Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 47, 22 November 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

Ilele malie mai la ua mapu nei a kokoke ia Tazana, me ka nnke ana i ka nunulu eliKe me ke ano o na pipi bulu, o k.,na lele mai la no ia maluna o Tazana, a oiai he kanaka keiki. a ua ike hoi i na hana apau a na kanaka, ka mea i loaa ole ka noonoo i na holoholona,. hoomaka ae la keia e alo kunihi, a hala aku la ka mapu ma kekahi aoao, iloko nae o j ia manawa hookahi, i haawi aku ai oia h epuupuu mahana- j hana ma ka opu o ka mapu, uwoki oe e na ana, a kaanini 1 ae Ia ke alo iluna. I Me ka leo kuwo i ala awiwi hou mai ai ka mapu iluna,' a holo /mai la no kahi o kona enemi e ku aku ana, a elike no ine kela hana mua ana, ua alo hou ae la no o Tazana, | a haawi aku la he hookahi puupuu mahanahana ma ka opii j 0 kona hoa paio, a huli kaanini hou aku la ke alo o ka mapu iluna. a me he mea la, iloko o kela manawa, i auhee loa aku ai ke ano malamalania iloko o Tazana, a hoi hou mai la kona ;mu holoholona. ! Me keia ano holoholona iloko ona, he keiki na ka mapu, i 1 leie aku ai oia ma ke kua o kona enemi, a lalau aku la kekalii lima i ke poo, aia hoi kekahi lima ke puliki la i na maiuu loloa ooi o ka mapu, o ko laua hoomaka iho fa no ia e aumeume maluna a malalo no kekahi mau minuke. Aia ka nui o na mapu ke nana mai la me ka piha hialaai i ka hakaka o ko lakou moi, me keia kanaka malihini, a ia 3ak»ju i ike mai ai i ke kahe o ,ke koko mai ka aoao aku o Tazana. i ka uwa'uia e na maiuu loloa o ko lakou moi, ua |jiha na mea apau me ka olioli, eia nae aole o lakou noke wale mai i ka walaau, a hoopuka ae paha i na olelo kaena,; aka ke hakilo pono mai la lakou me na manao hopohopo,' uo ka lilo o ko lakou moi, i'pio na keia ma'pu malihini. I ka manawa i kau pono aku ai o Tazana ma ke kua o ka mapu, me ka uhaki ana mai i ,ke poo, ua piha loa kelaj 7uau mapu me ka pihoihoi, a iloko o ia manao pihoihoi o| lakou. lohe mai la i ka haki ana ae o ka iwi o ka a-i o ka; moi o lakou, n haule aku la iluna o ka maun, waiho maliei make loa. Elike me ke kaa ana o ka lanakila ma ka aoao o Tazana, maluna o Tekoa, kela mapu hoonana ōloko o kona puulu hookahi, ma ka manaa u'a g Tazana i makemake ai e haalele aku i ka noho pu ana me lakou, pela iho la no oia i lanakila ai maluna o keia moi 9 keia lahui mapu. I ka ike ana mai o na mapu e ae i ka haulehia ana o ko lakou moi. ua noho hamau loa na mea apau, aole he walaau iki. he hookahi a lakou hana, o ka nana mai maluna o ke kino make o ko lakou alii, a nana mai ana maluna o ke kanaka malihini. me he mēa la, o ka noonoo nui wale no iloko 0 lakou .0 ia ke kuaki, no,ka hiki ole ana i ko lakou moi ke ]iepehi i keia mapu malihini. Me ka nana ole aku i ka mea a na mapu e ae e noonoo ana iloko o lakou. keehi iho la kekahi wawae o Tazana, maluna o ka a-i.o kana pio, alaila hoomaka ae la e kahea me ka leo nui. e kono ana i na holoholona. oloko o ka ululaau, e hele mai e hookuku i ko lakou ikaika me ia nei. '■ Aia ka leo nui o Tazana ke wawalo hele la iloko o ka ululaau. a i ka lohe ana aku o na keko liilii, ua piha lakou mōi ka haalulu a noho hamau loa iho la ke kakani ana o ko lakou mau niho, loheia aku la hoi ka leo kuwo o ke tiga me ka liona ma kahi mamao. Ke ku malie la no o Tazana, me ke kau ana aku o kana nana ana maluna o na mapu e nonoho mai ana, ai kekahi noonoo