Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 48, 29 November 1918 — IKE I KE ONEKANI KAULANA O NOHILI. [ARTICLE]

IKE I KE ONEKANI KAULANA O NOHILI.

Ma ka la 13 o keia mahina i hele maka'ika'i aku ai kou mea kakau, ko'u haoaumua George Kauai ame ka in.au a wahine, i ke onekani o Nohili. Haalele makou i kauhale, ka home o ko'u kaikuaana hora & a. m. He'nani ke alanui mai Waimea aku ahiki i Waiawa, kahi noho o ia haole kaulana o keia aina, o ilr. E. Kanuka, a mai keia wahi aku he ano inoino ke alanui, aka he hiki no nae i ke kaa ke holo me ka pilikia ole. Hiki aku la ko makou wahi otomobile i Kekaha, he maikai no Eoi keia wahi, me kona hale wiliko e hana ana no hoi, no ka poe mahiko wale no ka nui o na kauhale o keia wahi, hoomau aku la no ke oukuouku ana o ua wahi mea holo nei, a hoea aku la makou i Pokii. he maikai no keia wahi aohe no he nui loa o na kauhale o keia wahi. Ke hoonanea wale la np ko makou hele arta, oiai ua-lilo aku la pailaka ana i ko'u, Mnaumua, kahi&aina o keia wahf7 ōlelo mai la oia ia maua, o KuaPfyka inoa o keia wahi, a o Howea keia, aohe nui o nft Kale ma keia mau wahi. Hoea aku ia makou i KaunaJewa, he uluuiu keia, i -kaulana mai ka wa kahiko mai, e holu napfe ana no hoi i ke ahe a ka makani, mamuā ho nui loa keia, aka i kela mānawa ua koe kakaikahi mai na wahi kumuniu. Aia no hoi makai pono aku o keia uluniu, o Limaloa o ia kekahi wahi kaulana loa o keia aina i ka wa kahiko, ka mea e 01010 ia nei ahiki i keia manawa, kukulu kauhale o Limaloa. Olelo mai la ko maua kamaaina ia maua, i ka wa kabiko, maanei na maliliini e hele ai e nana i keia mea kupanaha loa, e hoaumoe ana i ka po mā keia wahi, aole nae he kokoke loa i kahi e hanaia mai ai, he ano mamao loa niai no. Oiai hookahi no hoikeike ana a keia poe eepa o ka mahina ina inanawa apau, o ia hoi i ka po'wale no o na Kaloa ekolu, ua like ia ilie ekolu po e kukulu ia ai keia mftu kauhale kupanaha. I ka wa e ike aku ai na malihini i keia mea kupaianaha e hanaia mai ana e keia poe eēpa, aole uwa, aole akaaka, aole na mea like ole apau, e nolio me ka hamau loa, i ka wa e ike aku ai, j oiai i ko lakou wa e lohe mai ai i keia mau hoailona maluna ae la, e nalowale •koke no keia mau mea i ka wa pokole loa. No keia au e' nee nei, aole ike j hou ia o keia mea kupanaha, oiai ua paa Joa k*ia wahi i ka ululaau kiawe ame j ka nahelehelē, a o kekahi no hoi, ua komo pil aku o Limaloa i ka oihana koa, a aia oia ke n'oho mai la i Palani, j e ulupa ana i na Kelemania nie ka puahi nui, ahiki i"ka haawipio ana niai la o i ka enemi, oiai aia iaia ka mea make a j ka Hawaii, ke kauwila holu o Puukapele. v j

Hoomau aku la no ko makou hele ana ahiki i Mana, hc maikai iio kēia wahi aohe 710 he nui loa o kauhale o keia wahi, oia no hoi ma keia wahi kekahi mea kaulana, inai kahiko mai ahiki i keia manawa, o ia hdi ka wāili'ula o Mana. I keia ihnnāwa āole ikeia o ia niea, oiai ua paa i laau ame ka nahelehele, a o meahou a ko maaiā kamaaina i ha'i niai ai ia maua, nia kfeia wahi, o ia kēiā, eia ma keia wahi kekahi kanaka o Malaki kona inoa', ma ka inti kope oia ka helu ekahi a kou meakakau i lohe ai. Oiai ua hiki iaia ke inu a pau loia hookahi kini huinaha ame eono omoomo palaoa i ka wa hookahi, o ia kona law*i maikai, a o kekahi mea i hu loa ai ko maua aka, o ia hoi i kona manawa e pii ai no Waimea i kekahi manawa, a kipa ma haleinu kope o \Vimiea, aole maopopo i kā pōe e iiā-na aku ana iaia, heaha la kona lawa i ke kopē, oiai hobkahi no wala aua pau ke poia, kahea _no ke kope, a ku a huhu maoli ka Pake i ke ano hana a keia kanaka. J kekahi mnnawa e kipa tiha oia rtia k<l hale o ko'ii kaiktiaana nb ka paina ana, aohe kope e loaa iaia ma ka home, oiai he kope no ko laiia e lawa ai no ka ai kupono ana, aole hoi elike nie ke aiio ai a keia kanaka, o ka ai ame ktl i'a o ia ka mea loaa iaia, no ka mēa he uui ino kina knlo nona pon6i, aole ona hopohpp'o i ka hanai ana i keia kauaka hookalakupua elike me kona makemake, aole wale malaila pau kana mau haria kupanaha, eia no keia, i kona manawa nohb ai ma kd«a hōme ponoi, a hanft«i"kana mea eai ai> &ana hana maalea, e okioki ana oia i ka hee maloo a liilii, a lu iloko o lte polaai, a umeke paha, a hoowali 'a hui, a pela iho la oia e ai ai, a i ka Wa e kipa aku ai l<n m&lihini ma kona- hale, a ai pu nie ia e ai ana ka malihini iloko o keia pola ai hookahi,

