aku ana ke kanaka aihue iaia, e lilo ana keia i ike nui e hookolo ia aku ai ahik; i ka hui haiia kamaa, kahi a ke kanaka aihUe o ke kuai ana. 0 kekahi apana liana no keia a ka Makaikiu' Kita Ka-ta 0 ka hele # ia liui hana kamaa aku, a ia hui hana kamaa aku me ka hakilo i ke aao o kela ame keia kamaa e hanaia ana 1 mea e' loaa ai iaia ka ike i na ano kamaa like ole no kona manao he manawa no e hiki mai ana e lilo ai ia ike i mea waiwai. Ma keia ana ana i ke kohu o ka wawae i liiki koke ai no iaia ke koho 110 ka hale hana kamaa a "Eanona" kahi a ke kanaka aihue i kuai ai i kona'paa kamaa. "lie paa kamaa maikai a hou loa ka kela kanaka o ke kuai ana, a-mamuli o keia kohu o ke kamaa ona ua hiki loa ia'u ke koho i keia manawa i kalii o kela paa kamaa ana o ke kuai ana. "Holo aku nei me ka awiwi loa, uo'ka maka'u paha o paa. haalēle iho nei nae i ka pepa ana mahope nei me ka noonoo ole, e manao ana paha i kona holo ana aku la e«pakele ana oia," o keia ka ka Makaikiu Kita o ke kamailio ana ae iaia. Maluna aku o kahi e ulu ana ka mauu ka ke kanaka aihue o ka'holo ana me ka mama loa, pela ka Kita ike iho no ka loloa o na kikoo meheu wawae e mau ana ka mae o ka mauu. Aohe ike maopopo loa ia iho o ke kapuai wawae, aka aohe no ia he mea waiwai i ko Kita noonoo, no ka mea ua loaa mua mai Ia iaia ka ike-waiwai loa, nolaila hoomai: aku la no oia i ka hookolo ana ina kahi o ka meheu me ke kokua a kana wahi ipukukui makai. Ma ka Kita hoomaopopo iho ma kahi o ka meheu ana e hookolo ana, me he mea la, he kanaka i kamaaina loa ma ia mau wahi ka m,ea aihue, 110 ka niea ma kahi nui ole wale no o ka ulunahele kana wahi o ka holo ana e hoopuni mai ana i ka hale, a ma keia mau wahi no hoi ana e hele ana me he mea la me ka holo wale no oia. Me ka inama apau.e hiki ana i ko Kita mau wawae kt lāwe iaia pela oia i hoomāu aku ai i ka hookolo ana mahopi 0 ka meheu elike me ke ano o na ilio hahai holoholōna! me kona kulou mau iho e nana i ka.meheu me kana ipukuku ma ka lima hema a o kana pupanapana ef no hoi 'ma ka lima akau. Ua maopopo ia Kita e lilo ana ke kukui ana.e paa ana 1 mea nona e ikeia mai ai e ke kanaka a e lilo'ai oia i ma-ka iia ke ,kanaka, aihue —ina he pupanapana kana, ina nei no kona kali mai nona a e pee mai ana paha iloko o ka nahele hele, eia nae, .ina hoi oia e hoopio ana i ke kukui e-hiki uU ana iaia ke-ike iho i ka ke kanaka wahi o ka holo ana. ..O keia kahua o ka hale Seletamika he nui a he akea loa a ua holo aku ka loa o ke. kahua o ka moe ana i ke komohana no ka mile a oi, a me ia loa pela no hoi o Kjta e hoomau nei i ka hahai ana mahope o ke kanaka, o kahi walt no ona i laki ai ma keia naku hele ana aku ana i ka po ua pau na nahelehele i ke okiia. La loihi nei walii a Kita o ka ana mahope o ka nieheu o ke kanaka ; i kekahi manawa e pii ana iluna o kt, ahua a e iho ana i ka owawa, a i ka hope loa ua iho aku la oia ilalo o ke kahawai, he poliaku nunui kolalo o ke kahawai a e kahe ana no hoi ka wai. 1 ko Kita hiki ana ma keia wahi ua hiki ole iaia ke ike i ka meheu, a ma kana koho iho ua lele aku ke kanaka iluna ō na pohaku nunui, a maluna olaila i lelele aku a-i. No kekalii mau minuke kona hoomaha ana me ka noonoo i kana wahi e