iloko ona. e aa mai ana no kekahi o kela mau mapu. e paio me ia, no ka mea he rula mau iwaena o na inapu, 1 ka wa e make aku ai o ko lakou moi, e ake mai ana kekahi e lilo oia i moi no ka mea ina aole e make o Tazana, alaila ma 11:1 ano apau, ua lilo oia i moi, oiai.ua kaa ka lanakila ma kona aoao, a ua make hoi ke alakai o na mapu; ua kamaaina no hoi ua o Tazana, aole he 'mea maa. ka noho moi ana aku o kekahi mea malihini loa no kekahi lahui mapu. ma ia ano, aole e noho wale mai ana kela mau mapu a hana ole mai i kekahi niea e hookau aku ai i ka make maluna o keia kanaka malihini. Ma ke kanxaaina no hoi iloko o Tazana i ke ano o na hiapu, ina aole oia e hui pu aku-ana me kela lahui, alaila e haalele mai ana no lakou iaia, a i ko lakou wa e kaawale aku ai i kahi e, o ka manawa ia e hoomaka ai ka hakaka ana mawaena o lakou iho, a o ka mea e kaa ana iaia ka lanakila. o ko lakou moi ia. ka mea e noho poo no ka lahui holookoa. Oiai nae oia e noonoo ana i ka mea a kela mau mapu e hana mai ana nialuna ona, ia wa i oili mai ai he mapu opionio loihi, i hiki aku kona kiekie ma kahi o ka ehiku kapuai l e ku pololei iluna, me ka hookokoke ana mai ia Tazana. aole nae ma ke ano pnpuahulu, aka me ka hele malie ana, e kaapuni ana hoi i ka malihini, ma ke ano e kilohi ana ,i keia kanaka hou, elike me ke ano o na hana a na ilio, i ka wa e ike ai i na ilio malihini. Ke ku malie loa la ua o.Tazana i kahi hookahi, me ka -makaukau no nae no ke kupale ana iaia iho, o kona hoao ana e nee aku ihope he hookahi kaina wawae, he mea ia e lele koke aku ai keia mapu maluna ona, a ina no hoi oia e nee mai ana imua, ua like pu no, nolaila o ke ku malie ,wale no i kahi hookahi ka liana pono, a nana aku i ke kulana makaukau o kona hoa paio. Aia na maka o Tazana ke hakilo pono loa la ma na wahi apau a keia mapu e kaapuni nei iaia, ma kona koho aku, aole loa i lawa ka ikaika o keia mapu e pepehi ai i ko lakou moi, eia nae he kino kona o ka poe ikaika, ina no ka nui aku o kona mau makahiki, oia kekahi o na mapu, nana e ulu-pa ka nui o kona lahui. Ke kilohi pono loa la o Tazana i ke ano o keia lahui ma-. pu. ua kaokoa ae ia mai ka puulu mapu i hanaiia ai oia, a malia ua like no paha ka olelo a namapū apau, ala ae la kekahi noonoo iloko ona, e kamaiiio mai i keia mapu e hoonana aku nei iaia. ma ka pane ana mai: "Owai oe e aa mai nei e paio me Tazana o na mapu?" wahi ana ma ka olelo i kamaaina iaia no na makahiki he iwakalua. "O Akuta ko'u inoa/ r \vahi a kela mapu o ka pane ana mai. i kulike loa me ka olelo i kamaaina ia Tazana. "Ua make aku la o Molaka, owau ka moi i keia manawa. E ku oe a hele mai keia wahi aku, o pepehi aku āuanei au ia oe a make loa." "Owau ka mea nana i pepehi aku la ia Molaka a make, nela no auanei ka maalahi loa ia'u ke pepehi aku ia oe a make, ke manao au e lilo i moi," i pane aku ai o Tazana, me ke aea pono ana mai o kona poo a pololei iluna. "Aole o Tazana o.na mapu, i makemake e lilo i moi no ka lahui o Akuta, o ka'u wale 110 i makemake ai, o ia ka maluhia ma keia aina. E lilo kaua i mau hoaloha maikai, e haawi aku no o Tazaria o na mapu, i na kokūa ana ia oe, a pela hoi oe e kokua mai ai ia Tazana. "Ua hiki paha ia oe ke pepehi ia Molaka a make, no kona ikaika ole no, aka aole loa e'hiki ia oe ke pepehi ia Akuta a make. Ina no aole i make aku nei o Molaka ia oe, o Akuta e liloi alakai a i moi no kona lahui." " ..