He aiaio e ai ana keia.kanaka* me •ka 0110 o kana ai ana, e pii palua ana kona niau nmnamnnalima, a no kaua nei hoi ka malihini, ke ftj la kftuft me kft hoopailua, oiai ua kuhihewa kaun he puupuu keia men iloko o ka ai, ke ,ai la knua me ke kapae ana i keia puup.uu mahai o ka umeke ai, a niā ka pbi maoli kaua e miki iho ai, oiai nae aole keia he puupuu niaoli, o ka hee maloo no ia i lu ia iloko o ka fti e keia kanaka, me ko kaua ike ole, ma kona home .oia e hana ai 1 keia ano Kana eepa, o keia kanaka 0 Malaki, hfe mßkudkane ohana tio maua, ā ua niake oia i kela makahiki aku- nei. • = Ua .manao kou mea kakaw no kona inu nui loa i ke kope koiia kumu 0 ka make koke, a waiho iho lā i kana mau hana .kaulana, he mea hoomanao nā ka pOe 'ō 'keia ao. J ffoomau a.ku la no ko makou holo ana ahiki i ke Onekani, hora umi me ka hapa,'ike pono iho la i keia one kaulana apun-i o Hawaii riei, oiai he lohe pepeiao wale no, akahi no a ike māka; auwe he jkani hone mai hoi kau i. ka pili aoao. I7a nauea wale iho la no me ko-'U hOa i ke kani o Nohili ,e hoohehee ana iluna, ilalo, he kani kapalulu mai hoi kau, oiai hoi ua hele aku la ko'u hanaumua me ke kapena o~ kahi moknlele 0 makou i ke kiloi upbna, a hoi mai la me na kauna moi nunui', lie nui ka maikai o kahakai o keia wahi. Paina pu iho la me Nohili i ko makou aina awakea a moana haawi ke aloha lulūlima me lee kamaaina 0 ia wahi, a makana mai la 0 N'oliili i ka maua aliiWahine he hapa pnkela eke one i mea hoao ke hiki aku i kauhale. Haalele i keia walii hora 12 me ka hapa, 0 ka loihi rtial "Wiinuia altu āhiki i ke Onekani 0 Nohili, he 8 mile, he mea ole ia loa i ka mokulele, he 40 minuke wale no noho aku ana, ke hoola'i waie la no keia mau wahi ieaaka, āiiiki i kauhale, p~au ka hora ekahi. He mea oiaio i ka hiki ana i kau-

hale, tia hoao mai la ko'u hanaumu» i kn hookani ana i ke one, he o ia mnn 110 kona kani, hu ae la ko makoti aka i keia mea a ke kupanaha nui trale. Nolaila m* keia liau w«hi meaJiou liilii, ke hooki nei au, no kahi wti Koti akn. ke huli h.oi nei ke keiki o ka Halo Kukui o Kilauen. Haina ia mai ana ka puann, lululima pu me Nohili. Ke haawi aku nei maua i ka mahalo a nui loa i ko maua kaikūaana Mr. <leo. Kauai i kona lawe ana akū e hōomfek&ikai i kaua niaji malihini, malalo o kona lilo ponoi, nolaila ke kalokalo ae nei i ka Makua ma ka lani, e kiai, e malama a hoolaupa 'i mai, a pela no hoi e hooloihi ai i kou niau la, pela pu MŌ hoi me kau aliiwahine, ame kou m&u hiuli pokii nei iloko o in haawina honkahi. Me ka liunnhooponopono leo'n «loha tiui. - Owau mau no, PETEH KAMANO, BR. Kilauea L. Station, Kilauea, Kauai.