hele hou aku ai. ī ka loaa ana iaia o ka noonpo ua iho ke kanaka iloko o ka wai a ma ka wai oia i hele aku a'i, i nalowale ai kona meheu, o ko, Kita iho aku la no ia iloko o ka wai. laia i kaa aku ai ma kekahi aoao o ke kahawai ke nana iku la oia ma o a maanei 110 kekahi meheu wawae, aohe nae ona ike aku, a no kekahi hanen a oi i-a paha kona hoomau ana i ka pii iuka ma ia aoao o ke kahawai .aohe nae ona 'ke meheu wawae, a no ia nele hele ae la a ma kekahi aoao ī hoomaka mai la ka iho ana i kai ahiki i kahi ana i iho mua aku ai. aohe no he loaa iki o kekahi meheu, a no kopa ma:iao ua alo ae paha i fcona maka ua palua a pakolu kana pii ana iuka a iho ana i kai ma na kapa o ke kahawai, aohe no he loaa iki & kekahi meheu, a ke nanauki.loa la oia ia manawa, no ka mea, he manawa poho wale no ia ana e huli la me ka loaa ole'o'ka waiwai, a ua manao maoli iho no oia e hpppau i ka hahai ana mahope o ke kanaka ia pp. Ina ua hoomau ke kanaka i kana hele ana maloko o ka wai i mea t nalowale ai o kona meheu, aoh ( e alahele iki e keia ai pehea la ka lpihi p ia wahi ana p ka hele ana maloko o ka wai, a ua hoomau paha oia i ka pii ana iuka ma•oko o ka wai a i ole j kai paha, he ninau paakiki ia iā'ia e 'iiki ole ai iaia ke pane nona iho ia manawa; I ua o Kita i hoi hou ae ai no kahi mua ana.o ka iho ana mai i halawai ai oia me kekahi ulia poino nana i houlolohi loa iaia a hala kekahi manawa me ka waiwai ole, oia hoi ka paa ana o kona wawae i kekahi umii iole i waiha ia iloko 0 ka opala a ka wai i mea e paa ai ka iole. lāia'i hele mai ai me ka'haupu ole ae e halawai ana oia me, kekahi poino, aia hoi, ua hehi iho la kona wawae ma'una pono o na iiiho wawaka o kekahi umii i waihoia maha'i o ke kahawai, ua uhiia ilio a nalowale me ka opala i laweia mai e ka wai, a paa le^a. Ma kela paa ana o kona wawae ua hiki koke no iaia ke ike he umii kana mea o ka hehi hewa ana iho. Kulou iho la oia ilalo a palepale ae la i ka opala i uhiia ai ka umii ahiki 1 ke ahuwale ana ae. Aohe no he umii nui a koikoi loa i kana nana iho. a ke ike ihō la nae oia i ka walawalania, a 110 ia eha e hiki ole ana iaia ke hoomau aku i ka hahai ana mhope o kana kanakā a hala kekahi manawa koe wale no ahiki iaia ke apuapu i ka umii i kaawale oia mai ia mea mai. Mahope o kana nana pono ana iho i ka umii i ike iho ai oia me ke ki e hiki ai ke wehe, j hiki ole ai i kekahi mea ke wehe i ka iole o ka mea wale no me ke ki nana i waiho i ka umii malaila ke hiki ke wehe. Un hnopaaia ia umii me kekahi kaulahao a ua kakiaiā aku ke kaulahao a paa i ka pohaku. Ua huki mai la oia i ke kaulahap i hpppaaia ai i ka pphaku a hemo mai la

nie-ka maalahi loa, eia nae. iloko o kela heliHi ana īliai lft ke ike la no oia i ka liiki ole iaia ke hele me ka mau no o kela umii e paa ana i kona wawae. * * Kle wahi apuapu no kana iloko o kona pakeke. nolaila me ia wahi apuapn i hoomaka iho ai oia me kona inanao pu ia manawa aole e nele ana ko Ka-ta hbea mai .malaila ia manawa, ā oia ke hoomau aku i ka "hahai ana mahope o ke kanaka i ol? e hoohopoho waie ia ka manawa a e lilo ai lioi ke ulolohi loa i manawa lawa loa no ke kanaka e mamao ioa aku ai, a e loaa ole aku ai paha ke hahai aku. Ua lilo keia ulia i