I pane no kela mau olelo kaena a Akuta, huli ae la o-Ta-j 7,anaj a haawi aku la i kekahi pa'i mahanahana ma ka papalina o ua mapu hoonana nei, a mamua o ka hiki ana i ka mapu ke hana mai i kekahi mea e poino .ai ke.kanaka Pelekane, ua paa e aku la kona mau lima i ka hopuia, a kau aku la o Tazana maluna o ke kua 0 kona hoa paio, o ko laua hoomaka iho la no,ia e auineume, e hoohāna ana i ko laua ikaika apau, aia ka pono o ka lanakila o kekahi maluna o kekahi, Ke noke la laua i, ke aumeume a mamua o ka hiki ana i ka mapu ke hoohina aku ia Tazana ilalo, ua paa- aku la ke poo o ka mapu i kekahi lima o ke.kanaka Pelekane, a huki mai la ihope no ka uhaki ana, elike me kana i hana aku ai ka mapu moi, aole nae he manao pepehi maoli iloko ona, aka e hoola ana oia i keia mapu, ke ae mai i- kona manaō e haawipio, a e noho me ka maluhia, a o ia ka Tazana o ka ninau ana iho me ka leo mālie: * "Eia kou ola e Akuta iloko o ka poho o kuu lima, e ae ana anei oe e haawipio mai ia'u?" ' Aole he pane koke ae o Akuta, aka ke noonoo la oia no ka haki ana o.kā a-i o ko lakou moi, a pela aku ana no paha oia, aka nae aole ona makemake e haawipio mai i ka noho moi ana no kela lahui, nolaila h'oomaka hou ae la oia e kupaka, i wahi e hemo aku ai ka lima o kona hoa paio, e huki mau aku la i kona poo ihope, a no ka hiki ole iho iaia kc hoomanawanui i ka eha, o ka haki wale ae no koe o kona a i. hoopuka okoa ae ia oia i kana pane ika i ana ae: "Ke ae aku nei au e haawipio a e noho hoaloha me oe." I ka lohe- ana o Tazana i k«la pane, lihokuu liilii ae la nia i kana paa ana i ke poo o Akuta, a pane hou aku la: ' "Aole au i makemake ē kaili mai i liou.kuleana hoomalu e Akuta maluna o kou lahui kanaka, o ka'u 110 hoi ia i hoike mua aku nei ia oe, aoie nae ou wahi mea a maliu mai. Aole o Tazana i itiakemake e lilo i moi, a ina he mea kekāhi e 1 hoao mai ana e noho mana- mai maluna o kou lahui kanakr t ua makaukau loa o Tazana e haawi aku i kana mau kokua ana ia oe, iloko o na manawa apau e makemakeia mai ai e oe." Me kela piau olelo i ku ae ai o Tazana' iluna a pololei," pe la no hoi o Ak-uta i ku ae ai iluna, me ke kaka ana ae i kona poo, me ka huli hoi ana aku hoi no kahi o kona puulu e noho mai ana, aia hoi kona mau maka ke nana la ma kahi 0 na mapu nunui e noho mai ana, no ko ia nei manao no. e haa mai ana kekahi o lakou, e ku-e mai no ko ia neUile--1 mea nana e hoomalu i.kela lahui o na mapu. Aole nae he hookahi o lakou i hoao mai e paio me Akuta. aka hoomamao 'aku- la lakou mai iaia mai, me ka naholo ana noloko o ka ululaau, a iloko o na minuke helu wale no. ua koe hookahi iho la o Tazana ma kela wahi, aole hoi na mapu, ka lahui a.na i noh<. ai mai kona mau la kamalii loa | mai. . j Ua hele ua o Tazhna a eha maoli, he eha hoi e konoia niai I ai kekahi kanaka e loaa nā lapaau koke ana,,i hoomamaia j mai ai kona auwe ana, eia nae, aole i lilo kela r.ian eha i niea ano.nui ia Tazana, oiai ua maa 110 kona ( i<iiio i na pala--1» * kela ano, ai oi aku no paha i !:e'a mau; f haa\vina ma-1 luna o kona kino, nolaila hoomanawanui wale iho la no oia. elike me ke ano o na holoholona. O-ka noonoo muā /loa i oili aē iloko o Tazana, oiai oia e ku hookahi la, o.ia no kona hoolako ana īaia iho me na makaukau e hiki ai ke kupale iaia-mai na poino mai, i kona wa e halawai ai me na holoholona ahiu. Ua ike maoli no oia i kona poino, mamuli o ka nele me kekahi mau 'mea eha. I v ā no kona nui ikaika maoli no, pela