loaa ia Kita i mea hoonaukiuki loa iaia ma kekahi ano a i mea akaaka hoi nana ma kekahi ano, o ka ukiuki nae 110 kona hooulolohiiā aua ka mea koikoi loa iloko Qna ia manawa mamuli o keia wahi kumu liilii loa. Me ka nana ole iho la i kona eha ua hoomaka iho la oia e apuapu, he wahi ano hana hooluhi makehewa wale 110 iaia, me ka paā o kona manao aole e hoopau wale i ka tnana\va ma o ke kali ana a hoea mai kekahi kokua. n<i ka mea, ua maopopo iaia he nianawa wale 110 no Ka-ia e hoea mai ai ma ia p,0.. Oiai oia e .hoomau ana i ke apuapu. a ua piha paha he hapaha hora iaia ma ia apuapu ana me ka hoonaukiuki, mai ka manawa i paa ai o kona wawae i ka umii a i lilo ai oia he paahao ia mau minuke, lohe ana no oia i ka walawaalau nailuna mai o ke kaepali. Aohe i liuliu loa iho o kona ike koke aku la no ia i ka »vvaka ana ae o ka malamalama. a hoomanao koke ae la )ia aia o Ka-ta ma kahi kokoke loa mai iaia, a e hoopau •:okeia ana kona pilikia, a ua hookoia ia manao ona mahope :ho. Ua hookolo mai 110 ka Makaikiu Ka-ta ame Kaila Ksekina na kahi o ka meheu wawae o Kita o ka hookolo ana mai, a vita no hoi i makaala mau ai aole e hehi iho maluna o ka neheu wawae o ke kanaka, i hiki ai ia Ka-ta ke hookt>lo mai mahope ona. I ka ike ana aku a ua o Kita ia Ka-ta kahea aku la oia ne ka leo haahaa i maa ia laua kc kahea aku kekahi i ke;ahi. aua pane kokeia mai kana kahea e Ka-ta. Oiai ua o <ita e apuapu ana i ka uniii ua hoopio oia i kana kukui jo, aka, i ka wa ana i ike aku ai ifl Kata o kona hp-a ae' la> 10 ia i kana ipukukui uwila. i pololei ai ka Ka*ta ma hele ma mai ma kana wahi e noho ana. He manawa emoole no hoi ia iho ana mai a Ka-ta ame <aila Esekina a k,u ana mamua ona. alaila hoakaka aku la \a o Kita i ko\ia poino me ka akaaka ana aku. ''He keu keia a kahi poino ulia ma'uwale o ka loaa ana iho lei ia'u. eia ka hoi he umii ko kei.l wahi o ka waihoia ana; na no paha he ao ame nei no ko'u hele mai ma nei wahi e iaa ana 110 ko'u wawae. no ka mea, Ua paa loa i kauhiia kn opa'a." + Ua hiki ole ia Ka-ta ke uumi iho i kona akaaka ia ia\va 110 ka paa ana o ka wawae o Kita. aka 110 kona ike lole e nele ana ko Kita eha. ua hoo])au ae la oia i kona ikaaka ana, no ka mea. mamuli o ka poino,ana o. kona kokua, ua hoohoka ia kona manao 110 ka j>aa koke o ke 'ianaka aihue ia Kita, a ua mamao loa aku la oia ia manawa hiki ole ai ke paa a ke lihi launa aku hoi mahope ona. t£ia hae. rio Kaila Esekina, ke hauoli la oia ia manawa no j"<cia' paa ana o ka wawa<f o Kita i ka umii i mea nona e ■\ooufolohi loa ia ai, a he manawa akea loa 110 kana 'eanaka e hookaawale aku ai iaia iho. laia nae e nana mai ana i ka wili o l\ita i ka eha ua liki ole iaia ke nanamaka mai me ka haawi koke ole mai kekahi kokua. nolaila law*e ae la oia i ke ki o ka umii maioko ae o kona pakeke a i mai la: . pomaikai nui loa keia! Oka haawi koke ana mai 10 ia o Watekiha i keia ki ia'u i keia ahiahi a ka lua q l;e <\ aia aku la no iaia. O keia ke ki o kena umii e he.mo ai"He hana mau na \Yatekina ka hele ana e nana i na umii ma na wahi apau ana o ka waiho ana, no ka nana'kna ina īe iole kekahi i paa, a no ko'll manao a ke kakahiaka apopo ! hele mai ai ail e nana i na umii. he elima ka