iho la i lanakila ai oia maluna o ka aole nae e lilo ia ikaika ona, i mea nona e pakele ai, ina nei no ka halawai aku me ka lioha, ame ka bea, koe wale no a loaa he mau mea kaua ma kona aoao.' Oiai aia no ka nppnoo maikai ilokō 0 Tazana np na mea e lako ai oia i na meakaua hele aku la oiā m.a kahakai a •hoea i kekahi pali poh'aku paakiki, hoomāleā'āku oia e wawahi i ka pohaku ahiki i ka hemo ana māi ; fe'apana pohaku loihi o umi-kumamalua inihā ka loa, a he hapaha iniha hoika manoanoa ma kēkahi wahi a he lahilahi lōi ma kekahi wahi, a manao iho la ka loaa o kana pahi, aole nae malaila wale iho la no pau kana hana, aka hele aku la oia noloko o ka ululaau, a ma kekahi ano laau palupalu i kamaaina iaia, hoomaka aku la e hi'a ma ka anaanai ana i kekahi apana j laau me kekahi ahiki'i ka a ana, o kona ho-a aku la no ia J i ahi, a hoomo-a aku la i kana pahi pphaku iluna 0 ke ahi,

ma kahi lahilahi ine ka hookomo mau ana no nae iloko o ka 1 wai, ahiki i ka lahilahi loa ana elike me ka oi o ka pahi, me I kona ike maoli no i ka paa. . j Pau kela hana ana i kana pahi, huii aku la oia i kekāhi j laau oolea i kuau no kana pahi, a i ka paa ana i ka hauhoa me ke kaula o konā hoomaka aku la no ia e oki i pana na'na me ona mau pua, aole no hoi i emo ia hana ana aku, ua ku maoli ke-āhua o kana mau pua, ine ka loaa hoi o kekahi pana iakaika, a manāo iho la kona lako me na meakaua e palekana ai oia. ' ' Aole malaila iho la pau kana hana, aka noonoo -maiMa ua o Tazana i wahi kupono nona e hiamoe ai i ka po, ma kekahi wahi e pale.kana ai mai na holohdona ahiu aku. nolaila me ketaN-pahi pohaku ana, hoomaka aku la e okioki i na lala laau ahiki i ke ku ana o ke ahuā, hele aku la oia e lana i kekahi kumulaau nui kupono mā kā'e o ke kahawai, 1 malaila i hana iho ai oia i hale nona iluna o ke kumulaau, i wahi e hiāmoe ai i ka po. Hēle no hoi a niakaukau korta wahi e hiamoe aku ai, ke ihi mai la ke āno o ke ahiahi, a ke ike mai la oia i ka pouli, aole nae he mau meaai ana e ui ae ai e kii aku a lawe mai no ka hoopiha ana i kona opu. Ua ike nae ua o Tazana ma kela hele ana aila iloko o ka '.ilulāau, 1 kekahi wahi a na holoholona e hele ai e inu waii he wahi no aol£ i mamao loa mai keia w.ahi anā i hana aku la ) kona hale, a i mea e lo&a mai ai he ai nana 110 kela ahi ahi a hiamoe aku, o ka lalau aku la no ia o ua o Tazana ; kana pana me na pua, pinana aku la iluna o ke kumulaau. o ke kamoe pololei aku la no ia o kana hele ana kahi e ke kahawai. Ke nana aku ia Tazana e heje la maluna o na kumulaau; aohe lilo o ka mapu iaiā, ua hoi hou mai kona mau ano o kona mau la opio, a ina aole kela ukana nui o ke kaumaha ame ka luuluu iloko o kona naau, no kana mau mea aloha: i'na ua hoopihaia mai oia me na haawina pookela loa o ka hauoli 110 kela hoi hou ana-aku elike me kona ola o ke ano holoholona, aole nae pela, mau ke kaumaha maluna 0 Tazana i na manawa apau e nohoalii la, a ina paha no ka ike niai o na haku o Enelani i kamaaina iaia i kela hele ona iluna o na kumulaau, e, nokē mai ana lakou i ke pahenehene iaia, a e holo ana hoi lakou mai iaia aku me ka piha 1 ka maka'll. Me ka nehe malie, me ka palamimo hoi o kona mau kainawawae, e hele la ua o Tazana ma na lala laau haahaa, ke hoolohe loa la hoi kona mau pepeiao, o ka lohe aku i ka 'nakeke ae o kekahi holoholona, i loaa ai kona aina ahiahi, a iaia nae i hoea aku ai ma kekahi moali ālanui, he wahi i maa i ka hele mau ia e na holoholona, noho iho la oia kakali, aole nae i loihi kela kakali ana iho ari37 lohe ana no oia i ka nakeke o kekahi mea malalo pono 0 kona wahi e kau ana iluna o ka lala laau, i nana iho paha kona hana, eia ka he liona, a ē hoomakakiu ana i kekahi dia opiopio e hookokoke e ana no kahi o ke kahawai. Aole nae o kela dia hppkahi wale np ke hele mai la, he holoholona okoa aku kekahi e uhai mai la iaia, ma kahi he mau kapiiāi helu wale nō ka mamao mai kela dia aku, ua hiki loa ia Tazana ke ike mai kona wahi e noho la, aia ke diā iloko o ka maka'u. Hele mai la nae ua dia nei, a ku malie iho la i kahi hookahi, me ka alāalawa ana o kona mau maka a maanei, a manao iho la ke poho o na manaolapa,jno ka nele o ua o Tazana i kona aitia ahiahi, ina aole

e hoomau mai ana kela dia i ka hele pololei ana mai no kona Avahi e kakali aku ana. He oiaio ua-loaa ka ike i ke dia aia kiekahi ukali mai la mahope ona, a i ka alawa ana aku o ke dia ihope a ike i ka liona, o kona hoomaka mai la no ia e me ka manao o ke komo wale aku no iloko o kekaha wai, a au a pae ma kekahi kapa, o kona mea wale no ia.e pakele ai, eia nae iloko o ia manawa hookahi, e noho aku ana o Tazana me ka makaukau, o ke kumu nui nae o kela haka pono loa o na maka o Tazana maluna o ke dia, no ka nui maoli o kona pololi, e ake wale ana no o ka loaa o kana mau meaai, a moe lealea kona po., I ka manawa i kaalo pono ae ai o ke dia malalo.pono o ka lala laau a Tazana e kau ana, o ka hooinaka aku la no ia o ke keiki a ka mapu, e lele a kau ana iluna o.ke.kua o ke dia, me ka hina ana aku ilalo, he hookahi no nae ia o ka hopu ana aku i ke.kiwi o ke dia. ia pelu ana mai no i,ke poo ihope, o ka haki ae la no ia. Aole kela he manawa no ka hoolohilohi ana, no ka mea ke kokoke loa mai la ka liona e hoea no kona wahi e ku nei, a i.wahi nona e pakele ai mai ka make mai, o ke nahu aku la no ia i kona mau niho ma ka aoao o ke dia,- lalau ae la hoi kona mau lima wikani i ka lala o ke kumulaau, a iloko o na sekona helu wale no, kau ana keia iluna, aohe wa a loaa mai i na maiuu loloa ooi o ka liona." I kela wa hoi o ka liona i ike mai ai i kona hoohokaia ana, ua noke okoa ae la oia i ke kuwo me ka leo nui, aohe nae he lana aku o Tazana, aka pinana aku la oia a kekahi wahi kupono, waiho aku la i ke elia iluna o ka lala laau, a hoo•naka aku la e okioki me kana pahi pohaku, a ai aku la me <a ono maoli, o ia no oe o kekahi pai hua maluna o na pa'<aukad a ka poe waiwai. Aia ka liona ke holoholo la malalo ae o kahi a Tazana e nōho la hoonuu i ka i'o'o ke dia, a i kana hookuku iho, me na meaai ono loa ana o ka ai ana ma Ladana, aole i loaa mai ka hapalua o ka ono ame ke kuhinia o keia meaai ana ? hoonuu la. o ke koko e kihe'ahe'a la ma kona mau lima, a ma kona helehelena he mau mea maikai wale no ia iaia, ilike me kona ano holoholona. O ka ai hoi ia o ua o Tazana kona maona ana, waiho aku la i ke koena o ke dia maluna o kekahi wahi paa, ; haule ole ai, o kona haalele iho la no ia i kela a \amoe pololei aku la kona alahele ,no kana wahi i hana ai i ! <ona hale he mau hanen i-a ke kaawale mai kela wahi aku. Aia no ka liona ke .ālualu la iaia malalo, aole nae ia he nea nona e maka'u aku ai, oiai aia oia ma kahi e loaa ole \tku ai i ka liona; a i ka hoea ana aku i kona wahi,*maluna •10 o ke kumulaau, kahi ana i hoomakaukau mua ai i home nona, o kona haule aku la 110, ia hiamoe, a aole no hoi i ouoho iki ae ahiki i ke kiekie ana o ka la.ma kekahi kakahi'ika mai.