nui, pela ko'u nanao, pela oia i haawi mai ai i keia ki ia'u. Ua eha loa mei ko wawae?" "Otvai hoi auanei ka nlea nele i ka eha me keia mau niho vawaka e umii nei. i ko'u wawae, eia nae, aohe no he poino 'oa, e hiki ole ai-ia'u ke hele .aku e hahai mahope o kela makamaka ou i holo aku nei, ina e hemo ae ana nei umii nai kuu wawae aku." Ma keia manawa kulou iho la ua o Kaila Esekina e īana i ka wawae o Kita, a he kani ana o ka mohala ae la h<> 'a o na niho o ka umii i ka wa a ua o Kaila Esekina o ka īookomo ana iho i ke ki. "Ke hauoli nui nei au 110 kou lawe pu ana mai la i kena :i me oe," i pane aku ai o l<ita. "a ke haawi aku nei au i ! <a'u hoomaikai ia oe 110 keia hana alōha au i ka manawa īeupono loa." a ke noke la 110 hoi ua o Kita i ka anaanai ma Vahi o ka wawae.i liolo ae ai ke koko. "E Ka-ta, ua hala ae la nei puu make," wahi hou a ua ) Kita o ka hoomau ana aku, "ua makaukau au i nei maua,va no ka hana, aka, e pane mua mai oe i ka'u ninau, aia nahea kela kanaka o ka hele ana aku nei?" "Ua noke iho nei au i ka huli ialalo nei o keia kahawai ī aohe loaa, he mau manawa lehulehu ka'u 0 ka pii ana iuka 1 i ka iho ana i kai ma na aoao a elua o keia kahawai, aohp. lae he loaa iki ia'u o kekahi meheu wawae, a 110 ia manao iho nei au e hoi hou aku iluna, paa e ilxTnei jliae hoi kuu \vaw r ae i nei umii hoopakalaki a hooulolohi loa ia'u; 'na ua hala mua aku nei au aole e loaa mai ia'olua maanei. "Pehea ma kela kapa a ma keia kapa o ke kahawai?" "Ua pau ia mau wahi i ka huliia e a'u, aohe nae o'u ike nieheu iki." "Pela?" "Ae; a no ia nele i manao iho nei au e hoi hou aku ,'luna." wahi a Kita. No keleahi minuke ko Ka-ta ku' ana a nana aku la ma > a maanei iloko o ka pouli, me he mea Ia e noonoo ana oia 10 kahi a ke kanaka o ka hele ana aku. Alaila hele iki aku la oia a nia kahi o kekahi kumulaau r>aina maloo. he kumulaau kiekie. a ke ku aku la na kanaka e ae elua nana iaia. 1 ke kokoke loa ana aku a ua o Ka-ta i ke ||o a ae la i kāna kukui a hookokoke loa aku i ka malamalania i ke kumulaau a nana pono aku la. a i koha ike ana aku i 'eekahi meheu i mai la me ka leo hauoli "He meheu hou l'oa keia e kau liei; ua maalea maoli no kela kanaka, aole oia i 'hele hou maluna o ka lepo, aka >ii ma keia kumulaau ahiki i ke kau'ana iluna a lele-fiou iku la iluna o ka hoīiua. "E nana mai olua i ka ulu ana o keia laau, ua īilu ma ka-aoao o ka pali,. nolaila ua hiki iaia.ke pii ma keia kumu'aau i mea nona e kau hou ai iluna o ka honua me ka ike )le ia, oiai he pili loa keia kumulaau i ka pali. "Eia ko'u manao, ma keia kumulaau oiā i pii ai a hiki i '<e kau ana ilu'na. Jna olua e pii.koke māi ana mahope o'u, i 'eeia manawa e ike koke iho ana no olua i ke kohu o koiia 'eamaa Banona maluna oka lepa. E hahai koke mai olua mahopeo'u!" Aohe o Ka-ta i palua mai i kana noi ana. no ka mea ua hoomaka koke aku la no o Kita ma e hahai mahope aku ona ahiki i ke leau nui ana iluna. MOKUNA XIII. ' Ka Hoohikileleia Ana o na Ipo Aloha. Mamuli o ka Ka-ta olelo ana mai no ke Kamaa Banomt, ike koke iho la o Kita ua loaa mua ka iaia ka ike no ka hale kuai kāmeui'a Banona kahi a ke kanaka aihue o ke kuai ana i kana paa kamāa, elike no me kana i ike ai. . (Aole i pau.)