•MOKUNA IV. s ' Lilo ke Tiga i Hoahele no Tazana. O ka haiaa nui a Tazana ma kekahi mau la mahope mai, r> ia no ka hooponopono hou ana i kana mau meakaua, pela ka hele a'na e makaikai i ke ano o kela aina, me kona ike maopopo iho no, ua lako pono oia ma na ano apau, no ka mea ua loaa kana pana ikaika, ke kaula, ame na pua he nui, i pela hoi kana pahi pohaku i hele a oi. Me kela mau makaukau apau i loaa ia Tazana, hoomaka aku la oia e hele makaikai i ka aina, a o kana mea i ike, he wahi kaokoa loa keia, mai kona aina hanau mai. He oiaio aia no kela aina ma na kapakai o Aferika, aka ma ka huli hikina nae, aole ma ke komohana, no ka mea e oili mai ana ka la mai ke kai mai, aole hoi mai ke kuahiwi mai elike me i kamaaina iaia ma ke komohana o Aferika. Qiai i g.Tazana e hele la me ka hoopilipili mau ana ma ka aekai, ua |cu a mehameha maoli oia, a ulu mai la ka makemake e loaā he mau hoa nona e hele pu ai, me kona minamina no-ka haalele ana aku i ka pūulu o na mapu, eia'nae he mea makehewa wale no ka hoao ana aku e hele hou e huli ia lakou, oiai eia oia i kahi kaawale loa, mai kela wahi ana i halawai mua ai me na mapu. Oiai no nae ua o Tazana e hele la, me ka huli pu ana i mau'mea nana e ai ai, mai na huaai mai o na : laau, a no T<ekahi mau mile lehulehu i kaahope ae, honi aku la oia i >ke ea hohono.o ke tiga, a ka makani e lawe mai ana, ma kana wahi e hele aku nei. Ke hauoli loa la oia no ka loaa o ke tiga iaia, no ke kumu, ua ike oia o ka naau o ke tiga, he kaula kupono loa ia no kana panā, a o kona ili hoi, ua kupono i lole nona e kikepa ae ai ma kona puhaka. • Me kela noonoo nui e kaa mailee tiga i pio malalo o kona ikaika. pinana' ae la oia iluna o ke kumulaaU, a hoomaka aku la e hele pololei no kahi o ke ea hohono ana e honi la. Ua ma'u ifo kela aku a Tazana, hou aku la oia i ka hohonu o ke ea o na mapu, a hoomanao mai la oia,' o ke kumu ka ia o ka hahai o ke#tiga no kela mau mapu, i meaai nana. O ka hele ia 0 Tazana ā hoea no kekahi wahi malaelae, ike aku la oia i .ke tiga e pili aija ma ka aoao o kekahi kumulaau, a.ma kahi hoi he mau i-a helu wale no ka mamao e noho mai ana na mapu, o ia no kela mau mapu i halawai mua ai ia. E huli ana kekahi poe mapu i mau meaai na lakou, maloko o na pu-ha o na kumulaau, e huli ana hoi kekahi i na holoholona kolo malalo o na lala maloo> a o ka mea kokoke loa o latfou i ke tiga, oia no o Akuta, ka moi o na mapu; ke kakali malie la ke tiga a kokoke loa mai kela mapu, o kona manawa ia e lele aku ai maluna ona. Me ka nehe malie loa i nihi hele aku ai o Tazana a kau ina maluna o ke kumulaau a ke tiga e pee la, iho iho la oia 'lalo ahiki i ke kau pono ana ae maluna o ke tiga. Ke paa la no ka pahi pohaku a Tazana,iloko o kona lima hema, aai no hoi kana kaula ma kona lima akau, me kona manao e hoolewalewa iho i ke kaula ilalo a paa ke kania-i i ke tiga, eia nae he hana paakiki no ia, mamuli o ka nui ) na lala liilii, oiai aia ke tiga ma kahi nui o ria lala laau kahi i pee malie ai. Oiai no *iae o Tazana e noonoo ana i kana mea e hana | aku ai i wahi e'make ai ke tiga iaia. ua eu ae la ke tiga iluna, no ka hoomakaukau ana e lele aku maluna o Akuta '■:a mapu, a mamua o kona hooko ana aku i kela hana, o ka manawa-no ia? a ; Tazana i lele aku ai a kau maluna o ke kua o ke tiga; i huli mai paha ka hana o Akuta ihope, mai la oia i ke kanaka ili keokeo e hak*ka ana me ke tiga, ke kanaka hookahi no hoi nana i hoohoka aku iaia ma kela 'ia mua. o ko laua halawai pu ana, ma kahi e kokoke ana i ke kahawai. < „ Hakalia no a kau o Tazana maluna o ke kua o ke tiga, o ka hopu aktt la no ia o kona lima dkau i ke kania-i o ke t?ga, nanahu aku la hoi kona mau niho ma ke kua o kona enemi, a aia hoi kona lima hema,.ke noke la i ka hou i kana pahi ma ka aoao no kekahi mau manawa lehulehu. Ke noke la kē tiga i ke kuwo me ka piha i ka ehaeha, | aole nae ia he mea no Tazana e hoopau ae ai i kona noke ana i ka hou i keia holoholona me kana pahi, a iloko o na minuke wale no he umi. aia hoi, he uina ana, ha-ki ae la ka a-PO ke tiga, a waiho malie ana kona kino iluna o ka honua. pau ka oni ana. Ua ike fnai na mapu apau i keia paio hahana loa i hooukaia mawaena o Tazana me ke tiga, me ko lakou hoopiha loa ia aku me ka maka'u, a oiai ke tiga e waiho oni ole ana, keehi aku la kekahi wawae o Tazana maluna o kona kino. a me ka leo nui, kahea ae la oia, e wawalo hele ana kona leo nui iloko o ka ululaau, oiai hoi na mapu apau e

ku mai ana nana nie pa piha i ke kaHaha no keia kānaka a ka ikaika nui wale. He pio o Akuta na ke tiga, ina aole i hoea aku o Tazana a hoopakēle ae iaia, ua maopopo loa, ua hoea mai i ka hopena o kona nohoalii ana maluna o kela puulu mapu. He kumu nui nae ko Tazana o ka manao ana e hoopakele ui Akuta, a i wahi nae e maopopo mai ai i na mapu kona nia nao, ia wa oia i kamailio aku ai ma ka olelo a na mapu "Owau keia o Tazana ona Mapu. Aole he mea ikaika i oi aku mamua ona. Ua hoopakele aku au ike ola o Akuia ma ka'e / ka wai nui; oiai nae ina au i makemake e lilo i moi 110 na mapu,- he hana maalahi wale no na u ka lawe ana ae i kona ola. Oiai ka make ua kokoke loa mai ia Akuta, ua lilo hou o Tazana i mea nana e hoopakele ac i kona ola, i ka wa a ke tiga i makaukau loa ai e lele mai maluna ona, o oukou apau ka hoike ikomaka no ka mea a u i hana aku ai, a ke waiho nei kuu enemi malalo o ko'u niau kapuai wawae. ;i )!i "Eia ko'u manao, ke lilo ia i mea maikai ia oukou.- I ka manawa e halawai ai o Akuta ame kona lahui kanaka nie kekahi poino, e kahea ae lakou ia Tazana o na Mapu penei" ilaila hoomaka ae la o Tazana e kahea me ka leo nui, elike me ia ana i a'o aku ai i na mapu -e hoomaluia ana e Keka mamua, i ko lakou wa e makemake ai i na kokua. "I ko oukou manawa e lohe ai i ka leo kahea o Tazana, ? hoomanao iho oukou, ua makemake oia i ka oukou mau kokua ana, a pehea, e ae ana anei ou'kou e hana mai elike ! me ka Tazana i makemake ai?"

Haawi koke mai la o i kona ae, ma ka olelo a na mapu, a ia wa hookahi no hoi i olowalu like mai ai ka leo o na mapu apau elike me ka manao o ko lakou moi. I ka lohe pono ana aku o Taza«na i ka lokahi o ka manao ") na mapu elike me kana i makemake ai, kahea aku la oia ia 'akou e hele mai e ai i ke tiga, o ka naholo mai la 110 ia o ua poe niapu nei, iloko o ka manawa pokole, ua kauliilii ae la ke kino holookoa o ke tiga, me ka maona nae o na mea apau, oiai o keia kekahi o na meaai ono loa i loaa i na mapu. Oiai o Tazana e ai pu ana me na mapu i ka i'q holoholona, e hoopipili mau mai ana o Akuta iaia, a e hana mai ana hoi maluna ona, me ka piha i ke kahaha, a no ka manawa mua loa, mai kona launa ana aku me na mapu iloko o kona mau la kamalii ahiki wale no i keia manawa, akahi 110 oia a ike i ka haawi ana mai o Akuta nana i kekahi i'o palupalu o ke tiga. ka mea maa ole i na mapu i ka hana pela. Ua noho pu aku la o Tazana me na mapu, he hookahi ka hele like ana, ke kamailio pu ana, a e huikau pu ana hoi ma na ano apau, me he mea la he mapu maoli ma na ano apau, aka nae i kona manawa e hookokoke aku ai ma kahi o na mapu wahine, e hookeke mai ana kela mau mapu iaia, he hana#maa no nae kela i na mapu wahine apau, ina no he mau mapu kaiie ke hookokoke aku ana ia lakou. Aole 110 o Tazana i malihini i keia ano o na mapu, a i wahi no e palekana ai, e hoomamao ana no oia iaia iho; a ina hoi o na mapu kane ke hookeke mai ana i ko lakou mau niho, me ka hoonunulu ana, he hookahi no ko ia nei hookeke-like ana aku i na iiiho, a honunulu aku paha i kona leo halulu. No ka pule hookahi kela hele pu ana o Tazana me na mapu, o ke kumu o konā makemake ole e haalele ia lakou, no kona makemake e loaa ona mau hoa nona e hele pu ai, a o kekahi no hoi, ua makemake oia e hookomo aku i ka noonoo iioko o na mapu, i ko lakou wa e lohe ai i ke kahea no ka pilikia, e lilo lakou i poe kokua mai iaia nei, elik« no me kela ano i maa iaia me na mapu ana i noho pu ai iloko o kona mau la opio. I ka manawa nae i loaa mai ai ka ike ia Tazana, ua holopono loa kana mau mea i manao ai, e kauka'i mai ai oia i na kokua mai na mapu aku, i kona wa e makemake ai ia lakou, hooholo iho la oia e haalele mai ia lakou, a e hele hookahi aku oia, ma ka makaikai ame ka nana ana i keia aina nui. Ma kekahi la, hoike mai la oia i kona manao i na mapu no kana wahi e hele ana, ia wa i haalele iho ai oia i kona manao i na mapu no kana wahi e hele ana, ia wa i haalele iho ai oia i kona mau hoa, a hele aku la ma ke kukulu akau 3ka aina, rrje ka hoopiljpili mau i)o nae ma kapakai. Mai ke kakahiaka mai kana hele ana a hoea wale i ka uhi ana mai o ka po, hoaumoe aku maluna o kekahi kumu!aau, a iaia i puoho ae ai ma k'ekahi la mai, hoomau aku la no oia i ka hele ana, a poeleele no, oluna o ke kumulaau, kona wahi e hiamoe ai. I ke ao ana ae, ma kekahi la mai, o ke kolū ia o na la, hoomaopopo iho la ōia, he aina kela nona iho, aole i hui pu aku me kekahi aina nui, no ka mea ua napoo aku ka la ma kahi o ke kai, a ma kahi hoi o kona hele pololei ana no ka akau. ua huli ae oia no ke komohana. Akahi no a ala mai ka manao iloko o ua o Tazana, ua hoolele aku o Nikola Rokofa iaia maluna o kekahi aina, i noho ole ia e na kanaka, a aia paha ua kanaka ino nei, ma kekahi aina e pili kokoke mai ana i keia mokupuni, ina nae o ka mea oiaio loa ia, alaila ua waihoia aku paha kana keiki malalo o ka malama ana mai a kekahi lahui hihiu, a ♦īo keia noonoo no kana keiki, ua hele loa oia a piha me ka inaina. Ua kamaaina oia i ke ano o na lahui Paele noho naaupo, ke ano o ko lakou kahiko ana ia lakou iho, pela na mea hoonani o ko lakou niau kino, a ina aia i'o kana keiki malalo o ka malu o kekahi o kela mau lahui kanaka, alaila e lilo ana oia i keiki ai kānaka, me na kula pepeiao loloa ma kona nau pepeiao, a mau rina poepoe nunui paha ma kona .ihu, iaia i hoomanao ae ai i kela hiona, he keu aku a ka hoehaeha i kona noonoo. No kela noonoo no nae ona, aia no o Jene kana wahine i Ladana kahi i noho ai, ua hoomama iki ia mai kona noonoo nona, oiai no nae aole no i nele kona ike ana, ua kau aku na haawina kaumaha maluna o kana wahine, no ke \aāwale ana aku o kana kane ame kana keiki no kahi e hiki >le ai iaia ke ike hoii ia laua. Ua pomaikai o Tazana, aole oia i ike jio ke kaa pu ana iku o kana wahinē malalo o ka malu o kona enemi, ina no '<a maopopo o ia mea iaia, ina ua hooi pakela ia>aku.ka nui :> kona ehaeha, e aneane hiki ole ai iaia ke hoomanaWanui. Oiai nō nae oia e hele malie ana iloko o ka ululaau, me na noonoo like ole e oiliili ae la iloko o kona poo, lohe aku !a oia ī kekahi nakeke, me he mea la he holoholona e kuoaka ina, i paa malalo o kekahi wahi, alaila awiwi aku la kana hele ana no kahi o ka nakeke ana e lohe la. He inanawa pokole wale no kela o kona hele ana mai, aia hoi ike aku la oia i kekahi tiga nui e waiho ana, ua paa i kekahi kumulaau i hma pono aku maluna ona, a e noke ana ;io hoi ī ke kupaka me kona ikpika apau, aole nae he wahi mea a hemo, a ua hele ke tiga a wiwi, me he mea la he mau la kona paa ana ma kela wahi. Hele aku la o Tazana a ku iho la he mau i-a ke kaawale ma. ke tiga aku, aia hoi na maka o ka holoholona iloko o P" ,no > ke kau , mai ,a ka nana ana maluna ona, me he mea la e uwalo okoa mai a»a iaia nei e hoopakele aku i kona ola, ma ka hoao ana e kaawale aku ke kumulaau mai kona kino ae. . Aole nae i komo mai ka manao hoopakele i ke ola iloko o ke tiga īa Tazana i kela manawa, aka wehe ae la oi'a i kana pua a omou iho la ke kakaka me ka noonoo, he oi aku ka pono o ka pepehi ana aku i kela tiga a make, i hoopokoleia mai ai kona auamo ana i na ehaeHa, a ina no kona waihoia aku pela, e make ana oia i ka pololr Hoomalo mai la oia i ke kaula o kaha pana ihope, no ka pana ana aku ī ke tiga la manawa nae i noke hōu ae ai ka he m« < ?r i , P w no l!l v J, ,? a , elikC me ka ikaika iai ». a ».e ne mea la he kanaka kekahi . kamailio okoa mai ia Tazana, hookuu ,ho la oia ; kana pana ilalo, hoihoi ae la i ka pua iloko o kana eke ili, * hooho ae la i keia mau olelo • " ' ; ■- -(AoJe i pau,->. ; ,